Эралар және олардың дәуірлері

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрілігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:
Эралар және олардың дәуірлері

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2014ж.
Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Негізгі бөлім
1. Эралар және олардың дәуірлері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2. Араб елдеріндегі жыл есебінің жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...8
3. Ежелгі өркениет күнтізбелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Эра (латынша Aera - бастапқы сан) - астрономияда белгілі бір уақыттан басталатын күнтізбелік жылдар есебінің жүйесі, яғни жылдар есептемесі (жыл санау).
Әр заманның дәуірі әр түрлі. Бірінші жыл - ежелгі еврейлерше - "Адам ата жаралған жыл", вавилондықтарша - Набонассардың патша болған жылы, римдіктерше - Диоклетианның таққа отырған жылы, христиан дініндегілерше - Христостың туған жылы, арабтарша - Мұхаммедтің Меккеден Мәдинаға көшіп барған жылы, т.с.с.
Тақырыптың мақсаты:
Эра сөзінің мағынасы кең көлемде аша отырып, эралар және олардың дәуірлеріне тоқталу. Диоклетиан дәуірі (б.з. 284 жылы, 29 тамыз), т.б. Испандық дәуір - б.з.д. 38 жылығы 1 қаңтар, Православие елдерінде византиялық дәуір деп аталатын негізгі кезендері салыстырмалы талдау жасау.
Эра (латынша Aera - бастапқы сан) - астрономияда белгілі бір уақыттан басталатын күнтізбелік жылдар есебінің жүйесі, яғни жылдар есептемесі (жыл санау). Заманның басталатын уақыты оның дәуірі деп аталады. Уақыт есебін жүргізу үшін айлар мен күндер жүйесі жеткіліксіз. Бұларға қоса тарихи оқиғаның болған жылы да айтылуы керек, ол үшін күнтізбелік жылдар 1-жыл, 2-жыл, 3-жыл. деп нөмірленуі керек. Дәуір - бірінші жылдың басы. Сандардың натурал қатары шектеусіз болатындықтан, замандардың ақырғы жылы болмайды. Әлеуметтік дамудың төменгі сатысындағы халықтарда жыл есебінің жүйесі болмайды, олар оқиғаларды "су тасыған жылы", "өрт шыққан жылы", "құйрықты жұлдыз көрінген жылы", т.с.с. Деп, әр түрлі табиғат құбылыстарына байланыстырып айтады. Ертедегі халықтар әр түрлі замандарды қолданып келген. Мұндай замандардың белгілерінің саны 200-ден астам. Бірталай замандардың дәуірі белгілі бір соғыстан, жер сілкінген, жойқын тасқын болған уақыттан немесе патшалардың таққа отырған кезінен алынған. Сонымен қатар тарихта мүлде болмаған, тек кейбір өз тұсындағы беделді адамдардың айтуы "солай болыпты" деп, жұрт иланған оқиғалардан басталған замандар да бар. Уақыт есебінде заманның дәуіріне сәйкес оқиға елеулі рөл атқармайды, тек сол есептегі күндердің, айлардың және жылдардың ұзақтығы мен тетелестік реті дұрыс көрсетілуі керек.
