Оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру формалары және оларға ғылыми- әдіснамалық сараптама

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 126 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. дифференциалды қатынас оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ғылыми-әдіснамалық негізі

1. 1 Оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру формалары және оларға ғылыми-әдіснамалық сараптама 8

1. 2 Оқушылардың дене тәрбиесін қалыптастырудың бүгінгі жайы 20

1. 3 Дене тәрбиесін оқыту формаларын ұйымдастыру ерекшеліктері 30

2. БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫ ҚАТЫНАС
НЕГІЗІНДЕ ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІН ҚАЛЫПТАС-ТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК МАЗМҰНЫ

2. 1. Дифференциалды қатынас арқылы оқушылардың дене тәрбиесін
қалыптастыру жұмыстарының әдістемелік мазмұны 43

2. 2 Мектеп оқушыларының дене тәрбиесіндегі дифференциалды қатынастың тиімділігін зерттеу 49

2. 3 Дифференциалды қатынас арқылы оқушылардың дене тәрбиесін қалыптастыруға мұғалімдерді даярлау жұмыстарын жетілдіру мазмұны

ҚОРЫТЫНДЫ 66

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 69

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының жалпы сипаттамасы. Қоғамның қазіргі заманға саяси, экономикалық және әлеуметтік-психологиялық қайта құрылуы, Қазақстандағы адам тіршілік әрекетінің көп жақтарының қайта құрылуы мектептегі дене тәрбиесі мақсатын өзгерткен жоқ. Оқушылар денсаулығын нығайту және дене қабілеттерін дамыту, тұлғаның жан-жақты дамуына ықпал жасау ешқашан өзінің көкейкестілігін жоймайтын мәселелердің бірі[3. 7-б] .

«Қазақстан Республикасында дене шынықтыру және спортты дамыту-дың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» дене дамуының объективті заңдылықтарын біліп және есептеп пайдаланып ағза формалары мен қызметтерін үйлесімді дамуын қамтамасыз етіп, әлеуметтік -мәдени және өндірістік функцияларды жүзеге асыру үшін қажетті жұмыс қабілеттілігін арттырып, адамның шығармашылық өмірін ұзартып, жеке адам мен социум үшін қолайлы бағыт жасауға болады. Дене тәрбиесінің мақсатқа сәйкес басқаруының бұл мүмкіншіліктері дене тәрбиесі, спорт, машықтану процесінде белгілі жағдайларда жүзеге асырылады, яғни адамның дене дамуында дене тәрбиесі ролінің ғылыми түсінігі дене даму процесі негізінде басқара алатыны белгілі болып отыр. Осы процесте мақсатқа сәйкес бағытталған әсерінде дене тәрбиесінің ерекше әлеуметтік функциясы тұрады[31] .

Дене тәрбиесінің әлеуметтік тәжірибелік қисынды әдістемелік және нормативтік баға мағынасы біртұтас қоғам жүйесінде басым болатын қоғамдық қатынастары мен практикасымен ашылады және айқындалады. Ол дене тәрбиесі жүйесінің ерекшеліктерінде өз көрінісін табады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі және салауатты өмір салтын насихаттау орталығы бірлесе өткізген әлеуметтік зерттеу жұмыстарында қазіргі уақыттағы балалардың нерв жүйесінің өте күшті өзгеруі байқалды, олардың қимыл белсенділігінің созылмалы жетіспеушілігі олардың дұрыс дене дамуын тежететіні, денсаулығына қауіп төндіретіні айқындалды [3] . Мектеп жасындағы балалардың шамамен 30%-ы қауіп тобын құрайды. Мектеп оқушыларының тек 9%-ы дене дамуының жоғары деңгейінде, орташа - 50%, төмен - 34%, балалардың 21%-ы денсаулықтың І-тобына (жоғары) жатады, 57%- екінші, 22%- үшінші, дене тәрбиесі оқу бағдарламасы мен қарастырылған білімнің өз деңгейі мектеп оқушыларының тек 11%-да бар [44] .

