Терроризм және экстремизм

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және білім министрлігі

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

8702 621 52 33

«Дүниежүзілік тарих және әлеуметтік

пәндер» кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: «Терроризм және экстремизм»

Орындаған: Бердаулетова А. Б.

Тексерген: Сулейменова Г. Б.

Тобы: 07305

Мамандығы: халықаралық қатынастар

Орал, 2016

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Халықаралық терроризм және экстремизм

1. 1 Діни экстремизм мен терроризм ұғымы және саяси, құқықтық, қылмыстық сипаттамасы . . . 5

1. 2 Халықаралық терроризм және экстремизм, онымен күрес жолдары . . . 8

1. 3 Экстремистік, террористік ағымдардың түрлері . . . 14

2. Халықаралық терроризм ұғымы

2. 1 Саяси терроризмнің идеологиялық негіздерін анықтау . . . 21

2. 2 Ислам және исламдық экстремистер . . . 25

Қорытынды . . . 30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 32

Кіріспе

Тақырып көкейкестілігі . Дүниеде қатып-семіп қалған ештеңе жоқ. Уақыт та бір орнында тұрмайды. Халықаралық қатынастарда болып жататын өзгерістер де - осыған дәлел. Карл Ясперстің: «қауіпсіздігін жоғалтқан адам замана бейнесін білдіреді» дегеніндей, бүгінде адамзат қауымы осындай күй кешіп отырған сыңайлы. Бірақ ғаламдық, өмірлік және ұлттық қауіпсіздікке төнген қауіп-қатер азаюдың орнына жаңа сапа мен өзгеше ауқымға ұласып барады. Қауіпсізідік мәселесі бүгінде әртүрлі түсіндіріледі. Біз соның батыстық немесе тек шығыстық нұсқасын ғана емес, мүмкіндігінше жан-жақты қарастырып, қалыс пікірлеуге тырыстық. Өйткені, кез-келген мәселені бір жақты тереңдей зерттеген сайын ол оның бір қыры, сыңар жағы екенін естен шығарып алу әбден мүмкін.

Қарама-қарсы екі жүйенің бірі - социалистік лагер, КСРО мемлекетінің ыдырауымен келмеске кеткенімен әлемде ірілі-ұсақты жанжалдар мен «ыстық нүктелер» көбейіп барады. Жұмыстың көкейкестілігі оның әлемдік қауіпсіздікті түгел қамтуы немесе қамтымауында емес, бәлкім Орталық Азияға жақын, қатері мейлінше қауіпті аймақтық қақтығыстар мен шекара білмейтін халықаралық терроризм және экстремизм, сондай-ай аймақ тұрақсыздығына мүдделі әлемдік есірткі саудасы мен нашақорлық мәселесінде болып отыр.

Қазақта «ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деген нақыл бар. Сондықтан қауіп-қатердің пайда болу себептеріне көбірек мән беріп, оның өзімен емес себептерімен күрескенде ғана қауіптің алды алынады деген принципті ұстандық.

Тарих қайталанады, сондықтан біз бүгінгі қателіктерді келешекте болдырмауға, өткеннің қателіктерінен бүгін сабақ алуға тиіспіз. Азия мен Еуропаның бірқатар елдерінде, сондай-ақ араб елдерінің өткені мен бүгінгі тарихында осыған мысал боларлық оқиғалар жеткілікті. Осындай көкейкесті мәселелер дипломдық тақырыбымыздың теориялық, ғылымдық және практикалық маңыздылығын арттыра түсері анық.

Елбасымыз Н. Назарбаев терроризм ұғымына былайша түсінік береді: «Терроризм белгілі бір мақсат пен міндетті жүзеге асыру үшін күш көрсету идеологиясын тұғыр етеді. Терроризм көзқарастар мен идеялардың емес, әрекеттердің жүйесі, өйткені ол қарабасының қамын күйттемейді. Ол өзінен-өзі әлеуметтік құндылық бола алмайды, алайда қызмет көрсетудің бір түрі ретінде айтарлықтай әрекетшілдік пен сұранысқа ие». Шынында да, терроризм қарама-қайшылық пен қақтығыс ретінде идеологиялық текетірестіктен гөрі, нақтылы іс-әрекет болып табылатын әскери іс-қимылдарға жақындау. Сондықтан тез өршіп, тез таралады. Бүгінгі жаһандану заманында терроризмге жаңаша көзқаспен қарап, зерделеу уақыт талабы болып отыр

Зерттеу мақсаты. Халықаралық терроризм ұғымы және саяси терроризмнің идеологиялық негіздері туралы түсінік беру.

