Ерік және жеке адамның еріктік қасиеттері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

1.Ерік және жеке адамның еріктік қасиеттері

2.Ерік туралы ұғым

3.Күрделі еріктік әрекетті талдау

ЕРІК ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ҰҒЫМ
Адамды әрекетке бағыттайтын, мақсат қоюға талаптандыратын бір түрткі
болатындығы мұны психологняда мотив (себеп) деп атайтындығы өткен
тарауларда айтылды. Кез келген түрткі caнқилы қажеттермен тікелей не жанама
түрде байланысы жатады.
Адамды әрекетке итермелейтін негізгі мотив — оның түрлі қажеттері.
Адам өз қажетіне байланысты алдына түрлі мақсаттар қояды. Ол мақсаттарды
орындау үшін түрлі әдіс-амалдар қарастырады. Өйткені адам сыртқы дүниенің
заттары мен құбылыстарын тек танып, не оған өзінің қатынасын білдіріп қана
қоймайды, сонымен бірге, оны қажетіне орай өзгерткісі келеді. Бұл үшін ол
қимыл-қозғалысқа, іс-әрекетке түсіп тұрады. Адамда кимыл-қозгалыстар
есепсіз көп. Бұларды үлкен екі топқа бөлуге болады. Оның бірін еріксіз
қозғалыстар (яғни мақсат қойылмайтын қозғалыстар: көздің жұмылуы, жөтелу,
шашалу, түшкіру т. б.), екіншісін ерікті қозғалыстар деп атайды. Мәселен,
жерге түсіп кеткен нәрсені көтеріп алу қозғалыстың сыртқы түріне жатады.
Кез келген қозғалыс арқылы сыртқы ортаны өзгертуге, оған ықпал жасауға
болмайды. Бұл үшін мақсатқа бағытталған қимыл-қозғалыстар жасау қажет.
Ойланып істелетін, алға мақсат қоюды қажет ететін, түрлі кедергілерді Жеңе
білуден көрінетін қимыл-қозгалыстарды психологияда ерік амалдары немесе
ерік деп атайды. Сонымен ерік дегеніміз адамның өз мінез-құлқын меңгере алу
қабілеті, Қайрат дегеніміз өмір жолында кездесетін екі талай кездерде
белді бекем буып, қайыспай, кідірмей амал етуге ұмтылу
Сабақ үстінде, сабақтан тыс жерлерде оқушылардың эстетикалық
сезімдерін тәрбиелеп отырудың да қаншама маңызды нәрсе екендігі белгілі.
Оқушылардың эстетикалық сезімдерін дамытатын мүмкіндіктер бізде мол. Оқу
кітаптарының бетіндегі түрлі суреттср мен иллюстрациялар, музейлерге
экскурсияларға апару, табиғатқа байқау жүргізу, кинотеатрларға беру, көркем
әдебиет кітаптарын оқу, радио тыңдау, телевизор көру т. б. төменгі класс
окушыларының эстетикалық сезімдерін тәрбиелеуде таптырмайтын әдістер.
Мұғалім балалардың көркем әдебиеттерді, музыкалық шығармаларды қабылдауы
әлде де нашар екендігін, көркемдік мәнін түсіне қоймайтындығын сезісімен
оны болдырмаудың тәсілін ескеруі тиіс.
Баланың эстетикалық сезімдерін дамытуға сурет сабағына бөлінген
сағаттарды тиімді пайдаланған дұрыс. Бала құбылыстар мен заттардың өзіне
тән типтік ,белгілерін: пішінін, пропорциясын, көлемін, түсін, нендей
материалдан істелгенін білу арқылы өмір әсемдігін кере біледі. Мұғалім
түстердің бір-біріне үйлесімді келуін, қандай маңызы бар екендігін
түсіндіргенде (мәселен жасыл жарық түсті қызыл түспен араластыру адамның
көңілін сергітеді, қара мен күлгіннің қосындысы керісінше көңілсіздік
туғызатынын) түрлі түсті суреттерден балалардың киімдерінен класс
әшекейінен мысалдар келтіріп отыруына болады.
Эстетикалық сезімдерді дамытуда табиғаттану сабақтарының алатын орны
да зор. Бала табиғат құбылыстарын өнер туындыларымен танысу кезінде
байқайтын болса, оның танымы кеңейе түседі. Мәселен, музыка тыңдау, сурет
галереясына бару, көркем әңгіме мен өлең оқып, осыдан кейін табиғатқа
экскурсия жасаса, бұл баланың эстетикалық сезімін қай жағынан да дамыта
түседі. Өмірдегі көркем заттар табиғаттағы әсемдікті сезіне білуге әсер
етсе, табиғат өз тарапынан өнер шығармаларын көре, түсіне, тыңдай білуге