Өсіп келе жатқан ұрпақтарымыздың дене шынықтыруын қалыптастыру, дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесін дамытудың бар концептуалды аспектілері қазіргі ақиқаттың сәйкестілігіне келтірілуі қажет. Оқушылардың дене тәрбиесі принциптерінің негізгі бағыты мен жүзеге асыруын қарастыратын кешенді бағдарлама (2006 ж. ) мектеп оқушыларына қатысты дене тәрбиесін оқыту үрдісін ғылыми тұрғыдан қайта зерттеу қажеттігін баса талап етіп отыр [31] . Қазақстан Президентінің халыкқа жолдауында «дені сау азамат тәрбиелеу күшті қуатты мемлекет қалыптастыруға қабілетті болады» - деген сөзі осыны растап отыр [4] . Сондықтан жалпы білім орта мектепте дене тәрбиесіне баса назар аудару арқылы дені сау ұрпақ тәрбиелеу мәселесінің оң шешілетіні ғылыми тұрғыдан дәйектелініп, жүзеге асыру механизмдерін анықтау күн тәртібінде тұр. Педагогика ғылымында дене тәрбиесі жеке адам қалыптастыру мәселесінің ең басты түрлерінің бірі болғанымен, оның ғылыми тұрғыдан зерттелуінің әлі де болса жеткіліксіз екенін байқауға болады. Әсіресе, 12 жылдық оқу жүйесіне көшу бағдары бойынша дене тәрбиесінің теориялық және әдістемелік мазмұндарын айқындау аса қажет болып отыр[46] .

Дене тәрбиесін орта мектепте қалыптастыру тарихына жасалынған шолу мен талдау жеке адамның тұлғалық қалыптасуында дене күшінің нақты бір физиологиялық және психо-педагогикалық заңдылықтарға тәуелді екендігін растап отыр[5] . Осы заңдылықтар жеке адамның даму және қалыптасу теориясын (Ананьев Б. Г), адам әрекетінің жалпы психологиялық моделі теориясын (Леонтьев А. Н., Ломов Б. Ф. ), функционалды жүйелер теориясын (Анохин П. К., Пурия А. П. ), адамның дене белсенділігін (Бальсевич В. К. ), дене тәрбиесіндегі жекелеу және дифференциациялау принциптерін ( Ильин Е. П. ), дене тәрбиесі мен спорт және спорт педагогикасының отандық теориясының гуманистік идеяларын (Ашмарин Б. А., Булкин В. А., Выдрин В. Н., Лубышева Л. И. Лях В. И., Матвеев Л. П., Мейксон Г. В., Новиков А. Д., Пономаров Н. И., Решетень И. Н., Тер-Ованесян А. А., Филипов С. С, Хан А. Н., және көптеген т. б. ) негізге алғанымен, XXI ғасырдағы жеке адамның дене тәрбиесіне тәуелділігін толық есепке алмай отыр[16] .

Қазақстандық педагог-ғалымдардың зерттеу мәселесі бойынша ғылыми жұмыстарында жеке адам бойында дене тәрбиесін қалыптастыру міндеттері түрлі сапада қарастырылғанымен (Ж. Қоянбаев, Р. Қоянбаев, Е. Сағындықов, Т. Қуанышев, Б. Төтенай, Ш. Бақтыбаева, А. Тойлыбаев, О. Аяшев, т. б. ), білім парадигмаларының заман талабына қатысты өзгеруін есепке алатын жаңа педагогикалық жүйелері қалыптаспағанын көреміз [8, 40, 47] . «ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» білім беру мен тәрбие қабілетінің деңгейі мен қажеттілік дәрежесіне қарай берілуі тиістігі міндеттелінген болатын [38] .

