Еңбекке баулу сабағында өзіне - өзі қызмет ету еңбегінің ерекшелігі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3-4

І. Бөлім. Еңбекке баулу сабағында өзіне - өзі қызмет ету еңбегінің
ерекшелігі.
1.1. 3 – сынып оқушыларына мата мен жұмыс жасаудың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5-10

1.2. Маталар олардың түрлері, мата туралы мағлұматтар
беру ... ... ... ... ..12-13

ІІ. Бөлім. Еңбекке баулу сабағында оқушыларды матаны жапсыру тәсілдерін де
қолданатын әдістерді тиімді пайдалану жолдары.
2.1. Матаны жапсырып апликациялар жасаудағы іс -
әрекеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14-19

2.2. Матаны қырқу, желімдеу жабыстыру технологиялық карта жасауға
үйрету ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20-26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28

Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 29

Кіріспе
Халқымыздың өнегелі мәдениеті үлгілерінің бірі – бейнелеу өнері
қаншама дәуірдің тарихи ағымымен бірге жасап дамып келеді. Қазақ халқының
өмір тұрмысына тереңдей үңілсек, мәдениет дәстүрінің үзілмей бүгінгі
ұрпаққа жетуіне бірден-бір себеп халықтық педагогика.
Өзінің тәрбиелік мәнін бүгінге дейін жоғалтпай келе жатқан көркемдік
педагогиканы, қазіргі таңда мектеп өміріне енгізу, бейнелеу сабақтарында
қолдану заман талабына айналып отыр.
Орта Азия мен Қазақстан жері мәдениеті дамыған өркениет орталығы
болғандығы көпшілікке мәлім. Сыры кетседе, сыны кетпей сақталып келе жатқан
әсем ғимаратттар, тас мүсіндер, сарайлар, халықтың тұрмысында қолданылған
сәндік қолданбалы өнердің інжу-маржандары жастардың көркемдік талғамын
дамытуға дәнекер болғаны сөзсіз. Бұл жерде айта кететін өкінішті жағдай –
көшпелі еліміздің көркем мәдениетін жас ұрпақтың игілігіне пайдалану
кешеуілдеп, оларды мектеп оқушыларына көркемдік білім мен әсемдік тәрбие
беру бағдарламасынан тыс қалуы. Бұл көмекші құралдарға ұсталған бағыт жас
ұрпаққа халықтың мәдени дәстүрін бастауыш сыныптардан бастап таныстыру, ата-
бабамыздың тұрмысында жиі қолданылған заттарды салып үйрету, олардың
формасымен, түр-түсімен т.б. көркемдік ерекшеліктерімен таныстырудың әдіс
тәсілдерін көрсету.
Біз бұл еңбекте бірінше кластағы бейнелеу өнері сабақтарын ұлттық
көркем мәдениеттің негізінде өткізу жолдарына назар аудардық.
Қазақ мектептердің ұсынылып отырған тұңғыш методикалық құрал
болғандықтан, кемшіліксіз деген ойдан аулақпыз. Алайда сіздердіңқиын да
күрделі педагогикалық қызметіңізді жеңілдетуге сәл де болса септігін
тигізсе, автордың ойлаған мақсатына жетеді.
Курстық жобаның мақсаты: Еңбекке баулу сабағында оқушыларға өзіне -
өзі қызмет ету еңбегінің түрлері мен матаның түрлерімен оларды жамау,
жапсырудағы түрлі әдіс – тәсілдерді жаңа технологиялық әдістері арқылы
қолдану.
Зерттеу міндеттері: Еңбекке баулу сабағында матамен жұмыс жасауда
техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтауда дұрыс бағыт беру жолдары.
Зерттеу объектісі: Матаны жапсыру тәсілдерін үйрету.
Зерттеу пәні:Еңбекке баулу әдістемесімен.
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдістемелік журналдар, сызбалар, нұсқау
карталары, аппликациялық жұмыстар.
Курстық жобаның құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
қосымша және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І. Бөлім. Еңбекке баулу сабағында өзіне - өзі қызмет ету еңбегінің
ерекшелігі.

1.1. 3 – сынып оқушыларына мата мен жұмыс жасаудың теориялық негіздері.

