Діни орыс философиясы

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1

1Батысшылдар мен славянофилдер 19-20 ғасырдың басындағы
орыс философиясының бастауы
негізінде ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1.1.Діни орыс
философиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..4

1.2. Орыс философиясының
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... . ..7

2.  ХІХ ғасырдың соңы мен xx ғасыр басындағы россиядағы негізгі
философиялық
бағыттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .. 10

2.1.ХІХ ғ.екінші жартысы мен xx ғ. басындағы ұлы орыс
жаратылыстанаушыларының
материализмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

2.2.Федоров Александр Николаевич
философиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13

2.3.Бердяев Николай Александрович
философиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20

Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.21

Кіріспе

Философия тек адамның таза ақыл-ойы әрекетінің өнімі ғана емес,
мамандардың шағын ғана тобының нәтижесі ғана емес, ол ұлттың рухани
тәжірибесінің көрінісі, әр алуан мәдениет туындыларынан көрінетін оның
интеллектуалдык әлеуетінің көрінісі. Ол философиялық және тарихи білімнің
синтезі бола отырып, тарихи айғақтар мен оқиғаларды сипаттау-ды емес, оның
ішкі мәнін ашуды мақсат тұтады. Орыс филосо фиясының орталық идеясы адамзат
тағдыры мен жалпы өмірдегі Ресейдің ерекше орны мен рөлін негіздеу және
іздестіру болды. Және бұл орыс философиясын түсіну үшін маңызды, өйткені ол
тарихи дамуының өзгешелігіне орай езінің ерекше белгілерімен көзге түседі.
Орыс философиясы қалыптасуының бастапқы кезеңі XI-ХVІІ ғасырлар, өзінің
пайда болған кезінен ол әлемдік философиямен байланыстылығымен сипатталады,
бірақ сонымен қатар оның төлтумалылығын да теріске шығаруға болмайды. Ол
Киев Русінде пайда болады және 988 жылы Русьтің шоқынуынан бас-талған
христиандандыру үдерісімен байланысты болды. Өзінің пайда болуында ол, бір
жағынан, славяндық пұтқа табынушылық дүниетанымының бірқатар белгілері мен
бейнелерін қабылдаса, екінші жағынан, христиандықты қабылдау нәтижесінде
Византиямен байланыс орнатып, сол арқылы антик философия-сының көптеген
идеяларын бойына сіңірді. Мұнан озге Византиямен қатынас Ресейте шығыстық
христиандық философия тұжырымдамаларының бекітілуіне ықпал етті. Осылайша
орыс философиясы философиялық ой дамуының негізгі бағытына сай дами отырып,
христиандандырылған күйінде болса да антиктік, византиялық, ерте болгар
дүниетанымы идеяларын бойына сіңірді. Оның үстіне орыс философиясы IX
ғасырда Кирилл мен Мефодий қалыптастырған өзінің жеке жазба тілін әуел бас-
тан қолданды. Философиялық білім дүниетанымдық функциямен қатар данышпандық
қызметті де атқарады, ал Ертедегі Русьтің рухани өмірі монастырларда
(ғибадатханаларда) шоғырланғандықтан, бүл философиялық ілімнің сипатына өз
әсерін тигізді. Жалпы алғанда, философиялық және тарихи ой христиандық
принципіне негізделді. Адамзат пен орыс халқы тағдырларын философиялық
пайымдауда әуел бастан-ақ патриотизм мен тарихи тереңдік орын алады. Ең
алғашқы орыс философы — киевтік митрополит Илларион (XI ғасыр) Заң және
береке туралы сөзінде-ақ орыс жерінің қасиетті дүние қүдіретінің
жалпыөлемдік үдерісіне енуін дінтанулық тарихи түрғыда негіздейді.
Философияның міндеті барынша кем , ал оларды шешу қабілеті адамда сонша
кемшін дамыған , философия бүгінгі күндері математика немесе физика сияқты
ғылымдармен салыстырғанда төменгі деңгейде дамыған.Мұны философия
тарихындағы бір-біріне қарама-қарсы көптеген философиялық мектептер бар
екендігі туралы дәлел айғақтайды.Бүгінгі күндері әр түрлі мектептер мен
бағыттар жалпы мақсатқа – ақиқатқа жету барысында өзара түпкі келісімдердің
табуға тырысуда.Орыстың діни философиясының да ақиқатты өзіндік түсінуі мен
оған деген өз жолы болды. XX ғасырдың бас кезіндегі қоғамдық-саяси ойдың ең
басты бағыттарының бірі діни философия болды.Бұл бағыттың өкілдері –
Николай Бердяевтің, Сергей Булгаковтың , Павел Флоренскийдің т.б.
ойшылдардың есімі әлемге әйгілі болды.Олардың шығармашылығына xix ғасырдағы
орыс философиясының дәстүрлерімен қатар ,әр түрлі мистикалық және
пессимистік көңіл күйлерге толлы сол дәстурдің өзі де үлкен ықпалын
тигізді.