Зерттеу міндеті.

халықаралық терроризм мен экстремизмнің себеп-салдарын зерттеу;
әртүрлі қауіпсіздік жүйелеріне талдау жасау арқылы Қазақстанның ондағы алар орны мен елімізге қаупі басым қатерлер, оларға қарсы күрес шараларын, алдағы уақыттағы атқарылар іс-шараларды ашып көрсету.

Зерттеу пәні. Зерттеу пәні ретінде аймақтық және ғаламдық қауіп-қатердің тигізер әсері мен себеп-салдары, сондай-ақ аймақ елдерінің өңірік дәрежеде алынды.

Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан және қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Халықаралық терроризм және экстремизм

1. 1 Діни экстремизм мен терроризм ұғымы және саяси, құқықтық, қылмыстық сипаттамасы

Қазақстанның дүние жүзі қауымдастығында, халықаралық құқықтық қарым-қатынаста толық құқықты субьект ретінде танылуы, дүниежүзілік қауымдастықтың сақталуы мен одан әрі дамуы барлық мемлекеттердің бейбіт өмір сүруін қамтамасыз етумен қатар, ұлт пен халықтың, адамзат қауіпсіздігін, жоғары әлеуметтік құндылықтарды қорғауда алдын - ала жаңа тәсілдерді ойластыруда.

Көп конфессиялы Қазақстан үшін экстремизмнің мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатына тигізер әсері бар, . . яғни әртүрлі конфессия өкілдерін меемлекеттің ішкі қоғамдық-саяси, діни, ұлттық-этникалық өмірінде қарама-қайшылық, экстремизм идеологиясы, қақтығыстардың туындауына құрал ретінде қолдану - Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігіне нақты қауіп-қатер.

«Экстремизм» деген терминнің өзі ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап қолданысқа енді. «Экстремизм» - жеке адамдардың, топтардың, ұйымдардың және сол сияқты қоғамдық қызметте ұшқыр пікірге, пәтуасыз позиция мен шытырманды шараларға бейімділігі. Экстремизм қоғамдағы тәртіп пен нормаларды жоққа шығаратын құбылыс ретінде анықталады. Осындай кері әрекеттерді жақтап, теріс көзқарастарды қолданғандар экстремистер болып табылады. Экстремизм бірте - бірте күш жинап террорға, ұйымдасқан бандитизге, қарақшылық қылмыс жасауға барады.

Діни экстремизм әрқашан экстремистік іс-әрекеттің басқа түрлерімен тығыз арақатынаста болады - саяси, ұлтшылдық - әр түрлі саяси күштердің нақты мақсаттарына жету барысында идеологиялық және ұйымдастырушылық көмек ретінде. Экстремистік іс-әрекеттің формалары бойынша шектеу - саяси, ұлтшылдық, діни-шартты болып келеді, өйткені олар іс жүзінде нақты түрінде сирек кездеседі. «Діни экстремизм» ұғымы діннің негізгі қағидаларынан, қазіргі қолданыстағы ұлттық заңнамалардың және халықаралық құқықтың қағидаттарынан тыс шектеу дегенді білдіреді. Орталық Азия, соның ішінде Қырғызстан мен Өзбекстанда соңғы жылдары экстремизм қауіп-қатері ушығып тұр.