Мектеп оқушыларын еңбекке баулудың басты міндеттерінің бірі – балаларды
негізінен еңбекке тәрбиелеу, қоғам игілігі үшін еңбек жасату, оқушылардың
еңбекке деген көзқарастарын шығармашылық қатынаста тәрбиелеу.
Бұл проблемаларды шешуде басқа пәндерге қарағанда еңбекке баулу пәнінің
мұғалімдерінің мүмкіндіктері молырақ. Өйткені еңбекке баулу пәнінің өзі
халық шаруашылығы салаларының барлығын қамтитын негізгі білімдер беруді
қажет етеді.
Еңбекке баулу сабағында баланың ой-өрісінің дамуына түсініктерінің
кеңеюіне, ғылым мен техника туралы білімнің негізделуіне әсерін тигізу
үшін біріншіден, еңбекке баулу пәнінің мұғалімдерінің өзінің саяси
сауаттылығымен бірге техникалық сауаттылығы қатар болып, білім аясы терең
әрі жан-жақты болуы шарт.
Екіншіден, өз бойындағы білімін мектептің бастауыш сатысында білім алып
жатқан жас жеткіншектерге жеткізіп, асқан шеберлікпен меңгерте білу. Осы
талаптарды орындай білу үшін мұғалімнің өзі сабақ беретін пәнінің әдіс-
тәсілдерін, еңбекті ұйымдастыру формаларын, сабақтың оқу мақсаты мен
мазмұнын толық меңгере білуі тиіс. Еңбекке баулу пәнінің міндеті – осы
мақсаттарды шешуді көздейді. Пәннің негізгі мақсаты, жалпы білім беретін
орта мектептердегі оқу-тәрбие үрдісі барысында өтілетін еңбекке баулу
сабағын оқытудың әдісі мен оқытудың әдіс-тәсілдерін, формаларын игеру.
Пәнге берілген жалпы сағат саны көп болғанымен оқу материалының ауқымы
көлемді. Еңбекке баулуды оқыту әдістемесі және оның практикумының курсы
бойынша өтілетін негізгі тақырыптар.
1. Бастауыш сыныптарда өтілетін еңбекке баулу сабағының негізгі міндеті мен
мақсаты.
2. Бастауыш сыныптардағы еңбекке баулу сабағының кабинетін ұйымдастыру
талаптары.
3. Оқу-тәрбие жұмысының барысында өтілетін еңбек сабағының негізгі
бағыттары. Еңбек бөлімінің мазмұндары.
4. Бастауыш сыныптардағы еңбекке баулу сабақтары бойынша бағдарламаның
құрылымы.
5. Еңбекке баулу сабағына қойылатын әдістемелік, педагогикалық,
дидактикалық талаптар.
6. Шағын жасақталған мектептердегі еңбек сабақтарын ұйымдастыру формалары.
7. Топтасып серуендеу сабақтарын ұйымдастыру формалары.
8. Еңбекке баулу пәнінің ерекшелігі. Пәннің басқа пәндермен өзара
байланысы.
9. Бастауыш мектеп оқушыларының біліміне, біліктілігіне және дағдысына
қойылатын негізгі талаптар.
10. Сабаққа қойылатын талаптар, сабақ түрлері және олардың құрылымы.
11. Сабақтың жаңа түрлері туралы түсініктер.
12. Сабақтарды әдістемелік талдау. Әртүрлі еңбек түрі бойынша сабақтардың
үзіндісін әзірлеу. Іскерлік ойын сабақтарын өткізу.
13. Еңбекке баулу сабақтары бойынша сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру.
14. Еңбек сабағын оқытудың әдіс-тәсілдері, ұйымдастыру формалары.
15. Оқытудың жаңа технологиялары туралы түсініктер.
16. Күнтізбелік тақырыптық жоспарды құру талаптары.
17. Еңбек сабағынан тест сұрақтарын құру т.б. тақырыптар қарастырылған.

Мемлекет білім бағдарламасы тағы басқа үкімет қабылдаған маңызды қаулылар
білім беру жүйесінен нарық ұстанымдарының талаптарын ескере отырып дамытуда
жаңа жол ашуда.
Білім беру ісінде ұстаз – басты әрі шешуші тұлға. Ұстаздың сапалығы,
білімдарлығы, абырой - беделі оның шәкіртінен көрінеді. Шәкірттердің жақсы
болмағы ұстазынан деп тегін айтпаған халық. Ұстаз ұғымы мағынасы кең, мәні
түгел тарихи ұғым. Адамзат баласының дамуына білімнің қажеттігі сол білімді
таратушы, жеткізуші ұстаздың қажеттілігімен бірдей маңызға ие болған.
Қазақстан Республикасының Білім министірлігі бекіткен оқу жоспарына
сәйкес жеке пәндерден сабақта, сабақтан тыс жұмыстарда білім, тәрбие
беріледі. Ол оқушының білімділігіне қызығушылығына, қабілетіне байланысты
мектептен тыс мекемелерде одан әрі кеңейтіліп кәсіптік бағдар беріледі.
Оқушыларға білім мен тәрбие берудің басты жолы (формасы) – сабақ. Онда
мұғалім белгіленген уақытқа сай оқушылармен бірлесе отырып, мақсаты бар оқу
тәрбие мәселесін шешеді. Сабақ алға қойған мақсатына қарай жаңа білімді
меңгеру сабағы, біліктілікке дағдылы игеру және қалыптастыру сабағы,
білімді қорыту және жүйелеу сабағы аралас сабақ болып оқыту әдістеріне
қарай әңгіме сабақ, лекция сабақ, сұрақ - жауап сабақ т.б.
Мектептің бастауыш сатысындағы Еңбекке баулу пәнінің негізгі функциясы
мектеп оқушылардың табиғи қабілетінің дамуына себептесетін оларға көркем
білім мен эстетикалық тәрбие беру болып табылады. Білім берудің алғашқы
кезеңінде композиция құрастыру кескіндеме, мүсін, сәндік – қолданбалы өнер
бойынша білім, дағдыларының негізі қаланады.
Бастауыш мектеп сатысында бейнелеу өнері пәнін оқытудың негізгі мақсаты –
оқушылардың қоршаған әлемді бейнелі қабылдау көркем шығармашылық
қабілеттері мен білімділігін дамыту және сезімдік эмоционалды құндылық
тәжірибелерін тереңдетіп, байыту болып табылады.
Негізгі оқу – тәрбие міндеттері.
- Оқушылардың көркем – шығармашылық қабілеттері мен бейімділігін, ой
ұшқырлығы мен бейнелі көрермендік зейінін, заттар мен қоршаған ортаға
деген эстетикалық құндылық жеке тұлғасын қалыптастыру.