Осы міндеттерді жүзеге асыру үшін үзіліссіз білім беру жүйесінде дифференциалды дене тәрбиесі концепциясын құру, оның теориялық және әдістемелік мәнін ашатын принциптерді тұжырымдаудан тұрады. Бұл принциптердің мазмұны дене шынықтыру саласында жеке адам тұлғасын калыптастыру процесін жүзеге асыруда бірқатар заңдылықтарды белгілейді. Дифференциалды дене тәрбиесі жүйесінің негізін қалаушы дербес және қайталанбас жеке адам тұлғасын қалыптастыруда сана, ақыл-ой, іс-әрекет, субъективті көзқарас, қозғалыс дене бөліктерінің бірлігі болып табылады. Бұл принцип негізіне жеке адамды өзгертетін іс-әрекет процесінде осы тұлғаның жан-жақты дамуы; рухани сезім, эмоциялық, ақыл-ой және дене қозғалысының тығыз өзара бағыныштылық идеялары жатады. Ресей ғалымдары М. Соловьев пен Н. Ермаков өздерінің диссертацияларында оқушылардың дене тәрбиесін жеткілікті дәрежеде қалыптастыру үшін ең алдымен дене тәрбиесі сабағын ұйымдастыру формаларын дұрыс анықтау аса маңызды дейді [27] . Сонда ғана адам өзінің мәні бойынша адам мәні мен өмір сүруді танып білудің қажеттілігін, әлеуметтік, биологиялық қоғамдық және тұлғалық бірлігі мен өзара келісімді көрсететін теория мен практиканың жалпы ғылыми принциптерімен тығыз байланысқандығын көрсете алады. Осы идеяларға сәйкес және адам тұлғасының әлеуметтік және психологиялық пен физиологиялық дамуы, тіршілік әрекетінің жеке тәсілінің қалыптасуы тек қана әлеуметтік практикалық тәжірибені рефлексті түрде қайталау және иемдену арқылы, сонымен бірге көзқарас, білімді, белсенді, саналы меңгеруді қалыптастыру бойынша сырт жақтан берілген әрекет арқылы жүзеге асырылады деп айтуға болады. Дифференциалды дене тәрбиесінің ақыл-ой, дүниеге көзқарас бөлшектері адам және оның субъективті әлемі, таным процесінде, іс-әрекеттің басқа да түрлерінде адамдар мен өзара қарым-қатынасы туралы білімнің тұтас бағдарламасы түрінде оның мазмұнына кіреді.

Спорттық педагогика маманы Б. А. Ашмарин дифференциалды дене тәрбиесінің әлеуметке сәйкестік принципі адам дамуының әрбір жас кезеңдері үшін әлеуметтік шындыққа қарай қатынастардың ерекше жеке жүйесін мойындау; өсіп келе жетқан адаммен әлеуметтік тәжірибе арқылы әрекеттер мен қатынастарды меңгеру деңгейі, өзін қоғамда тану деңгейі, өзін басқа адамдарға көру деңгейі, қоршаған ортада жауапты әрекетке деңгейі, қоғамға қатынасында оны «мен» деген орынға шоғырланады. Бір жағынан қоғамға қатынасында «Мен» деген орнына жинау нәтижелері, рефлекстің өсуі, өз-өзін бағалау, өз-өзін бақылау, өз-өзін түсініп дамуы, және оларды анықтауы жүзеге асырылғанда, екінші жағынан оның әрбір сатысына жіктелу қадам қажеттілігі тұлғаның өзін-өзі жүзеге асырудағы қажеттіліктің ара қатынасын есепке алғанда тәрбие процесінде өсудің потенциалды мүмкіншіліктерін өмірде бар ерекше күйді алуды белгілейді[8] .