Құрылымы: кіріспеден, негізгі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

1. Эралар және олардың дәуірлері
Эралар. (Дәуірлер). Мысалы Олимпиадалар бойынша (б.з.д. 776 жыл.), Рим орнаған (б.д.д. 754 жыл.), Диоклетиан дәуірі (б.з. 284 жылы, 29 тамыз), т.б. Испандық дәуір - б.з.д. 38 жылығы 1 қаңтардан басталады. Португалияда ол ХV ғасырда да сақталды. Православие елдерінде византиялық дәуір ІV ғасырда пайда болды. Оны б.з.д. 5509 жылдан пайдаланып келеді деген түсінік бар, яғни дүние жаралғалы бері. Кейде оны б.з.д. 5508 жылыдың 1 наурызынан бастайды.Христиандар антиохийская эра - б.з.д. 5969 жыл, александрийская эра - б.з.д. 5501 жыл деп әр түрлі даталарды атайды. Ал христиандық эра aera vulgaris - Христос туған жылдан бастау алатын, 525-ші жылы римдік монах Диониси Малый енгізді. Оны Құдай күні (annus Domini), от воплощения Господня жылы (annus ab incarnatione Domini), от рождества Господня жылы (annus ab nativitate Domini), от воплощенного слово жылы (annus ab verbi incarnati), милость жылы (annus gratiaе)... Диониси Христостың туған жылын Рим негізі қаланған 753 жылды, немесе Диоклетиан дәуіріне дейінгі 284 жылды алды. Бұл христиандық дәуір VIІ-ші ғасырдың бірінші жартысынан бастап қолданыла бастады. ХV-ші ғасырдан бастап барлық рим папаларының құжаттары Хоистос туған жылдан деген датамен белгіленді. Жалпы пайдалану тек ХVІІІ-ші ғасырдың соңынан бастап қолданыла бастады. Орта ғасырда осы санақпен қатар өзге де дәуірлер санағы жүргендіктен, ортағасырлық құжаттардың датасын дәл есептеу қиындық туғызады.
Әр заманның дәуірі әр түрлі. Бірінші жыл - ежелгі еврейлерше - "Адам ата жаралған жыл", вавилондықтарша - Набонассардың патша болған жылы, римдіктерше - Диоклетианның таққа отырған жылы, христиан дініндегілерше - Христостың туған жылы, арабтарша - Мұхаммедтің Меккеден Мәдинаға көшіп барған жылы, т.с.с. Рим империясына қараған елдер жылдар жүйесін бірсыпыра уақыт Диоклетиан заманы бойынша есептеген. Император Диоклетиан өз кезінде римдіктердің ескі дінін қолдаған, христиан дінін қабылдаушыларды қуғындаған адам болатын. Сондықтан Диоклетиан заманының 248 жылы өткен жиынында христиан шіркеуінің дінбасылары Диоклетиан айтылатын күнтізбені мүлде жойып, заманды Христостың (ислам дінінде - Ғайса пайғамбар) туғанынан бастап есептеу туралы шешім қабылдаған. Христиан дінінің басқарушыларының айтуынша, Христостың туған нақты жылын анықтауды сақтардың діни мейрамдарының өткізілетін уақыттарын есептеу тәжірибесі бар Римдік монах, тегі сақ Кіші Дионисийге (497 - 540) тапсырады.
Дионисий есептеп шығарған болып, "Христостың туғанына 532 жыл болыпты" деп жариялайды. Оған болмашы дерек іздеп отырған діншілдер сене қояды, ешкім тексермейді. Сөйтіп, Диоклетиан заманының 248 жылы "Христос туғаннан" кейінгі 532 жыл болып есептеледі. Келесі жыл 533 жыл, одан соң 534 жыл, т.с.с. Болып, қазіргі 2000 - 2002 жылдарға жетіп отыр. Алғашқы 532 жылда Христостың қашан туғаны жөнінде ешқандай әңгіме болмаған. "Христос туғаннан" деп есептелетін заман, көбінесе, "біздің Заманымыз" делінеді. Ресейде ерте кезде "Дүние жаралғаннан" деп есептелетін заман қолданылған. Петр I патша арнайы жарлық шығарып, "дүние жаралғаннан" басталатын 7209 жылы Христос туғаннан басталатын 1700 жыл болып өзгерді. Өзара қарым-қатынасты оңайлату мақсатымен, дүние жүзінің көпшілік елдерінде "біздің заманымыз" қолданылады. Христос атының күнтізбеге қатысы шартты ғана. Ежелгі тарихта болған оқиғалардың уақыты біздің заманымыздан бұрынғы (б.