Еңбек сабағының негізгі мақсаты
1. Оқушылардың еңбек адамдарына көзқарасын қалыптастыру (адал еңбек ете
білу, еңбекті сүйе білу, адам еңбектерін құрметтей білу).
2. Еңбек шеберліктерін арттырып оқушыларды еңбек мәдениетіне тәрбиелеу,
өзінің және жолдастарының жұмыстарын жоспарлы түрде ұйымдастыра білу.
3. Еңбек сабақтарында оқушылардың ой-өрістерін дамытып оқушыларды
адамгершілікке тәрбиелеу, оқушылардың эстетикалық талғамдарын қалыптастыру,
оқушылардың сұлулыққа әуестік сезімін ояту.
4. Сабақтар барысында құрастырушылық, шеберліктерін, іскерлік қабілеттерін
арттыруға, ауылшаруашылық сабақтарда өсімдіктерді өсіру, күте білуге, егін
шаруашылығымен мал шаруашылығы туралы, қоғамдық пайдалы еңбектің түрлері
туралы жалпы мағлұматтар алу.
5. Еңбектің қарапайым құрал-саймандарымен жұмыс істей білуге үйрету
(кесетін, жонатын, тесетін, соғатын, қырқатын т.б).
Бұл аталған еңбек сабағының негізгі 5 талабы күнделікті сабақ барысында
сабақтың тақырыбына, сабақтың мақсатына байланысты болып мұғалімнің үнемі
жадында сақталуы тиіс.

Көрнекілік оқыту әдісі
Бастауыш сыныптарда оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес және есте
сақтау қабілеттерінің, еңбек қимылдарының төмендігін ескере отырып,
көрнекілікпен оқытуды оқушылар қатты талап етеді. Сондықтан көрнекілік
оқыту тәсілдерінің маңызы зор болып саналынады. Қарапайым материалды
көрнекілік құралынсыз түсіндіріп, ал керісінше күрделі материалды
көрнекілік құралымен түсіндірсек, қайсысы оқушылардың қабылдауы үшін
жеңілірек болатындығын айқындаймыз.
Демек, көрнекілікпен өтілген сабақ барлық уақытта сапалы болып
өтілетіндігі белгілі. Көрнекі көрсету деген – жасайтын заттың нақты
бейнесін, көрінісін, құрылысын толық көрсетуді айтамыз. Барлық көрнекі
құралдар негізінен 3 топқа бөлінеді.
1. Көрнекі құралдардың табиғи түрі;
2. Көрнекі құралдардың бейнеленген түрі;
3. Көрнекі құралдардың техникалық түрі.
Көрнекілік оқыту әдістеріне енетін тәсілдерінің түрлеріне
1. Дайын заттардың үлгісін, моделін, макетін қолдану тәсілі
2. Жаздық үлгідегі көрнекі құралдардың қолдану тәсілдері;
3. Диафильм, кинофильм үзінділерін және бейне таспаларды демонстрациялап
көрсету әдістері;
4. Теледидар сабақтарын ұйымдастыру, телехабарларды қолдану әдістері;
5. Топсеруен (саяхат) сабақтарын ұйымдастыру тәсілі;
6. Кітаппен жұмыс жасау тәсілдері.

