Екінші сыныптарға математиканы оқытудағы көрнекіліктерді пайдалану әдістері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ІІ.Екінші сыныптарға математиканы оқытудағы көрнекіліктерді пайдалану
әдістері

Математика сабақтарында білім берудің барлык негізгі принциптері бір-
бірімен байланысты жүзеге асырылады: саналылық, көрнекілік, жүйелілік,
беріктік, жас ерекшеліктерінің ескерілуі, жекеше қарым-қатынас т.б.
Математиканы оқытуда көрнекілік принципінің ролі ерекше.
Көрнекі түрде оқыту- оқушылардың тиісті бақылауларына сүйеніп оқыту,
бірақ көрнекі оқыту дегенді тек көрнекі құралдарды пайдаланып оқыту деп
түсінбеу керек.
Математика сабақтарында көрнекілік принципін жүзеге асыра отырып, бір
жағынан, оқушылардың қабылдауына сүйенсе, ал екінші жағынан, олардың
түсініктеріне (ұғынуына) сүйенеді. Бірінші жағдайда көрпнекі құралдар
қажет, екінші жағдайда көрнекі құралдарды қолданбауға болады, мұнда
балалардың бұрынғы тәжірибесін, одардың бұрыннан жинақталған түсініктерін
белсенділікпен жұмылдыру қажет болады. Мысалы, балаларды үшбұрышпен
таныстыра отырып, мұғалім сондай формалы фигуралардың негізгі белгілерін
(3 бұрышы, 3 төбесі, 3 қабырғасы) көрсететін модельдерін пайдаланады.
Сонымен бірге мұғалім балалардың қандай нәрселердің формасы үшбұрыш
тәріздес екенін естеріне түсіреді. Сөйтіп математиканы оқытуда оқушылардың
тікелей қабылдауы мен түсініктері үйлестіріле пайдаланылады.
Математика нәрселердің өзі мен айналадағы өмір құбылыстарын ғана емес
нақтылы өмірдің кеңістік формалары мен сандық қатынасын (Ф.Энгельс)
зерттейді, сондықтан математиканы оқытқанда дәл осы жақтарын айырып алуға
тырысады, нәрселердің сапалык бслгілері болса, еленбей қала береді.
Математикалық қатынастар мен операцияларды оқып үйрену үшін көбінесе
арнаулы көмекші құралдар пайдаланылады. Мұңдай құралдар кейде, нәрселердің
өзіне немесе айналадағы өмірден алынған ситуацияларға (жағдайларға)
қарағанда, анағұрлым көрнекі болып шығады.
Математика сабақтарында көрнекілікті дұрыс пайдалану айқын кеңістік
және санды түсініктердің, мазмұнды ұғымдардың қалыптасуына көмсктеседі,
окушылардың логикалық ойлау және сөйлеу қабілетіне өсіп дамиды, нақтылы
құбылыстарды қарастыру.
Көрнекі құралдар

табиғи көрнекіліктер бейнелеуші символикалық динамикалық
(нышандық)
оқу картиналары сызбанұсқа
диапозитивтер мәтіндік
диа()ильмдср сандық кестелер
муляждар диаграммалар
макеттер план, карта
көркем суреттер таңбалық
бейнелер
(формула, таңдау белгілер)
Жалпы орта мектептерде оқу-тәрбие үрдісінің міндеттерін
шешудегі көрнекілік құралдарының қызметтері олардың
дидактикалық құрылымдары мен тәрбиелік бағыттарына орай
анықталады.