2005 жылғы 26 ақпанда қабылданған экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы ҚР заңының І - бабының І - тармағы бойынша экстремистік іс-әрекеттер ұйымдастыру - экстремистік іс - әрекеттерге басшылық ету, экстремизмді қаржыландыру, экстремистік мақсатта адамдарды тарту, құралдар мен қару жасау және алу, сондай-ақ жеке және (немесе) заңды тұлғалардың, жеке және (немесе) заңды тұлғалар бірлестіктерінің экстремизмді жүзеге асыру үшін жағдай жасауға бағытталған басқа да іс-әрекеттері қарастырылған. Ал осы заңның І - бабының 5 - тармағында «экстремизм - жеке және (немесе) заңды тұлғаның бірлестігінің белгіленген тәртіппен экстремистік деп танылған ұйымдардың атынан іс - әрекеттер ұйымдастыру және (немесе) оны жасау» деп танылған. ҚР ҚҚ «Басқару тәртібіне қарсы қылмыстар» деген 14 - тарауының 337-1 бабы бойынша қоғамдық немесе діни бірлестіктің не өзге де ұйымның экстремизмді жүзеге асыруына байланысты олардың қызметіне тыйым салу немесе тарату туралы сот шешімінен кейін олардың қызметін ұйымдастыру сотталған адамға 1 жылға дейінгі кезеңдегі жалақысының немесе өзгенің табысының мөлшерінде айыппұл салынады, не бір жылдан бес жылға дейінгі мерзімге белгілі бір лауазымды атқаруға немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру, не 6 айға дейінгі мерзімге қамауға алу, не үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру қарастырылған. Экстремизмге қарсы іс - қимыл туралы заңның 6 - бабында мемлекеттік органдардың экстремизмнің алдын - алу саласындағы құзіреті қарастырылған.

Қазақстанның оңтүстік аймақтарында Оңтүстік Қазақстан облысы және Жамбыл облысында «Таблиғи Джамаат» астыртын құпия 5 адамнан тұратын ұя құрған радикалды қозғалыстың үгіт-насихат жүргізуі тіркелген, сонымен қатар ОҚО-да «Хизб-ут-Тахрир», «Аль-Ислами» ұйымының жұмыс жүргізу белсенділігі байқалып отыр. Мұндағы жедел іздестіру шараларының нәтижесінде радикалды бағытта оқытатын, шетел мемлекетінен қаржыландырылатын діни ұйымның басшысы ұсталып, әкімшілік заң бойынша мемлекеттен аластатылған.

«Экстремизм» - бұл соңғы көзқарас бойынша шара қолдануға бейімділік. Қоғамды нормаларға түбегейлі қайшы, шектен шығатын, саясатты, дінді бұрмалауға негізделген, саяси, экономикалық, әлеуметтік тұрғыдан саясаттың тұрақсыздығынан, экономикалқ салдардан туындайтын идеологиялық құбылыс. Экстремизмнің қандай түрі болмасын, насихат жүргізу арқылы мақсат-мүддесін жетуге, өте астарды саясат жүргізуге бағытталған. Экстремизм - бұл қоғамға қауіпті, қылмыстық құқыққа қайшы, кімет бидігінің беделіне нұқсан келтіру немесе құлдыратуға, күйретуге бағытталған. Сонымен қатар, діни-саяси идеология жүргізу арқылы қоғамдағы қарым-қатынасты ыдыратып, ұлттық қауіпсіздікке, конституциялық құрылымға бағытталған қылмыстық әрекет.

Экстремизм халықаралық және ұлттық, мемлекеттің құрылымына, саясатына, қоғамға, әлеуметтік топтарға тікелей немесе жанама ықпал жасау арқылы қандай да бір экстремистік әрекетке шақырады.

Экстремизм әртүрлі, ал оның бәрін біріктіретін екі түрлі элемент бар: біріншісі өкімет билігін құлдыратуға, күйретуге (халифат орнатуға) бағытталған. Екіншісі - қоғамға өте қауіпті күрделі идеология жүргізу, халыққа діни, психологиялық ықпал жасау арқылы ыдырату нмнмсе өзге де зардаптардаң туындауын қаупін туғызатын өзге де іс-әрекеттер.

Терроризм қазіргі дәуірдегі ең қауіпті қылмыс түрі болып табылады. Терроризм қазір ұлттық шектен шығып халықаралық сипат алуда, терроризм әртүрлі мемлекеттер, топтар арасындағы келіспеушілікті шешу үшін қорқыту және қырып-жоюдың құралына айналып отыр. Террорлық әрекеттер әртүрлі болуы мүмкін, бірақ оның бәрін біріктіретін екі түрлі элемент бар. Бірінші, терроризм мемлекеттік билікті күйретуге бағытталған; екіншісі - терроризмді жүзеге асыру арқылы, яғни террористердің ұйымдасқан, қатыгездік әрекеттері арқылы тұрғындарға үрей, қорқыныш, қорғансыздық сезімін туғызу болып табылады.

