Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу
Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
МАЗМҰНЫ
Бет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1 СПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАС- ТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың мәні мен маңызы, алатын орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
0.2 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың ұйымдастырылу ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
0.3 Шетел тәжірибесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралар ұйымдастыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ СПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫ ӨТКІЗУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстандағы туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілу жағдайын талау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
2.2 Респуликасы Мәдениет және спорт министрлігінің Туризм индустриясы комитетінің қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
2.3 Қазақстан Республикасының спорттық-бұқаралық іс-шаралар өткізу кезіндегі мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ СПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
3.1 Қазақстандағы бұқаралық спорттың даму перспективасы ... ... ... ...
3.2 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралырды ұйымдастырудағы жарнаманың орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралырды ұйымдастырудағы жарнаманың орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
5
8
15
24
31
40
48
56
62
70
79
82
КІРІСПЕ
Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда өте маңыздылығын Президент Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан 2030 Бағдарламасы негізінде халыққа жолдауында атап өткен болатын. Бағдарлама негізінде мүмкіндіктер мен бәсекеге қабілеттілік тұрғысынан перспективті салаларға: ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымы қатар туризмін де кіргізген болатын [1].
Туризм - мемлекетіміздің экономикасында қарқынды, белсенді дамып келе жатқан салалардың бірі болып табылады. Экономиканы дамыту барысында Қазақстан Республикасында экономикалық кластер құрастырылған болатын. Осы кластердің негізгі бөлімдерін құрайты 7 кластердің ішіне туризм кластері де кірген. Дүние жүзі бойынша әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінде туризм жоғары табысты құрайтын салалардың, машина құрастыру мен алтын өндіруден кейінгі 3 орынды алып тұр. Және жұмыс орындары мен ЖІӨ-ді арттыруда, тауар өндіру кәсібінде де белсенділік танытып тұр. Яғни, туризм - қазіргі таңның әлемдік деңгейдегі табысы жоғары бизнестің бірі болып тұр.
Бұқаралық-спорттық іс-шаралар туризм саласында туристер мен спортшыларды, мәдениет және өнер әлемі үшін ең әйгілі оқиғаларды жүзеге асыратын, оған сәйкес туризмнің ерекше түрі болып табылады. Спорттық-бұқаралық іс-шаралар туризмі салыстырмалы түрде алғанда жас және өте қызықты спорттық туризм бағыты болып отыр. Туристік саяхаттың негізгі мақсаты оқиғаға орайластырылған. Дәстүрлі мерекелермен қатар, планетаның ең әсерлі іс-шараларына қатысуға бірегей турлардың ұсынылуы, бірте-бірте өсіп танымалдылыққа ие болып келеді. Спорт және туризм іс-шарасы - басқа да жеке дара ерекшеліктері және ұмытылмас әсері теңдесі жоқ мерекелік атмосфера болып табылады. Спорт және туризм іс-шарасының басты ерекшелігі - жарқын сәттердің бірегей жиынтығы. Бұл туризм қарқынды перспективалы және өсіп келе жатқан түрі болып табылады.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі Қазақстан Республикасында спорттық-бұқаралық іс-шаралардың ел экономикасында қарқынды даму үстіндегі салалардың қаратында көрініс таппауы болып табылады. Дамыған алдыңғы қатарлы елдерде спорттық-бұқаралық шаралар әсерінен көптеген жетістіктерге жетіп отыр. Алайда Қазақстан Республикасына спорттық-бұқаралық шаралар мен бұқаралық спорт айтарлықтай дамымаған. Соның салдарынан қарапайым халықтың спортқа қызығушылығының жоқтығы және халық арасында салауатты өмір салтын ұстану шараларының аздығын байқасақ болады.Осы саланың дамымауына келесі мәселелер себепкер болып табылады:
oo спорт ғимараттарының жеткіліксіздігі;
oo спорттық-бұқаралық шараларың аз өткізілуі;
oo спорттық кешендердегі нұсқаушы мамандардың жеткіліксіздігі;
oo кәсіби түрде айналысатын спортшыларға жағдайдың жеткілікті түрде жасалмауы;
oo халықаралық стандарттарға сай спорт кешенерінің жеткіліксіздігі;
oo халықтың қызығушылығын арттыратын шаралардың ұйымдастырылмауы. Сол себептен бұл саланы жаңашаландырып отыру маңызды болып табылады. Және оны жүзеге асыру үшін үнемі зерттеулер мен салыстырулар, жетілдірулерді қажет етіп отырады. Осылайша, менің тақырыбымның өзектілігін көрсетсем болады.
Дипломдық жұмыста спорттық-бұқарылық іс-шаралардың ұйымдастырылуының неориялық негізін аша отырып, Қазақстандағы спорттық-бұқаралық шаралардың жағдайына талдау жасау арқылы мемлекетіміздің экономикасына, денсаулық сақтау саласының дамуына себепкер болатын фактор ретніде рөлі анықталды.
Дипломдық жұмыстың объектісі ретінде спорттық-бұқаралық іс-шаралардың ұйымдастырылуы мен өтуінде, жоспарлануында басқарушы органы ретінде алынып, Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Туризм индустриясы депортаменті мысалында талдау жасалынды.
Дипломдық жұмысытың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу жағдайын талдау және оны ұйымдастыру барысында ұсыныстар әзірлеу.
Осы мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыстың міндеттері алға қойылады:
oo туризмдегі спорттық-бұқаралық іс-шараалары ұйымдастырудың теориялық-әдістемелік негіздерін оқу;
oo Қазақстан Республикасындағы ұйымдастырылған спорттық-бұқаралық іс-шаралардың жағдайын талдау;
oo спорттық-бұқаралық іс-шараларың алатын орны туралы халықтың көзқарасын талау;
oo Қазақстан Республикасындағы спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыруды жетілдіру жолдарын ұсыну;
oo Қазақстан Республикасындағы спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыруды жетілдіру жолдарын ұсыну арқылы тиімілігін бағалау.
Дипломдық жұмысты орындау барысында келесі жалпы ғылыми әдістер қолданылды: талдау және жинақтау, салыстыру, шетелдік тәжірибе, математикалық статистика әдістер, Қазақстан спорт құрама команасының спорттық жетістіктер. Сонымен қатар, теориялық-әдістмелік негізі Қазақстан Республикасы Президентінің және Үкіметінің нормативтік-құқықтық актілері, анықтамалық, отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, салалық сайттар, Қазақстан құрама командасының жетістіктері мен жүлделі орындары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің мәліметтерін құрайды.
Дипломдық жұмыстың маңыздылығы ұсынылған My football жобасы арқылы спорттық шараларға деген халықтын қызығушылығын ояту және сол арқылы отандық, шетелдік туристерді тарту жолдары басым екені анықталды. Сонымен қатар, дайындалған My football жобасы арқылы жастар арасында, халықтарды туристтік спорттық-бұқаралық шараларға қатысуға, оны тур ретінде қолдануға және де қолдаушы есебінде турист болып баруға кәсіпорынның қызығушылығын тудыруы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік негізі. Зерттеу жұмысының нәтижелері мен негізгі мәліметтері, талдау материалдары және ұсыныстар экскурсиялық қызмет көрсету саласындағы субъектілерге, кәсіпорындарға және ұйымдарға қолданылуға ұсынылады. шетел
Зерттеу жұмысының мақсаттары мен міндеттері дипломдық жұмыстың құрылымын анықтады. Осыған орай, дипломдық жұмысымның құрылымы кіріспеден, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер, 41 суреттен және 7 кестеден тұрады.
1АСПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1АТуристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың мәні мен маңызы, алатын орны
Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда өте маңыздылығын Президент Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан 2030 Бағдарламасы негізінде халыққа жолдауында атап өткен. Осы бағдарлама бойынша 2015 жылға дейін өзінің мүмкіндіктері мен бәсекеге қабілеттілігі тұрғысынан перспективті салаларға: ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымы қатар туризмін де кіргізген [1].
Қызмет көрсетудің көптеген ерекше сипаттамаларымен қатар, туристік өнімге өзінің ерекше өзгешеліктері тән және ол туристік фирмалардың маркетингтік қызметін ұйымдастыруда ескерілетін негізгі факторлар болып табылады. Сонымен қатар, туристік қызмет көрсетушілерге экономикалық, саяси, табиғи, әлеуметтік-мәдени және т.б. факторлар да әсер етеді. Тұрақты нормалар, әлеуметтік ереже, рухани құндылықтар жүйелері, адамдардың табиғатқа, еңбекке, спортқа, демалуға қатынасы ең үлкен күшке ие, сондықтан, демалыстарды ұйымдастыру барысында осындай факторардың мүмкін болатын өзгерістерін қадағалауға болады.
Туристік қызмет көрсету жүйеде әлеуметтік-мәдени, экономикалық, экологиялық және саяси сипатқа ие. Туристік қызметтің осы сипатты белгілері қоғамдық үрдістердің дамуына негіз бола алады (сурет 1).
Туристік қызмет көрсету жүйесі
Экономикалық
Әлеуметтік
Экологиялық
Саяси
* Елдер арасындағы қарым-қатынастың күшеюі;
* Елдер арасында мәдени байланыстардың тереңдеуі
* Туристік табиғи құндылықтармен танысу;
* Адамдарға экологиялық тәрибе мен белум беру
* Бос уақытты өткізуді ұйымдастыру;
* Дүниетанымды және танып білуді кеңейту
* Ақша айналымында валюталық түсімдері көбейеді;
* Салықтық түсімдердің өсуі;
* Өзара байланысты салалардың дамуы
Сурет 1. Ел экономикасындағы туристік қызмет аясының орны
Ескерту - Мәліметтер [2] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорт дене шынықтырудың ажырамас бөлігі болып табылады және ол адамдардың түрлі физикалық іс-қимылдары кезінде қолданылатын рухани және материалдық құндылықтардың жиынтығын көрсетеді, ол өз кезегінде кез келген тұлғаның қандай да бір спорт түріне бейімділігі мен қабілетін байқатады, сол арқылы болашақ спортшы өз қабілетін түрлі жарыстарға қатысу мен жеке дайындықты күшейту арқылы арттырады.