Көрнекілік құралдары мектепте оқыту мен тәрбие беру
барысында:
* оқушының жеке сезім күйіне әсер етеді (яғни, таныммен, ғылыммен,
өнермен байланыс жасауы мен тұрақтандырушылық қызметі);
* ақпартты меңгеруді жеңілдетеді (яғни, ақпараттық таныстырушылық
қызметі);
* ақиқатты объекті жөніндегі ақпаратты белгілі шамаға дейін ұғынуға
мүмкіндік береді (сананы қалыптастырудағы көрнекілік қызметі);
* іскерлік псн дағдының қалыптасуына үлес қосады (жаттықтыру қызметі);
* оқу-тәрбие жұмыстарының нәтижесін бақылауға үлес қосады (бақылау мен
бағалау қызметі);
Көрнекілік құралдары төмендегі шарттарды ескеру барысында ғана өз
міндеттерін толық орындай алады:
* оқу бөлмелерінің толық жабдықталуы;
* қажетті құралдың білім беру мен оқыту аясында өзіндік мүмкіндіктерінің
жүзеге асырылуы;
* оқу-тәрбие жүйесінің барлық салаларының кіріктірушілік, үйлесімділік
және кешендік мүмкіндіктерін ескеруі;
* оқытушы мен оқушының қазіргі кездегі оқыту әдістерін
пайдалану барысында құрастырылған көрнекі құралдарының санасын
анықтайтын басты өлшемдері:
1. Көрнекі құралдарының мазмұндық өлшемдері
2. Әдістемелік өлшемдері
3. Оргономикалық өлшемдері
3. Техникалық- және экономикалық өлшемдері.
Әрине, бұл көрнекілікке қойылатын талаптар ғана. Мәселе оларды көрнекі
құралдарының өң бойында табиғи түрде ұйымдастырып, қажетті қалыпты мөлшерде
жүзеге асыра білу керектігінде. Олай болмағанда, оның бәрі оқыту үрдісін
қиындатып, оқушыға жағымсыз әсер ететіні сөзсіз.
Көрнекі құралдарды пайдалану тұрғысынан алғанда жалпы кластық және
жекелік деп бөледі. Жалпы кластық көрнекі құралдарды бүкіл класс болып
пайдаланады (кейде оларды демонстрациялық деп атайды), жекелік көрнекі
құралмен әрбір оқушы жеке пайдаланады. Көбінесе жалпы кластық және жекелік
құралдар мазмұны жөнінен бірдей және айырмашылығы тек үлкен-кішілігінде
ғана болады: геометриялық фигуралардың модельдері, кеспе цифрлар, чертеждік
инструменттер т.с.с. Жалпы кластық құралды да, сондай жекелік құралдарды
да, сабақта пайдалану ыңғайлы болуы үшін дұрыс орындастырудың маңызы бар.
Мысалы, цифрларды жалпы кластық және жекелік кассаларда, фигуралардың
модельдерін конвертке сақтайды т.с.с.
Дайындау тұрғысынан алғанда көрнекі құралдар баспахана тәсілімен
немесе фабрикада дайындалған және мұғалімнің немесе балалардың өздері
қолдан жасаған көрнекі құралдар деп бөлінеді.
Қолдан жасалған құралдар дайын көрнекі құралдарды толықтырады: Бұлар
есептер құрастыру үшін әр түрлі суреттер мен чертеждер, құрастырмалы
геометриялық фигуралар, цифрлар мен жеке сөздерді алмастыруға болатын
таблицалар, көбейту мен қосудың электрлендірілген таблицалары т.б.
Көрнекі құралдарды жасауға балаларды қатыстырып отырған пайдалы. Мұның
білімдік және тәрбиелік маңызы зор, білім мен біліктерді саналы түрде және
берік меңгеруге, белгілі бір еңбек дағдыларына төселдіруге көмектеседі.
Мысалы қағаздан тік бұрыштың моделін жасағанда және жылжымалы бұрыштың
пластилинмен бекітілген тек шыбықтан моделін жасағанда, оқушылар бұрыштар
жөнінде түсінік алады, сызықтық және квадрат сантиметрдың, дециметрдің,
метрдың модельдерін дайындағанда, оқушылар ұзындық бірліктері және аудан
жөнінде көрнекі түсінік алады. Өздері қолдан жасаған құралдарымен жұмыс
істегенде (мысалы, екі таңбалы сандарды иллюстрациялауға арналған құрал,
бала еңбекті құрметтей білуді үйренеді.
Қолдан жасалатын құралдарды дайындау күрделі болмауы тиіс, эстетика
әрі мектеп гигиенасының нормалары мен балаптарына сәйкес болуы тиіс.
