Ерітінді туралы түсінік

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

1. Ерітінді туралы түсінік. Ерітінділердің түрлері . Адам организімінің тіршілік әрекетінде, өмірінде ерітінділердің саңызы аса зор. Адам және жануар, өсімдіктер ерітіндісіз өмір сүре алмайды. Мысалы, азықтың ішіндегі қоректік заттар организмге сіңу үшін ерітіндіге айналу керек. »Ерітінді дегеніміз - ең кемі екі компоненттен тұратын біртекті жүйе, ерітінділердің ең маңыздысы сұйық ерітінділер. Ерітінді, еріген зат пен еріткіштен тұрады. » mерт=mер. з+mеріткіш »ішінде еріген зат молекула не ион түрінде бірдей болып араласатын ортаны еріткіш дейміз. Ең маңызды еріткіш ретінде суды алады, еріткіштің ішінде еріген заттың мөлшері көп болса қою ерітінді, еріген зат аз болса сұйық ерітінді деп аталады. »Ерітінділер қаныққан, қанықпаған және аса қаныққан деп бөлінеді. Берілген температурада жақсы еритін заттардың ерігіштігінің де шегі бар. Еріген заттардың концентрациясы белгілі бір мөлшерден асқанда, оның артығы ерімей, ерітіндінің түбіне шөгеді. Бұл кезде ерітінді мен еріген зат тепе-теңдік жағдайда болады. Мұндай ерітінділерді қаныққан ерітінділер, ал концентрациялары қаныққан ерітінділердің концентрациясына дейінгі барлық ерітінділерді қанықпаған ерітінділер деп атайды. Кейбір еріткіштің белгілі бір мөлшерінде еритін заттың ерігіштігіне сәйкес мөлшерінен де артық мөлшерін ерітуге болады. Мұндай ерітінділер аса қаныққан ерітінділер деп атайды.

2. Концентрация туралы ұғым. Ерітінді концентрациясын көрсету тәсілдері: массалық үлес, мольдік ұлес, молярлы, эквиваленттік (нормальды), моляльды концентрациялары, титр. Ерітінді концентрациясы дегеніміз - ерітіндінің белгілі салмақ мөлшеріне немесе белгілі бір көлеміне еріген заттың сандық мөлшері. »Ерітіндінің концентрациясын бірнеше әдіспен көрсетуге болады: »1) еріген заттың масса бөлшегімен (ω) ; »2) нормальдік концентрациямен(CN) ; »3) моярлы концентрация (Сm) . »Массалық үлес. Массалық проценттік концентрация дегеніміз 100гр ерітіндідегі еріген заттың грммен алынған массасы. » »молярлы концентрация (См) дегеніміз - 1 дм3 (литр) ерітіндідегі еріген заттың моль саны(υА) . »Эквивалентті немесе нормальдік концентрация дегеніміз - 1 литр ерітіндідегі еріген заттың эквивалент саны (υэ) . »Титр дегеніміз - 1 см3 ерітіндідегі еріген заттың грамм массасы (Т) . »Мольдік үлес- еріген зат мөлшерінің еріген зат пен еріткіштің зат мөлшерінің қосындысына қатнасы.

3. Эквивалент, эквиваленттік фактор және есептеу жолдары . Химиялық элементтер бір-бірімен әрекеттесіп қосылыс түзгенде, ондағы элементтердің мөлшерлері әр уақытта тұрақты болатынын құрам тұрақтылығының заңы көрсетеді. Сондықтан химияға эквивалент түсінігі енгізіледі. »Эквивалент - екі элементтің немесе екі заттың бір-бірімен қалдықсыз әрекеттесетін тең мөлшерін көрсетеді. Егер реакция нәтижесінде рА+qB↔︎cD+dC »Мұнда, р>q болса, онда А заттың бір бөлігіне В затының р/q бөлігі эквивалентті болады. Схема түрінде осы айтылғанды былай көрсетуге болады: А+(р/q) В =cD+dC. » р/q=fэкв. - эквиваленттік фактор; »Эквиваленттік фактор өлшем бірлігі жоқ. Бұл санды химиялық реакцияға түскен заттардың стехиометриялық коэффициенттері арқылы табады. Нейтралдау реакциясы үшін заттың эквиваленттік вакторы fэкв. деп негіздердің қандай бөлігі бір ион сутегіне эквивалентті екенін көрсететін санды айтады. »1. ТТР-да тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыщтың эквиваленттік факторын табу үшін реакцияға қатнасын заттардың қандай бөлігі бір электронға эквивалентті екенін білу керек. »2. Тұздардың эквиваленттік молекулалық салмағын валенттілік байланысиарының санына бөліп есептейді. »3. Реакцияға түсетін заттардың мөлшерінің теңдік жағдайындағы эквивалентті болады.