Терроризмнің бірнеше түрлері, халықаралық құқықта белгілі 20-дан астам түрлері бар болғандықтан ғылыми-зерттеулерде оның әлеуметтік-саяси және криминалдық құбылысының дефинициясын айқындау күрделі мәселелердің бірі болып табылады.

ҚР Қылмыстық кодексінің 233-бабы бойынша терроризм жарылыс жасау, өрт қою немесе адамдардың қаза болуы, елеулі мүліктік зиян келтіру не қоғамға қауіпті өзге де зардаптардың туындау қаупін төндіретін өзге де іс-әрекеттер жасау, егер осы іс-әрекеттер қоғамдық қауіпсіздікті бұзу, халықты үрейлендіру не ҚР мемлекеттік органдарының, шет мемлекеттердің немесе халықаралық ұйымның шешім қабылдауына ықпал ету мақсатында жасалса, сондай-ақ аталған іс-әрекеттерді дәл мақсатқа жасаймын деп қорқыту болып табылады.

Терроризм актісі жасалғанда көптеген адамдар қаза болды. Терроризм актілерінің алдын-алу шараларын күшейту керек. Бұл әрекет арқылы терроризм қаупін азайтуға болады.

Терроризмнің ең қауіпті түрі -діни терроризм қаупі төніп тұр. Себебі, біздің мемлекетімізде дінге шек қойылмаған, яғни кез-келген адам өзі қай дінге сенгісі келсе соған сенуге құқылы. Қазіргі уақытта көптеген секталар жұмыс істеуде. Олардың нанымдары бойынша тек солардың ғана діндеріне сену керек. Дінге сенбейтіндер күнахарлар болыпта есептеледі де, олар адамдарды дінге сендіру үшін терроризмге жүгінуі мүмкін. Олар басқа діни мекемелерге жарылыс қою, өрт қою және тағы да басқа әрекеттер жасайды, тіпті діни фанаттар өздерін өлімге қиюы мүмкін.

Діни террорризм қаупін төмендету үшін орта білім беретін мекемелерде дұрыс дінді уағыздайтын кітаптарды оқыту керек, себебі дінді дұрыс білмейтін балалар діни секталарға қосылып кетуі мүмкін. Құқық қорғау органдарында осы діни секталардың және діни мекемелердің қызметін тексеру үшін іс-шараларды күшейту керек.

Қауіпті тию үшін ұлттық қауіпсіздік комитетінің шекара күштерін нығайтуды көздейді.

Терроризммен күрестің қиындығына келсек, ол терроризм жөнінде жалпы бірдей түсінік жоқ, әр мемлекет өз қылмыстық заңы бойынша саралайды.

Терроризм ол қылмыстың заңда көрсетілген басқа да қылмыстармен байланысты. Мысалы, самолетті айдап кету, адамдарды кепілге алу, қаруды заңсыз сату, есірткі бизнесімен және тағы да басқаларымен байланысты.

Діни экстремизм құбылысының Орталық Азия және Қазақстанда орналасқан аймақтарда бой көрсетуі осы елдердің зайырлы дамуы мен бірлігіне, ұлттық қауіпсіздігіне қауіп төндіріп отырған мәселенің бірі. Сондықтан бүгінгі күні дін мәселесіне байланысты елімізде ұлттық қауіпсіздікті және мемлекеттік бірегейлікті қамтамасыз етудің басты бағыттары мен құралдарын анықтау қажеттілігі тұр.