з.б.) Жылдар арқылы көрсетіледі. Мысалы, Архимед б.з.б. 287 жылы туған. Дионисий 532 санын жәй ала салмаған, онда мән бар. 19 28=532. Әрбір 19 жылда ай орағының келбеті қайталанып, айдың сол күніне келеді. Мысалы, 1942 жылы 21 маусым және 1961 жылы 21 маусымда айдың бірінші ширегі (дөңес жағы оңға қараған жарты дөңгелек) көрінді, ол 1980 жылы және 1999 жылы 21 маусымда тағы қайталанады. Әрбір 28 жылда апта күндері қайталанып, айдың сол күніне келіп отырады. Мысалы, Ұлы Отан соғысы 1941 жылы 22 маусым, жексенбі күні басталды, 1969 жылы және 1997 жылы 22 маусым күні де жексенбі болды. Сонда ай орағының белгілі бір кейпі, ай мен аптаның күндері - үшеуі бірдей қайталану үшін 532 жылы өтуі керек. 532 саны діни мейрамдардың мерзімдерін есептеуде жиі кездеседі. Дионисий тұсында Христос жайындағы аңыздардың шыққанына 5 ғ-дан асқан. Дионисийдің қолында мейрамдардың ескі таблицасы бар еді. Осыларды есте ұстай отырып, сақтардан шыққан сауатты монах мейрамдарды ертеде өткізілген күндеріне келтірді, ал Христос тек "тілге тиек" болды. "Христос туғаннан" басталатын заман Шіркеу құжаттарының өзінде тек 742 жылдан бастап қана кездеседі. [1]

2. Араб елдеріндегі жыл есебінің жүйесі
Араб елдеріндегі жыл есебінің жүйесі хиджра заманы деп аталады, оның дәуірі - б.з. 622 жылының 16 шілдесі, жұма күні. Сол күні Мұхаммед Меккеден Мәдинаға келген. Бұл күнтізбені 637 жыл халиф Ғұмар бин әл-Хаттаб тағайындаған. Араб жылында 354 (кібесе жылы 355) күн болады. Набонассар Заманының дәуірі - б.з.б. 747 жылының 27 ақпаны. Халықтық ұғымдағы Заманда табиғат құбылыстары мен өзге де маңызды оқиғалар салыстырмалы түрде уақыт есебінде жалпылық ұғымда қолданылып, ерекше оқиғалармен сабақтастырыла айтылады. Мысалы, зар заман, ақыр заман, т.б.
Хронология - хронос - время, логос - слово, учение деген сөздерден шыққан. Уақытты өлшейтін ғылым деген мағынаны білдіреді. Ол негізінен екі бөліктен тұрады: астрономиялық (математикалық) және тарихи (техникалық). Біріншісі, аспан денелерінің қозғалысын, астрономиялық жағдайларды есептей отырып, нақты астрономиялық уақытты анықтайды. Екіншісі, әр халықтардың әр кездегі уақытты қалай өлшегенін, өлшем жүйелері қалай дамығанын (календарлар) зерттейді.
Ежелгі Шығыста пайда болған алғашқы календарлық жүйелердің сәтті элементтері Ежелгі Грек, Ежелгі Рим календарларына енді, жаңаланды.
Хронология ғылым ретінде қалыптасуы ХVІ ғасырдың соңы - ХVІІ ғасырдың басына жатқызылады. Француз гуманист-ғалымы Жозеф Скалигер өзінің Об улучшении счета времени (1583), Сокровище времен (1606) т.б. еңбектерінде календарға григориандық реформа жасауға сын айтты, жылсанау жүйелерін бір жүйеге салуды қарастырды. Оның юлиандық кезең деп аталатын календарында санақ жылға бөлінбейді, бұл әр түрлі календарлардың дәуірін біріктуге қол жеткізді. Скалигер айналасындағы тартыс осы саладағы мәселелерге байланысты көптеген әдебиеттердің пайда болуына себеп болды.
Осы материалдарды ХVІІІ-ші ғасырда француздар д'Антин- және Дюран Искусство проверки дат, оның соңғы баспасы 44 томнан тұрды. ХІХ - ХХ-ғасырдың басында ғылыми хронология өзінің даму шыңына шықты.