Оқыту процесінде көрнекі құралдар әр түрлі мақсаттармен пайдаланылады:
жаңа материалмен таныстыру үшін, білімдерін, біліктерін, дағдыларын бекіту
үшін, материалдың қаншалықты игерілгенін тексеру үшін.
Көрнекі құрал білім көзі ретінде қолданылғанда, ол елеулі
мәселеде жалпылама қорытынды жасауда - негіз болып
табылатынын атап көрсетіп, негізгі емес қосалқы мәнін көрсетіп отыруы тиіс.
Мысалы, тік төртбұрыштардың модельдерінің өлшемдерін (үлкен-кішілігін)
түрліше етіп алу керек - бұл қарама-қарсы қабырғаларының тең болуы кез
келген тік төртбұрыштардың ортақ қасиеті екендігін, оның
қабырғаларының ұзындығына байланысты болмайтынын балалардың көруіне
мүмкіндік береді. Көз болса қабылдауды күшейтеді, сондықтан мұғалім
оқушының байқағандарын бағыттап отыратындай дәл сұрақтар қойып отыруы
керек.
Жаңа материалмен таныстырғанда мұғалім көбінесе берілетін білімдерді
нақтылау мақсатымен көрнекі құрал пайдаланылады. Бұл жағдайда көрнекі құрал
сөзбен берілген түсініктемелерді иллюстрациялау қызметін атқарады. Мысалы,
есептің шығару жолын балалардың іздеп табуына көмектесе отырып, мұғалім
есепке схемалық сурет немесе чертеж салады; есептеу әдісін түсіндіргенде
түсініктемесін нәрселермен іс-әрекет жасап және тиісті жазуларды жазып
көрсетеді т.с.с. Мұнда түсініктеменің өз мәнісін көрнекі құралмен істелетін
жұмысқа және түсіндіруге оқушылардың өздерін қатыстыра отырып,
иллюстрациядан, көрнекі құралды дер кезінде пайдалану маңызды. Есеп тек,
өлшеу, есептер шығару т.б. әдісін ашып айқындауда қозғалысты әсіресе айқын
корсетіп отыру керек. (Қосу -жылжытып қосым қою, азайту - алып қосу,
жылжытып бөліп қою т.б.) түсініктемені суретпен (чертежбен) және тақтаға
математикалық жазулармен жазып көрсете отырып, мұғалім тек балалардың
материалды қабылдауын ғана жеңілдетіп қоймай, сонымен бірге жұмыс
дәптерлеріне орындау үлгірімін де көрсетеді, мысалы: дәптерге чертежі мен
шешуін қалау орналастыру керектігін, әріптердің көмегімен периметрді
(ауданды) қалай белгілеу керектігін т.б. корсетеді. Сондықтан чертеждер мен
жазуларды тақтаға сауатты орындау, оларды тақтаға әдемілеп орналастыру және
олар барлық балаларға жақсы көрінетін болу жағын қадағалап отыру қажет.
Жаңа материалмен таныстыруда және әсіресе білімдері мен біліктерін
бекітуде көрнекі құралмен істелетін жұмысты, оқушылардың өздері алып
көрсетіп, іс-әрекеттеріне тиісті түсініктемелерді беріп отыратындай етіп
(қосуды өткенде нәрселер жиындарын біріктіріп, шыбықтарды пайдаланып,
тұйықталған және тұйықталмаған сынық сызықтарды модельдеуді т.с.с.)