Батысшылдар мен славянофилдер 19-20 ғасырдың басындағы
орыс философиясының бастауы негізінде

Орыс философиясы 19- ғасырдан бастау алады. Әлем философиясының бір
бөлігі бола отырып, ол ең негізгі философиялық мәселелерді шешуге келгенде
өзіндік тематикалық және спецификалық бағытты қолданады. Орыс философиясын
ескерту философиясы деуге де болады. Орыс философиясының басты идеясы-
тұлғаларды қанау мен кинауға бағытталған қандай да болмасын әлеуметтік
өзгерістер мен әлеуметтік құрылымдарға адамгершілік жағынан тиым салу.19-
ғасырдың 40-50 жылдары жалпы философиялық сұрақтар қатарындағы орыс қоғамы
мен философиялық ойлар екі бағытқа бөлінеді: батысшылдар және
словянофилдер. Батысшылдардың өкілдері немесе батысшылдардың ойынша-
Россия, сонау Петр заманынан батыспен тығыз байланыста. Батысшылдардың
идеологиясын В.Г.Белинский, А.И.Герцен, Н.Г.Чернышевский қолдайды.
Негізінен олардың жүмыстары батысеуропаның ең көрнекті өкілдерінің
идеяларын қайта жаңғыртудан басталады: Гегель, Фейербах, француз
материалистерінің.Славянофилдердің лидерлері Россияның даму тарихының
жолдары жайында айтады. Олардың ойынша, Европадағы өркениеттің жемісі көп
жағдайда , жалпыадамзаттық өлшемде сипат алады.Батысшылдар орыс
философиялық-идеалистік ағымының көрнектісі болып табылады. Оның негізінде
орыс халқының мессияндық ролінің идеясы жатыр, олардың діни, мідени
жағдайлары мен тиымдары да ескеріледі.Славянофилдер халықтың рухани
құндылықтарын ескере отырып, оларды идеалды сапалардың жиынтығы ретінде
қарастырды. Ұлы тұлғалардың мақсаты сол, жоғарыда аталған халық рухының
өкілдері болу. Олардың мақсатының жүзеге асуы, олардың олардың мақсатқа
қаншалықты тырысуларынан және халықтың үмітін қаншалықты оятуларына
байланысты Г.В.Плеханов (1856-1918) , орыс марксизмінің негізін салушы,
тарихты монистикалық тұрғыдан танушы болды. Экономикалық тұрғыдан
қарастырған Маркстің идеясын ол географиялық ортамен байланыстырды. Оның
ойынша географиялық орта өндіріс күштерін анықтай отырып, қоғамның дамуына
ықпалын тигізеді.Плеханов диалектикалық материализмде тартылуы (обьект)
ойлауды (субьект) айрықша атрибуттар негізінде материяның соңы ретінде
қолданды. Таным теориясында ол материяны өзіндік зат және сезімдік
таңдану немесе иероглифтер деп бөліп қарастырды. Плеханов диалектикалық
материялизмді қарапайым сенсуализм деңгейіне дейін қарастырды. Ол
құрастырған тарихи материализм марксистік ілімнен мүлде бөлек, ұқсамайтын
болды. Ол капитализм өзінің толық күшіне енбей және тұрғындардың көп бөлігі
пролетариатты құрамай, Ресейде революция болмайды деп ойлады. Плеханов
марксизм методологиясына ешқандай жаңалық енгізген жоқ. Одан әрі орыс
марксизмі халықтыққа жақындап, соңында большивизммен аяқталды.[4,120 б.]