1. 2 Халықаралық терроризм және экстремизм,

онымен күрес жолдары

Соңғы үш-төрт жылда жарық көрген Орталық Азия мәселелеріне арналған зерттеулерде дәстүрлі Каспий, энерго-ресурстарын тасымалдау бағыттары, саяси түзімдерінің өзгеруімен қатар көп сөз болып отырған тақырыптардың бірі - терроризмнің өршуі және діни эктремизм мәселесі болып отыр. Осы мәселеге орай әртүрлі ғылыми іс-шаралардың көбейгендігіне қарағанда зерттеушілер мен саясаткерлер арасында терроризм мәселесі едәуір кең талқыланып отырғанын байқауға болады. Оған басты себеп ретінде АҚШ-тағы болған терактіні айта аламыз. Бұл оқиға мына мәселелерді адамзаттың айқын сезінуіне мәжбүр етеді:

1. Қазіргі дүниеде халықаралық терроризммен ешкім де сақтандырылмаған, супердержава болған АҚШ та;

2. Терроризмге қарсы күрестің аймақтық, субаймақтық және ғаламдық әдіс-тәсілдерін қарастыруға тура келіп отыр;

3. Ондай тәсілдерді табу үшін алдымен қазіргі кездегі терроризм ерекшеліктерін, пайда болу алғышарттарын және әсер етуші факторларын зерттеп білу керек;

4. Терроризммен күрес бірлесіп келіскен түрде жүргізілгенде ғана нәтижелі болмақ.

Терроризм бұрыннан бар құбылыс болғанымен, бүгінде оның мәні мен мазмұнын толық ашып берер бірегей түсініктің болмауы, онымен күресті де қиындатып отыр. Шынында да, қазірге дейін халықаралық деңгейде қабылданған бірегей тұжырым болмай отыр. «ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің терроризмге қарсы күрестегі ынтымақтастығы туралы келісім-шартта» былай делінген: «терроризм - қауіпсіздікті бұзу, билік органдарының шешім қабылдауына әсер ету, халықты үрейлендіру мақсатында жасалатын, құқыққа қарсы қылмыстық әрекет». 2001 жыл 15 маусымдағы «Терроризм, сепаратизм және экстремизммен күрес туралы» Шанхай конвенсиясында: «терроризм - қарулы қақтығыстар кезінде әскери іс-қимылдарға белсене қатыспаған кез келген азаматтық яки басқа да тұлғаларда өлім қаупін тудыратын немесе ауыр дене жарақатын жеткізетін және қандай да бір ұйым, сол тәрізді материалдық объектілерге зиян жеткізуші құбылыс. Іс-әрекетінде халықты қорқытып-үркіту, қоғамдық қауіпсіздікті бұзу немесе билік органдарына, халықаралық ұйымдарға белгілі бір іс-әрекетті істеуге яки істемеуге мәжбүр ететін және қылмыстық кодекспен қудаланатын, Жақтардың ұлттық заңнамаларына қайшы келетін әрекет».

Орталық Азия саяси зерттеулер Агеттігінің директоры, Антитеррорлық бағдарламалар орталығының жетекшісі Ерлан Қариннің мәлімдеуінше: «Терроризмнің мәнін бұлайша тұжырымдау оны әдеттегі қылмыстық істің қатарына апарып қояды. Бұл орайда террористік іс-әрекетің саяси түрткі себебі көрсетілмейді, соның алдарынан терроризмге қарсы күресетін мекемелер көбіне терроризм актілерін жоғарыда айтылған қылмыстық іс-әрекеттен айыра алмайды».

Ең алдымен, терроризмнің барлық түрлерінің де қоғамға жат әрекет екендігін түсініп жетуіміз керек.

Біріншіден, терроризмді ұлт-азаттық қозғалыстан ажырата білуіміз керек. Егер кепілдікке алынып немесе бейбіт халық опат болып жатса, ол әрекет әділет пен азаттық үшін болып жатса да - террористік акт деп есептеліп, қылмыстық жауапкершілікке тартылу керек. Екіншіден, ТМД, т. б. мемлекеттерде ұлттық терроризм түрлеріне қамқорлық көрсетілуде. Мәселен, Палестинаны азат ету ұлттық қозғалысы және де коммунистер кезінде солшыл террористердің саяси тұлғаларға жасаған қастандықтары мен басқа да лаңкестік әрекеттеріне қолдау көрсетілгендігі белгілі. Үшіншіден, Батыстың коммунизмге қарсы үгіт-насихаты да із-түзсіз кетпеді. КСРО-ға қарсы пиғыл, КСРО құлаған соң Ресейге бағытталды. Шешенстандағы әскери іс-қимылдарға, Орталық Азия мен басқа да әлемнің «ыстық нүктелеріне» содырлар даярлауда Пакистан, Ауғанстан, Судан, Иемен, Нигерия елдері ғана емес, батысеуропалық елдер де аз қолғабыс жасаған жоқ. Содан соң, бүгінде террорлық актілерге «исламдық» деген айдар тағылуы мен әлемнің діни негізде - христиандық және исламдық деп екіге бөлу болжамдары терроризм үрейін күшейтпесе, төмендетпей отыр. Бүгінде, болып жатқан ғаламдық қайшылықтар - мемлекеттер арасындағы дау-жанжалдар, трансұлттық компаниялар мен халықаралық ұйымдар арасындағы келіспеушілік, мәдениеттер мен діндер арасындағы шыдамсыздықтың өсуі, халықаралық қылмыстың өршуі және халықаралық есірткі саудасы мен ұлтаралық араздық тыйылмай терроризмнің жойылуы да екіталай.

