Ең алғаш жасушаның ашылуы және зертеуі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Ең алғаш жасушаның ашылуы және зертеуі.

2. Жасушаның құрлысы

3. Жасушалардың бөлінуі.

1 . Ең алғаш жасушаның ашылуы және зертеуі .

Адам жасушаның бар екендігі тұралы тек 17 ғасырда ғана білді. Бұдан біраз уақыт бұрын 1590 жылы Голандиялық шынықырнаушысы. Захари Янсен екі линзаны біріктіріп алғаш рет қарапайым микраскопты ойлап тапты. Осы құрал арқасында ғалымдар

жасуша құрлысының құпиясын ашты. Ылғайтқыш құралдың маңызын бағалап, оны өсімдік және жануар ұлпаларының бөлктерін зерттеуге қолданған. Ағылшын физигі және ботаник Р. Гук.

1665 жылы кесіндіні зерттей отырып. Ал бал ара ұясына ұқсас құрлымды байқап. Оларды ұяшықтар немесе жасушалар деп атады.

17 ғасырдың 2-ші жартысында белгілі Голландиялық зерттеушілер Антоний Ван. Р. Гек микраскопты жетілдіріп тірі жасушаларды 200 есе

ұлғайтырып көрсете алды . жасуша ашылмас бұрын 17 ғасырдың ортасында белгілі ағылшын дәрігері Уилем Гарви барлық тірі организмдер жұмыртқадан дамиды деген болжам ұсынды. Бұл болжамды орыс ғалымы Карл дәлелдеді.

1827 жылы сүтқөректілердің жұмыртқа жасушасын байқады. 1831-1833 жылдары Роберт Брауын өсімдік жасушасында сфералық құрлымды тауып оны ядро деп атады.

Жасушалық теория. Теорияның пайымдауы бойынша. Барлық организдер өсімдіктер жануарларда қарапайым бөліктер жасушадан тұрады. Әр бір жасуша қандайда бір жеке жүйе болып табылады. Бір организмдегі барлық жасушалары ұлесімді әрекет ете отырып бірге әрекет етеді.

1858 жылы Вирхов былай деп жазды: Әр бір жасуша басқа жасушалрдан түзіледі. Жануар тек жануардан өсімдік тек өсімдікпен

пайда болатыны сияқты жасуша пайда болатын жерде оған дейін жасуша болған болатын керек. Жасушаның теориясы биологмяның дамуы мен дүниеге деген көзқарасы қазіргі заманда ғылымий жаратылыстар қалптасуна зор әсерін тигізеді. Энглиздің айтуы бойынша жасушф теоричсы энергия айналуының заңы және Дарвиннің эвалюциялық теориясы 19 ғасырда жаратылыстанудың жаңалығы болып табылады.

19 ғасырдың соңында микраскопты техниканың жетілуінің арқасында жасушаның негізгі қурлымдық құрал бөліктерін ашып, оның бөліну процессін зерттеді. Немістің жаратылыс танушысы Геккель жасушадағы тұқымқуалайтын белгілерді сақтау және белгілеу. Ядроның көмегімен жүзеге асатындығын анықтады.

20 ғасырдың 30 жылдарына табылған электрондық микраскоп жасушаның ултрафулгін құрамын зерттеуге мүмкіндік берді.

2. Жасушаның құрылысы . Тірі жүйенің қарапайым өлшем бірлігі жасуша Жасушаға тіріліктің бпрлық қасиеттері: зат және энергия алмасу, өсу, көбею, тұқым қуалау қасиеттерінің беріліуі, қозғалыс және өзге әрекеттерге тән қәсиет. Жасушалардың құрылысы мен қызметін зерттейтін ғылымды - Циталогия деп атайды. Жасушалар құрылсы, қызметі, пішіні, мөлшері жағынан әр түрлі болады. Жасуша плазмалық жарғақша, цитоплазма, ядро және органоидтардың рибасома, митахондрия, лизасома, гольджи жиынтығы, жасуша орталығынан тұрады. Қазиргі заманда жасушалық теорияның негізгі қағидалары былай тұжрымдалды:

1. Жасуша- тіршіліктің құрылым қызмет өлшем бірлігінің негізі.

2. Барлық ағзалар жасушаларының химиялық құрамы, құрылысы және атқаратын қызметтері ұқсас.

3. Жаңа жасушалар бастапқы жасушалардың бөліну арқылы түзіледі. Кез келген жасуша өсімдіктер мен жануарлардың барлық жасушаларына тән үш құрамбөліктен: қабықша, ядро және цитоплазмадан құралады.

Плазмалық жарақша - Әр бір жасушаның өзге жасушалардан немесе сыртқы ортадан бөліп тұратын сыртқы плазмалық жарақшасы болады. Жарғақшаның құрылымын тек электрондық микроскоп пен ғана көре аламыз. Ол майлардың екі қаиары және нәруыз қабатынан түзіледі. Нәруыздар майлы қабатқа әр түрлі тереңдікте батады немесе жарғақшаның сыртқы және ішкі бетіне орналасады. Кейбір нәруыздардың сыртқы бетіне көмірсулардың малекулалары бекінген.