Діни орыс философиясы

Орыс діни философиялық негізін қалаған ірі орыс философы В.С.Соловьев
(1853-1900).Ол адам өміріндегі әлеуметтік және діни бірігуін жалпы
дүниетанымдық жүйеге енгізді. Мүндай дүниетанымның негізі Соловьев Бойынша
христиандық болу керек Соловьев бүкіл христиан конфессияларының бірігуін
қолдады. Ол христиан дүниетанымына жаратылыстану, тарих және философия
пәндерін және жаңалықтарды енгізе отырып, дін және ғылым синтезін жасамақшы
болды.Соловьев бойынша философиядағы негізгі принцип: жағымды барлық
бірігушілік. Болмыс ең алдымен игілік пен еркіндіктің пайда болуы,
екіншіден ақиқат пен сана байланысы, үшінщіден әсемдік сезім көрінісі
ретінде. Осыдан мынадай принцип шығады: Абсолютті игілік ақиқат арқылы
әсемдікте көрінеді Осы үш бастау: игілік, ақиқат және әсемдік- бөлінбейтін
бірлікті құрайды. Сол сияқты: махаббат, күш, эгоизм тамырлары.Болмыстың
жоғары біріктірушісі , Соловьев бойынша, құдай. Абсолюттегі болмыстың
тереңдігі мен толықтығы, абсолютті тұлғаны құрайды. Ол тұлға еркін және
белсенді, игілікті, қайырымды, күналарын мойындаушы. Тек құдай ғана
болмыстың бірлігін құрайды Барлық сансыз көп үлгілір болмысы құдаймен ғана
біріктірілген. Барлық материалды құндылықтар құдіреттілік бастамамен
басталып, әлемдік жан немесе софияға өтеді.Уақыт пен кеңістік және
механикалық себептілік эмпирикалық және материалдық әлемде хаостік деңгейде
болады. Мессиандық рольде адамда құтқарушы және еркіндікке шығарушы рольді
алады. Тек адамшылық қана құдайшылық пен табиғилықтың арасында. Оның
санасында жалпы бірлік формасы қалыптасады. Адам осындай аралықта
болғандықтан өзінің табиғатын интеграцияға дейін өзгерте алады. Осыдан
келіп әлемдік тарих мақсаты шығады: құдайшылық өмір мен құдайсыз өмірді
анықтайды. Тұлғаның құндылығы құдыреттілік пен табиғи әлемдердің арасы.
Оның шындығы басқа адамға , құдайға, табиғатқа деген сүйіспеншілік.
Сүйіспеншілік, махаббат құндылығы, адамды абсурдке жақындатады.
Махаббаттағы ақиқат пәні- ол мәңгі нәзіктік, барлық бірігудің жеке
үлгісі.Қоғамда барлық идеялардың бірігуі қасиетті адамдардың бірігуі
сияқты. Яғни шіркеуде барлық ұлттардың, әлеуметтік қарама-қайшылықтардың
жер шарындағы құдыреттілік патшалығында жиналғандығы сияқты. Мұнда
құндылық тәртібінің нақтылығы түсінігі қалыптасады. Бұл бірігулердің
негізі католик және православиелік шіркеулер болып табылады.