Қазірге дейін неміс астрономы және хронологы Христиан-Людвиг Иделердің Справочник по математической и технической хронологии еңбегі маңызын жойған жоқ. Осы аттас Ф.Гинцельдің еңбегі жаңа негізде жазылған. Неміс ғалымдары Х.Гротефенд (Леточисление немецкого средневековья и нового времени) және Ф.Рюльдің (Хронология средних веков и нового времени), француз авторы А.Жиридің (Учебник дипломатики) және венгр И.Сентпетеридің (Справочник по хронологии) еңбектері ортағасырлық хронологияны дипломатикамен тығыз байланыстыра отырып қарастырады. Австриялық ғалым Р.Шрамның Календариографические и хронологические таблицы еңбегі Скалигердің жүйесін пайдалана отырып, юлиандық күндер арқылы әртүрлі календарлық стильдерді байланыстырды.
Кеңестік авторлардың ішінен Н.И.Идельсон, С.И.Селешников, И.А.Климишин, Е.И.Каменцова, Я.И.Шур, В.В.Цыбульский, М.Я.Сюзумов еңбектері белгілі. Орыс техникалық хронологиясының негізгі элементтері Вспомогательные исторические дисциплины под ред. В.Г.Тюкавкина. - деген еңбектің Хронология деген бөлігінде жазылған.
Һижра,һиджра, їижра ( араб.:هجرة -- көшіп жүру, қоныс аудару( -- Исламдінін ұстайтын мұсылманелдердегі жыл санау жүйесінің басталатын күні. Хижра күні біздің күнтізбеміз бойынша 622 жылдың 16 шілдесіне,жұма күніне келеді. Бұл күні Мұхаммед (ғ.с.) Меккеден Мединеге(бұрынғы аты Ясриб) қашып барып паналаған. Өйткені Меккедегі исламдініне қарсы болған арабтаралғашқы кезде Мұхаммедтіөлтірмекші болған. Хижра дәуірін Мұхаммедтің орнына отырған екінші халиф Омар(Ғұмар бин әл-Хаттаб) 637 жылы тағайындаған. Хижра күнтізбесінде жыл Ғұмардың жарлығы бойынша 12 айға бөлінген, тақ нөмірлі айлар 30 күннен, жұп нөмірлі айлар 29 күннен есептелген, айлардың белгілі атаулары болған. Сонда жыл 354 күн болады. Бертін келе арабтар күнтізбені табиғи маусымдарға сәйкес келтіріп отыру үшін, әрбір 30 жылда 11 рет жылды 355 күннен есептейтін болды. Осыған орайжылдың соңғы айы -- зұлхиджаәрбір 30 жылдың 19 жылында бұрынғысынша 29 күннен, 11 жылында 30 күнненесептеледі. Зұлхиджаның қай жылдары 30 күннен алынатындығы жөнінде тиянақты ереже бар. Бұл күнтізбе ай Хижрасы деп аталады. Кейбір мұсылман дініндегі елдерде ( Түркия, Иран, Ауғанстан, т.б.) жыл санау жүйесінің басы ретінде Хижра, яғни григориан күнтізбесінің622 жылы алынады да, жылдың ұзақтығы григориан күнтізбесіндегідей, 365 (366) күннен есептеледі. Бұл күнтізбекүн Хижрасы деп аталады. Ай Хижрасы бойынша бір жылда 354 не 355 күн болады, ал біздің күнтізбеміздегі бір жылда 365 не 366 күн бар. Біздің жылымыздан ай Хижрасындағы жылдың 11, кейде 12 күні кем. Сондықтан бізше бір жылдың ішінде ай Хижрасын қолданатын елдер жаңа жыл мейрамын екі рет өткізуі мүмкін. Мысалы, ай Хижрасының 1396 жылы 1976 жылы 3 қаңтарда, ал оның 1397 жылы 1976 жылы 23 желтоқсанда басталды.
Ғайса пайғамбардың туылғанына алты жүз жыл өтсе де Еуропалықтар өздерінің христиан дәуірінде өмір сүріп отырғанын білмеген. Тарихи хронологияны Ғайса пайғамбардың туылуынан бастаған алғашқы шығарма кіші Скифиядан шыққан монах Дионис Экзигуустікі болатын. Дионистің идеясы (пікірі) бойынша жыл санау Ғайса пайғамбардың Мария анамыздың жатырына алғаш біткен күнінен бастайды. Ол бұл күнді бірінші жылдың бірінші күні деп есептейді. Бірінші жылдың бірінші күні жиырма бесінші наурыз, яғни қазіргі христиан әлемі тойлайтын Рождество 25 желтоқсанға тұп тура тоғыз ай жетпейді. Осыған дейінгі жылдардың барлығы анти кристум Ғайсаға дейінгі жылдар болса, бұдан былайғы заман Ғайсаның дүниеге келуінен кейінгі жылдар, яғни Анна Домини дегенді білдіреді. Бұл есеп бойынша нөлінші жыл деген болған жоқ, алайда христиан дәуірі немесе б.з. деген түсініктің әуелі латын шіркеулерінде кейіннен шығыс шіркеулерінде қолданысқа енуіне бірнеше ғасырлар қажет болды.