Жоғарыда көрсетілген зерттеу жұмыстарына талдау нәтижелерінен жасалынған тұжырымдарға сәйкес мектеп оқушыларының жас кезеңдеріне байланысты физиологиялық және психикалық даму ерекшеліктері бойынша бір-біріне жақын болғанымен, олардың дене қуаттары мен психикалық күйлері нақты нормативтерді орындауға толық мүмкіндік бермеуі мұмкін. Сондықтан, В. К. Бальсевич айтқандай, әрбір оқушыға өз мүмкіндігін есепке алатын дене жаттығуларын беру қажет немесе оларды топтап, мүмкіндік дәрежесін есептеу керек[3, 9] .

Елімізде соңғы жылдары болып жатқан білім реформалары білім беру мазмұнын өзгерту туралы көптеген идеялар төңірегінде жұмыс атқарып жатқанымен, олардың барлығы да дене тәрбиесі сабақтарын ұйымдастыру формасын нақтылай немесе білім мазмұнын өзгерту арқылы оны оқушыларға жеткізудің тиімді әдістемелік жүйесін дайындай алмауда. Сол себепті қазіргі уақытта қолданылып жүрген түрлі педагогикалық технологиялармен қатар оқыту процесін ұйымдастыру формасына дифференциалды қатынас арқылы келудің әлеуеті дұрыс деген ғылыми болжам жасалынды. Өйткені осы уақытқа дейін тек жекеленген әдіскер мұғалімдердің дифференциалды қатынас туралы іс-тәжірибелері ғана қолданысқа түсіп жүрді, ал оны оқу-тәрбие процесінде енгізу арқылы оқушының дене тәрбиесіне дифференциалды қатынас орнату, сол арқылы әрбір оқушының дене тәрбиесі сабақтарына қызығушылықтарын арттыру жолға қойылмады.

Дифференциалды қатынастың, практика жүзінде жүзеге асырылу бағыттарының бірі оқушылар ұжымын топтарға бөлу. Г. Выготскийдің теориясы бойынша ол әр бір баланы оның ең жақын даму аймағында, оның жеке қимыл сипатына денсаулық жағдайына, әлеуметтік-психологиялық және морфофункционалды ерекшеліктеріне сәйкес оқытуына ықпал жасайды [9, 14] .

Қазақстандағы білім реформаларының талаптарына сәйкес мектеп оқушыларының дене тәрбиесін қалыптастыруда оқыту процесін ұйымдастырудың жаңа формаларын осы уақытқа дейін мектепке дейінгі және мектеп жасында оқытудың үзіліссіз және ілгермелі сипатын, әлеуметтік және тұқым қуалайтын факторлар, сонымен сыртқы ортаның әсерін ескеретін, жеке дамуының ерекшеліктерін есепке алатын дене тәрбиесі бойынша бағдарламалар жеткіліксіз құрастырылған және негізделген.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі мен оның алдына қойылған міндеттердің шешілу механизмін анықтауда мектеп оқушыларының дене тәрбиесін қалыптастыру жұмыстарын жетілдіру процесі жаңа педагогикалық парадигмаларға сүйенуі қажеттігі айқындалып, оқу-тәрбие процесін дифференциалды қатынас негізінде ұйымдастырудың табысты болатыны тұжырымдалғанымен, оны нақты құрылымдық мазмұнда жүзеге асыру және әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз ету мәселесі арасында қайшылықтар туындауда. Аталған қайшылықты шешу қажеттілігі біздің зерттеу жұмысымыздың тақырыбын - «Мектеп оқушыларының дене тәрбиесін қалыптастырудағы дифференциалды қатынас» деп таңдауға себеп болды.

Зерттеу жұмысының мақсаты: мектептерде дене тәрбиесі сабақтарын дифференциалды қатынас формасында ұйымдастыру арқылы оқушылардың дене жаттығуларын меңгеруін жетілдіру.

Зерттеу нысанасы: мектептердедене тәрбиесі сабақтарын дифференциалды қатынас формасында ұйымдастыру процесі.

Зерттеу пәні: мектеп оқушыларының дене тәрбиесін қалыптастырудың әдістемелік жүйесі.