Осы бағыттың тағы бір өкілі Н.А.Бердяев (1874-1948 ж.ж.) Оның
шығармасындағы негізгі идея антропозиция, яғни адамды шығармада ақтау
немесе шығарма арқылы ақтау. Ол көне өсиеттің діни шығармашылықтың кезеңі
бөлімінде айтылады. Бірақ, Бердяев бойынша үшінші ашылымды күтпеу керек,
оны адам жасау керек. Сондықтан құдай жаратушы барлық болмыстан күшті.
Бірақ болмыс еместе, жасалмаған еркіндікте ешқандай күші жоқ. Бұл еркіндік
түбінде жамандықтың көзіне айналады.Адам экзистенцианалистік әлемнің ортасы
болып табылады. Алайда еркіндік болмыстан бөлініп кете алмайды, ол болмысқа
дейін болатын нәрсе, яғни болмыс еместен шығады . Адам құдайдың және
анықталмаған еркіндіктің перзенті. Сондықтан құдай-жаратушы болмысқа
үстемдік ете алады, ал болмыс емеске, анықталмаған еркіндіктің алдында
дәрменсіз. Еркіндік құдай мен адамнан аластатылған. Бірақ шығармашылық
еркіндіктен шығатын болғандықтан жаңа діни кезеңге жол ашылады.Бұл бағыттың
көрнекті өкілдері С.Н.Булгаков, И.А.Ильин, С.Л.Франк, Л.П.Карсавин,
Н.О.Лосский. Орыс философиясындағы діни-идеалистік бағыт 1922 жылға дейін
өмір сүрді. Себебі, саяси жағдайларға байланысты көптеген көрнекті өкілдер
жер аударылып кеткен.Діни философия комунистік идеология үстемдігі
жағдайында кеңістік философияда біржақты түсіндіріліп келген .Философияның
міндеті барынша кем , ал оларды шешу қабілеті адамда сонша кемшін дамыған ,
философия бүгінгі күндері математика немесе физика сияқты ғылымдармен
салыстырғанда төменгі деңгейде дамыған.Мұны философия тарихындағы бір-
біріне қарама-қарсы көптеген философиялық мектептер бар екендігі туралы
дәлел айғақтайды.Бүгінгі күндері әр түрлі мектептер мен бағыттар жалпы
мақсатқа – ақиқатқа жету барысында өзара түпкі келісімдердің табуға
тырысуда.Орыстың діни философиясының да ақиқатты өзіндік түсінуі мен оған
деген өз жолы болды. XX ғасырдың бас кезіндегі қоғамдық-саяси ойдың ең
басты бағыттарының бірі діни философия болды.Бұл бағыттың өкілдері –
Николай Бердяевтің, Сергей Булгаковтың , Павел Флоренскийдің т.б.
ойшылдардың есімі әлемге әйгілі болды.Олардың шығармашылығына xix ғасырдағы
орыс философиясының дәстүрлерімен қатар ,әр түрлі мистикалық және
пессимистік көңіл күйлерге толлы сол дәстурдің өзі де үлкен ықпалын
тигізді.

