Шығыс Сібірдің солтүстік шығысы

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

РЕФЕРАТ

Тақырыбы:

«Шығыс Сібірдің солтүстік шығысы»

Орындаған:

Тексерген:

Орал, 2017ж.

Жоспары

Кіріспе

1. Cібір платфорамасы

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Шығыс Сібір - Азия, Сібір құрлығының солтүстік-шығысындағы кең-байтақ аймақ. Абай өзінің «Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы» атты тарихи еңбегінде: «Дін исламға кіре алмай қалған, осы күнде Күншығыс Сібірінде қазақтың ағайындары бар» деген тұжырым айтып, Минусинскіні, Бийскіні, Кузнецкіні мекендеген Сібір халықтарының «тілінен, әдетінен, түсінен туысқандығы анық көрініп тұрғандығын» сол тұжырымына дәлел етіп ұсынады, олардан қырғыздар мен қазақтардың Алатауға ауысу тарихын баяндайды. Ресейдің шығыс жағындағы өңірі.

Батысында Енисей өзені
шығысында Тынық мұхиттың суайрық жоталары
солтүстігінде Солтүстік Мұзды мұхиттың Кара, Лаптевтер және Шығыс Сібір теңіздері,
оңтүстігінде Моңғолия шекарасы

Ауданы 7, 2 млн. км2. Шығыс Сібір аумағында:

Якут республикасы
Бурят республикасы
Тыва республикасы
Краснояр өлкесі
Иркутск облысы
Чита облысы

Шығыс Сібірдің көп бөлігі солтүстігінде тундралық ойпаттар, ал оңтүстігінде және шығысында Батыс және Шығыс Саян, Байкал сырты және Яна-Колыма биік таулы өңірлеріне біртіндеп ауысатын тайгалық Орта Сібір таулы үстірті құрайды. Шығыс Сібірдің негізі Сібір платформасынан тұрады. Аймақтың оңтүстік және оңтүстік-шығыс бөлігі - Байкал тау жаралу кезінде қатпарлыққа ұшыраған. Бырранга, Батыс Саян, Тува таулары - палеозой қатпарлы облысына, Солтүстік-Шығыс Сібір (Верхоянск және Черский жоталары) және Шығыс Байкал сырты таулары (Хамар-Дабан, Баргузин, Яблоновый жотасы, т. б. ) - мезозой қатпарлы облысына жатады.

1. Cібір платфорамасы

Сібір платформасы түгелімен Ресей аумағына кіреді. Негізінен жазық жербедермен сипатталатын Шығыс Еуропа платформасымен салыстырғанда, Сібір платформасы қыратты жəне үстіртті жербедермен сипатталады. Сібір платформасының ауқымында кембрийдің жікқабаттық бөлімшелері жасақталған, венд пен кембрийдің, ордовиктің, силурдың, өзге де бір топ жүйелердің жапсарлық тіректі қималары хатталған, кешпротерозойлық немесе байкалдық қатпарлықтың көрініс беру ерекшеліктері анықталған.

«Сібір платформасы» деген атау 1923 жылы академик А. А. Борисяк тарапынан ұсынылған. Платформаны) шекаралары. Сібір платформасы Шығыс Сібірдің орталық жəне солтүстік бөліктерін қамти отырып, батысында Енисей өзенінің арнасымен, шығысында Лена жəне Алдан өзендерінің арналарымен шектеледі. Платформа батысында Батыс Сібір тақтасымен, оңтүстік-батысында жəне оңтүстігінде Енисей бұйратының құрылымдарымен (Саян- Енисей қатпарлы облысымен жəне Байкал-Патом таулы қыратымен), ал шығысында Верхоян жотасымен (Верхоян- Чукотка қатпарлы облысымен) жапсарласады.

Солтүстігінде платформа Таймыр-Солтүстікжер қатпарлы облысымен шектеледі. Платформаның жалпы ауданы 4 млн км 2 -ден астам. Сібір платформасыны) тектоникалың аудандастыру сұлбасы.

Сібір платформасы өзінің құрылыс ерекшеліктері тұрғысынан қалқандарға, көтерілімдерге, синеклизаларға, моноклизаларға, ойысымдарға, авлокогендерге, үстемеленген ойыстарға т. б. дараланады. Анабар аланын кейбір ғалымдар Анабар-Оленек антеклиза- сының құрамдас бөлігі ретінде қарастырады. Ол батысында Тунгус синеклизасымен, оңтүстігінде Вилюй синеклизасымен, солтүстігі мен шығысында Лена-Анабар ойысымен жəне Верхоян алды ойысымымен жапсарласады.

