Киев жене Москва мемлекеттеріндегі балаларды төрбиелеу мен оқыту

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

РЕСЕЙДЕ ТӘРБИЕ, МЕКТЕП ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ОЙ-ПІКІРДІҢ ДАМУЫ

§1. Киев жене Москва мемлекеттеріндегі балаларды төрбиелеу мен оқыту.

§2. Украина мен Белоруссиядағы туысқаңцық мектептер.

§3. XVII ғасырда Ресейде ағарту ісінің дамуы.

Киев және Москва мемлекеттерінде балаларды тәрбиелеу мен оқыту

Ертедегі славяндар қауымдық құрылыс жағдайында өмір сүрген барлық басқа халықтар сияқты қауымда балаларды өмірге даярлай отырып, өскелең ұрпақты төрбиеледі. Оларға жер шаруашылығының, ал кейінірек қолөнер еңбегінің дағдыларын берді.

Балалардың бойына ержүректікті, шыдамдылықты сіңіре отырып, әкелері оларды әскери істің дағдыларына үйретті. Баланың жасы кәмелетке толғаңда әкесінің садақ пен жебені баласына сыйлау дәстүрі кеңінен сақталды. Отбасында жөне рулық қауымда балаларды адамгершілікке тәрбиелеумен айналысты, оларды салт-дәстүрлерді орындауға, құдайға құлшылық етуге, қауымның аға мүшелерін сыйлауға, бұрынғы өткендерді қастерлеуге үйретті.

Балаларды адамгершілікке тербиелеуде шығыс славяндардың, оның бай ауыз әдебиеті ерекше рөл атқарды: ертегілер, өлендер, батырлар жырлары. Тегінде ең берекелі, ең парасатты тәжірибе, әрине, халық түйген тұжырымдар, ғасырлар бойы зерделік ұқыптылықпен сұрыпталған үрдістер, дамыған даналық дәстүрлер, ұстаздық ойлар болса керек-ті. Бұл - халықтың ауыз әдебиеті, халықтық педагогиканың үлгілері. Бұлар ғасырлар бойы қалыптасқан, ауыздан-ауызға, ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан даналығы, балаларды өмірлік құбылыстармен таныстырады, оларға отбасылық және қоғамдық қатынастар туралы түсініктер береді.

Ертегілер, батырлар жырлары олар балаларды еңбекті сүюге, оларда отанына деген сүшспеншілікті, адамдар мен табиғатқа деген жақсы қатынастарды, қанаушыларға деген жеккөрушілікгі тәрбиелейді.

Орыстың ұлы классик - педагогі К. Д. Ушинский ертегілер туралы былай деп жазды: "Ол халық ауыз әдебиеті шығармаларынан орыс халық педагогикасының алғашқы жөне ғажап талпыныстарын көруге болады".

IX ғасырда Батыс Еуропа жерінде мықты Киев мемлекеті пайда болды, феодалдық құрылыс қалыптасты. X ғасырдың аяғында княздердің енгізген ресми мемлекеттік діні - христианство - осыған көмектесті.

Княздер мен шіркеу халық арасында аударма жинақтарды таратты, онда әртүрлі діни әдебиеттерден алынған мақалалар мен педагогикалық сипаттағы үзінділер болды. Балаларда құдайдың алдында қорқыныш сезімін тәрбиелеу, үлкендердің, діниелерінің және бастықтардың еркіне бағыну ұсынылды. Балалардың жас кезінен бастап, діни салттарды орындау, құдайға құлшылық ету, ораза ұстау тәрбиенің құралдары деп есептелді.

XI ғасырда Киев мемлекетінде жасақшылардың, боярлардың, княздердің арасынан білімді адамдарды даярлау үшін мемлекеттік мектептер ашылды. Княздар мен шіркеу діниелерін даярлайтын мектептер ұйымдастырылды.