Зерттеу жұмысының болжамы: Мектепте оқу-тәрбие процесін дифференциалды қатынас арқылы ұйымдастыру әрбір оқушының табиғи әлеуетін негізге ала отырып, олардың өз мүмкіндіктерін толық аша алуына :жағдай жасайды, яғни оқушының қабілет деңгейі мен физиологиялық және психо-эмоционалды күйін есепке алуды қамтамасыз етеді. Мектеп оқушыларының дене қуаты мен психикалық дайындықтарының күрделілігін есепке ала дайындалған әдістемелік жүйе балалардың дене жаттығулары мен тапсырмаларын мемлекеттік нормативке сай орындауына көмектесіп, белгілі дене дайындықтарын игеру дағдыларын қалыптастырады.

Зерттеу міндеттері:

- зерттеу мәселесі бойынша ғылыми әдебиеттер мен зерттеу жұмыстарына және әдістемелік материалдарға шолу және талдау жасау;

- дифференциалды қатынас арқылы оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ғылыми-теориялық негізін айқындап, жетекші тұжырымды анықтау; дене тәрбиесін қалыптастырудың принциптерін анықтау;

- мектеп жасындағы оқушылардың дене тәрбиесін қалыптастырудың бүгінгі жайы туралы деректерді талдау;

- мектеп оқушыларының дене қуаты мен психикалық дайындықтарының күрделілігін есепке алуға негізделген дифференциалды қатынас арқылы дене тәрбиесін қалыптастыру жұмыстарының әдістемелік жүйесінің тиімділігін көрсету.

Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздері.

Адамның жеке даму теориясына (Ананьиев Б. Г), адам әрекетінің жалпы психологиялық моделі теориясына (Леонтьев А. Н., Ломов Б. Ф. ), оку қызметі теориясы ( СЛ. ), функционалды жүйелер теориясы (Анохин П. К., Пурия А. П. ), адам дене белсенділігі концепциясына (Бальсевич В. К. ), дене тәрбиесінде жекелеу және дифференциялау принциптеріне ( Ильин Е. П. ), дене тәрбиесімен спорт және спорт педагогикасының отандық теориясының гуманистік идеяларына (Ашмарин Б. А., Булкин В. А., Выдрин В. Н., Лубышева Л. И. Лях В. И., Матвеев Л. П., Мейксон Г. В., Новиков А. Д., Пономаров Н. И., Решетень И. Н., Тер-Ованесян А. А., Филипов С. С, Хан А. Н. . және коптеген т. б. ) сүйене отырып, дифференциалды қатынас арқылы әрбір жеке адамның әлеуетін дамытуға болады деген тұжырым теориялық әрі әдіснамалық негіз болады.

Зерттеу әдістері: берілген ғылыми-әдістемелік әдебиетін жинақтау және теориялық талдау, педагогикалық бақылау, социологиялық сұрақ (анкета) дене өсуі, қимыл дайындығы, қимыл, психикалық жағдайын бағалау әдістері, педагогикалық тәжірибе, математикалық талдау мен статистика әдістері.