Осыған орай, спортты тәрбиелік және коммуникативтік бағыттағы іс-шараларды қамтитын, қоғамның мүддесі үшін қызмет ететін әлеуметтік сала деп айтса болады, бірақ тұрақты кәсіп деп айтуға келмейді. Спортқа деген қызығушылық жасөспірім балаларда жиі байқалады, себебі бұл оқу жасындағы балаларға басқа пәндер сияқты міндеттелмеген, сол себепті балалар тек өз қалауларымен түрлі спорттық үйірмелерге жазылып қатысады. Болашақ спортшылар осылайша үлкен спорт әлеміне аяқ басады. Бұл өз кезегінде ішкі спорт туризмі мен сыртқы спорт туризмінің дамуына елеулі үлес қосады.
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың маңызы мен алатын орны айтарлықтай екені белгілі, өзіміз білетіндей, дене шынықтыру мен спорт азаматтарды тәрбиелеуде ерекше әлеуметтік маңызға ие және өзара тығыз байланысты, мысалы, жеке тұлғаның психикалық, эстетикалық, моральдық және еңбек қабілетін арттырудағы рөлін айтуға болады.
Бұқаралық-спорт іс-шараларында іс жүзінде көптеген адамның қабілетін дамытатын тұстар бар. Мысалы: танымдық, құндылықты айқындау, байланыс орнату және т.б. Сондықтан дене шынықтыруға адамды баулу барысында олардың санасы мен мінез-құлқын дұрыс жолға қоюға мүмкіндік бар.
Спорттық жаттығулар кезінде қатысушылардың зияткерлік білімінің шыңдалуына да мүмкіндік туады. Бұл қалайша іске асады? Мұнда басты екі байланыс орнатылады, олар: тікелей және жанама. Тікелей байланыс кезінде дене тәрбиесі жаттығушының тікелей интелектуалдық ерекшеліктерінің дамуына үлесін қосады. Себебі спорттық жаттығулар кезінде үздіксіз қозғалыстағы танымдық жағдай орын алатын болғандықтан, қандай да бір тиімді шешім қабылдау үшін ақылдың қажеттілігі туындайды. Тіпті, қарапайым ғана қозғалыс қимылдарын дұрыс іске асыру үшін мынадай сұрақтардың жауабын дұрыс табу керек, мысалы: қимылды қалайша жылдамырақ, нақтырақ жасау керек, жіберген қателіктерді түзеу үшін қандай іс-әрекет жасау керек және т.б. деген сияқты әртүрлі ақыл-ой деңгейіндегі әрекеттерді ұтымды пайдалану керек. Бұнымен қоса бақылау, ой елегінен өткізу, шешім қабылдау сияқты операциялар іске асырылады. Осындай дене қимылы мен сананың қатар жұмыс жасауының арқасында спортшының ойлау қабілеті арта түседі. Ал бұл тек спортта ғана емес, басқа да салаларға пайдасын тигізбек.
Ал жанама байланыс барысында адамның спорттық жаттығуларды жасауы және спортпен айналысуы адамның денсаулығы мен ақыл-ой өрісінің жылдам дамуы мен дұрыс қалыптасуына әсерін тигізетіндігінде. Кез келген адам спортпен кәсіби деңгейде емес, тек денсаулығын сақтау үшін айналысқан жағдайда осы жанама байланыс орын алады.
Назар аудартатын тағы бір жайт, бұқаралық спорттың жаттығушылардың психикалық дамуына тигізер пайдасының көптігінде. Бұл адамдардың бір-біріне, қоғамға, өз-өзіне қатысты әлеуметтік құндылықтарының қалыптасуына септігін тигізбек. Мұндай қасиет жеке тұлғаның қалыптасуындағы маңызды орынға ие, себебі ол қоғамдық-әлеуметтік моральдік нормаларды қамтиды.
Кез келген спорт түрімен шұғылдану белгілі бір топта, жаттықтырушының басшылығымен өзара түсіндіру барысында үйретіледі. Мұндай қарым-қатынас спортшының немесе жеке тұлғаның моральдық жағынан өзін тәрбиелеуіне және қалыптасуына тікелей әсер етеді. Жаттығудың ең басынан-ақ қатысушылар ұжымдық бірліктің не екенін, топтасып және бірігіп жұмыла жұмыс істеудің қаншалықты маңызды екенін түйсінеді. Осындай әрекеттер арқылы адамның ерік-жігері қатая түседі, тәртіпке бағынуды үйренеді және психологиялық тұрғыдағы арнайы нормаларды сақтауды үйренеді.
Спорттық ойындар мен жарыстар арқылы қатысушылар бұқаралық және топтық мінез-құлықты жетілдіруге мүмкіндік алады. Сонымен қатар, бір ұжымда немесе бір командада ойын көрсететін спортшылар топтық қолдаудың қаншалықты маңызды орын алатындығын санасына сіңіреді, сол арқылы өзінің ұжымдағы функциясы мен міндетінің дұрыс іске асырылуына мән беріп, оларды жауапкершілікпен орындайды. Бұған тағы қоса кететін дүние жаттықтырушының басшылығы арқасында ұжым алдындағы жауапкершілік, психологиялық дайындық, командалық парыз, топтың жетістікке жетуіне ат салысу және т.б. сияқты адами қасиеттер шыңдала түседі.
Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты елбасымыздың Қазақстан халықтарына жолдауында Денсаулық сақтау бөлімінде: туризм және спорт министрлігі әкімдерімен бірге елде бұқаралық спортты дамыту үшін бірлескен іс-шараларды анықтап, оларды нақты іске айналдыруы туралы айтылған болатын. 30% - ға дейін қазақстандықтар бұқаралық спортқа тартылуы керектігін айтқан.
Қоғамдық өндіріс жүйесінде дене шынықтыру мен спорттық-бұқаралық іс-шаралардың рөлі мен орны, осы саланың мамандары өздерінің кәсіби міндеттерін қазіргі заман талабына сай атқару барысында жан-жақты дәлелдеуде. Дене шынықтыру және спортпен айналысудың нәтижесінде қоғамдық өндіріске денсаулығы мықты жетілген мамандар дайындау ең маңызды мемлекеттік іс екендігі оның рөлі мен орнын айқындап келеді.
Бұқаралық-спорт пен спорт көп қырлы және сан түрлі қызметтер көрсету жөніндегі қоғамдық пайдалы қызмет болып табылады. Сонымен қатар, халықтың түрлі қажеттіліктерін қанағаттандыратын өндіріс пен түрлі қызметтер көрсету, осы көп қырлы қызметті материалдық-техникалық, ұйымдастырушылық және кадрлық сипаттағы бірқатар шарттармен қамтамасыз етуді көздейді. Бұл республикады дене шынықтыру және спорттық жарыстар мен көріністік іс-шаралар кезінде келушілерге тұрақты қызмет көрсету ұйымдастырылуы тиіс дегенді білдіреді.
Еуропа елдерінде бұқаралық спорт 1966 жылдан бері спорт барлықтар үшін еген терминдермен аталатын болған. Бұл термин барлық елдерде толық қолданылмайды. Мысалы: Голландия мен Жапонияда осы бағдарламалар Тримм деп аталады. Германияда дәл солай, АҚШ-та физикалық фитнес әнд спорт деген атауға ие. Әсіресе Скандинавия елдерінің тәжірибелері көңілге қонады. Швеция мен Норвегия өзендерінің атауымен спорт барлықтар үшін бастауын осы елдердің іштерінде ең алғашқылардың бірі болып қолға алған.
Сонымен Швецияда осы қозғалысқа 1960 жылдан бастап үгіт басталды, бірақ Тримм бағдарламасы 1965 жылдары қабылыданды. Содан екі жылдан кейін осы Тримм бағдарламасы Норвегияда қолданыс таба бастады.
Спорттық бағдарламаларға талдау осы келесі елдердегі мына бағыттарда жүретіні айқындалырып отыр. Олар: дене дайындығының бағыттары, жүрек тамырлар жүйесіндегі әрекеттері жақсарту бағдарламасына байланысты, мысалы Ұлыбритания, Жапония, Үлкен Спорт барлықтарына - дене тәрбиесі және спортпен айналысу сабақтары жаппай ұйымдастыру халықтың дене шынықтыру-сауықтыру шараларына қатынасу бағдарламалары.
Қазіргі таңда халық шаруашылығының салалық құрылымына дене шынықтыру мен спорт кең мағынада келесі бөліктерден енетін әлеуметтік-экономикалық қызмет саласы ретінде анықталады. Және олар келесідей бөлімдерден құралады (сурет 2).
Сурет 2. Дене шынықтыру мен спорт саласындағы қызметтер
Ескерту - Мәліметтер [3] негізінде aвтормен құрастырылған
Суретте көрсетілгендей дене шынықтыру мен спорт саласында атқарылар қызметтер бірнеше бөліктерге бөлінеді. Және спорт дене тәрбиесінің маңызды да, көп әрекетті құрылым бөлігі болып саналады. Оның құрамы келесі 3 суреттегідей.
Сурет 3. Спорт түрлерін құрайтын құрылымдар
Ескерту - Мәліметтер [3] негізінде aвтормен құрастырылған
Осылайша, спорттық-бұқаралық іс-шаралар және спорт халық шаруашылығының бір саласы ретінде адамның жан-жақты физикалық жетілуін қамтамасыз етуге бағытталған қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдардың жүйесінен тұрады [3]. Экономикалық жағын ескере отырып, дене шынықтырудың тұжырымдарына сүйене дене жаттығуларымен айналысу, тиісті білімдер мен дағдылануларды меңгеру, сондай-ақ спорттық іс-шаралардың көрермені ретінде қатысу арқылы, адамның денелік және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыратын қызметтің ерекше түрі болып табылады.
Спорт өз мәнінде - бұл жарысу әрекеті, спорттық жетістіктерге жетуге арналған іс. Спорттық жетістіктер көптеген жылдар бойғы дайындықпен адамның физикалық және психикалық мүмкіндіктерін барынша көрсететін әрекет болып табылады. Дене тәрбиесі мәдениетінің дамудағы түрі бола, спорт-дене тәрбиесінің арнайы үрдісі, физикалық нәтижелердің негізгі, адам ағзасының қозғалыс әрекеттерінде сақталған мүмкіншіліктерін ашады.