Орыс мемлекетінде сауаттылық жоғары бағаланды. Орыстың батырлар жырларының барлық кейіпкерлерінде батырлар сауатты адамдар ретінде бейнеленеді.

XII ғасырдың басындағы тамаша әдеби-педагогикалық ескерткіш болып табылатыны "Владимир Мономахтың балаларына өсиеті". Ақылды мемлекет қайраткері Владимир Мономах балаларының батыр, ержүрек, өз жеріне берілген болып өсуіне қамқорлық жасады. Ол білімге және кітапқа
құрметпен қарауды балалары бойына сіңіруге ұмтылды, бес тілді меңгерген және ол үшін шетелден құрметке ие болған өз әкесіндей болуға еліктеу қажет екендігін айтты.

Мономах тәрбиенің негізгі мақсаты - балаларға құдайдың және діниелерінің алдында қорқынышты сендіру, православиялык шіркеудің әдет-ғұрыптарын қатаң орындауды үйрету. Владимир Мономах балаларына қалай өмір сүруді үйретті. Балаларынан Отанын сүюді, Отанын жаулардан қорғауды, батыр, ержүрек болуды талап етті. Үлкенді сыйлау, жетім-жесірлерге қамқор болуды үйретті. Сонымен қатар "Владимир Мономахтың балаларына өсиеті" Киев мемлекетінің өмір сүрген кезінде Ресейде мәдениет пен педагогикалық ой-пікір дамуының жоғары деңгейде екендігін дәледейтін тамаша дерек болып табылады.

Орыс княздіктері екі ғасырдан астам уақыт моңғол-татар басқыншыларының қоластында болды. Басқыншылар орыс халқын қайғы-қасіретті басынан кешіруге мәжбүр етті. Көптеген материалдық және мәдени құндылықтар жойылды. Басқыншылар ертедегі орыс қалаларын жоқ қылып жіберді, сонымен қатар қаншама кітапханалар, мектептер, кітаптар, ескерткіштер, көптеген мәдени құндылықтар жойылып кетті.

Бірақ, археологиялық қазбалар көрсеткендей, тіпті осы қиын кезеңнің өзінде орыс мәдениеті одан әрі дами түсті, жергілікті халықтардың арасында сауаттылық жан-жақты таралды, әсіресе, солтүстік княздіктерде, мысалы: Новгород жерінде, Тверь және Владимир княздіктерінде, жаңа күшейіп келе жатқан Москва княздіктерінде.

Халық арасында сауаттандырумен айналысқан адамдар "сауаттылық шеберлері" деп аталды. "Сауаттылық шеберлері" баланың әкесімен немесе туысқандарымен келісім бойынша өз үйінде немесе оқушының отбасында сауаттылыққа үйретті. Кей жағдайда сауаттылық шеберлерінде біруақытта бірнеше бала оқыды, сонымен шағын мектептер ұйымдастырылды. Әліппеге, діни оқуға үйретті, халық ауыз әдебиетінің шығармаларын пайдаланды.

Батыс Еуропа мектептерінен айырмашылығы, егер онда барлық оқыту латын тілінде жүргізілсе, Ресейде сауаттылыққа оқыту ескі славян тілінде іске асты, оқушылардың ауызша сөйлеу тіліне жақын болды.

Москва қаласының төңірегіне орыс княздіктерінің саяси бірігуі, бірыңғай орталықтандырылған орыс мемлекетінің ұйымдасуы товар-ақша қатынастарының және қалалардың өсуінің күшеюіне, Ресейде қолөнер мен өнеркөсіптің, мәдениеттің және ағарту ісінің дамуына көмектесті.

XV-XVIғ. Москвада дарынды шеберлер тамаша ғимараттарды тұрғызды, олар қабырғаларында бейнелеу өнерінің керемет өрнектерімен безендірілді. Монастырлар мен княздіктердің сарайларында кітап сақтайтын орындар жасалынды, көптеген грек кітаптары алынды, оның кейбіреулері ескі славян тіліне аударылды.