ұйымдастыру керек. Материалдың игерілуі бұндай жағдайда едәуір жоғарылайды,
өйткені жұмысқа түрліше анализаторлар (көру, қозғалту, сөйлеу, есту)
қатысады. Мұнда балалар тек математикалық білімдерді ғана меңғеріп қоймай,
көрнекі құралдарды өздігінен пайдалану білігін де игереді. Мұғалім
балалардың көрнекі құралдарды өзіндік жұмыста пайдалануын мейлінше мадақтай
отыруы керек. Білімдер мен біліктерді бекіту кезеңінде алуан түрлі
жаттығулар үшін анықтағыш таблицалар, ауызша есептеу таблицалары суреттер,
схемалар, балалардың есептер құруына қажетті чертеждер кең түрде
қолданылады. өлшеу дағдыларын қалыптастыру үшін, чертеждік-өлшеу аспаптарып
пайдаланып, сытуға және өлшеуге берілген жаттығулар енгізіледі. Көрнекті
түрде қабылданғанды модельдеу, сурет салу, сөзбен сипаттау жолымен суреттеп
көрсетуді қолдану ұсынылады.
Көрнекі құралдарды кейде оқушылардың білімдері мен біліктерін тексеру
үшін пайдаланады. Мысалы, балалардың көпбұрыш ұғымын қалай игергендігін
тексеру үшін, оларға көрсетілген түрдегі көпбұрышты шыбықтармен құрастыруды
ұсынуға болады. Таратып берілетін дидактикалық материалды пайдаланып
(кесінділер, көпбұрыштар сызылған карточкалар т.б.), мұғалім кесінділердің
ұзындығын өлшейді, көпбұрыштың ауданын және периметрін өлшеуді т.б. білетін-
білмейтінін тексереді.
Көрнекі құралдарды пайдаланудың тиімділігінің негізгі шарты сабақта
көрнекі материалды жеткілікті және қажетгі мөлшерде қолдану болып табылады
(қажетінше, шамадан тыс емес). Егер көрнекі құралдар қажет емес тұста
қолданылатын болса, онда балалардың зейіні қойылған міндеттен басқаға ауып,
оның зияны тиеді. Практикада осындай фактілер кездеседі. Мысалы, бірінші
класс оқушысы арифметикалық есептерді шығарғанда арифметикалық амалды
(қосуды және азайтуды) таңдап алуға үйретіледі. Мұғалім бұл мақсат үшін
бұтаға қонып отырған құстар мен оған ұшып келіп қонған құстардың (немесе
керісінше, одан ұшып кетіп бара жатқан құстардың) суретін пайдаланады.
Оқушы осы суретке қарап, сандарға ешбір арифметикалық амалдар қолданбастан,
есептің жауабын құстарды жай санап шығып-ақ табады. Бұл жағдайда
пайдаланылған көрнекіліктің көмегі тимейді, қайта, керісінше, есеп шығара
білуін, яғни есеп парғында берілген сандарға қолданылатын амалды тандар ала
білуін қалыптастыруда бөгет жасайды. Екінші бір мысал: балаларға есепте
кездесетін таныс емес нәрселердің (метро, завод, трамнай т.с.с. ауыл
балаларыина; ферма, көлік, мая, үйме т.с.с. - қала балаларына) суретін
иллюстрациялап көрсету қажеттігі түсінікті. Алайда таныс нәрселер
кескінделген суретті балаларға көрсетудің қажеті жоқ.
Оқыту процесінде нәрселік және бейнелік көрнекі құралдардан шартты
(символды) көрнекілікке дер кезінде көшіп отырудың маңызы бар. Мысалы, егер
жаңа түрдегі есепті шешу мен алғаш таныстырған кезде есептің мазмұнын
нәрселермен іс-әрекет жасау арқылы иллюстрациялайтын болса, кейінірек
есепті қысқаша жазужеткілікті болады. Егер есептеу әдісімен таныстырғанда
балалар ең алдымен нәрселермем тиісті іс-әрекет жасауға сүйенетін болса,
кейін есептеу әдісін жазуға сүйенсе болғаны т.с.с. Символдық көрнекілік
ролі балалардың математикалық білімінің артуымен және оқушылардың ойлау
қабілетінің дамуымен бірге өсіп отырады, символдық көрнекі тік (схемалар,
чертеждер, математикалық жазулар т.с.с.) математиканы көрнекі оқытудағы
негізгі құрал болып табылады.

7 ондық 5 бірлік.
2. ондық 7 бірліктен құралатын санды ата ?
27 саны
3. 46,58. 97, сандарында неше ондық , неше ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.