Қоғамға ең қажеттcі жаппай бұқаралық спорт, ол қарапайым халықтың қажеттілігін қанағаттандырады, себебі еңбек әрекеттерімен тұрмысқа керекті қозғалыс дағдыларымен дене дайындығының деңгейін қалыпта ұстау мен жетілдіруге ықпалды басты бағытты ұстайды. Жаппай бұқаралық спортпен әрбір жастағы адамдар айналыса алады: балалық кезден бастап қартайғанға дейін және де адам ағзаларының өзгерісіне ықпал жасаумен тұлғалық жетілуіне екпінді әрететтік қозғалыстың нәтижесінде байқалады. Бұған демалысқа тиімді қолданылатын және де айналысудан қанағаттану алатын спорт түрлері кіреді. Бұл жерде қызығушылықты оятатын спорттық әрекет өзінің мазмұнына қарай әр түрлі болып келеді. Ал бұл спорт түрінің негізгі белгісі болып оның өзіндік толықтығы жатады.
Бұқаралық спорт дегеніміздің өзі - спортпен жүйелі шұғылданатын адамдар мен спорт түрлерінің дамуы. Саламатты өмір салтын насихаттап, халықты спортқа тарту аса маңызды. Мұның адамның бойына күш-қуат құйып, рухани болмысын жаңғыртатын бір ден-бір амал екені даусыз. Сондықтан, бүгінгі қазақстандық қо - ғамда бұ - қаралық спортты дамыту - тө - тенше ма - ңызға ие болып отыр. Елдегі жүрек-қан тамыр - лары ауруларынан, нашақор - лық, темекі және алкоголизмнен зардап шегушілер мен өлім-жітімнің артуы, фи - зи - калық ақыл-ой тұрғысынан даму - дың тежелуі, айналып келгенде, ұлт қауіп - сіздігіне, халықтың санасы мен параса - тының өсуіне, рухани дамуына қауіп төн - ді - ретін факторлар екендігі айтылмаса да бел - гілі жағдай. Осының бәрі жиналып келіп Қазақ елінің эконо - микалық өрле - уі - не, саяси тұрақтылығына, халықара - лық бе - делінің артуына да залалын тигізбей қой - майды. Сондықтан, салауатты өмір салтын мемле - кеттік саясаттың бір бағыты ре - тінде жаппай насихаттау алға қойған стра - тегиялық мақсаттарымызға жету жо - лын - дағы басым бағыттардың бірі саналуы тиіс.
Енді, осы арада бұқаралық спорт түрі - нің адам өміріндегі орны, маңызы жөнінде тоқтала кетсек. Себебі, кейінгі кезде, әсіресе, соңғы он жылдықта еліміз адам денсаулығын қорғаудың, кү - шей - тудің, өмір сүру сапасын жоғарыла - ту - дың қаншама ғылыми жетістіктеріне қол жеткізді. Соның аса маңыздысы әрі тұтас ел көлемінде жүзеге асыруға мүмкіндігінің ең жоғарысы - бұқаралық спорт екендігі анықталып отыр.
Спорт туризмін дамуы жаңа серпін беру мақсатында елдің танымал туристік маршруттар картасына неғұрлым тартымды спорт объектілерін кіріктіру арқылы, аумақтардың спорттық брендтерін қалыптастыру әсерінен ішкі туризмді дамытуда алар орны ерекше. Жоғары жетістіктер спорты - келешекте елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы факторларының біріне айналатын спорт индустриясының дамуын пәрменді ынталандырушы күш. Жоғары жетістіктер спорты Қазақстанның әлемдік аренада ілгерілеуіне, отансүйгіштіктің, елі үшін мақтаныш сезімінің қалыптасуына, азаматтардың бірігуіне де ықпал етеді.
Қазақстанда дене шынықтыру және спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыратын салалардың ортақ белгілері мынадай. Біріншіден, өндірістік өнім болып сауықтыру, білім беру, көріністік және басқа да қызметтер болып табылады. Олар қазіргі уақытта түрлі жастағы қызықушылықтар мен материалдық мүмкіндіктердегі адамдардың дене шынықтыру және спортқа деген түрлі қажеттіліктерін қанағаттандырады. Екіншіден, өндірістік үрдісті кәсіби қамтамасыз етуге орта, арнайы және жоғары оқу орындары ұсынған кадрларды дайындаудың көп деңгейлі жүйесімен, ЖОО-дан кейінгі біліммен және біліктілігін көретудің сан алуан нысандарымен қол жеткізіледі. Үшіншіден, саланың материалдық-техникалық базасы болып спорттық ғимараттар, олардың жарақтандырылуы мен мүкәммалы, яғыни қызметтің осы түрлері үшін тән өнірістік емес тағайындаудағы негізгі және айналым құралдары болып табылады. Төртіншіден, бюджеттік қаржыландыру мемлекеттік шығыстардың дербес бабына сәйкес жүзеге асырылады. Бесіншіден, саланы басқаруды дене шынықтару мен спорттық-бұқаралық шаралары дамыту стратегиясын әзірлейтін және оны жүзеге асыру үшін жауапты болатын республикалық және жергілікті деңгейдегі атқарушы билік органдары жүзеге асырады.
Дене тәрбиесі мен спорт түрлерінің физиологиялық негіздері пәнінің негізгі міндеттері болып:
1. Дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану кезіндегі жүмысқа қабілеттілікті арттыру, денсаулықты күшейту негізінде жатқан физиологиялық механизмдер туралы ғылыми дүниеьанымдылықты қалыптастыру;
2. Дене шынықтыру құралдары, әдістері және қоршаған орта факторлары арқылы оптималды дене жұмыс қабілеттілігін сақтау мақсатында барлық адамдарың бойында қимыл қорын қалыптастыру бойынша физиологиялық білім беру;
3. Физиологиялық ақпараттары бағалау негізінде дене шынықтырумен шұғылданатын тұрғындар мен шәуірттерді дене жүктемелеріне төтеп беруді бақылаудың физиологиялық әдістерін, оқыту-шынықтыру үрістерін және дайындықты басқару құралдарын қолдау бойынша дағдыларды қалыптастыру;
4. Спорттық дайындықтың, дене сапаларының және спорттық нәтижелердің дамуын анықтайтын және шектейтін факторлар туралы білім беру;
5. Әртүрлі қарқынды және биоэнергиялық бағытты дене жаттығуларының адам жасына сай организмге әсер етуінің ерекшеліктерін дұрыс бағдарлауға үйретіп, бұл білімдерін оқыту шынықтыру және дене шынықтыру сабақтарын жоспарлау кезінде қолданы;
6. Шынықтыруды дамытудың ерекшеліктерін білу және оны анықтаудың әдістерін тыныштық күйде, стандартты және шекті-қарқынды жүктемелерді орындау кезінде қолдана білу қажет [4].
Қорытындылай келе сонымен туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың маңызы ерекше болып табылады. Жалпы спорттық-бұқаралық жарыстарды ұйымдастыру ХІХ ғасырдың ортасынан бастап қолға алына бастаған екен. Жалпы бұқара халықты спортқа бейімдеу және қызықтыру еліміздің азаматтарының денсаулығын жақсартуға, сондай-ақ спорттық-бұқаралық іс-шаралар арқылы отандық туризмді дамытуға үлес қосуға болады. Дене тәрбиесі мен спорттық-бұқаралық іс-шаралар түрлерінің физиологиялық негіздері мақсаты - адамның дене шынықтыру мен спортпен шұғылдануына және функциалық дайындығын басқаруға қажетті дене шынықтыру тәжірибесінің физиологиялық негіздеріне арналған өзіндік білім деңгейін көтеру бойынша білім беру және дағдыландыру. Туризм саласын дамытуда қолданылатын жаңа даму үстіндегі және келешегінен үлкен үміт күттіретін болып спорттық-бұқаралық іс-шаралар саналады. Спорттық шараларға қызығушылық қазіргі таңда отандық адамдар арасыныа да, шет елдік туристер арасында да жақсы дамыған. Оған себепкер халықаралық деңгейдегі олимпиадалық және Әлем чемпионаты сияқты жарыстар. Оған тек қана қатысушы спортшылар емес, қолдау, көру үшін баратын туристер де өте көп.
1.2АТуристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру ережесі
Қазақстан Республикасының Спорт және дене шынықтыру агенттігі 2014 жылы 28 шілдеде № 294 бұйрықпен бекітілген арнайы спорттық-бұқаралық іс-шаралар туралы ережелер шығарылған болатын. Бұл бұйырықта көрсетілгендей бұқаралық-спорттың ұйымдастырылу қағидалары, жалпы ережелері, күнтізбесі және жоспары атты 4 бөлімге бөлініп қарастырылған [6].
Бірінші бөлім ол спорттық-бұқаралық іс-шаралырдың жалпы ережесі. Оларды келесідей бөлімдерге бөлген.Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру қағидалары 2014 жылғы 3 шілдедегі Дене шынықтыру және спорт туралы Қазақстан Республикасының Заңының 7-бабының 38-тармақшасына сәйкес әзірленген және спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру тәртібін айқындайды [7]. Бірыңғай күнтізбе келесідей түрлерге бөлінеді (сурет 7).
Сурет 4. Бірыңғай күнтізбенің жоспарлау бөлімдері
Ескерту - Мәліметтер [7] негізінде aвтормен құрастырылған
Суретте көрсетілгендей бірыңғай күнтізбе спорттық-бұқаралық іс-шаралардың республикалық жоспары және спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өңірлік жоспарлары деген екі бөлікке бөлініп қарастырады. Яғни, республикалық деңгейдегі атқарылатын жоспарлар мен өңірлік, аймақтық дәрежедегі іс-шаралар жоспарын құрайды. Сол жоспардың іске асырылуына өткізілу дәрежесіндегі ұйымдастырушы органдар жауапты болады. Келесі кезекте сол жоспарлардың бөлімдері мен құрылымына тоқталатын болсақ. Оны кесте 1-ден көре аласыздар (кесте 1).