Орыстың діни философиясындағы бүтіндік танымға ұмтылу мен нақтылықты терең
сезіну сезімдік тәжірибенің барлық әр алуандығымен қатар , болмыс
құрылысына терең енуге мүмкіндік беретін тылсымдық тәжірибеге де сенумен
тығыз үйлеседі.Орыстың діншіл философтары жоғары құндылықты бізге ашып
беретін адамгершілік және эстетикалық тәжірибелерге , интелектуалдық
интуицияға сенумен қатар, ең алдымен адамның құдаймен және оның
патшалығымен байланыс орнату да мүмкіндік беретін мистикалық діни
тәжірибеге де сенеді. Орыс философтарының пікірінше, философияның басты
міндеті тәжірибенің барлық алуан түріне сүйенетін бүтін тұтастық ретінде
әлем туралы теорияны жасап шығару болып табылады.Бұл мәселені шешуде діни
тәжірибе бізде ең маңызды мәліметтерді шеше алады.Тек сонын арқасында ғана
біз өзіміздің дүниетанымызды барынша толықтырып , ғаламдық өмір сүрудің
құпия мәнін аша аламыз.Жоғарыда ескерілгендей , орыс философиялық ойының
басты ерекшеліктерінің бірі – бұл Киев Русі дәуірінен-ақ басталған
хрестиандандыру үрдісімен тығыз байланысты оның діни сипаттағы бағыты.Онан
әрі қарай бұл Москва- үшінші Рим теориясында дами түсті.XIX ғасырдың басы
мен XX ғасырдың бірінші жартысындағы орыстың діни философиясы философиялық
жүйелердің қалыптасуымен байланысты болды.Бұл дәуір ойшылдарына
Н.Ф.Федеровты,Б.Н.Чичеринді, М.О.Лосскийді жатқызуға болады.Бұл дәуір
филисофиясының сипаттамалық ерекшеліктері оның гуманизмі және діни сипатта
болады.Бұл кезеңнің тағы бір ерекшеліктері – жаратылыстың дамуымен байланыс
орыс механизмінің пайда болуы.Орыс философиясы- бұл әлемдік мәдениеттін
ажырамас бөлігі .Философиялық таным үшін де, жалпы мәдени даму үшін де оның
маңызы осында. Бұл XIX және XX ғасырлар арасындағы орыс философиясының
ерекшеліктері түбірі орыс дәстүрлері негізінде әуел бастан Ресей дамуының
тілтумалығы идеясын жариялаумен сипатталады.Орыс философиясының тағы бір
сипаты оның Ресей тілтумалығын орыс идеясы арқылы көрсетуінде, яғни бүкіл
хрестиян әлемін православие негізінде біріктіруге тиіс Ресейдің ерекше
мессияндық ролін жариялау арқылы білдіруінде болды. Басқаша айтқанда ,орыс
философиясы өз ерекшелігінің алғышарты ретінде, оның діни бастауы ретінде
тілтумалық идеясын дамытты.Ресей батыстың типтегі де, шығыстың типтегі де
әр түрлі халықтарды біріктіретін орасан зор кеңістікте орналасқан.Орыс
тарихының әуел бастан-ақ оның көршілері үлкен рол атқарады.Сондықтан да ең
алғашқы үлкен тарихи еңбек XI ғасырдағы Жылдар жылнамасы Русь туралы
әңгімені көршілерінен бастайды. Солтүстігінде скандинав халықтары –
варягтар орналасқан.Русьтің оңтүстігінде қара теңіздің солтүстік жағалауына
дейін орналасқан гректер қоныстанды.Сонымен қатар құрамында хрестиандар да,
иудейлер де, мұсылмандар болған жекеленген халықтар жиынтығы- хазарлар
көршілес қоныстанды.Орыс философиясы өзінің мазмұны жағынан универсалды ,
ол әр түрлі тақырыптарды зерттейді.Әлеуметтік жұмыстың әртектілігі,
қайшылықтылығы әлеуметтік-саяси мәселелерге деген қызығушылықты туғызды.
Орыс философиясы әлеументтік– философиялық мәселелермен қатар, өз елінің
тағдыры мәселесімен де айналысады.Бұл тақырыпта деген қызығушылық XIX
ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында Ресейде әлеуметтік ахуалдық аса
шиеленісуімен байланысты өсе түсті.Еуразиялық мектеп өкілдері қатарына
эмиграциялық алғашқы толқынындағы талантты әдебиетшілердің, философтардың,
публистердің, экономистердің бүтіндей тобы кіреді.Олардың арасындағы
белгілері – географ П.Н.Савицкий, философ Л.П.Карсавин, филолоф
Л.П.Карсаван, филолог және мәдениеттанушы Н.С.Трубецкой, тарихшы
Г.В.Вернадский, музыканттанушы және өнертанушы П.П.Сувчинский, діни
философтар публицистер-Г.В.Флоровский,В.Н.Ильи н, сыншылар мен
мәдениеттанушылар А.В.Кожевников, батыстанушы Н.Н.Алекеев, шығыстанушы
В.П.Никитин, жазушы В.Н.Иванов, экономис Я.Д.Садовский.Еуразияшылдық София
да, Берлин де емес, Ресейде революцияға дейін пайда болды.Бұл алты
еуразияшылдық кезең еуразияшылдардық алдынғы буыны
Г.Вернадскийдің,Л.Карсавиннің, Н.Трубецкойдың ғылыми істерімен байланысты
болды.Кейінгі буын – П.Савицкий, Г.Флоровский кейінірек эмиграцияда
қосылды. Тарихи уақыт шеңберінде Пушкин мен Илья Муромец бейнелері
орыстылық, орыс рухын бірдей білдіре алады.Орыс идеясы XIX ғасыр әдебиеті
сияқты құбылысты тудырып , әлемді таң қалдырады. Пушкин туралы Гоголь былай
дейді: Өз дамуындағы орыс адамы. Онда орыс табиғаты, орыс тілі , орыс
мінезі... өзінің мінсіз таза сұлулығында көрінеді. [1,88 б.]