1. Бастауыш сынып оқушыларымен тапсырманы орындау үшін алдыменен
орындайтын жұмыстың мазмұнымен толық танысып, соңынан тапсырманың
өлшемдерін анықтай отырып бұйымның бөліктерін материалына қарай талдау
арқылы түсіндіріледі. Бұл жерде қаншалықты түсіндіргенімен, оқушылар үшін
түсінікті болу үшін нақты бұйымның моделі, үлгісі қажет етіледі.
Бастауыш сынып оқушылары дайындайтын бұйымды өз көздерімен көруге,
ұстауға құштар болады. Сондықтан модельдердің, макеттердің, бұйымның
өзіндік рөлі зор болып есептеледі.
2. Кез келген бұйымды, модельді, макетті дайындау үшін олардың жазық
үлгідегі көрнекілігі қажет етіледі. Жазық үлгідегі көрнекіліктерді қолмен
дайындауға болады.
Олар: 1. Тарқатпа түрдегі үлгісі 2. Демонстрациялық түрдегі үлгісі.
3. Өтілген сабақтың тақырыбына сәйкес, сабақтың оқу мақсатына байланысты,
материалды меңгеру үшін бар болған жағдайда диафильмдерді, кинофильм
үзінділерін, бейне таспаларды қолданып отыруды талап етеді. Мұндай
техникалық көрнекі құралдар сабақтың сапасын арттырумен бірге, уақытты
үнемдеп аз уақыт ішінде көп түсіндіруді қажет етпейді. Оқушылар өтілген
материалды тез меңгеріп отырады. Көзбен көруге мүмкін болмаған жайларды
түсіндіруге септігін тигізеді.
4. Оқу процесін жандандыру барысында сабақтың сапасын арттыру үшін
теледидарлық сабақтарды ұйымдастырып, теледидарлық хабарларды қолданып
отырудың рөлі зор болып саналады. Өтілетін сабақтың тақырыбымен сабақтың
мазмұнына байланысты техникалық құралдарды қолдануды қажет етеді және
қазіргі заманғы оқушылар талабының қажеттігіне байланысты бұл оқыту
әдісінің рөлі зор деп айтуымызға болады.
5. Топсеруен (саяхат) сабақтарын ұйымдастыру әдісі бастауыш сыныптарда
арнаулы бағдарлама талаптары бойынша жоспарланған жерлерге ұйымдастырудың
өзіндік рөлі зор болып есептелінеді. Оқушылардың танымдық қабілеттерін
арттыру үшін ұйымдастырылады. Топсеруен сабақтары бастауыш сыныптарындағы
еңбек бөлімдерінің арнаулы тақырыптары талап еткен жағдайда
ұйымдастырылады. Мысалы: өндіріс орындарында (тігін шеберхана, тоқыма
фабрикаларында, аяқ киім шеберханаларына, нан өнімдерін шығаратын
орындарға, баспаханаларға, ауылшаруашылық жұмыстарының объектілеріне,
трактор-машина жөндейтін орындарға (техникалық гараждарға) көкөніс, бау-
бақша алқаптарына, тұратын жердегі демалыс саябақтарына, гүлзарларға т.б.
көптеген жерлерге ұйымдастыру жоспарлануы қажет.
Біз жоғарыда тек еңбекке баулу сабағына қатысты оқыту әдістерінің түрлері
туралы айтып өттік. Оқытудың әдістері мен тәсілдері туралы қосымша мынандай
деректермен толықтыра кететін болсақ
Әдіс (метод – деген грек сөзінен туады – зерттеу немесе таным жолы )
тәсілдер жиынтығы. Әдіс педагогикалық әдебиеттерде тәсіл деп түсіндіріледі.
Педагогикалық энциклопедия Оқыту әдістері – мұғаліммен оқушылар жұмысының
тәсілдері, солардың көмегімен білімді, іскерлікті және дағдыны игереді -
деп жазған.
Демек оқыту әдістері бұл мұғалім мен оқушының оқу тәрбие жұмысының
міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған өзара байланысты іс-әрекеттің
тәсілдері.
Оқыту әдісі мақсатқа жетуге саналы түрде қолданылған тәсілі, ал мақсатқа
жету, мұғалімнің шеберлігіне, оның оқыту процесін тиімді ұйымдастыра
білуге, оқушылардың дайындық дәрежесіне, мұғаліммен оқушылардың белсенділік
педагогикалық ынтымақтастығына байланысты.
Оқыту әдістерін таңдап, сабақтарда қолдана білу үшін мынадай өлшемдерді
басшылыққа алған жөн.
1. Оқыту әдістерінің тақырып мазмұнына сәйкестігі.
2. Әдістердің дидактикалық мақсаттар мен міндеттерге сәйкестігі.
3. Оқыту әдістерінің оқушылардың оқу мүмкіндіктеріне сәйкестігі.
4. Оқыту әдістерінің мектептің материалдық және техникалық базасына
сәйкестігі.
Осы өлшемдерді негізгі ұстанымға ала отырып оқыту тәсілдерін қолдана
білген жөн. Дегенмен оқыту әдіс-тәсілдерінің негізгі мақсаттары мен
міндеттері бір болғанымен әр пәннің өзіндік ерекшеліктеріне сәйкес өзгеріп,
жіктелуі мүмкін.

