Дүние жүзілік мұхитттарға физ-географиялық шолу

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Дүние жүзілік мұхитттарға физ-географиялық шолу.

Жоспары:
1. Тынық мұхиты
2. Атлант мұхиты
3. Үнді мұхиты
4. Солтүстік мұзды мұхит

Кіріспе
Біздің планетаның 3\4 бөлігін су алып жатыр. Судың табиғатта жалпы
тіршілік әлемінде атқаратын ролі аса зор әрі сан алуан. Академик
Вернадскийдің сөзімен айтсақ, біздің планета тарихында су орны бөлекше Күн
системасының ешбір планетасында жер шарындағыдай мөлшерде кездесетін су
жоқ. Жер шарында мұхит жер бетінің табиғатының көптеген белгілерін
айқындайды. Жиналған жылуын атмосфераға береді. Оны ылғалдандырады. Бұл
ылғалдың бір бөлігі құрлыққа жетеді. Ол климатқа топыраққа өсімдіктер мен
жануарлар дүниесіне зор ықпал етеді. Мұхит адамның шаруашылық әрекетінде де
маңызды рол атқарады. Мұхит теңіз өнімдерінің көптеген пайдалы қазбалардың
энергияның көзі ауа райының қазаны және әлемдегі материктерді
байланыстыратын даңғыл жол. Мұхит бактерилардың тіршілігі арқасында
белгілі бір шекке дейін өзін-өзі тазарта алады. Сондықтан жер бетінде
түзілетін кез келген қалдықтарды мұхиттарда жояды. Мұхит суының асты
қасиеттері оның тұзыдлығы мен температурасы мұхит суының құрамынан химиялық
заттардың барлығы дерлік табылған. Онда тұздар, газдар организмдердің
тіршілік әрекеті нәтижесінде түзілген органикалық заттар түзілген. Мұхит
суының тұздылығы барлық қабаттарда бірдей емес.
Негізгі өзгерістер беткі қабаттарында байқалады. Негізіне
атмосфералық жауын-шашын мен буланудың ара қатынасына байланысты. Ал мұның
өзі ендікке байланысты өзгеріп отырады. Судың тұздылығы экватор маңында 34%
қоңыржай және поляр ендіктрде 33% тропиктерде таяу жерлерде 36% ге жуық.
Жауын-шашын мөлшері буланудан артық. Құйыдлатын өзен суы мол және мұздар
еріп жататын жерлерде судың тұздылығы кем болады. Әлемдегі ең тұзды су
Қызыл теңізде 42‰ ал Балтық теңізінің суы 11% –ден аспайды. Бетінне келіп
түсетін күн жылуы әсеріне мұхит суы дла құрлық секілді қызады. Ауданы үлкен
болғандықтан, мұхит құрлыққа қарағанда жылуды көп қабылдайды. Су беінің
температурасы әркелкі болады. Және геогарфиялық ендікке қарай бөлінеді.
Мұхит суының температурасы тереңдікке қарай өзгереді.
Дүние жүзілік мұхит беті ағыстардың таралуы.
Үздік қозғалыста болу мұхит суының ерекшеліктерінің бірі. Су бетінен түбіне
дейін бүкіл қабаты қозғалыста болады. Мұхит суын қозғалысқа келтіретін
көптеген себептер бар. Оларлың ең бастысы жел. Бұлар мұхит суының
горизонталь қозғауға яғни ағыстардың түзілуіне мүмкіндік береді.
Температура мен тұздылықтың айырмашылықтары да ағыстардың тууына Мұның өзі
судың тығыздылығын өзгертіп ағын туғызады. Осының нәтижесінде мұхит суының
бүкіл қабаты қозғалысқа келеді. Ағыстардың бағыты желге ғана емес, сонымен
бірге жердің өз осінен айналуына мұхит түбінің жер бедеріне материк
пішініне байланысты. Ағыстарды екі түрге бөлуге болады:
1. Мұхиттағы жылы ағыстар
2. Мұхиттағы суық ағыстар
Соның ішінде жылы ағыстар:
Гольфстрим, Бразилия, Кариб, Куросио, Гвинея
Суық ағыстар:
Калифорния, Канар, Лабрадор, Перу, Бенгаль
Ағыстар мұхитқа жылудың бөлінуіне зор ықпал етеді. Олар мұхит пен
атмосфераның жылуын тропик белдеулерден қоңыржай белдеулерге жеткізеді. Бұл
ролді атқаратын басты ағыстар Гольфстрим, Куросио болып табылады. Суық және
жылы ағыстар бір –бірімен көбіне қоңыржай белдеулерде кездеседі. Осының
нәтижесінде қасиеттері түрліше судың түйісу аймақтары пайда болады. Соның
әсерінен құйындар туады. Мұхит суында организмдер тіршілігіне қажетті
барлық заттар бар. Мұхиттың барлық қабатында дамыған 11 000 м тереңдіктегі
Мариан шұңғымасында да тіпті жаңа жер қыртысы түзілетін жердің терең
қабаттарындағы жарықтар арқылы ыстық магма шығып жататын температурасы өте
жоғары және қысымы өте үлкен жерлерде де тіршілік бар. Мұхиттағы тіршілік
жағдайлары полюстен экваторға қарай су бетінен аса үлкен тереңдікке дейін
алуан түрлі болады. Онда тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлар
түрлерінің алуан түрлілігі жөнінен мұхитты құрлықпен салыстыруға болады.
Көптеген ғалымдардың пікірі бойынша біздің планетадағы тіршілік атауланың
барлығы мұхиттан шыққан. Сондықтан мұхитты жер шарындағы тіршілік бесігі
деп атайды.
Атлант мұхиты жер аумағы жөнінен Тынық мұхиттан кейінгі екінші мұхит. Оны
ежелгі гректер Африканың солтүстік батысындағы Атлас тауына байланысты
атаған. Мұхит солтүстіктен оңтүстікке қарай 15000 км –ге созылып екі жарты
шарда жатыр. Мұхит екі басқа бөліктеріне қарағанда экватор маңында 8300 км-
ге жейін тарылады.
Мұхиттың теңіздермен коса есептегенде Жалпы аумағы 91,6 млн км 2
орташа тереңдігі 3597 м. Жағалауы оңтүстікпен салыстырғанда, солтүстік
жарты шарда қатты тілімделген. Теңіздері: Балтық, Солтүстік, Жерорта,
Кариб. Ірі шығанақтары: Бискай, Гвинея. Оңтүстік жарты шардағы теңізі
Уэделла теңізі. Атлант мұхитында басқа мұхиттармен салыстырғанда аралдар
аз. Ірі аралдары: Британь.Ирландия, Ньюфауленд, Үлкен Антиль, Кіші Антиль,
Канар аралдары, Фокленд аралдары. Ірі аралдарының барлығы мұхит жағалауына
жақын орналасқан. Орталық бөлігіндегі аралдар: Әулие Елена, Азор,
Вознесение, Бермуд. Бұл аралдардың барлығы ұсақ және жанартау әсерінен
пайда болған. Мұхит тұбі орта су асты жотасымен бөлінген. Мұхит шығысында
Канар, Жасыл мүйіс, Гвинея, Ангола, Кап, батысында Солтүстік Америка,
Гвиана, Бразилия, Аргентина, оңтүстігінде Африка, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.