Орыс философиясының ерекшеліктері

Философия тек адамның таза ақыл-ойы әрекетінің өнімі ғана емес,
мамандардың шағын ғана тобының нәтижесі ғана емес, ол ұлттың рухани
тәжірибесінің көрінісі, әр алуан мәдениет туындыларынан көрінетін оның
интеллектуалдык әлеуетінің көрінісі. Ол философиялық және тарихи білімнің
синтезі бола отырып, тарихи айғақтар мен оқиғаларды сипаттау-ды емес, оның
ішкі мәнін ашуды мақсат тұтады. Орыс филосо фиясының орталық идеясы адамзат
тағдыры мен жалпы өмірдегі Ресейдің ерекше орны мен рөлін негіздеу және
іздестіру болды. Және бұл орыс философиясын түсіну үшін маңызды, өйткені ол
тарихи дамуының өзгешелігіне орай езінің ерекше белгілерімен көзге түседі.
Орыс философиясы қалыптасуының бастапқы кезеңі XI-ХVІІ ғасырлар, өзінің
пайда болған кезінен ол әлемдік философиямен байланыстылығымен сипатталады,
бірақ сонымен қатар оның төлтумалылығын да теріске шығаруға болмайды. Ол
Киев Русінде пайда болады және 988 жылы Русьтің шоқынуынан бас-талған
христиандандыру үдерісімен байланысты болды. Өзінің пайда болуында ол, бір
жағынан, славяндық пұтқа табынушылық дүниетанымының бірқатар белгілері мен
бейнелерін қабылдаса, екінші жағынан, христиандықты қабылдау нәтижесінде
Византиямен байланыс орнатып, сол арқылы антик философия-сының көптеген
идеяларын бойына сіңірді. Мұнан озге Византиямен қатынас Ресейте шығыстық
христиандық философия тұжырымдамаларының бекітілуіне ықпал етті. Осылайша
орыс философиясы философиялық ой дамуының негізгі бағытына сай дами отырып,
христиандандырылған күйінде болса да антиктік, византиялық, ерте болгар
дүниетанымы идеяларын бойына сіңірді. Оның үстіне орыс философиясы IX
ғасырда Кирилл мен Мефодий қалыптастырған өзінің жеке жазба тілін әуел бас-
тан қолданды. Философиялық білім дүниетанымдық функциямен қатар данышпандық
қызметті де атқарады, ал Ертедегі Русьтің рухани өмірі монастырларда
(ғибадатханаларда) шоғырланғандықтан, бүл философиялық ілімнің сипатына өз
әсерін тигізді. Жалпы алғанда, философиялық және тарихи ой христиандық
принципіне негізделді. Адамзат пен орыс халқы тағдырларын философиялық
пайымдауда әуел бастан-ақ патриотизм мен тарихи тереңдік орын алады. Ең
алғашқы орыс философы — киевтік митрополит Илларион (XI ғасыр) Заң және
береке туралы сөзінде-ақ орыс жерінің қасиетті дүние қүдіретінің
жалпыөлемдік үдерісіне енуін дінтанулық тарихи түрғыда негіздейді. Оның
жұмысында Ресейдің тағдыры және орыс халқы мен орыс мемлекетініц әлемдегі
мәні мен мақсаты туралы терең пайымдаулар кездеседу Орыс философиялық