4. Осмос, Вант-Гофф заңы. Тірі жүйедегі осмостың маңызы. Осмостық конфликт: цитолиз, плазмолиз, гемолиз . Осмос қысымы Ванг-Гофф заңы арқылы анықталады. Ерітіндінің осмос қысымы еріген зат сол темп-да газ күйінде болып, ерітіндінің көлеміндей көлем алып тұрғанда туғызатын қысымына тең. P=Cm*RT »Шала өткізгіштік арқылы ерткіштің өздігінен ерітіндіге ауысуыносмос д. а. Шала өткізгіш дегеніміз су молекуласын өткізіп, еріген заттың молекуласын өткізбейтін заттар. »Жануарлар мен өсімдіктер, әсіресе адам организмінің тіршілік әрекетінде осмос құбылысы маңызды орын алады. Осмос қысымдары тең, әр түрлі ертінділер изотондық болып саналады. Егер бір ерітіндінің осмос қысымы екінші ерітіндінің осмос қысымынан үлкен болса, ерітінді гипертондық, ал кіші болса гипотондық. Мед-қ және фармакологиялық практикада 4, 5-5% глюкоза ерітінділері изотондық болып есептеледі, себебі олардың осмос қысымы қан плазмасының осмос қысымына тең. Кейбір жағдайда, адам организіміне құю қажет, осындайда құйылған ерітінділердің осмос қысымы қанның организміндегі клеткааралық сұйықтардың осмос қысымына тең болу шарт. Керісінше болса осмостық конфликт болып табылады. »Осмосық конфликттердің нәтижесінде гемолиз, цитолиз, плазмолиз құбылыстары байқалады. Егер организмге гипертондық ерітінді құйылса, эритроциттердегі су молек. Сыртқа шығады, эритроциттер құрғап, жиырылады. Осы құбылысты «плазмолиз» д. а. ал егер құйылатын ерітінді гипотондық болса, плазмадағы су молекуласы эритроциттің қабыршағынан төгіледі, олардың көлемі өсіп, эритроциттер жарылады. Осындай құбылысты «гемолиз» немесе «эритроцитолиз» д. а. Жалпы өсімдіктер мен жануарлардың организмінде жүретін клеткалық бұзылуын цитолиз дейді. Өсімдіктердің өсу процесінде осмос құбылысы кең орын алған, мұнда да өсімдік жапырақтары немесе тамырлары гипертондық ерітіндіге салынса, су молекулалары сол ерітіндіге өтеді де, жапырақтап солып қалады. Бұл құбылыстың атауы - плазмолиз. Сонымен қорыта айтқанда, осмос құбылысы адамның, жануардың, өсімдіктің өмірінде өте маңызды роль атқарады.

5. Электролиттік диссоциация теориясы. Күшті электролиттер. Күшті электролит теориясы . Электролиттік диссоциация-бұл суда немесе басқа еріткіштерде ерігенде оң және теріс зарядты иондар-катиондарға және аниондарға полюсті молекулалардың ыдырауы. Қазіргі заманғы теория бойынша еріген зтерітіндіге ауысқан кезде оның молекулалары еріткіштің молекулаларымен әрекеттеседі, хим-қ байланыс түзіледі. Иондық және полюсті коваленттік байланысы бар молекулалар оңай дис-ды. Полюстігі аз немесе полюссіз молекулалар аз диссоциацияланады немесе диссоциацияланбайды. Күшті электролиттерге мына қосылыстар жатады; LiOH, NaOH, KOH, CsOH, RbOH:қышқылдар; H2SO4, HNo3, HCL, HBr, барлық дерлік тұздар. Күшті электролиттер(а-1) . Күшті электролиттер толық диссоциацияланған болып есептеледі. Заряды қарама-қарсы иондар көп болғансын, олар бір-біріне тартылады. Әрбір гидраттанған ионның жанында заряды қарама-қарсы иондар орн-ды. Иондық атмосфера түзіледі. Еріген заттың концентрациясы көбейген сайын иондық атмосфера ұлғайып, қозғалысқа кедергі жасайды.