XVI г. Москвада кітап бастырып шығару пайда болды, көптеген кітаптар оның ішінде оқулықтар басылды, мектептер ашылды.

XV - XVI ғ. ғ тәрбие туралы анық түсінік беретін ескерткіштердің бірі - "Домострой". Онда бірнеше ғасырлар бойы қалыптасқан қоғамдьіқ, " отбасьілық және шаруашылық қатынастары бейнеленген. "Домостройда" көптеген және әртүрлі христиан діні моралінің ережелері айтылады. Балалардан құдайға сүйіспеншілікті, оның алдында қорқынышты тәрбиелеуді, діниелерін қастерлеу, сөзсіз үлкендерді сыйлауды талап етті. Сонымен қатар балаларды кішіпейілділікке, үй жұмыстарына және қолөнерге оқыту, аналар қыздарын үйрету, ал әкелері - балаларын үйрету ұсынылды.

Украина мен Белоруссиядагы туысқандық мектептер

XVI-XVIIғ. халық ағарту ісінің тарихына құнды үлес қосқан тамаша оқиға болып табылатын Украина мен Белоруссияда туысқандық мектептердің пайда болуы. "Туысқандық" - бұл орыс, украин және белорусь
халықтарының поляк католиктік өзгісіне қарсы күресте бірігу орталықтарының рөлін атқаратын ерекше бірлестіктер. Ресейдің Батыс және Оңтүстік - Батыс жерлері ол кезде Польша - Литва мемлекетінің құрамында болатын-ды. "Туысқандық" бірлестігі поляк пандары мен католиктік
діниелеріне, олардың поляктаңцыру және католик дінін енгізу мақсатындағы ұмтылыстарына қарсы бағытталған әртүрлі шараларды іске асырды. Солардың ең негізгілерінің бірі - православие діні және туысқандықтың ұлттық тәуелсіздігі үшін католиктік шіркеуге қарсы күресте өз мектептерін
ашып, оны кеңінен пайдаланды. Жарғысы бойынша, туысқандық мектептерге барлық сословиенің балалары қабылданды.

Мектептің жарғысы мұғалімдерден балаға ерекше мән беру және ізгілікпен қарау, олардың арасында ата-аналарының жағдайына қарай айырмашылық болмау керектігін талап етті. Қатаң, "тирандық" жазалауға тыйым салынды.

Туысқандық мектептерде оқу жұмысын ұйымдастырудың жоғары деңгейі қалыптасты, мектепте ойластырылған әдістемелік жұмыстар іске асырылды. Мектептерде жеке оқыту емес, оқушылардың топтық оқытуы ұйымдастырылды. Украина мен Белоруссияның туысқандық мектептерінде сынып-сабақ жүйесі қалыптасты.

1586 жылғы бірінші украин туысқандық мектебі Львов қаласында пайда болды. Одан кейін Виленск, Брест, Могилев, Луцк, Киев және басқа да Украина мен Белоруссияда туысқандық мектептер ашылды. Туысқандық мектептердің ректоры және мұғалімдері туысқандықтың жалпы жиналысында сайланылды.

Туысқандық мектептерде бірінші орынға славян тіліне оқыту қойылады. Сонымен қатар грек және латын тілдері, грамматика, риторика, диалектика оқытылды. Осы пәндердің толық курсы ірі қалалардағы (Львов, Луцк, Могилев, Киев) туысқандық мектептерде оқытылды.

Украина мен Белоруссияның туысқандық мектептері тәжірибесінде тәрбиенің негізгі құралы ретінде халық ауыз әдебиеті пайдаланылады. Мектеп өмірін дұрыс ұйымдастыру, сынып-сабақ жүйесінің элементтерін пайдалану, балалардың қатысы мен үлгерімін ескеру дұрыс жолға қойылды. Бүгінге дейін өз мәнін жойған жоқ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.