Оқытудың жаңа технологиялары туралы қысқаша түсініктер
Жастарға білім беру мен тәрбие берудің негізі болып саналатын жалпы білім
беретін орта мектептердің педагогикалық процесін жаңарту – бірінші
кезектегі мәселе болса, ал бастауыш мектеп, негіздің түп қазығы болып
саналады. Ал, жалпы білім беретін мектептерде оқушыларға оқу-тәрбие
процесін жүргізу барысының басты міндеті – сапалы сабақ беру болып
саналады.
Мектептерде өтілетін сабақтардың тиімді өтілуі, біріншіден – мұғалімнің
сабаққа деген белсенділігімен тікелей байланысты болып келеді. Әр
мұғалімнің білім беру деңгейі, педагогикалық шеберлігі әркелкі болып келуі
мүмкін. Сондықтан әр мұғалімнің сабақты өту әдіс-тәсілдері де әркелкі болып
келеді. Қазіргі кезде мектептерде оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай
мұғалімдермен оқытушылардың қалауына сай және іскерлік қабілеттеріне сәйкес
білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше, жан-
жақты білімді-сауатты мұғалім болуы мүмкін еместігі қазіргі заман талабының
бірінші кезектегі мәселесі болып отыр.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің жан-жақты дамуына, кәсіптік
деңгейінің артуына, адамгершілік және азаматтық келбетінің қалыптасуына игі
әсерін тигізіп мұғалімнің өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруына көмектеседі.
Сондықтан кейде мұғалім мен оқушылардың үйреншікті әдіс-тәсілдерінен
айырылуды талап етеді. Өйткені қазіргі кезде, дәстүрлі емес тәсілмен,
салғырттықпен сабақты өтудің қазіргі кезде мектеп оқушыларының талабын
қанағаттандыра алмайды. Себебі қазіргі кездегі техникалық ағымдық
ақпараттық құралдардың күннен-күнге даму үстінде – олар теледидар, радио,
компьютерлер.
Педагогикалық технология дегеніміз – педагогикалық мақсатқа қол жеткізу
жиынтығы, ылатын бірыңғай қисынды ілім, амалдармен әдіснамалық құралдарының
жүйелі жиынтығы деп түсіндіріледі. Педагогикалық технология түпкілікті
өзгермейтін механикалық құрылым емес, қайта бала мен мұғалімнің, студент
пен оқушының үнемі түсіндіріліп отырылатын өзара қарым-қатынасының өзегі –
мазмұнды ұйымдастырушылық құрылым болып саналады.
Технология – бұл өнер, шеберлік, ептілік, іскерлік әдістерінің жиынтығы.
Демек, оқыту технологиялары мектепте оқу үрдісіне қажет әдіс-тәсілдер,
амал, дидактикалық талап және педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені
ретінде қолданылады.
Ол оқушылардың тәртібіне, оқуына ынтасын, оқу іс-әрекетіне игі әсерін
тигізумен бірге, мұғалімнің зияттық шығармашылық қызметі болып табылатын іс-
тәжірибелерінің жинақталуына ұтымды әсер ететін оқу-тәрбие процесінің басты
күре тамырының рөлін атқарады. Дегенмен әлі де болса мектеп мұғалімдері
педагогикалық технологияларды оқытудың әдіс-тәсілдерін айыра алмай келеді.
Бұл технологиялардың өзі мұғалімнің шеберлік қабілетіне байланысты әр қилы
жүзеге асырылуы мүмкін. Сондықтан педагогикалық технологиялардың ішіндегі
ең қажеттісін пән мұғалімдері талдай отырып өтетін сабақтың тақырыбымен оқу
мақсатына байланысты сабақтарды ұйымдастыра білу керек. Еңбек пәнінің
мұғалімдері әсіресе оқытудың озық технологиялардың ішіндегі Проблемалық
оқыту технологиясы, Оқытудың ұжымдық тәсілі, Ынтымақтастық
педагогикасы - идеяларымен бағыттары сәйкес келетінін атап айту керек.
Бастауыш сынып мұғалімдері, еңбекке баулу сабағының мұғалімдері, оқытудың
әдіс-тәсілдерімен ұйымдастыру формаларын және оқытудың озық технологияларын
қолдана отырып өтілетін сабақтарды сапалы түрде ұйымдастыра білу керек.
Сабақтарды сапалы ұйымдастыра білу үшін, біріншіден, мұғалімнің күнделікті
сабаққа тиянақты дайындалуы қажет. Екіншіден, өтілетін әрбір сабақты
оқытудың ұтымды әдіс-тәсілдерімен ұйымдастыра білу керек.

Техникалық үлгілерді жасаудағы кескіндемелік сауаттылық
Бастауыш сынып оқушылары техникалық үлгілерді дайындау кезінде зат
үлгілерін, бұйымның сұлбасын (жазбасын) техникалық суреттерін, нобайларын,
өз бетінше талдап оқып түсіне білу керек. Ол үшін мұғалімнің техникалық
сауаттылығы іскерлік қабілеті жоғары болу керек. Техникалық сауаттылығы ең
бірінші кескіндемелік сауаттылықпен байланысты болып келеді.
- кескіндемелік сауаттылық – техникалық іс қағаздарды талдап оқи білуі,
техникалық үлгілерді өз бетінше талдай білуі;
- кескіндемелік іскерлік – техникалық үлгілер мен бұйымдарды дайындау
кезінде оқушылардың өз ойын нақты әрі дәл түсіне білуге әзірлігі;
- техникалық сурет – заттың көрнекі бейнесі (бейнелер әр-түрлі көріністе
беріледі) техникалық суретте объектінің пішіні тұтастай көрсетіледі;
- сызба – заттың сызу құралдарымен, көмегімен өлшемі сақтала отырып,
белгілі бір масштабта жасалған кескіндемелік бейнесі;
- алғашқы нұсқа – бұл сызба сияқты затты әртүрлі жағынан көрсетіліп
беріледі, бірақ өлшемі берілмейді және кескіндемелік ережеге сай
орындалады.

1.2. Маталар олардың түрлері. Мата туралы мағлұматтар.