6. Әлсіз электролиттер. Оствальдтың сұйылту заңы. Тірі орг-гі электролиттер.

Ерітінділерде толық диссициацияланбайтын және электр тоғын нашар өткізетін электролиттерді әлсіз электролит д. а. мұндай электролиттердің диссициациялануы қайтымды процесс болғандықтан, олардың ерітінділерінде диссициацияланбаған молекулалар және иондар арасында тепе-теңдік орнайды.

Әлсіз электролиттер; (а<1) ; H2O органикалық қышқылдардан бензой және сіркеқышқылдары, қышқылдардан; HCN, H2S, H2CO3, HNO2, H2SiO3, негіздерден нашар еритін негіздер, кейбір тұздарHgCl2, жатады. Ерітінділерде толық диссициацияланбайтын және электр тоғын нашар өткізетін электролиттерді әлсіз электролиттер д. а. Оствальд заңының оқытылуы; »Әлсіз электролиттің дисс-у дәрежесі ерітіндінің молярлық конц-ң квадраттық түбіріне кері пропорционл»

7. p-элементтердің маңызы. 3-4 топтардың негізгі топшаларының элементтері жатады. p-элементтердің көбісі метелл еместік қасиет танытады және тотығуға да тотықсыздануғада қабілетті. тек Al, Ga, In, Ti, Ge, Sn, Pb, Sb, Bi, Po элементтердің металдық қасиеттері басымырақ және қосылыстарында оң тотығу дәрежесін көрсетеді.

8. Судың диссосациялануы. Судың иондық көбейтіндісі. Сутектік және гидроксилдік көрсеткіштер

Су әлсіз электролит болып табылады. Диссосациялану схемасы: H2O H+OH немесе 2H2O (H3O) +OH. Судың диссоцациялану константасы:K= =1, 86 10 . Су аз диссоциацияланады, сондықтан судың молекулаларының концентрациясын [H2O] тұрақты деп санауға блады. 1л суда =55. 55 моль болады, К=1. 86*10*55. 55=10 K=[H] +[OH] =10. Осы көбейтіндіні тұрақты, ол судың иондық көбейтіндісі деп аталады. Ол К деп белгіленеді, температура өзгерсе, ол да өзгереді. [H] +[OH] =10

Егер:[H] >10-орта сілті

[H] =10-орта нейтрал

[H] <10- орта қышқыл

Ал егер сутекті иондарының орнына, олардың концентрацияларының логорифмін алсақ, рH=Ig[H] -бұл сутектік көрсеткіш.

рH<7-орта қышқыл

pH=7-орта нейтрал

pH>7-орта сілтілі

Сутек пен гидроксил иондарының концентрацияларын логорифмдесек, олардың қосындысы; pH= lgH; pH= lg[OH] сонда pH+pOH=14

9. Химиялық кинетика. Реакция жылдамдығының әр түрлі жағдайларға тәуелділігі. Әрекеттесуші массалар заңы:

Химиялық кинетика-химиялық реакцияларының жылдамдығын, оған әсер ететің факторлардың және реакцияларының жүру механизмін зерттейді. Химиялық реакцияның жылдамдығы деп белгілі бір уақытта әрекеттесетін заттар мөлшерінің өзгеруін айтады. Химиялық реакцияның жылдамдығы реакцияға қатысқан заттардың табиғатына, реагенттердің концентрациясына, температураға және катализатордың қатысу-қатыспауына тікелей тәуелді болады. Реакцияға қатысатын заттардың агрегаттық күйіне байланысты химиялық реакция гомогенді және гетерогенді деп, әрекеттесетін және түзілген затттар бірдей агрегаттылық күйде болатын химиялық реацияны гомогенді деп, ал қатысатын не түзілетін заттардың агрегаттық күйі әртүрлі болатын рекция гетерогенді деп аталады. Әрееттесуші заттардың концентрациясының хиимиялық реакцияның жылдамдығына әсерін зерттеген Норвегия ғалымдары Гульдберг пен Вааге 1867жылы мынандай қорытындыға келеді:тұрақты температурада химиялық реакциның жылдамдығы реакциялаушы затттардың концентрацияларының көбейтіндісіне тура пропорционал. А заттың m мольімен В заттың n мольі реакцияласса, онда mA+nB=cC+dD