Анабар-Оленек антеклизасы ауқымында екі түрлі құрылым бөлінеді, оның бірі - Анабар аланы, екіншісі - Оленек к/терілімі. Анабар қалқаны ауқымында метаморфтанған архей кешені ашылады. Қалқанның баурайлары батысқа, оңтүстікке жəне шығысқа қарай бірте-бірте еңістенеді, ал солтүстігінде тік құлайды. Олар төменгі палеозой түзілімдерінен құралған көтерілімдер мен ойыстар жүйесін құрайды. Анабар қалқанының солтүстігінде дүние жүзіндегі ең ірі жасынтас кратерлерінің бірі - Попигай астроблемасы орналасқан. Оның көнелігі палеогенге сəйкес келеді. Оленек к/терілімі планда дөңгелек пішінді иеленген. Ол терең жарылымдар сериясымен тілгіленген, алғашқы протерозойлық іргетасты көмкерген рифей, венд жəне кембрий таужыныстарынан құралған. Ауқымында бір топ шағын мульдалар мен көтерілімдер ұшырасады. Алдан батысында Байкал-Патом таулы қыратын құрайтын кешпротерозойлық қатпарлы құрылымдармен шектелген.

Оңтүстіктегі шекарасы оны рифейлік жəне венд- ертепалеозойлық құрылымдардан оқшаулайтын жапсаршорлық жарылымдар белдемі арқылы жүргізіледі. Қалқан солтүстігінде Орта) ғы Лена моноклизасыны) астына қарай еңістене сұғынады. Қалқан ертеархейлік қарқынды метаморфтанған кешендерден жəне жасылтасты ойысымдар құрайтын кешархейлік жаралымдардан құралған. Тунгус синеклизасы - платформаның төменгі триастың туфолаваларынан тұратын ең ірі құрылымдарының бірі. Аталған триас түзілімдерінің қалыңдығы оңтүстігінде 500 м-ден орталық жəне солтүстік өңірінде 2000 м-ге дейін өзгереді. Синеклиза бүгінгі дəуірде күмбездене көтерілу процесін бастан өткеруде, бұл күмбез Путоран үстірті деп аталады. Төменгі триас түзілімдері синеклизаның негізін құрайтын палеозойлық жаралымдардан тұратын алуан түрлі платформалық құрылымдардың бетін көмкереді.

Синеклиза батысында Енисей жарылымдары белдемімен жапсарласады, бұл белдем ауқымында Турханскден Норильскге дейінгі аралыққа созылатын бел- белестер мен мульдалар тізбегі ұшырасады. Синеклиза солтүстік- шығысында Анабар-Оленек антеклизасымен, солтүстігінде Хатанг- Пясин ойысымымен, ал оңтүстігінде Ангара-Вилюй ойысымдарымен шектеледі. Синеклизаның солтүстік-батысында, орталық өңірінде жəне оңтүстігінде ірі ойыстар орналасқан.

Вилюй синеклизасы қалыңдығы мыңдаған м-мен өлшенетін юра жəне бор түзілімдерімен көмілген. Синеклизаның солтүстік- батыс, оңтүстік жəне оңтүстік-шығыс қанаттары бірте-бірте еңістене отырып, Анабар-Оленек антеклизасымен, Орталық Лена моноклизасымен шектелсе, батысында синеклиза Ангара- Вилюй ойысымына ұласады.

Орталық Лена моноклизасы анының солтүстік жапсарында орналасқан, ол бірте-бірте еңістенген архейлік іргетас бетін көмкереді. Моноклиза негізінен рифей, венд, кембрий түзілімдерінен, тек батысында ғана ордовик, силур жəне девон түзілімдерінен тұрады. Өзінің солтүстік бөлігінде моноклиза Вилюй синеклизасыны) оңтүстік қанатын құрайтын юра түзілімдерінің астына қарай сұғынады. Байкал маңы моноклизасы Байкал-Патом көтерілімінің батыс жақ жақтауын сағалай созыла отырып, онымен жарылымдар мен көлбемелер арқылы жапсарласады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.