Матамен жұмысты бастамас бұрын оқушыларға матаның түрлері, оның қалай
тоқылатыны және қандай құралдар пайдаланатыны жайында қысқаша түсінік
беріледі.
Оқушылар матаның түрлерімен танысады. Яғни жүннен, мақтадан,
жібектен, жасанды талшықтан тоқылатын маталар алынады.Матаның түрлері
аталынып, олардың бірнеше түрге бөлінетіндігі айтылады. Мысалы, жартылай
жүннен,жартылай мақтадан тоқылған маталар, жартылай жібектен, жібекпен
кендірден тоқылған маталар, сондайақ кендірмен мақта араласынан тоқылған
әйнек талшығынан жасалатын маталар болғандығы айтылады.

Оқушылар бұдан соң матаның құрылысымен таныстырылады
жіптердің тоқылуына қарай, матаның құрылысыда әр түрлі болып келеді.
Фабрикада жіптер тура және көлденең болып тоқылады. Матаны тоқыпта әрі
өөріп те дайындайды. Сондықтан тоқылу сапасына қарай, бір, екі қабатты,
қылшықты болып бөлінеді.
Осыдан соң оқушылар мата тоқылуына қарай, бірнеше түрге бөлінеді
Матаның тоқылу тәсілі оқушыларға түсінікті болуы үшін, тоқудың ең
қарапайым түрі-ауылдағы өрмек құрып, алаша тоқу әдісін айтқан жөн.
Фвбрикада мата жіптерін тура және көлденең тоқиды. Мата тоқитын мамандар
тура тоқылған жіпті арқау дейтіндігін түсіндіріледі.
Негізгі жіптен жасалынған мата жуған кезде қысқарады, тығыздалады,
ширамайды. Тігіншілер киім пішкенде матаның негізгі жіптері бар жағындағы
өөлшемді артық алады. Матаның тоқылуына қарай ені де әр түрлі; 60, 90,
140, 200 см-ге дейін болады. Матаның оң және теріс жағы немесе тысымен
астары болады Сыртқа қараған жағы оның тысы деп ,яғыни оны матаның оң жағы
дейді. Ал матаның ішіне қайтарылған жағы оның ішкі жағы, яғни матаның
теріс жағы деп аталады.
Матаның түрлерімен құрылысына түсінік беріліп болған соң, балалар
матаның түрлерімен жеке жеке таныстырылады Оқушылар алғаш матаның
қарапайым түрлерімен танысады. Мысалы,сирек тоқылған мата алынады. Бұл
кесте тігуге ыңғайлы болғандықтан, оқөушылар тор көздерді есептеп санап
отырып, креспен кестенің әдемі түрлерін тіге алады. Матаны
пішіп,киім тіге білуді үирену үшін оқушыларға бірден қымбат маталар
берілмейді. Ең әуелі матаны кесіп , пішіп , жаттығу үшін кенеп, дәке сияқты
арзан маталар мен қатар, мақта араласынан тоқылған кендір маталар болады.
Кендір маталардан әр түрлі бұйымдар істелінеді.
Оқушыларға тұрмыста көбірек қолданылатын маталар түрлері
таныстыртырылады. Соның бірі-шыт. Шыттың түрлері көп. Оның жасалынатын
бұйымдар да алуан түрлі. Шыттан жеңіл жазғы көйлектер, орамал, терезе
перделері тігіледі. Шыттан гөрі төзімді әрі тығыз келетін матаның түрі-
сәтен. Тысы жылтыр боп келеді. Сәтеннен көбіне жастық тыстарын, костюм,
пальто астарларын, іш киімдер тігеді. Сәтеннің түсі бірыңғай және гүлді
болып келеді.
Бәтес пен шифон да тұрмыста жиі қолданылатын мата түрлері. Бұлар бостау,
жұмсақ әрі ұйпаланғыш . Шифоннан жазғы көйле ктер тігіледі. Бәтестен
орамал, сейсеп, ақжайма тігіледі.
Бұдан кейін оқушыларға кендірлі жібек, крепдешин, бомази, фланель
сияқты мата түрлері таныстырылады. Кендірлік жібек және крепдешиннан жазғы
көйлектер тігіледі. Іс тігуге дайындау. Оқушыларды іс тігуге дайындау үшін
алғаш инені дұрыс ұстай білуге жаттықтырған жөн. Оқушылар инені сабақтауды
үиренеді .Өйткені ұзын сабақтаған жіп түйіліп, тегуге кедергі келтіреді.
Сондықтан жіптің ұзындығы 40см ден аспауы тиіс. Ине сабақталынады. Жіп
шығып кетпес үшін, оның екі ұшы түйіледі. Демек инені оң қолға ұстап, сол
қолдың бас бармағы мен қол саусағына қатты қысып, ширатып алып түйеді.
Еңбек сабағының мұғалімдеріне қойылатын талаптар
Бүгінгі ғылыми-техникалық прогресс дәуірінде оқушы қиялына қозғау салып,
қанат бітіру, ой-өрістерін дамыту, білім аясын кеңейту – жастарға білім
берудің алғышарты. Өйткені, қиялы қарыштамаған оқушының білімді еркін
меңгеруі мүмкін емес. Ал жастарды жан-жақты етіп, білімді, мәдениетті, ой
жүйесінің қазіргі заманға сай етіп тәрбиелеп шығару ұстаздың ұлағаттығында,
білім өрісіне, түсінігінің тереңдігіне және мұғалімнің өз мамандығына деген
сүйіспеншілігіне байланысты.
Қазіргі таңда қоғам жедел даму үстінде, әрбір өндіріс орындары шетелдік
құралдармен жабдықталып күн санап өркендей түсуде. Өнім шығаратын құрал-
жабдықтарды жаңа технологиямен қамтамасыз етіп мамандарды даярлау бүгінгі
күннің басты міндеті. Сол себептен еңбек сабағының мұғалімдерінің өндіріс
салалары туралы хабардар болып өз шәкірттеріне білімдерін жеткізе білу
шарт.
Біріншіден, еңбек сабағының мұғалімі өзінің мамандығын сүйе білу
қажет.
Екіншіден, еңбек пәнінің мұғалімінің техникалық сауаттылығы жоғары
дәрежеде болып өндіріс, ғылым саласында түсінігі мол болуы тиіс.
Үшіншіден, еңбек пәнінің мұғалімі оқу рпоцесіндегі педагогикалық,
дидактикалық, қағидаларды сақтай отырып білімін өз шәкірттеріне үйрете
білуі тиіс.
Төртіншіден, еңбекке баулу сабағының мұғалімдері педагогикалық
шеберлігін шыңдай түсіп, білім деңгейін көтеріп отыру керек.
Бұл талаптар мен бірге еңбек пәнінің мұғалімдері техникалық еңбек, көркем
еңбек, ауылшаруашылық еңбек, өзіне-өзі қызмет ету еңбегінің оқу
материалының мазмұнына байланысты өтілетін сабақты ұйымдастыра біліп әрбір
сабақтың тәрбиелік мәні жоғары болуы тиіс.
Осы талаптарды орындау үшін бастауыш сынып мұғалімдері тек оқулықтармен
шектеліп қана қоймай, қосымша әдістемелік, техникалық кітаптарды,
журналдарды, басқа да техника, ғылым саласындағы әдебиеттерді кеңінен
қолдана білу қажет. Бастауыш сынып мұғалімдері кез-келген жағдайда оқу
бағдарламасынан тыс оқушы сұрақтарына дайын болуы шарт.
II Бөлім. Еңбекке баулу сабағында 3 – сынып оқушыларына матаны
жапсырып тігу тәсілдерін қолданатын әдістерді тиімді
пайдалану жолдары.