қолайлы жағдай тугызады.
Балалардың эстетикалық талғамын тек осы айтылғандар ғана туғызып
қоймайды. Оның тудыратын себептер сан алуан. Мәселен, адамның қолынан
істеліп шыққан әдемі нәрселер де, ерікті еңбектің романтикасы да, еңбек
адамдарының ерлік істері де эстетикалық сезімдерді тудырып отыратын қуатты
факторлар болып есептелінеді. Жер бетіндегі байлықты, әсемдік атаулыны
жасайтын — адам. Адам араласпай бұлардың бірде-біреуі әсем де сұлу да бола
алмайды. Сондықтан да эстетикалық сезімдердің басты бұлағы адамдар екенін
балалар жақсы ұғатындай болсын.
Ерік қоғамдық еңбек процесінде пайда болып, қалыптасқан. Тек снбек
ету арқылы ғана адам өзінің әр түрлі амалдарын, қимылдарын көрсетіп,
түрлі кажеттерін өтей алады. Адамның еріктік қимылдары оның өмір сүріп
отырған ортасының, яғнн сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының әсер
етуіне байланысты көрінеді. Адам бір түрлі жағдайда әр қилы, әр түрлі
жағдайда бір қилы әрекет жасайтыны мәлім. Біз көп адамдардан не тілесем,
соны істеймін- деген сөзді жиі естиміз. Кейбір философия мен
психология ғылымдарының өкілдері осындай жеке пікірлерге тас
кенедей жабысып: адам не істеймін десе де ерікті, өз қылығына өзі қожа
дейді. Барлық тіршілік ерікке байланысты, ал ерік ешбір себеп дегенді
білмейді, ешбір материалдық жағдайлармен байланысы жоқ рухапи өзінше
пайда болған күш,— деп адамның барлық әрекеті, мұның ішінде еркі де,
нақтылы айналасын қоршап тұрған дүниеге, жағдайларға байланысты
болатындығына жете мән бермейді.
Сөйтіп, ерік қимылдарын өзінен-өзі пайда болмайтын, керісінше, адамның
өмір сүрген ортасына байланысты дамып отыратын, ми қызметі продуктысының
бірі болып есептелінетін психикалық процесс деп түсінуіміз қажет.
Орыс ғалымдары И. М. Сеченов пен И. П. Павлов ерік қимылдарының
белгілі бір себепке байланысты пайда болатындығын эксперименттік
зерттеулермен дәлелдеді. И.М. Ссченов: Кәдімгі ырықты деп аталатын
барлық саналы қозғалыстарымызды бейнелеу мағынасында ұғыну керек....
Адамның кез келген қимылдарының алғашқы себебі одан тыс болады деп
еріктің сыртқы ортадан тәуелділігін және ол ми қызметінің нәтижесі
екендігін керсеткен болатын.
Еріктің физиологиялық механизмі де ми қабығының рефлекстік табиғатына
жатады. Ерік процесінде жоғарыда айтылып өткен ерікті козғалыстардың алатын
opны ерекше. Ерікті қозғалыс дегеніміз мақсатқа бағытталған қозғалыстар,
яғни күрделі шартты рефлекстер. Еріксіз қозғалыстарда тумалық қасиет болса,
ерікті козғалыстар өмірде жүре-бара қалыптасады. Ерікті қозғалыстардың
рефлекстік табиғатын И.М.Сеченовтен кейін зерттеген И.П.Павлов болды.
И.П.Павлов және оның шәкірттері басқа анализаторлар тәрізді қозғалыс
анализаторы да, яғни ерікті козғалыстар да түрлі тітіркендіргіштермен
уақытша нерв байланысына түсуге қабілетті екенін көрсетті. Адамның ерікті
қозғалыстары ми қабығында бұрын пайда болған уақытша банланыстардың
негізінде жасалады.
И.П.Павлов ...еріктік қозғалыстың механизмі жоғары нерв қызметінің
барлық заңына бағынатын шартты ассоциациятивтік процесс деп ерікті мидың
уақытқша байланыстар принципінің заңына орайлас түсіндірді.
Ерікті қозғалыстарды орындау дегеніміз — еріктің ең қарапайым түрде
сыртқа шығуы. Жас баланың еркінің дамуы осындай қозғалыстар жасауға үйрене
бастаудан, өзінің денесін басқара алуынан байқалады. Қозғалыстарды тежей
алу, тек алда тұрған мақсатқа ғана сәйкес қозғалыс жасау — бірінші және
екінші сигнал жүйелерінің өзара әрекеттестігінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.