Уақыт өте келе әр аймақтың өзінің жыл санау хронологиясы қалыптаса бастады. Осылайша жыл санауда басшылыққа алынатын негізгі принцип 3. Ал жылдың дәл қай жыл екендігін салыстырмалы түрде жорамалдап белгілей салатын. Мысалы: Ветхи Заветте: Иудейдің патшасы Ахаздың билік құрғанына 12 жыл толғанда, Ильдің ұлы Осия иудей халқының тағына отырады. Ол тоғыз жыл Израйлде патшалық құрады. Оған қарсы Ассирияның патшасы Салманасар соғысқа шығады. Жыл санау мерзімі осындай жолдармен анықталып отырған.(4 Царь 17:1,3)
3. Ежелгі өркениет күнтізбелері
Ежелгі өркениет күнтізбелері - ертедегі Египет,: Қытай, Майя, Вавилон; көне еврейлік және т.б. Наурыз, қыркүйек, ультранаурыз Византия заманы жылдары ұғымы және олардың қазіргі заманғы жыл санауға алмасуы. Көне славян күнтізбесі. Француз революциясы күнтізбесі. Юлиан күнтізбесі. Григориян күнтізбесі. Ресей мен КСРО күнтізбесі. Ежелгі Русьтегі уақыт есебі және оның Византия жыл санауымен байланысты. I Петр тұсындағы жыл санау реформалары. КСРО-дағы уақыт есебі. КСРО халықтарының уақыт есебіндегі ерекшеліктер.
Дата (мерзім) ауысымы, казіргі жыл санаудағы индикт арқылы көрінісі. Астрономиялық құбылыстар туралы негіздерго сүйене отырып жасалған дата белгілері. Формула мен таблицалар арқылы апта күндерімен оқиғаларды анықтау. Тарихи негіздеріне қатысты даталаумен байланысты мәселелерді шешу. Негіздердің шығуы туралы хронология мәселелерінің көмегімен шығарылатын.шешімдер. Қазіргі жыл санауға дата белгілеу үшін мұсылман күнтізбесін есептеуге арнайы формуланың колданылуы.
Хронологияның мәліметтері мен әдістерін тарихтану және тарихи мәселелерді шешуге қолдану. Тарихи негіздемелерге оларда айтылған даталарды белгілеу. Негіздемелердің хронологиясы мен дәйектілігі. Негіздерді белгілеудегі және шығуын, калылтасуын анықтаудағы хронология әдістері. Хронология және басқа да тарихи пәндер.
Қазақи халықтык аспан денелерін бақылауға байланысты ілімдер. Ежелгі халықтық жүйе - ай бетіндегі жұлдыздар жабуы (Үркер), тоғыс айлары, ай тоғысы, ай қоралануы. Поляр жүлдызы (Темірказықтың) тәулік уақытын анықтаудағы жөне көкжиекті бағдарлаудағы байқаулар. Орион (Үшарқар-Таразы), Венера (Шолпан) және Сириус (Сүмбіле) жұлдыздарын байқау. Қазақ күнтізбесі, 12 жылдық жануарлар циклы (мүшел ұғымы). Наурыз - қазақ жаңа жылы және оның көктемгі күн мен түн теңелуімен байланысты.
Ай (Лунный месяц) - алғашында 30 күнге тең болды.
Жеті күндік апта пайда болды. Күндік жыл (солнечный год) есебі. Сонымен күн, ай календарлары пайда болды. Календарь - латынның calendae - әр айдың бірінші күні дегенді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.