Әр түрлі ұлпалар мен ағзалар жасушаларының жарғақша қабаты нәруыз және көмірсу құрамы мен ерекшеленеді.

Жарғақшаның нәруызды қабаты аминқышқылдардың, көмірсулардың және жасушадағы өзге де заттардың сыртқы және ішкі тасымалдануын қамтамасыз етеді.

Цитоплазма - Әр түрлі органоидтары бар жасушаның негізгі бөлігі. Органоидтар арасындағы кеңістікті цитазоль - түз және ағзалық заттардың тұтқыр ерітіндісі толтырады. Цитоплазманы нәруызды жіпшелердің жиы торы - жасуша қанқасы тесіп өтеді. Цитоплазмада құрылысы мен әр түрлі қызмет атқаратын ерекшеліктері бар жасуша органоидтары болады. Барлық жасушаларға тән органоидтар: митахондриялар, жасушалық орталық эндаплазмалық тор, Гольджи жиынтығы, рибасомалар, лизасомалар. Жасушаның белгілі тіршілік кезеңінде ғана пайда болып, соңынан жойылып кететін қосындылар да болады. Қосындылар тығыз және сүйық болады.

Лизасома - жануар және саңырауқұлақ ағзаларының жасушаларында кездесетін диометрі 0, 5 мкм сопақ денешіктер. Онда нәруыздарды, нуклеин қышқылдарының липидтер мен көмірсуларды мономерлерге дейін ыдратып, бактериялармен вирустарды қорытатын немесе өздігінен қорытатын ферменттер болады. Лизасомалардың жарғақшасы зақымданған кезде бүкіл жасуша немесе оның бөлігі бөлінеді.

Сферсомдар. Ханштейн 1880 жылы тапқан өсімдік жасушасының айқын ажратып көрінетін органеллалары. Олардың пішіні литофилді болғыштармен жақсы боялған шар тәрізді.

Ендаплазмалық тор - Бұл цитоплазмадағы өзекшелер және қуыстар жүйесі түрінде жасуша органоиды. Әдетте рибасомалар эндаплазмалық тордың жарғақшасы жабысады.

Рибасомалар - РНҚ және нәруыздардан құрылған мөлшері 20 нм болатын жасушаның ұсақ органоидтары. Рибасомалар нәруыздарды синтездейді. Нәруыздардың синтезделген малекулалары эндаплазмалық трдың өзекшелеріне түседі де жасуша ішінде орнығады. Оны жарғақша қорғайды. Ол алмасу үдерісіне қатысып, заттарды цитоплазмаға тасымалдап қамтамассыз етеді. Жасуша цитоплазмасында шағын топқа жинақталған еркін рибасомалар да болады. Бұл рибасомаларда да нәруыздар синтезделеді.

Информасомалар аталатын РНҚ және нәруыздың рибасомалар жиынтығы болады.

Гольджи жиынтығ . Бұл арганоидтың мөлшері 5-10мм, тегершілік тәрізді нығыздалғн қуыстар немесе вакуольдері және көпіршіктер бар сүйықтық орналасатын ыдыс түзетін қатпарлы жарғақша болып саналады. Эндаплазмалық тордың өзекшелері мен қуыстарының жүйесіне түскен нәруыздар, майлар және көмірсулар жиналып өзгеріске түседі және Гольджи жиынтығына тасымалданады.

Нағыз вакуоль - Өсімдікпен саңырауқұлақта ғана болатын бір жарғақшалы органоид. Бұл да жарғақша көпршігі, алайда әдетте ірі болып келеді. Вакуоль ескірінкірген өсімдік жасушасына ядромен өзге арганоидтардан бос, цитоплазма кеңістігінің барлығына дерлік аумағын алып жатуы мүмкін. Жас жасушалардың вакуольдері онша ірі болмайды. Әдетте біреу ғана емес, бірнешеу болады. Вакуольды жасуша солі деп аталатын суйықтық толтырады.

Митахондаия - Бұл бір жасушалы көп жасушалы ағзалардың барлық жасушаларында дерлік болатын арганоид. Митахондриялардың пішіндері шар тәрізді, таяқша тәрізді, сопақ, жіпше тәрізді, диаметрі 1 мкм, ұзындығы 7 мм болады. Митахондриялар ішінде ДНҚ, РНҚ және цитоплазмалық рибасомалардан өзгеше рибаасомалар кездеседі.

Платидтер- Тек өсімдіктердің ғана жасушасында кездесетін органоидтар. Өсімдіктер пластидтерінде көмірсулар синтезделеді. Пластидтердің үш түрі бар, олар: хлоропластар, лейкопластар және хромопластар.

Хлоропластар- Хлорофил пигменті болатын жасыл пластидтер.

Лейкопластар- Түссіз пластидтер. Онда глюкоза және дисохаридтерден крахмал синтезделеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.