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру бойынша республикалық және аймақтық жоспары кестеде көрсетілгендей 9 бөлімнен тұрады. Және халықаралық және республикалық деңгейдегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың дайындығын, жоспарын, күнтізбесін ағымдағы жылдың алдындағы жылдың 15 желтоқсанына дейін жоспарланып басқарушы органдарға тапсырылып, бекітіледі. Республикалық және өңірлік деңгейдегі спорттық-бұқаралық іс-шаралар, спорттық жарыстарға дайындық ағымдағы жылдың алдындағы жылдың 25 желоқсанына дейін жоспарланып атқарушы органдар өткізілетіні туралы шешімді қабылдап қояды. Республикалық жоспар немесе күнтізбе негізінде халықаралық, республикалық жарыстар аймақтық жоспарға енгізіледі.
Кесте 1
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру бойынша республикалық және аймақтық жоспары
№
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың атауы
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілу мерзімі және орны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын ұйымдар
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын команда құрамы
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын спортшылар саны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын жаттықтырушылар саны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын төрешілер саны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастырушылар
Спорттық- бұқара лық іс-шаралара қатысушыларды іссапарға жіберуші ұйымдар
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 бөлім - кешенді халықаралық және республикалық жарыстар
2 бөлім - дене шынықтыру-бұқаралық және сауықтыру іс-шаралары
3 бөлім - ұлттық спорт түрлері
4 бөлім - мүгедектер арасындағы жарыстар
5 бөлім - жазғы олимпиадалық спорт түрлері
6 бөлім - қысқы олимпиадалық спорт түрлері
7 бөлім - олимпиадалық емес спорт түрлері
8 бөлім - қолданбалы және техникалық спорт түрлері
9 бөлім - дене-шынықтыру спорттық ұйымдар өткізетін іс-шаралар
Ескерту - Мәліметтер [7] негізінде aвтормен құрастырылған
Республикалық жоспардың негізінде дене шынықтыру - спорттық ұйымдар өздерінің спорттық-бұқаралық іс-шараларына жоспар даярлайды.
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізілу тәртібінде жоспар мемлекеттік бюджеттен де, спорттық федерациялардан, демеушілердің қаражат көздерінен де қаржыландырылатын спорттық-бұқаралық іс-шаралар да болады. Халықаралық деңгейде өткізілетін жарыстарға ең алдымен халықаралық федерациямен арнайы келісіліп, жоспарланып, жарыс өткізілетін орынның атқарушы органның арнайы жазбаша келісімімен бекітіледі. Және ұйымдастырылғалы отырған спорттық-бұқаралық жарсықа қанша қаржы көзі жұмсалатыны туралы қаржы-экономикалық есебі, яғни сметасы жасалады. Жасалу жолын келесі суреттен көре аласыздар (сурет 5).
Сурет 5. Республикалық деңгейде ұйымдастырылатын спорттық-бұқаралық іс-шараларға қажетті құжаттар
Ескерту - Мәліметтер [8] негізінде aвтормен құрастырылған
Ал, мемлекет ішінде болатын Қазақстан Республикасы Президентінің Кубогі немесе жүлдесіне арналған спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыруда келесідей нұсқаулықтарға сүйенеді (сурет 6).
Сурет 6. Мемлекет ішінде болатын спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастырудағы нұсқаулықтар
Ескерту - Мәліметтер [8] негізінде aвтормен құрастырылған
Жоғарыда айтып өткеніміздей спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізуде арнайы заңмен бекітілген талаптар мен ережелері бар. Ол ережелерде көрсетілгендей Қазақстан Республикасы аумағында спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілуі барысында келесі ұйымдар мен мекемелер сол жерде болулары міндетті болып табылады. Сурет 7-ден жарыс барысына жауапты ұйымар көрсетілген (сурет 7).
Сурет 7. Қазақстан Республикасы аумағында спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілуі барысында қатысатын ұйымдар
Ескерту - Мәліметтер [8] негізінде aвтормен құрастырылған
Қазіргі таңда спорттық және спорттық-бұқаралық іс-шараларға деген қызығушылық қалың көпшілік арасында жоғарғы дәрежеге ие. Сол себептен де жарыстың өткізілуін ақпарат құралдары мен телекоммуникация ұйымдары арқылы таратады. Халықаралық турнирлерді ұйымдастырудағы пресс-орталықтардың жұмысы өте маңызды. Жарыстар туралы бақыланатын ережелерді Қазақстан Республикасы БАҚ құралдарына, ТМД және Шет ел елдеріне тарату болып табылады. Кез келген халықаралық дәрежеде ұйымдастырылған жарыстардың мақсаты спорттық қоғамдастықтың жоғарғы деңгейдегі әлемдік жарыстары тек қана елдің мақтанышы емес, сонымен қатар, әлемдік деңгейдегі спорттық қоғамдастықтың назарын, қызығушылығын сол елде арттыру болып табылады.Қазіргі таңда спорттық-бұқаралық жарыстардың ұйымдастырылуына басты орында PR жасау болып табылады. Технологияның дамыған заманында PR модульдің жаңа түрлері жыл сайын шығып отырады. Сондай модульдің бірі болып PR модульдік технологиясы мен RePLACE жарнама жасаудағы соңғы талаптарға сай әрі нәтижелі жүйе болып саналады.
RePLACE формуласы - PR іс-шаралары.
oo Reinvent. Коммуникация қалыптастырудағы жаңа көзқарастар. Шешім шығарудағы инновациялық әдістер.
oo Planning. Жоспарлау, анықтама жасау, коммуникациялық орталықтар мен сәйкес келуші құралдарды таңдау.
oo Action. Шараларды іске асыру, әсер етуші жағдайлар
oo Communcation. Ақпараттық- коммуникациялық құралдардың бағдарламасын іске асыру.
oo Evaluation. Бағалау: нәтижелерді анықтау және бағдарламаға түзетулер енгізу.
Енді жасалған PR жарнамаларды тарату құралы ретінде БАҚ құралдарын алсақ болады. Іс-шаралардың халықаралық немесе республикалық деңгейіне қарай таратылу жолары да әр түрлі болып келеді және таратылу әдістері де басқаша болып саналады. Өткізілетін жарыс халықаралық деңгейде болса онда БАҚ-ның да таратылу әдістері күрделірек болады. Ендеше, халықаралық турнилер мен жарыстарды ұйымдасытрушылар жарыстың өтілу барысын БАҚ арқылы тарату әдісіне толығырақ сурет 8-де тоқтала кетейік (сурет 8).
Сурет 8. Халықаралық турнилер мен отандық жарыстарды БАҚ арқылы тарату әдісі
Ескерту - Мәліметтер [9] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізетін ұйымдардың дайындығы мен атқаратын міндеттердің ең бастысы болып жарыстың өткізілетін орны мен уақытымен келісу болып табылады (сурет 9).
Сурет 9. Жарыстардың өткізілу орындары мен уақытының келісілуі
Ескерту - Мәліметтер [9] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру туарлы заңнамаға сәйкес жарыстың өткізілу мерзімінің келісілу уақыты көрсетілген. Спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізетін ұйымдардың дайындығы мен атқаратын міндеттердің ең бастысы болып жарыстың өткізілетін орны мен уақытымен келісу Қазақстан спорт министрлінінің бекіткен ережелер негізінде бекітіледі. Осы заңнама негізінде арнайы ереженің 2-тармағында жарыстың деңгейіне байланысты ұйымдарға, спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізетін ғимараттарында жарыстың өткізілуі туралы қоғамдық тәртіптік іс-шараларға қатысушылар мен келуші қонақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шараларды және басқа да талаптарды жоспарлау мен қамтамасыз ету жөнінде жарыстың алдында 3 ай бұрын келісілуі керек, ал облыстық, аудандық және қалалық жарыстың өткізілуі туралы 1 ай бұрын ұсынылуы тиіс. Іс-шараға қатысушылардың, шешім шығарушы төрешілердің, басқа да көмекші қызметкерлердің, жарысқа қатысушылардың уақытылы келуін, тәртіптік нормаларын, жарыстың спорттық киім эстетикалық талаптарын сақтауды қамтамасыз етеді.
Халықаралық дәрежеде ұйымдасырылған жарыс үшін мақсаттық топтың болуы міндетті. Мақсатты топтар құрамына ұйымдастырушылап мен қатар демеушілер, сарапшылар, реттеуші сынды органдардың болуы. Халықаралық дәрежеде ұйымдасырылған жарыс үшін мақсаттық топтың болуы міндетті. Мақсатты топтар құрамына ұйымдастырушылап мен қатар демеушілер, сарапшылар, реттеуші сынды органдардың болуы. Және олар өздеріне жауапты міндеттерді бөліп алады. Бұл топтық құрамы жайлы келесі суреттен көруге болады (сурет 10).
Серіктестер
Спорттық қауымдастық
Демеушілер
Реттеуші органдар
Көшбасшылар пікірі
БАҚ
Сарапшы қауымдастық
Сурет 10. Халықаралық жарыстардың өткізілу барысындағы мақсатты топтар
Ескерту - Мәліметтер [10] негізінде aвтормен құрастырылған
Хабарландыру бағдарламаларының өзін коммуникациялық әдіс арқылы таратуға болады.