2.1.Матаны жапсырып аппликация жасау әрекеттері.

Бастауыш сыныптарда өтілетін еңбекке баулу сабақтарында оқушылардың
орындайтын жұмыстары қаншалықты қарапайым әрі оңай болғанымен, еңбек
жөніндегі тәжірибесі аз балаға оны орындап шығу қиынға соғады. Бұл жұмыстар
алғашқы күннен бастап мұғалімнің көмегімен жүзеге асырылып отырады.
Сондықтан алғашқы сабақтан бастап түрлі жұмыстарды жүйелі түрде орындай
білуге оқушыларды дағдыландырсақ, іске төселдірсек олардың қандай істі
болса да атқара алатындығына сенімдері арта түседі. Ондай кездерде оқушы
бойында еңбекке деген құштарлықтары, сабаққа ынтасы, ықыласы да арта
түседі. Бастауыш сынып мұғалімдері жаңа оқу жылының бас кезінде әрбір
жекелеген сыныптар үшін бөлінген сағат сандары бойынша бағдарлама
талаптарына сәйкес атқаратын тапсырмаларды енгізе білуі тиіс. Еңбек
сабағының блоктық бөлімдеріндегі жұмыс түрлерін, тапсырмаларды орындауға
ыңғайлы оқу кезеңдерінің жыл мезгілдеріне байланысты рет-ретімен жоспарлай
білуі тиіс.
Біріншіден, бастауыш сынып мұғалімдері еңбекке баулу сабағының
тақырыптарының негізгі оқу мақсатын, сабаққа қойылатын негізгі талаптарды
орындай білуі керек.
Екіншіден, күнделікті өтілетін әрбір сабақты сапалы әрі жауапты түрде
өткізе білуі тиіс. Аталған еңбек сабағының негізгі талаптарын орындай
білуін мұғалім өз-өзінен және оқушылардан талап ете білуі шарт. Сабақтың
жемісті болуы мұғалімнен үлкен шеберлікті талап етеді. Сабақ-мұғалім,
күнбе-күн оқушыларға білім, тәрбие беретін және жан-жақты дамытатын оқу-
тәрбие процесінің негізгі саласы, деген Сухомлинский. Сабақта мұғалімнің
жеке басының үлгісі оқушылар үшін маңызды екені белгілі. Бұл туралы
Сухомлинский былай деп жазған: Сабақ мұғалімнің жалпы педагогикалық
мәдениетінің бет-бейнесі, оның зияттық байлығының өлшемі, оның ой-өрісінің,
білімдарлығының көрсеткіші.
Жалпы білім беретін орта мектептердегі қазіргі сабаққа қойылатын негізгі
талаптар:
1. Әрбір өтілетін сабақтың мақсаты, мазмұны, жоспары және оның құрылымы
алдын ала белгілі болуы тиіс.
2. Сабақтың ғылыми мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай ұғынымды,
түсінікті болу керек.
3. Сабақтың мазмұны еңбекке баулу пәнінің бағдарламасына сәйкес болуы және
әрбір сабақ басқа сабақтар жүйесінің буыны болуы шарт.
4. Сабақта оқушылардың білімге ынтасы мен қызығуын арттыру үшін сабақтың
құрылымы мен әдіс-тәсілдерін түрлендіріп, көрнекі құралдарды тиімді қолдана
білу.
5. Сабақта оқушылардың таным белсенділігін арттыру үшін, проблемалық
ахуалдар туғызып, проблемалық міндеттер мен тапсырмаларды орындауға
қалыптастыру керек.
Сабақ – оқыту қағидаларының ережелері мен талаптарына сәйкес, бұл орайда
Жүсіпбек Аймауыовтың мұғалімге сабаққа байланысты берген төмендегі бағалы
нұсқауларын есте сақтаған жөн:
1. Жаңа сабақ туралы баланың білетін мағлұматтарымен ұштастыру.
2. Қажетсіз мағлұматтардан сақтанып, баланың ілтипатын қоздыратын қызықты
нәрселерді ғана сөйлеп үйрету.
3. Баланың ішін пыстыратын біркелкі мағлұматтардан сақтану.
4. Өзгелерді ынталандыру үшін оқытушы үйрететін нәрсесіне өзі де ынталанып,
өзгені де қызықтыру.