ойының онан арғы дамуы адамгершілік-практикалық уағыздар дамуы ағымында
және өлемдік өркениет дамуындағы православиелік Русьтің ерекше мақсаты
туралы ойды негіздеу түрінде жүрді. Ресейдің ерекше миссиясы туралы идея
XVI ғасырда Москва — үшінші Рим доктринасы пайда болуына алып келді.
Доктринада нағыз шынайы ілім ретінде православиелік христиандық барлық
биліктің негізі екендігі бекітілді Алғашқы екі Рим де өмір сүрулерін
тоқтатты, бастапқы ескі Рим IV ғасырда варварлардың (тағылардың) шабуылы
нәтижесінде христиандық ілім орталығы ретінде күйресе, ал екінші жаңа Рим
- Константиполь христиандық идеялардың жалғастырушысы бола отырып, XV
ғасырда түріктердің тегеуріиі нәтижесінде Византиямен қатар құлады. Ре-
сейхристиандықтың мүрагері ретінде Москва — үшінші Рим доктринасында
бірінші және екінші Римнің ізбасары түрінде көрінеді. Өзін үшінші Рим, ал
төртіншісі болмайды деп есептейді. Филареттің айтуынша алғашқы екі Римнің
күйреу себебі, нағыз шынайы дін - православиені сатып кеткендігі және сол
үшін құдайдың қарғысына үшырағандығымен түсіндірілді. Бүл доктрина
мемлекеттік өзіндік сананың басты доминанты болды. Сонымен орыс
философиясындағы ой орыс идеясы ағымында қалыптасты. Ресейдің ерекше
тағдыры мен орны туралы идея XVI ғасырда қалыптасып, орыс халқының ұлттық
өзіндік санасының алғашқы идеологиялық құралы болды. Орыс идеясы мұнан әрі
қарай отандық философияның XIX ғасыры мен XX ғасырдың бастапқы кезеңдерінде
қалыптасты. Бұл кезеңдегі оның негізін салушылар П.Я.Чаадаев,
Ф.М.Достоевский, Н.И.Бердяевтер болды. Орыс идеясы әлем халықтарын
бүтіндей біртұтастыққа біріктіретін жалпы адамзаттық идеяның терең көрінісі
болды. Бұл идея бойынша тек Ресей ғана христиандық негізінде бүкіл
адамзаттық өркениеттік қозғалыстың басында болуы тиіс. Орыс философиялық
ойындағы қызықты ізденістер XVI-XVIII ғасырлар бойында жалғасын тапты және
екі үрдістің қарама-қайшылығы негізінде өтті. Мұның алғашқысы орыс ойының
төлтумалылығына басты назар аударып, бұл төлтумалылықты орыстың рухани
өмірі өзгешелігімен байланыстырады. Екінші үрдіс Ресейге еуропалық
мәдениеттің даму үдерісін таңуға тырысты. Бұл үрдіс өкілдерінің айтуынша
Ресей Еуропаның даму жолына барлығынан кейін түскендіктен, Батыстан көп
нәрсені үйреніп, сол өткен тарихи жолды қайталауы тиіс. Бұл екі үрдістің
айқын теориялық және қоғамдық-саяси тұрғыда қалыптасуы XIX ғасырдың 40-60
жылдары болды. Біріншісін славянофильдер, екіншісін батысшылдар білдірді.
Осыған байланысты орыс философиялық ойында екі бағыт қалыптасты. Бұл екі
бағыттың да қалыптасуында П.Я.Чаадаев (1794-1856) үлкен рөл аткарды. Өзінің