Коммуникациялық әдісі:
oo хабарландыру пресс-конференциясы;
oo жарыс жұмысының басталуы туралы хабардар ету;
oo жарыс туралы ақпарат;
oo қатысушылар тізімі (биографиясы, қызықты фактілері);
oo жарыстың ерекшелігі;
oo өткізілу бағдарламасы;
oo рресс-орталық жұмысын хабарлау;
oo форум туралы ақпаратты сайт беттеріне шығару;
oo БАҚ өкілдерінің аккредитациясының басталуы;
oo пресс-орталық жұмысынң басталуы;
oo БАҚ үшін қызметтік бағдарламасын шығару;
Коммуникациялық әдістің мақсаты турнирдің, жарыстың ақпараттық қамтамасыз ету. Ақпараттық қамтамасыз ету турнир төңірегіндегі іс-шаралар, жарыстар, кездесулер барлық бұқаралық ақпарат құралдарына бірдей қолжетімді және басты болып саналатын қонақ ретінде спикерді атап айтсақ болады. Спикерді ақпаратпен қамтамасыз ету де коммуникациялық басқаруға жатады. Оған ұйымдастырушы, қатысушылар, бапкерлер, төрешілер, VIP-қонақтар туралы биографиялық, заңды және олардың шығып сөз сойлеуі туралы тізіммен қатамасыз етед, ал сөз сөйлеуші тұлғаға ақпараттық қамтамасыз ету барысымен пікір айту, комментарии, ұсыныстар туралы мағлұматтар айтып отыруы керек.
Спорт және дене шынықтыру саласындағы Қазақстанның мемлекеттік саясатының өзіне тән ерекшелігі дәстүрлі түрде бұқаралық спорт пен жоғары жетістіктер спортын дамытудың теңгерімді тәсілдерін іске асыру болып табылады. Бұқаралық спорт саласында ел халқының дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылдануын қамтуды ұлғайту басым бағыт болып отыр.
Республика халқының жалпы санынан дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар санының тұрақты өсуі байқалады. 2012 жылы - 21,6 %, 2013 жылы - 23,2 %, 2014 жылы - 25,1 % (сурет 11).
Сурет 11. 2012-2015 жылдар аралығындағы Республика халқының спортпен шұғылдану санының өсуі көрсеткіші
Ескерту - Мәліметтер [11] негізінде aвтормен құрастырылған
Статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ Республикамызда спортпен шұғылданатын адамдар саны 2012 жылы 21,6 %-құраған ал, 2014 жылы - 25,1 %-ы көрсетеді. Бұл дегеніміз 2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы 3,5%-ға халықтың спортпен айналысуы көбейгендігін көреміз. Спорттық-бұқаралық іс-шараларды дамыту барысына атқарылап жатқан жобалардың нәтижесінде халықтың спортқа деген қызығушылығы пайда бола бастағандығының нәтижесі деп білеміз. Және қарапайым халықтың спортқа деген қызығушылығы жас ерекшеліктеріне де байланысты. Жастар физикалық жағынан көп күш шығаратын және де белсенді спорт түрлеріне қызығатын болса, орта жастағы адамдар көпшілікпен бірге қамтылған, белсенділігі аздау спорт түрленіне басымырақ қызығушылық танытады. Айта кететін тағы бір жайт студенттер арасында спортқа деген бейімділік өте жоғары деңгейде. Себебі бұл жасөспірімдер арасына басқа жас ерекшеліктерімен салыстырғанда бәсекелестік жақсы дамыған. Ендеше келесі сурет 12-ден жас ерекшеліктеріне байланысты статистикалық мәліметтерді көре аласыздар (сурет 12).
Сурет 12. Спортпен шұғылданатын жас ерекшеліктеріне байланысты адамдар үлесі
Ескерту - Мәліметтер [11] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорт секцияларына баратын студенттерді қамту - 55,8 % немесе 278.6 мың адам, еңбек ұжымдарында дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар саны - экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 15 %-ын немесе 1,6 млн. адамды; дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын мүгедектер саны - 9,2 %-ды немесе 22,6 мың адамды құрады.
2014 жылы дене шынықтыру ұжымдарының саны 19,3 мың болды.
Дене шынықтыру және спорт ұжымдарында барлығы 92,5 мың спорт секциясы құрылды, оларда 3,3 млн. адам, оның ішінде ауылдық жерде 1.6 млн. адам спортпен шұғылданады.
Халықты дене шынықтырумен қамтуды көп жағдайда саланың қолданыстағы инфрақұрылымы айқындайды.
Ведомстволық статистикалық есепке сәйкес 2014 жылы елде 34,9 мың спорт құрылысы жұмыс істеді және 2013 жылмен салыстырғанда 2 %-ға өскен (34,2 мың спорт құрылысы).
Соның ішінде: 25,7 мыңы - спорт мектептерін қоса алғанда, білім беру мекемесі объектілеріне, 9,3 мыңы - дене шынықтыру-спорт мақсатындағы объектілерге жатады.
Қорытындылай келе спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру барысында халықаралық және республикалық дәрежедегі жарыстарды өткізу барысымен танысылды және де өткізілуге жауапты ұйымдардық міндеттері көрсетілді. Іс-шаралырдың болуы барысында жарнамалау үшін БАҚ құралдырын қолдану арқылы жарнамалау әдістері сипатталды.
1.3 Шетел тәжірибесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралар ұйымдастыру ерекшеліктері
Экономикалық жағынан алдыңғы қатарлы дамыған мемлекеттердің тәжірибесінде, тұрғындардың 40 пайызға жуығы бұқаралық спортпен шұғылданады екен. Соның ішінде, суда жүзу, футбол, теннис, мәнерлеп сырғанау, сондай-ақ, велосипед тебу сияқты спорт түрлері Батыс Еуропада халықтың күнделікті жаттығуына айналған десе болады. Осы Батыс Еуропа елінің ішінде Шве - цияда велосипедпен жүр - етін адамдардың саны жеңіл көліктен де көп кездеседі [12].
Шетелде бұқаралық спорт бірінші кезекте халықты сауықтырудың, өзін-өзі жетілдіруге қол жеткізудің, өзін көрсетудің және дамытудың тетігі, сондай-ақ зиянды әрекеттерге қарсы күрестің құралы екені белгілі. Сондықтан мемлекеттер халықты бұқаралық спортпен айналысуға тартуды негізгі мақсат етіп қоя отырып, бұқаралық спортты дамыту мәселесіне ерекше мән береді. Елімізде бұқаралық дене шынықтыру-спорттық қозғалысты дамытудың нәтижесі отандық спортшылардың Олимпиада және Азия ойындарындағы, әлем және Азия чемпионаттарындағы жоғары жетістіктері болды.
АҚШ-та мектептік, студенттік және бұқаралық спорт толығымен жергілікті биліктің құзыретінде болып табылады. Канада, Франция, Италия, Финляндия және басқа да бірқатар елдерде балалар мен жасөспірімдердің және студенттер спортының шығыстарының негізгі үлесін жергілікті бюджет арқалайды. Финляндия мен Норвегияда спортқа бөлінген ақша аударымының 80%-ы жалпыға ортақ пайдаланудағы спорт объектілерін салуға және балалар мен жасөспірімдер спортын дамытуға бағытталады. Бізде керісінше: 80%-ы шеберлер командасына және тек 20%-ы ғана балалар спортына бөлінеді. Елдің спорттық жүйесі балалар спортына басымдық беріле отырып құрылуы қажет. Мекемелерде, ұйымдарда және халықтың тұрғылықты жері бойынша дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарын ұйымдастыруда күрделі проблемалар бар. Ұйымдар экономикалық тұрғыдан орынсыз деген себеппен спорттық және сауықтыру объектілерін ұстаудан бас тартады, дене шынықтыру және спорт мамандарын қысқартады.
Бүгінгі күні бүкіл ел бойынша тек 530 балалар мен жеткіншектер клубы жұмыс істейді, ведомстволық спорт қоғамдарының жұмыс тәжірибесі жоғалған, дене шынықтыру-сауықтыру қызметінің құны қымбаттауда. Талдау көрсеткендей, бағасы жоғары болғандықтан, жастардың көпшілігі спорттық-сауықтыру қызметіне қол жеткізе алмайды. Біздің ойымызша, Еуропаның тәжірибесі бойынша қоғамдық ұйымдар құру қажет. Мысалы, Финляндияда 54 спорт одағын, 18 аумақтық органды, 4335 спорт клубы мен 1,1 млн. адамды біріктіретін спорт ұйымы жұмыс істейді. Швецияда Баршаға арналған спорт бағдарламасы бойынша жұмысты негізінен 2 мыңнан астам клубқа тиесілі 360 мың ресми тіркелген мүшесі бар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
МАЗМҰНЫ
Бет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1 СПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАС- ТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың мәні мен маңызы, алатын орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
0.2 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың ұйымдастырылу ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
0.3 Шетел тәжірибесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралар ұйымдастыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ СПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫ ӨТКІЗУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстандағы туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілу жағдайын талау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
2.2 Респуликасы Мәдениет және спорт министрлігінің Туризм индустриясы комитетінің қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
2.3 Қазақстан Республикасының спорттық-бұқаралық іс-шаралар өткізу кезіндегі мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ СПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
3.1 Қазақстандағы бұқаралық спорттың даму перспективасы ... ... ... ...
3.2 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралырды ұйымдастырудағы жарнаманың орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралырды ұйымдастырудағы жарнаманың орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
5
8
15
24
31
40
48
56
62
70
79
82
КІРІСПЕ
Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда өте маңыздылығын Президент Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан 2030 Бағдарламасы негізінде халыққа жолдауында атап өткен болатын. Бағдарлама негізінде мүмкіндіктер мен бәсекеге қабілеттілік тұрғысынан перспективті салаларға: ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымы қатар туризмін де кіргізген болатын [1].
Туризм - мемлекетіміздің экономикасында қарқынды, белсенді дамып келе жатқан салалардың бірі болып табылады. Экономиканы дамыту барысында Қазақстан Республикасында экономикалық кластер құрастырылған болатын. Осы кластердің негізгі бөлімдерін құрайты 7 кластердің ішіне туризм кластері де кірген. Дүние жүзі бойынша әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінде туризм жоғары табысты құрайтын салалардың, машина құрастыру мен алтын өндіруден кейінгі 3 орынды алып тұр. Және жұмыс орындары мен ЖІӨ-ді арттыруда, тауар өндіру кәсібінде де белсенділік танытып тұр. Яғни, туризм - қазіргі таңның әлемдік деңгейдегі табысы жоғары бизнестің бірі болып тұр.