Зерттеудің теориялық мәнділігі: Ж еке адамның жан-жақты дамуында дене тәрбиесінің алатын орны ерекше, өйткені адамның физиологиялық және психикалық дамуы, дене қуаты мен оны реттеп-басқаруға тікелей тәуелді. Сондықтан дене тәрбиесін қалыптастыруда әрбір адамның даралық ерекшелігінің көрсеткіштері болып табылатын табиғи дене қуаты мен психикалық дамуы негізінде оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру нәтижелі болады деп саналады. Жеке тұлға қалыптастыру теориясы туралы философиялық, ғылыми-психологиялық және педагогикалық әдебиеттерге талдау жасалынды. Г. Выготскийдің «Дамудың жақын зонасы» теориясы, оқыту процесін ұйымдастыру формалары арнайы педагогикалық зерттеулерге сілтемелер жасалынды.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: педагогикалык бақылаудың кұрастырылған әдістемесі негізінде дене тәрбиесін сауықтыру міндеттерін жүзеге асырылуы, дене өсуі, қимыл дайындығы, қимылдың психикалык жағдайын бағалаудың объективтік тесттері таңдалды. Олар кешен түрінде оқушылардың қимыл режимін жақсартуға көмектеседі, сонымен бірге отбасымен бала тіршілік әрекетінің әлеуметтік-педагогикалық жағдайларын анықтау әдістемелері бастауыш оқушыларының қимыл әрекетін қамтамасыз етудің әр түрлі жақтарының нақты көрсеткіштерін салыстыру арқылы жүзеге асырылады. Ол салыстыру дене тәрбиесі процесінің бағыты мен мазмұнын жекелей түзетілуіне ықпал жасайды. Жұмыстың тәрбиелік мәні бастауыш білім жағдайында бала мүмкіншіліктерін, оқушылардың қимыл режимін жақсартуға көмектеседі, сонымен бірге отбасы мен баласының тіршілік әрекетінің әлеуметтік- педагогикалық жағдайлары анықталды. Зерттеу барысында алынған нәтижелер мен әзірленген әдістемелік материалдарды мектеп мұғалімдері, педагог кадрлардың біліктілігін арттыру курстарында пайдалануға болады.

Қорғауға ұсынылатын тұжырымдар:

- алғаш рет мектеп оқушыларының дене тәрбиесін қалыптастыру процесін дифференциалды қатынас арқылы ұйымдастыру ғылыми-теориялық тұрғыдан негізделді;

- жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сыныптарында дене тәрбиесі сабақтарының мазмұнын дифференциациялау арқылы сынып оқушыларының ерекшеліктеріне бағдарланған оқу-әдістемелік кешен дайындалды;

- зерттеу жұмыстарының нәтижелері бойынша ұсынылған әдістемелік жүйенің тиімділігі расталып, дене тәрбиесі сабақтарын дифференциалды қатынас негізінде ұйымдастырудың тиімділігі дәйектелінді.

Зерттеу жұмысының талқылануы мен жариялануы:

Зерттеу нәтижелерінің дәйектілігі автордың екі ғылыми мақаласында баяндалып, ғылыми жинақтарда (Тараз, 2012ж., «Педагог имиджін қалыптастыру: теория, практика және перспектива». Халықаралық ғылыми-практикалық конференция) жарық көрген. Зерттеу барысында алынған ғылыми тұжырымдар мен мәліметтер теориялық және практикалық тұрғыдан негізделген. Қол жеткізген нәтижелердің педагогика ғылымының зерттеу бағыттарына сәйкестігі толық расталған.

Зерттеу базасы: Тараз қаласы, №30, 36, 41, 44 қазақ орта мектептері, ТИГУ «Педагогика және психология» кафедрасы.

Зерттеу кезеңдері:

1-ші кезеңде (2010-2011 жж. ) - зерттеу тақырыбының өзектілігі ашылып, ғылыми-теориялық ұстанымдар мен тұжырымдар негізінде жетекші идея анықталды. Дифференциалды қатынас формасының ғылыми аппараты мен оның құрылымдық мазмұны зерттелінді. Оқу процесінде дифференциалды қатынас орнату механизмі түсіндіріліп, бастауыш мектепте дене тәрбиесі пәндерін оқытуда алғаш рет қолданылып отырғаны расталды.

2-ші кезеңде (2011-2012 жж. ) - дене тәрбиесі сабақтарының мазмұнын мектеп оқушыларының физиологиялық және психикалық даму ерекшеліктеріне қатысты дифференциациялау жүзеге асырылып, олар әдістемелік кешенмен қамтамасыз етілді және ұсынылған әдістемелік кешеннің тиімділік дәрежесі арнайы педагогикалық тәжірибе арқылы тексерілді. Зерттеу нәтижелері жинақталып, өңделді және қорытынды тұжырымдама дайындалды.