Егер ғаламдасудың жетістіктерін дамыған елдер сол баяғыша өздері ғана пайдалана берсе, әлеуметтік дағдарыс пен үлкен ауқымдағы қарама-қайшылықтың туатындығына күмән жоқ.

Мұны біз, бүгінгі АҚШ-тың Иракқа қарсы ұстанған саясатынан айқын сезініп отырмыз. АҚШ-тың «зұлымдық ошақтарын» тәртіпке келтіру арқылы, мол энерго-ресурстарға бай аймақта өз ықпалын жүргізу ниетіне әлем елдерінің қарсылық танытып отырғандығы да сондықтан.

Терроризмнің басты аспектісі - күш көрсету, зорлау, қорқытып-үркіту. Террор сөзі - латынның «terror» - «қорқыныш, үрей» сөзінен шыққан. Қорқытып-үркіту, зорлық-зомбылық бір рет көрсетілуі немесе тоталитарлық, диктаторлық режимдегідей үнемі болып отыруы да мүмкін. «Терроризм - саяси мақсаттағы күш көрсету болып табылады». ХІХ ғасырдағы терроризм идеологтарының (Бланки, Мост, Гейнцген, Бакунин) пайымдауынша, күш көрсетуді - адамзаттың әлеуметтік әділ қоғам құрудағы бірден-бір құралы деп түсіндірді. «Егер террористік топ өздерінің ойға алған істерінің әділ және дұрыс екендігіне сенсе, онда жасап жатқан террорлық актілерін де қылмыс деп есептемейді.

Бүгінгі терроризмді анықтау үшін оның өткеніне көз жүгірту қажет. Жалпы, терроризм адамзаттың бұрыннан серігі болып келеді. Біздің эрамыздың І ғасырында-ақ иудей елінде еврей ақсүйектері мен басшыларының Рим үкіметімен байланыс жасағандарға қастандық жасауды мақсат еткен «Сикарилер» сектасы (сика - қанжар) болған еді. Орта ғасырлардағы мұсылман ассошафиндер сектасы халифтер мен саяси басшыларға қастандық жасап отырған. Ондай жағдайлар Үндістан мен Қытай тарихында да кездеседі. Қазіргі күнде Иран және Ауғанстан елдерінде «исламиттер» сектасы әрекет етеді. 1848 жылы солшыл неміс оқымыстысы Карл Гейнцген саяси күресте кісі өлтіруге тыйым салуға болмайтынын және жүздеген, мыңдаған адамдардың өмірін қию «адамзаттың жоғары мүддесі» тұрғысынан келгенде ақтаушысы бар екендігін дәлелдеп бақты. Гейнцген белгілі дәрежеде қазіргі терроризм теориясының негізін салды деуге болады. Олар - реакциялық әскердің күші мен тәртібіне аз ғана топ залал әкелетіндей болу керек деп есептейді. Бұндай әрекетте - газ, зымыран, т. б. қырып-жою қаруларын пайдалануды теріс көрмейді. Осылайша XIX ғасырда «бомба философиясы» қалыптасқан болса, XXI ғасырда ол ядролық терроризмге айналғалы отыр. «Бомба философиясы» Бакуниннің «қирату теориясында» өз жалғасын тауып, одан әрі жетілдірілген болатын. Оның басты идеясы - бұзу, қирату. Бұл жолда ол - пышақ, жіп және улы заттарды қолдануды ұсынды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.