Бұқаралық-спорттық іс-шаралар туризм саласында туристер мен спортшыларды, мәдениет және өнер әлемі үшін ең әйгілі оқиғаларды жүзеге асыратын, оған сәйкес туризмнің ерекше түрі болып табылады. Спорттық-бұқаралық іс-шаралар туризмі салыстырмалы түрде алғанда жас және өте қызықты спорттық туризм бағыты болып отыр. Туристік саяхаттың негізгі мақсаты оқиғаға орайластырылған. Дәстүрлі мерекелермен қатар, планетаның ең әсерлі іс-шараларына қатысуға бірегей турлардың ұсынылуы, бірте-бірте өсіп танымалдылыққа ие болып келеді. Спорт және туризм іс-шарасы - басқа да жеке дара ерекшеліктері және ұмытылмас әсері теңдесі жоқ мерекелік атмосфера болып табылады. Спорт және туризм іс-шарасының басты ерекшелігі - жарқын сәттердің бірегей жиынтығы. Бұл туризм қарқынды перспективалы және өсіп келе жатқан түрі болып табылады.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі Қазақстан Республикасында спорттық-бұқаралық іс-шаралардың ел экономикасында қарқынды даму үстіндегі салалардың қаратында көрініс таппауы болып табылады. Дамыған алдыңғы қатарлы елдерде спорттық-бұқаралық шаралар әсерінен көптеген жетістіктерге жетіп отыр. Алайда Қазақстан Республикасына спорттық-бұқаралық шаралар мен бұқаралық спорт айтарлықтай дамымаған. Соның салдарынан қарапайым халықтың спортқа қызығушылығының жоқтығы және халық арасында салауатты өмір салтын ұстану шараларының аздығын байқасақ болады.Осы саланың дамымауына келесі мәселелер себепкер болып табылады:
oo спорт ғимараттарының жеткіліксіздігі;
oo спорттық-бұқаралық шараларың аз өткізілуі;
oo спорттық кешендердегі нұсқаушы мамандардың жеткіліксіздігі;
oo кәсіби түрде айналысатын спортшыларға жағдайдың жеткілікті түрде жасалмауы;
oo халықаралық стандарттарға сай спорт кешенерінің жеткіліксіздігі;
oo халықтың қызығушылығын арттыратын шаралардың ұйымдастырылмауы. Сол себептен бұл саланы жаңашаландырып отыру маңызды болып табылады. Және оны жүзеге асыру үшін үнемі зерттеулер мен салыстырулар, жетілдірулерді қажет етіп отырады. Осылайша, менің тақырыбымның өзектілігін көрсетсем болады.
Дипломдық жұмыста спорттық-бұқарылық іс-шаралардың ұйымдастырылуының неориялық негізін аша отырып, Қазақстандағы спорттық-бұқаралық шаралардың жағдайына талдау жасау арқылы мемлекетіміздің экономикасына, денсаулық сақтау саласының дамуына себепкер болатын фактор ретніде рөлі анықталды.
Дипломдық жұмыстың объектісі ретінде спорттық-бұқаралық іс-шаралардың ұйымдастырылуы мен өтуінде, жоспарлануында басқарушы органы ретінде алынып, Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Туризм индустриясы депортаменті мысалында талдау жасалынды.
Дипломдық жұмысытың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу жағдайын талдау және оны ұйымдастыру барысында ұсыныстар әзірлеу.
Осы мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыстың міндеттері алға қойылады:
oo туризмдегі спорттық-бұқаралық іс-шараалары ұйымдастырудың теориялық-әдістемелік негіздерін оқу;
oo Қазақстан Республикасындағы ұйымдастырылған спорттық-бұқаралық іс-шаралардың жағдайын талдау;
oo спорттық-бұқаралық іс-шараларың алатын орны туралы халықтың көзқарасын талау;
oo Қазақстан Республикасындағы спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыруды жетілдіру жолдарын ұсыну;
oo Қазақстан Республикасындағы спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыруды жетілдіру жолдарын ұсыну арқылы тиімілігін бағалау.
Дипломдық жұмысты орындау барысында келесі жалпы ғылыми әдістер қолданылды: талдау және жинақтау, салыстыру, шетелдік тәжірибе, математикалық статистика әдістер, Қазақстан спорт құрама команасының спорттық жетістіктер. Сонымен қатар, теориялық-әдістмелік негізі Қазақстан Республикасы Президентінің және Үкіметінің нормативтік-құқықтық актілері, анықтамалық, отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, салалық сайттар, Қазақстан құрама командасының жетістіктері мен жүлделі орындары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің мәліметтерін құрайды.
Дипломдық жұмыстың маңыздылығы ұсынылған My football жобасы арқылы спорттық шараларға деген халықтын қызығушылығын ояту және сол арқылы отандық, шетелдік туристерді тарту жолдары басым екені анықталды. Сонымен қатар, дайындалған My football жобасы арқылы жастар арасында, халықтарды туристтік спорттық-бұқаралық шараларға қатысуға, оны тур ретінде қолдануға және де қолдаушы есебінде турист болып баруға кәсіпорынның қызығушылығын тудыруы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік негізі. Зерттеу жұмысының нәтижелері мен негізгі мәліметтері, талдау материалдары және ұсыныстар экскурсиялық қызмет көрсету саласындағы субъектілерге, кәсіпорындарға және ұйымдарға қолданылуға ұсынылады. шетел
Зерттеу жұмысының мақсаттары мен міндеттері дипломдық жұмыстың құрылымын анықтады. Осыған орай, дипломдық жұмысымның құрылымы кіріспеден, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер, 41 суреттен және 7 кестеден тұрады.
1АСПОРТТЫҚ-БҰҚАРАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1АТуристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың мәні мен маңызы, алатын орны
Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда өте маңыздылығын Президент Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан 2030 Бағдарламасы негізінде халыққа жолдауында атап өткен. Осы бағдарлама бойынша 2015 жылға дейін өзінің мүмкіндіктері мен бәсекеге қабілеттілігі тұрғысынан перспективті салаларға: ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымы қатар туризмін де кіргізген [1].
Қызмет көрсетудің көптеген ерекше сипаттамаларымен қатар, туристік өнімге өзінің ерекше өзгешеліктері тән және ол туристік фирмалардың маркетингтік қызметін ұйымдастыруда ескерілетін негізгі факторлар болып табылады. Сонымен қатар, туристік қызмет көрсетушілерге экономикалық, саяси, табиғи, әлеуметтік-мәдени және т.б. факторлар да әсер етеді. Тұрақты нормалар, әлеуметтік ереже, рухани құндылықтар жүйелері, адамдардың табиғатқа, еңбекке, спортқа, демалуға қатынасы ең үлкен күшке ие, сондықтан, демалыстарды ұйымдастыру барысында осындай факторардың мүмкін болатын өзгерістерін қадағалауға болады.
Туристік қызмет көрсету жүйеде әлеуметтік-мәдени, экономикалық, экологиялық және саяси сипатқа ие. Туристік қызметтің осы сипатты белгілері қоғамдық үрдістердің дамуына негіз бола алады (сурет 1).
Туристік қызмет көрсету жүйесі
Экономикалық
Әлеуметтік
Экологиялық
Саяси
* Елдер арасындағы қарым-қатынастың күшеюі;
* Елдер арасында мәдени байланыстардың тереңдеуі
* Туристік табиғи құндылықтармен танысу;
* Адамдарға экологиялық тәрибе мен белум беру
* Бос уақытты өткізуді ұйымдастыру;
* Дүниетанымды және танып білуді кеңейту
* Ақша айналымында валюталық түсімдері көбейеді;
* Салықтық түсімдердің өсуі;
* Өзара байланысты салалардың дамуы
Сурет 1. Ел экономикасындағы туристік қызмет аясының орны
Ескерту - Мәліметтер [2] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорт дене шынықтырудың ажырамас бөлігі болып табылады және ол адамдардың түрлі физикалық іс-қимылдары кезінде қолданылатын рухани және материалдық құндылықтардың жиынтығын көрсетеді, ол өз кезегінде кез келген тұлғаның қандай да бір спорт түріне бейімділігі мен қабілетін байқатады, сол арқылы болашақ спортшы өз қабілетін түрлі жарыстарға қатысу мен жеке дайындықты күшейту арқылы арттырады.
Осыған орай, спортты тәрбиелік және коммуникативтік бағыттағы іс-шараларды қамтитын, қоғамның мүддесі үшін қызмет ететін әлеуметтік сала деп айтса болады, бірақ тұрақты кәсіп деп айтуға келмейді. Спортқа деген қызығушылық жасөспірім балаларда жиі байқалады, себебі бұл оқу жасындағы балаларға басқа пәндер сияқты міндеттелмеген, сол себепті балалар тек өз қалауларымен түрлі спорттық үйірмелерге жазылып қатысады. Болашақ спортшылар осылайша үлкен спорт әлеміне аяқ басады. Бұл өз кезегінде ішкі спорт туризмі мен сыртқы спорт туризмінің дамуына елеулі үлес қосады.
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың маңызы мен алатын орны айтарлықтай екені белгілі, өзіміз білетіндей, дене шынықтыру мен спорт азаматтарды тәрбиелеуде ерекше әлеуметтік маңызға ие және өзара тығыз байланысты, мысалы, жеке тұлғаның психикалық, эстетикалық, моральдық және еңбек қабілетін арттырудағы рөлін айтуға болады.
Бұқаралық-спорт іс-шараларында іс жүзінде көптеген адамның қабілетін дамытатын тұстар бар. Мысалы: танымдық, құндылықты айқындау, байланыс орнату және т.б. Сондықтан дене шынықтыруға адамды баулу барысында олардың санасы мен мінез-құлқын дұрыс жолға қоюға мүмкіндік бар.