көзқарастарын ол атақты Философиялық хаттарында баяндады. Чаадаев
католиктік Батысты дәріптеп, оны Ресейге үлгі тұтты, ал екінші жағынан,
Ресейдің Батыстан айырмашылығы оның ерекше Ғаламдық миссиясында деп
айтты. Сондықтан ол Ресейдегі славянофильдіктің де, батысшылдықтың да
негізін қалаушы болып табылады. Әрине, Чаадаев өз позициясының
екіжақтылығын түсінді және осыған байланысты орыс халқы өзіне тиесілі
идеяны іздестіру үстінде дейді. Ұлттық идея сипа-тының белгісіздігі туралы
автордың пікірі кейінгі орыс қоғамдық ойы өкілдерінің көзқарастарды
талдауында айқындала түседі. Бұл екі бағыт та Орыс идеясының мәні мен
мағынасын қарама-қайшы кейіпте түсіндіреді. Ресейдің дамуын еуропалық үлгі
бойынша насихаттайтын бағыт — бұл батысшылдық. Бұл бағыттың окілдері
қатарына А.И.Герцен, Н.П.Огарев, К.Д.Кавелин, Н.Г.Чернышевский,
Т.Н.Грановский сияқты ойшылдар жатады, олармен В.Г.Белинский,
И.С.Тургеневтер тығыз қатынас орнатты. Бұлардың барлығы шіркеуді сынап,
материализмге сүйенді, бұл ағъшнан орыстың революциялық демократтары өсіп
шықты. Батысшылдар Ресейдің еуропаландыру идеясын насихат-тады және
қорғады. Олардың пікірінше, ел Батыс Еуропаға бағдар үстай отырып, тарихи
қысқа уақыттың ішінде экономика-лық және мәдени артта қалушылығын жойып,
еуропалық және әлемдік өркениеттің толыққанды мүшесі болуы тиіс.
Славянофильдік болса орыстың ерекше философиялық-идео-логиялық ағымы болып
табылады. Славянофильдер Ресейдің әлемдегі ерекше мессиандық (қүтқарушылық)
идеясын негіздеді. Славянофильдік өкілдері батысшылдарға да, революциялық
де-мократтарға да қарсы шықты. Бұл бағыттан діни орыс филосо-фиясы өсіп
шықты. Славянофильдіктің негізін қалаушылар А.С.Хомяков, И.В.Киреевский,
К.САксаков, Ю.Ф.Самариндер болды. Бұл идеялық позицияға В.И.Даль,
А.Н.Островский, В.И.Тютчев сияқты ақын-жазушылар жақын болды. Бұл қоғам
қайраткер-лерінің шығармашылығы бойынша, философия - Ресей еркениетті
елдермен бірқатар болу үшін Батыстан алынған үлгілердің бірі емес, ұлттық
дамудың рухани жетістіктері шеңберіндегі қажетті элемент. Олардың жүмысында
тарихтың озінен туындайтын дербес сара жол мен ерекше міндеттерді шешу үшін
орыс ойының қажеттілігі туралы ойы бекітіледі. Орыстың толтума
философиясының зерттеу аймағы осымен сипаттала-ды.[2,41б.]

ХІХ ғасырдың соңы мен xx ғасыр басындағы россиядағы негізгі философиялық
бағыттар

     Ф.М.Достоевский (1821-1881)

     Достоевскийдің көзқарасының қалыптасуы. Униж. және оскорб. Кедей
адамдарға ыстык ыкылас, гуманизм, шиншыл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.