Еңбек тәрбиесінің рөлі
Еңбекке баулу пәнінің рөлі жөнінде, даму тарихы туралы мәліметтерге
сүйенсек, баланы еңбекке тәрбиелеу – қоғаммен тығыз байланысты болып
келеді. Жазу, сызу болмаған тайпалық дәуірдің өзінде де өз ұрпағын өмірге
бейімдеп тәрбиелеу, оларды отбасында еңбекке, қолөнерге, аңшылыққа үйрету
дәстүрі халық өмірінен өзекті орын алғаны белгілі.
Мұндай деректер ҮІ-ҮІІІ ғасырда қазақ даласында өмір сүрген жартылай
отаршылдық тайпаларда ұсташылдық, зергерлік, ағаш өңдеу, қыш бұйымдарынан
тұрмыстық бұйымдар жасау, теріден түрлі үй бұйымдарын дайындау, мал жүнінен
киіз басу, текемет басу, сырмақ сыру, кілем, алаша тоқу, мал терілерінен
таспа өру, тілу, қамшы өру, жіп иіру, иірілген жіптерден шекпен тоқу,
тіптен тастан адам бейнесін қашап мүсіндеу өнерінің болғандығымен
дәлелденген. Демек өнердің барлығы юаланың бойында ерте бастан-ақ өмір сүру
үшін өнерге бейімделуіне ықпалын тигізіп отырған. Халықтың осындай ықылым
заманнан бері қалыптасқан тәлім-тәрбиесі, ананың ақ сүтімен қоса беріліп
келсе, өнегелі тәлім тәрбиеге ұл баланы - әкесі, қыз баланы – шешесі өмірге
бейімдеп отырған. Әрбір дәуірде өмір сүрген ойшылдар мен ғалымдар, бері
келе педагог ғалымдар еңбек тәрбиесіне назар аудармай қойған жоқ.
Мысалы: 1900-1901 жылдары алғашқы рет қолөнер мен сызу пәнінен еңбекке
үйрету бағдарламасы дайындалып, одан бері алғашқы рет орыс іліндегі
оқулықтар ұсынылып келді. Кеңістік одақ кезеңінде, әсіресе, 1930-1960 жыл
арасында үкімет тарапынан мектеп оқушыларын еңбекке тәрбиелеуде еңбекке
баулу сабақтарына біршама назар аударылып отырылды.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін дамыту жұмыстарын оқу
орындарымен, мектептерде еліміз тәуелсіздік алған күннен бастап-ақ үкімет
тарапынан көңіл бөліне бастады. Мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес
ұлттық бағдарлама, төл оқулықтар дайындалып еңбек сабақтары бұрынғыдай
шеткері қалмай, қажетті пән ретінде танылуда.
Бағдарлама мазмұнында бастауыш сынып оқушыларын халқымыздың ұлттық
қолөнеріне бейімдеу, тәрбиелеумен бірге, әрбір ұлттық қолөнер үлгілері
ұлттық нақышта дайындалумен қатар оқушылардың өнерге деген қызығушылықтарын
арттыру көзделген.
Көркем еңбек
Матамен жұмыстар орындағанда бастауыш сыныптарда 40 сағат көлемінде
берілген, 1, 2 сыныптарда 8 сағаттан берілсе, 3-4 сыныптарда 12 сағат
берілген.
Матамен жұмыстар орындамас бұрын 1-сыныптарда маталардың түрлері,
маталардың қасиеттері, маталардың тоқылу ерекшеліктері туралы түсініктер
берілуі тиіс. Маталармен жұмыстар атқарғанда қандай тігін құралдарын
пайдалану қажет, ол құралдардың қауіпсіздік техникасын сақтау керектігі
түсіндіріледі. Инені сабақтау, инені сақтау, ине түріне қарай жіп түрлерін
таңдап алуды қарапайым сөздермен әңгімелеп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.