Диссертация құрылымы: Диссертация кіріспеден, екі бөлімнен, алты параграфтан және жалпы қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫ ҚАТЫНАС АРҚЫЛЫ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІН

ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудағы дифференциалды қатынас

Дифференциалды дене тәрбиесінің педагогикалық мәнін анықтау үшін даму, оқыту және тәрбие категорияларын қарастыру, олардың бір-бірімен байланыс механизмін ашып және әрқайсысының адам тұлғасының қалыптасу процесіне әсерін анықтауда лайықты болады.

Бұл жерде біз «қалыптасу» терминінің 2-мәнін қарастырамыз; 1-ден адам тұлғасын тұтас ұйымдастыруында жүйелі қатынастарының ерекше типінің құру процесі, әрбір адамға имманенттік ретінде; 2-ден, жеке адамды бір мақсатқа бағытталған және мәнді тәрбиелеу ретінде, педагогикалық процесс [2] .

Педагогикалық көзқарастар мен ой-пікірлердің қалыптасу тарихы, олардың педагогикалық жүйеде жанамалығы табиғат дүниесінің объективті кескінімен, қоғамдық қатынастар мен адамның адамгершілік бастаулары рухани өмірмен тығыз байланысты. Олардың жиынтығы адамзаттың әлеуметтік тәжірбиесінің негізін құрайды.

Адамды дамытатын арнайы ұйымдастырылған тәрбие-оқыту іс-әрекеті туралы сөз болғанда, әдетте бұл іс-әрекет үлкендердің әлеуметтік тәжірибе беруі мен оны болашақ ұрпақтың белсенді меңгеруімен байланысты. Бұл әлеуметтік тәжірибе қоғамда өмір сүру үшін және еңбек ету үшін қажет. Сондықтан педагогикалық әдебиетте даму, оқыту және тәрбие дәстүрлі түрде адам санасына әлеуметтік тәжірибені ендіру, адамға дағды мен ептелік, өзін-өзі қалыптасу ретінде емес, ал тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің әлеуметтік тәрбиені пайдаланып, шындықты өзгертуде шығармашылық іс-әрекет ретінде, өзін және шындықты өзгертетін әлеуметтік адамның іс-әрекеті болып табылады[8] .

Дамудың жалпы ұғымы К. Маркстың мынадай сөздерінде толық ашылған: «Байлық адамның шығармашылық дарындылығының өткен тарихи дамуынан басқа ешқандай шартсыз абсолюттік айқындалуы болып табылады. Өткен тарихи даму, осы даму тұтастығын өзіндік мақсат етеді; яғни алдын-ала белгіленген масштабқа қатысты емес барлық адам күштерінің дамуын айтады. Адам бұл жерде өзі белгілі бір анықтауда қайталанбайды, ал өзін барлық мақсатқа сай етіп қайталайды [25] . Адамның дамуын күрделі жүйелі ұйымдастырылатын процесс ретінде түсіну, тек педагогикалық, психологиялық ғылымдар жүйесінде терең зерттеулер үшін жүргізу ғана аса маңызды емес, сонымен бірге арнайы ұйымдастырылған қызметте практикалық дәрежеде меңгеру және даму процесін саналы түрде басқару үшін де маңызды. Адамның дамуы түрлі стадиялардан, кезеңдерден, жақтардан, деңгейлерден (спираль түрінде және көп сатылы, дискретті және үздіксіз, дифференциалды және интегралды түрде жүзеге асырудан) тұрады және ол процесс саннан сапаға немесе кері түрде өтеді. Атап айтқанда, қарапайымнан жоғарыға қозғалу тенденциясында қайталану барысында, сабақтастық пен қайтымсыздық барысында, бірлік пен қарама-қайшылықтар барысында орындалады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.