Спорттық жаттығулар кезінде қатысушылардың зияткерлік білімінің шыңдалуына да мүмкіндік туады. Бұл қалайша іске асады? Мұнда басты екі байланыс орнатылады, олар: тікелей және жанама. Тікелей байланыс кезінде дене тәрбиесі жаттығушының тікелей интелектуалдық ерекшеліктерінің дамуына үлесін қосады. Себебі спорттық жаттығулар кезінде үздіксіз қозғалыстағы танымдық жағдай орын алатын болғандықтан, қандай да бір тиімді шешім қабылдау үшін ақылдың қажеттілігі туындайды. Тіпті, қарапайым ғана қозғалыс қимылдарын дұрыс іске асыру үшін мынадай сұрақтардың жауабын дұрыс табу керек, мысалы: қимылды қалайша жылдамырақ, нақтырақ жасау керек, жіберген қателіктерді түзеу үшін қандай іс-әрекет жасау керек және т.б. деген сияқты әртүрлі ақыл-ой деңгейіндегі әрекеттерді ұтымды пайдалану керек. Бұнымен қоса бақылау, ой елегінен өткізу, шешім қабылдау сияқты операциялар іске асырылады. Осындай дене қимылы мен сананың қатар жұмыс жасауының арқасында спортшының ойлау қабілеті арта түседі. Ал бұл тек спортта ғана емес, басқа да салаларға пайдасын тигізбек.
Ал жанама байланыс барысында адамның спорттық жаттығуларды жасауы және спортпен айналысуы адамның денсаулығы мен ақыл-ой өрісінің жылдам дамуы мен дұрыс қалыптасуына әсерін тигізетіндігінде. Кез келген адам спортпен кәсіби деңгейде емес, тек денсаулығын сақтау үшін айналысқан жағдайда осы жанама байланыс орын алады.
Назар аудартатын тағы бір жайт, бұқаралық спорттың жаттығушылардың психикалық дамуына тигізер пайдасының көптігінде. Бұл адамдардың бір-біріне, қоғамға, өз-өзіне қатысты әлеуметтік құндылықтарының қалыптасуына септігін тигізбек. Мұндай қасиет жеке тұлғаның қалыптасуындағы маңызды орынға ие, себебі ол қоғамдық-әлеуметтік моральдік нормаларды қамтиды.
Кез келген спорт түрімен шұғылдану белгілі бір топта, жаттықтырушының басшылығымен өзара түсіндіру барысында үйретіледі. Мұндай қарым-қатынас спортшының немесе жеке тұлғаның моральдық жағынан өзін тәрбиелеуіне және қалыптасуына тікелей әсер етеді. Жаттығудың ең басынан-ақ қатысушылар ұжымдық бірліктің не екенін, топтасып және бірігіп жұмыла жұмыс істеудің қаншалықты маңызды екенін түйсінеді. Осындай әрекеттер арқылы адамның ерік-жігері қатая түседі, тәртіпке бағынуды үйренеді және психологиялық тұрғыдағы арнайы нормаларды сақтауды үйренеді.
Спорттық ойындар мен жарыстар арқылы қатысушылар бұқаралық және топтық мінез-құлықты жетілдіруге мүмкіндік алады. Сонымен қатар, бір ұжымда немесе бір командада ойын көрсететін спортшылар топтық қолдаудың қаншалықты маңызды орын алатындығын санасына сіңіреді, сол арқылы өзінің ұжымдағы функциясы мен міндетінің дұрыс іске асырылуына мән беріп, оларды жауапкершілікпен орындайды. Бұған тағы қоса кететін дүние жаттықтырушының басшылығы арқасында ұжым алдындағы жауапкершілік, психологиялық дайындық, командалық парыз, топтың жетістікке жетуіне ат салысу және т.б. сияқты адами қасиеттер шыңдала түседі.
Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты елбасымыздың Қазақстан халықтарына жолдауында Денсаулық сақтау бөлімінде: туризм және спорт министрлігі әкімдерімен бірге елде бұқаралық спортты дамыту үшін бірлескен іс-шараларды анықтап, оларды нақты іске айналдыруы туралы айтылған болатын. 30% - ға дейін қазақстандықтар бұқаралық спортқа тартылуы керектігін айтқан.
Қоғамдық өндіріс жүйесінде дене шынықтыру мен спорттық-бұқаралық іс-шаралардың рөлі мен орны, осы саланың мамандары өздерінің кәсіби міндеттерін қазіргі заман талабына сай атқару барысында жан-жақты дәлелдеуде. Дене шынықтыру және спортпен айналысудың нәтижесінде қоғамдық өндіріске денсаулығы мықты жетілген мамандар дайындау ең маңызды мемлекеттік іс екендігі оның рөлі мен орнын айқындап келеді.
Бұқаралық-спорт пен спорт көп қырлы және сан түрлі қызметтер көрсету жөніндегі қоғамдық пайдалы қызмет болып табылады. Сонымен қатар, халықтың түрлі қажеттіліктерін қанағаттандыратын өндіріс пен түрлі қызметтер көрсету, осы көп қырлы қызметті материалдық-техникалық, ұйымдастырушылық және кадрлық сипаттағы бірқатар шарттармен қамтамасыз етуді көздейді. Бұл республикады дене шынықтыру және спорттық жарыстар мен көріністік іс-шаралар кезінде келушілерге тұрақты қызмет көрсету ұйымдастырылуы тиіс дегенді білдіреді.
Еуропа елдерінде бұқаралық спорт 1966 жылдан бері спорт барлықтар үшін еген терминдермен аталатын болған. Бұл термин барлық елдерде толық қолданылмайды. Мысалы: Голландия мен Жапонияда осы бағдарламалар Тримм деп аталады. Германияда дәл солай, АҚШ-та физикалық фитнес әнд спорт деген атауға ие. Әсіресе Скандинавия елдерінің тәжірибелері көңілге қонады. Швеция мен Норвегия өзендерінің атауымен спорт барлықтар үшін бастауын осы елдердің іштерінде ең алғашқылардың бірі болып қолға алған.
Сонымен Швецияда осы қозғалысқа 1960 жылдан бастап үгіт басталды, бірақ Тримм бағдарламасы 1965 жылдары қабылыданды. Содан екі жылдан кейін осы Тримм бағдарламасы Норвегияда қолданыс таба бастады.
Спорттық бағдарламаларға талдау осы келесі елдердегі мына бағыттарда жүретіні айқындалырып отыр. Олар: дене дайындығының бағыттары, жүрек тамырлар жүйесіндегі әрекеттері жақсарту бағдарламасына байланысты, мысалы Ұлыбритания, Жапония, Үлкен Спорт барлықтарына - дене тәрбиесі және спортпен айналысу сабақтары жаппай ұйымдастыру халықтың дене шынықтыру-сауықтыру шараларына қатынасу бағдарламалары.
Қазіргі таңда халық шаруашылығының салалық құрылымына дене шынықтыру мен спорт кең мағынада келесі бөліктерден енетін әлеуметтік-экономикалық қызмет саласы ретінде анықталады. Және олар келесідей бөлімдерден құралады (сурет 2).
Сурет 2. Дене шынықтыру мен спорт саласындағы қызметтер
Ескерту - Мәліметтер [3] негізінде aвтормен құрастырылған
Суретте көрсетілгендей дене шынықтыру мен спорт саласында атқарылар қызметтер бірнеше бөліктерге бөлінеді. Және спорт дене тәрбиесінің маңызды да, көп әрекетті құрылым бөлігі болып саналады. Оның құрамы келесі 3 суреттегідей.
Сурет 3. Спорт түрлерін құрайтын құрылымдар
Ескерту - Мәліметтер [3] негізінде aвтормен құрастырылған
Осылайша, спорттық-бұқаралық іс-шаралар және спорт халық шаруашылығының бір саласы ретінде адамның жан-жақты физикалық жетілуін қамтамасыз етуге бағытталған қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдардың жүйесінен тұрады [3]. Экономикалық жағын ескере отырып, дене шынықтырудың тұжырымдарына сүйене дене жаттығуларымен айналысу, тиісті білімдер мен дағдылануларды меңгеру, сондай-ақ спорттық іс-шаралардың көрермені ретінде қатысу арқылы, адамның денелік және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыратын қызметтің ерекше түрі болып табылады.
Спорт өз мәнінде - бұл жарысу әрекеті, спорттық жетістіктерге жетуге арналған іс. Спорттық жетістіктер көптеген жылдар бойғы дайындықпен адамның физикалық және психикалық мүмкіндіктерін барынша көрсететін әрекет болып табылады. Дене тәрбиесі мәдениетінің дамудағы түрі бола, спорт-дене тәрбиесінің арнайы үрдісі, физикалық нәтижелердің негізгі, адам ағзасының қозғалыс әрекеттерінде сақталған мүмкіншіліктерін ашады.
Қоғамға ең қажеттcі жаппай бұқаралық спорт, ол қарапайым халықтың қажеттілігін қанағаттандырады, себебі еңбек әрекеттерімен тұрмысқа керекті қозғалыс дағдыларымен дене дайындығының деңгейін қалыпта ұстау мен жетілдіруге ықпалды басты бағытты ұстайды. Жаппай бұқаралық спортпен әрбір жастағы адамдар айналыса алады: балалық кезден бастап қартайғанға дейін және де адам ағзаларының өзгерісіне ықпал жасаумен тұлғалық жетілуіне екпінді әрететтік қозғалыстың нәтижесінде байқалады. Бұған демалысқа тиімді қолданылатын және де айналысудан қанағаттану алатын спорт түрлері кіреді. Бұл жерде қызығушылықты оятатын спорттық әрекет өзінің мазмұнына қарай әр түрлі болып келеді. Ал бұл спорт түрінің негізгі белгісі болып оның өзіндік толықтығы жатады.
Бұқаралық спорт дегеніміздің өзі - спортпен жүйелі шұғылданатын адамдар мен спорт түрлерінің дамуы. Саламатты өмір салтын насихаттап, халықты спортқа тарту аса маңызды. Мұның адамның бойына күш-қуат құйып, рухани болмысын жаңғыртатын бір ден-бір амал екені даусыз. Сондықтан, бүгінгі қазақстандық қо - ғамда бұ - қаралық спортты дамыту - тө - тенше ма - ңызға ие болып отыр. Елдегі жүрек-қан тамыр - лары ауруларынан, нашақор - лық, темекі және алкоголизмнен зардап шегушілер мен өлім-жітімнің артуы, фи - зи - калық ақыл-ой тұрғысынан даму - дың тежелуі, айналып келгенде, ұлт қауіп - сіздігіне, халықтың санасы мен параса - тының өсуіне, рухани дамуына қауіп төн - ді - ретін факторлар екендігі айтылмаса да бел - гілі жағдай. Осының бәрі жиналып келіп Қазақ елінің эконо - микалық өрле - уі - не, саяси тұрақтылығына, халықара - лық бе - делінің артуына да залалын тигізбей қой - майды. Сондықтан, салауатты өмір салтын мемле - кеттік саясаттың бір бағыты ре - тінде жаппай насихаттау алға қойған стра - тегиялық мақсаттарымызға жету жо - лын - дағы басым бағыттардың бірі саналуы тиіс.