Реакция жылдамдығының теңдеуі мына түрге келеді. V=k[A] +[B] . Ерітінділерде толық диссоциацияланбайтын және электр тогын нашар өткізетіен электролиттерді әлсіз электролиттер деп аталады. Мұндай электролиттердің диссоциациялануы қайтымды процесс болғандықтан, олардың ерітінділерде диссосацияланбаған молекулалар және иондар арсында тепе-теңдік орнайды. Бұл процесс әрекеттесуші массалар заңына бағынады, сонда К=[A] [B] \[AB]

10. Реакция жылдамдығына температураның әсері. Вант Гофф ережесі. Температуралық коэфиценттің билогиялық процестер үшін ерекшелігі. Заттардың өзара әрекеттесулері үшін олардың бөлшектері (молекула, атом, ион) бір бірімен соқтығысу қажет. Соқтығысу нәтижесінде бөлшектердің электрон бұлттарының тығыздықтары өзгеріп, жаңа химиялық байланыстар түзіледі. жылдамдықтың температураға тәуелділігін Вант Гофтың эмпирикалық ережесімен бағалауға болады: y=vt+10\vt=kt+10\k1=2 4 vt2\vt1=yt1-t2\10. Реакция жылдамдығын және бағытын анықтау активтендіру энергиясы деп аталатын шама арқылы жүргізіледі. Кез келген химиялық реакцияның жылдамдығы бірлік уақыт ішінде әсерлесуші молекулаларының соқтығысу санымен анықталады. Температура әрбір 10с -қа артқанда биологиялық процестер үшін реакцияның жылдамдығы 2-4есе өседі.

11. Катализ және оның түрлері. Тірі организмдер үшін катализдің маңызы. Ферменттер. Ферментті катализ. Михаэлис Ментен теңдеуі . Катализатор-реакция компоненттерімен аралық химиялық әрекеттесуге бірнеше рет қатысып, құрамын сол күйінде сақтап қалуы нәтижесінде химиялық реакция жылдамдығын өзгертетін заттар. Катализ екіге бөлінеді: оң(реакция жылдамдығы артады) және теріс(реакция жылдамдығы кемиді) . Соңғы катализдің түрін ингибрлеу деп атайды. Катализ гомегенді гетерогенді болып бөлінеді. Гомогенді катализде катализатормен реакцияға қатысатын заттар біртекті жүйе құрайды. гетерогенді катализде реакцияға түсетін заттар басқа фаза құрайды. Тірі организмдер үшін катализдің маңызы организмде болып жатқан күрделі процестерді реакцияларды жылдамдатады. Ферменттер-асыл заттар және олардың туындылары, өздерінің үшіншілік құрылымына сай жоғары ерекшелігі биохимиялық катализатор қызметін атқарады. 1913ж Михаэлиспен Ментен ферментті реакциялардың теориясын ұсынады. E+S ES E+P бұл жерде Е фермент S-фермент каталитикалық әсер ететін зат фермент субстраты, ES-аралық фермент субстратты комплекс, P реакция өнімі. Ферментативті реакцияның жылдамдығы Мтихаэлис Ментен теңдеуі арқылы өрнектеледі, V2=k2[E] 0[S] 0\Km+[S] 0 Кm Михаэлис константасы, моль\л.

12. Макро, микро, ультрамикроэлементтер Микроэлементтер - топырақта, тау жыныстарында, қазба көмірлерде, табиғи және минералды суларда, организмдерде (аз мөлшерде 0, 01 - 0, 1% не одан төмен) кездесетін химиялық элементтер. Микроэлементтерге Al, Fe, Cu, Mn, Zn, Mo, Co, І, т. б. жатады. Олар бірқатар ферменттердің, витаминдердің, гормондардың, тыныс алу пигменттерінің құрамына кіреді. Академик В. Вернадский таралуының бірнеше заңдылықтары бар екенін зерттеді. 30-дан астам Микроэлементтер адам, жануар және өсімдік тіршілігіне өте қажет. Микроэлементтердің артық не кем болуы организмдегі зат алмасупроцесін бұзады. Микроэлементтер өсімдіктің организміне топырақпен, ал жануарлар мен адам организміне тамақпен ауысады. Микроэлементтер бойдың өсуіне (жануарларда - Mn, Zn, І), қанның түзілуіне (Fe, Cu, Co), т. б. әсер етеді. Егер өсімдік құрамындабор болған жағдайда ол азот, фосфор және калийді жақсы сіңіреді. Бор жетіспегенде өсімдік тұқымы нашарлайды, әр түрлі ауруларға шалдығады. Марганец пен мырыш тотығу - тотықсыздану процесін жылдамдатып, өсімдіктің өсуін тездетеді. Мыс тотығу ферменттерінің құрамына кіреді және В тобы витаминдерінің синтезін белсендендіреді. Йод адам және жануарлар организміндегі тироксин гормонының қызметін жақсартады. Көптеген макроэлементтпер әдетте жасушаларда иондар (оң зарядталған катиондар немесе теріс зарядталған аниондар) түрінде болады. Адам ағзасындағы калий, натрий, кальций және магний иондары концентрациясының қатысы жүрек әрекетінің ырғағына, бүйректің су бөліп шығару жылдамдығына, қанның ұйығыштық деңгейіне, сүйек ұлпасының пәрмені мен өсуіне ыкпал етеді. Қалған элементтердің барлығы: мыс, мырыш, фтор, никель, селен, молибден, кобальт, т. б. ушінші топты құрайды. Олардың жасушадағы мөлшері ете мардымсыз (0, 02%), сондықтан оларды ультрамикроэлементтер дейді. Мөлшері аз болғанмен олар ағзада маңызды қызмет атқарады. Йод - қалканша без гормоны тироксиннің негізгі құрамдас бөлігі. Мырыш инсулин гормоны молекуласының құрамына енеді. Кобальт - В ₁₂ ) витамині молекуласындағы орталық атом. Бром жүйке жасушаларының қызмет атқаруы үшін қажет. Мыс кейбір ферменттер мен тасымалдағыш жасушалар молекулаларының кұрамына енеді, сондай-ақ шаянтектестердің және ұлулардың тынысалу пигменттерінде болады. Фтор тіс кіреукесі және т. б. құрамына кіреді.

13Қышқылдық негіздік тепе теңдік. Ацидоз және алкалоз. Қанның буферлі жүйелері .

Ацидоз (латынша acіdus -қышқыл) - организмдегі қышқыл мен сілті арақатынасының бұзылып, қышқыл аниондарының артық түзілуі салдарынан пайда болатын ауру. Ацитоздың басты белгілеріне адамның орталық жүйке жүйесі қызметінің әлсіреуі, адамның есінен тануы, қан қысымының төмендеуі жатады. Ацитоз салдарынан жүректің қан айналымы нашарлайды, бүйректің зәр түзу қабілеті төмендейді. Ацитозды емдеу үшін қанға натрий гидрокарбонатын (NaHCO3) құяды

Алкалоз (көне латынша alcalі - сілті, араб. әл-қала) - аниондар мен катиондар ара-қатынасының өзгеруінен денедегіқышқылдық-сілтілік тепе-теңдіктің бұзылуы. Респираторлық Алкалоз қаннан көмір қышқылының молырақ шығуынан, метаболизмдікАлкалоз “ұшпайтын” қышқылдардың не сілтілердің алмасу процесінің бұзылуынан денеге негіздердің (сілтілі катиондардың) шамадан тыс көбірек жиналуына байланысты пайда болады. Алкалоз қандағы сутегі көрсеткішінің (рН) өзгеруіне орай теңгерілген Алкалоз және теңгерілмеген Алкалоз болып екі түрге бөлінеді. Біріншісінде рН қалыпты деңгейде (7, 35-7, 45) болса, екіншісінде ол біршама көтеріледі 7, 45-тен жоғары

Қан құрамында төрт түрлі буферлік жүйе болады. 1. Бикарбонатты буферлік жүйе; ол көмір қышқылы мен тұрады. 2. Фосфатты буферлік жүйе; бір және қос негізді фосфорқышқылды натрийдан тұрады. 3. Белокты буферлік жүйе; плазма белоктарынан құралады. Белоктар амфотерлік қасиетінің арқасында ортаның әрекетшіл ортасынақарай не сутегі, не гидроксил иондарын бөледі де, қанның сутектіккөрсеткішін бір деңгейде ұстайды. 4. Гемоглобиндік жүйе; гемоглобиннің калийлі тұзына (КНвО2) байланысты. Бұл қосылыс көмір қышқылына қарағанда әлсіз қышқыл болғандықтан оған өзінің калий ионын береді де, сутегі ионын қосып алып, баяу диссоциацияланатын (ажырайтьш) қышкылға айналады. Канның буферлік қасиетінің 75 пайызы осы гемоглобинге байланысты. Қан әрекетшіл ортаның қышқыл жаққа ығысуынан жақсы қорғалған. Оның себебі сілтілік қордың болуында. Қанның сілтілік қоры деп 100 мл. қандағы бикарбонаттар мөлшерін айтады. Қан құрамында қышқылдық және сілтілік эквиваленттер белгілі арақатынаста болады да, қышқыл-сілтілік тепе-теңдік қалыптасады.

14. Буферлі жүйелер анықтамасы. Буферлік жүйенің құрамы, түрлері. Буф ерлі сыйымдылық . Адамның қан жүйесінде сутектік көрсеткішті реттеп отыратын арнаулы жүйе буферлік жүйе деп аталынады. Барлық буферлік жүйенің бірден-бір қасиеті олар күшті электролиттерді әлсіз электролиттерге айналдыра отырып Н+ және ОН- иондарының ортаға жасайтын ықпалын азайтады. Буферлік жүйенің ықпалы сырттан қосылған Н+ және ОН- иондарының әлсіз протолиттер құрамымен а байланысуымен анықталынады. Бұл теңдеу бойынша әлсіз қышқыл мен әлсіз негіздің ыдырау константалары қолданылады. Ағзаның буферлік жүйесі қанның рН тұрақтылығын және ұлпалық сұйықтықтың рН тұрақтылығын сақтап тұратын физика химиялық жүйе. Буферлік ерітіндіге оның рН бірқалыпты ұстап, қышқыл немесе сілтіні қосу белгілі бір шамаға дейін ғана мүмкін және буферлі сыйымдылықпен шектеледі. Әрбір буферлік жүйеде буферлік сиымдылық деген болады. Буферлік сиымдылық:1Буферлік жүйені құраушы компоненттердің жалпы концентрациясына тығыз байланысты, заттардың конйентрациясы неғұрлым көп болса, буферлік сиымдылық соғұрлым көп болады. 2Осы компоненттерінің өзара қатынасына байланысты, егер осы қатынас 1-тең болса онда буферлік сиымдылық ең жоғарғы мәніне ие болады. 3Сутектік көрсеткішкеде тығыз байланысты.

15. Рауль заңы Рауль заңдарының салдары. Рауль заңы - ерітінді бетіндегі қаныққан бу қысымының салыстырмалы төмендеуі еріген заттың мольдік үлесіне тең. Раульдің (1) заңының салдары: еріткіштің ерітіндіден кристалдану температурасының төмендеуі ерітіндінің молялдығы мен еріткіштің криоскопиялық константасына тура пропорционал. Рауль (1) заңының салдары: еріткіштің ерітіндімен салыстырғанда қайнау температурасының жоғарылауы ерітіндінің молялдығы мен еріткіштің эбулиоскопиялық константасына тура пропорционал Рауль заңы математикалық қарапайым теңдеумен өрнектелетіндігін еске түсірейік: Барлық концентрацияда 0 - 0-1 i x идеалды

ерітіндідегі і-ші компоненттің парциалды бу қысымы i p сұйық фазадағы i x

оның молярлы үлесіне пропорционалды, сондай-ақ пропорционалдылық

коэффициенті жеке компонент бетіндегі қаныққан бу қысымына p тең.

16. Химиялық тепе теңдік. Тепе теңдік константасы, оның физикалық маңызы. Ле-Шателье-Браун принципі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.