Енді, осы арада бұқаралық спорт түрі - нің адам өміріндегі орны, маңызы жөнінде тоқтала кетсек. Себебі, кейінгі кезде, әсіресе, соңғы он жылдықта еліміз адам денсаулығын қорғаудың, кү - шей - тудің, өмір сүру сапасын жоғарыла - ту - дың қаншама ғылыми жетістіктеріне қол жеткізді. Соның аса маңыздысы әрі тұтас ел көлемінде жүзеге асыруға мүмкіндігінің ең жоғарысы - бұқаралық спорт екендігі анықталып отыр.
Спорт туризмін дамуы жаңа серпін беру мақсатында елдің танымал туристік маршруттар картасына неғұрлым тартымды спорт объектілерін кіріктіру арқылы, аумақтардың спорттық брендтерін қалыптастыру әсерінен ішкі туризмді дамытуда алар орны ерекше. Жоғары жетістіктер спорты - келешекте елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы факторларының біріне айналатын спорт индустриясының дамуын пәрменді ынталандырушы күш. Жоғары жетістіктер спорты Қазақстанның әлемдік аренада ілгерілеуіне, отансүйгіштіктің, елі үшін мақтаныш сезімінің қалыптасуына, азаматтардың бірігуіне де ықпал етеді.
Қазақстанда дене шынықтыру және спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыратын салалардың ортақ белгілері мынадай. Біріншіден, өндірістік өнім болып сауықтыру, білім беру, көріністік және басқа да қызметтер болып табылады. Олар қазіргі уақытта түрлі жастағы қызықушылықтар мен материалдық мүмкіндіктердегі адамдардың дене шынықтыру және спортқа деген түрлі қажеттіліктерін қанағаттандырады. Екіншіден, өндірістік үрдісті кәсіби қамтамасыз етуге орта, арнайы және жоғары оқу орындары ұсынған кадрларды дайындаудың көп деңгейлі жүйесімен, ЖОО-дан кейінгі біліммен және біліктілігін көретудің сан алуан нысандарымен қол жеткізіледі. Үшіншіден, саланың материалдық-техникалық базасы болып спорттық ғимараттар, олардың жарақтандырылуы мен мүкәммалы, яғыни қызметтің осы түрлері үшін тән өнірістік емес тағайындаудағы негізгі және айналым құралдары болып табылады. Төртіншіден, бюджеттік қаржыландыру мемлекеттік шығыстардың дербес бабына сәйкес жүзеге асырылады. Бесіншіден, саланы басқаруды дене шынықтару мен спорттық-бұқаралық шаралары дамыту стратегиясын әзірлейтін және оны жүзеге асыру үшін жауапты болатын республикалық және жергілікті деңгейдегі атқарушы билік органдары жүзеге асырады.
Дене тәрбиесі мен спорт түрлерінің физиологиялық негіздері пәнінің негізгі міндеттері болып:
1. Дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану кезіндегі жүмысқа қабілеттілікті арттыру, денсаулықты күшейту негізінде жатқан физиологиялық механизмдер туралы ғылыми дүниеьанымдылықты қалыптастыру;
2. Дене шынықтыру құралдары, әдістері және қоршаған орта факторлары арқылы оптималды дене жұмыс қабілеттілігін сақтау мақсатында барлық адамдарың бойында қимыл қорын қалыптастыру бойынша физиологиялық білім беру;
3. Физиологиялық ақпараттары бағалау негізінде дене шынықтырумен шұғылданатын тұрғындар мен шәуірттерді дене жүктемелеріне төтеп беруді бақылаудың физиологиялық әдістерін, оқыту-шынықтыру үрістерін және дайындықты басқару құралдарын қолдау бойынша дағдыларды қалыптастыру;
4. Спорттық дайындықтың, дене сапаларының және спорттық нәтижелердің дамуын анықтайтын және шектейтін факторлар туралы білім беру;
5. Әртүрлі қарқынды және биоэнергиялық бағытты дене жаттығуларының адам жасына сай организмге әсер етуінің ерекшеліктерін дұрыс бағдарлауға үйретіп, бұл білімдерін оқыту шынықтыру және дене шынықтыру сабақтарын жоспарлау кезінде қолданы;
6. Шынықтыруды дамытудың ерекшеліктерін білу және оны анықтаудың әдістерін тыныштық күйде, стандартты және шекті-қарқынды жүктемелерді орындау кезінде қолдана білу қажет [4].
Қорытындылай келе сонымен туристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың маңызы ерекше болып табылады. Жалпы спорттық-бұқаралық жарыстарды ұйымдастыру ХІХ ғасырдың ортасынан бастап қолға алына бастаған екен. Жалпы бұқара халықты спортқа бейімдеу және қызықтыру еліміздің азаматтарының денсаулығын жақсартуға, сондай-ақ спорттық-бұқаралық іс-шаралар арқылы отандық туризмді дамытуға үлес қосуға болады. Дене тәрбиесі мен спорттық-бұқаралық іс-шаралар түрлерінің физиологиялық негіздері мақсаты - адамның дене шынықтыру мен спортпен шұғылдануына және функциалық дайындығын басқаруға қажетті дене шынықтыру тәжірибесінің физиологиялық негіздеріне арналған өзіндік білім деңгейін көтеру бойынша білім беру және дағдыландыру. Туризм саласын дамытуда қолданылатын жаңа даму үстіндегі және келешегінен үлкен үміт күттіретін болып спорттық-бұқаралық іс-шаралар саналады. Спорттық шараларға қызығушылық қазіргі таңда отандық адамдар арасыныа да, шет елдік туристер арасында да жақсы дамыған. Оған себепкер халықаралық деңгейдегі олимпиадалық және Әлем чемпионаты сияқты жарыстар. Оған тек қана қатысушы спортшылар емес, қолдау, көру үшін баратын туристер де өте көп.
1.2АТуристік қызмет көрсету жүйесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру ережесі
Қазақстан Республикасының Спорт және дене шынықтыру агенттігі 2014 жылы 28 шілдеде № 294 бұйрықпен бекітілген арнайы спорттық-бұқаралық іс-шаралар туралы ережелер шығарылған болатын. Бұл бұйырықта көрсетілгендей бұқаралық-спорттың ұйымдастырылу қағидалары, жалпы ережелері, күнтізбесі және жоспары атты 4 бөлімге бөлініп қарастырылған [6].
Бірінші бөлім ол спорттық-бұқаралық іс-шаралырдың жалпы ережесі. Оларды келесідей бөлімдерге бөлген.Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру қағидалары 2014 жылғы 3 шілдедегі Дене шынықтыру және спорт туралы Қазақстан Республикасының Заңының 7-бабының 38-тармақшасына сәйкес әзірленген және спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру тәртібін айқындайды [7]. Бірыңғай күнтізбе келесідей түрлерге бөлінеді (сурет 7).
Сурет 4. Бірыңғай күнтізбенің жоспарлау бөлімдері
Ескерту - Мәліметтер [7] негізінде aвтормен құрастырылған
Суретте көрсетілгендей бірыңғай күнтізбе спорттық-бұқаралық іс-шаралардың республикалық жоспары және спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өңірлік жоспарлары деген екі бөлікке бөлініп қарастырады. Яғни, республикалық деңгейдегі атқарылатын жоспарлар мен өңірлік, аймақтық дәрежедегі іс-шаралар жоспарын құрайды. Сол жоспардың іске асырылуына өткізілу дәрежесіндегі ұйымдастырушы органдар жауапты болады. Келесі кезекте сол жоспарлардың бөлімдері мен құрылымына тоқталатын болсақ. Оны кесте 1-ден көре аласыздар (кесте 1).
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру бойынша республикалық және аймақтық жоспары кестеде көрсетілгендей 9 бөлімнен тұрады. Және халықаралық және республикалық деңгейдегі спорттық-бұқаралық іс-шаралардың дайындығын, жоспарын, күнтізбесін ағымдағы жылдың алдындағы жылдың 15 желтоқсанына дейін жоспарланып басқарушы органдарға тапсырылып, бекітіледі. Республикалық және өңірлік деңгейдегі спорттық-бұқаралық іс-шаралар, спорттық жарыстарға дайындық ағымдағы жылдың алдындағы жылдың 25 желоқсанына дейін жоспарланып атқарушы органдар өткізілетіні туралы шешімді қабылдап қояды. Республикалық жоспар немесе күнтізбе негізінде халықаралық, республикалық жарыстар аймақтық жоспарға енгізіледі.
Кесте 1
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың бірыңғай күнтізбесін қалыптастыру бойынша республикалық және аймақтық жоспары
№
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың атауы
Спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілу мерзімі және орны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын ұйымдар
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын команда құрамы
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын спортшылар саны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын жаттықтырушылар саны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларға қатысатын төрешілер саны
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастырушылар
Спорттық- бұқара лық іс-шаралара қатысушыларды іссапарға жіберуші ұйымдар
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 бөлім - кешенді халықаралық және республикалық жарыстар
2 бөлім - дене шынықтыру-бұқаралық және сауықтыру іс-шаралары
3 бөлім - ұлттық спорт түрлері
4 бөлім - мүгедектер арасындағы жарыстар
5 бөлім - жазғы олимпиадалық спорт түрлері
6 бөлім - қысқы олимпиадалық спорт түрлері
7 бөлім - олимпиадалық емес спорт түрлері
8 бөлім - қолданбалы және техникалық спорт түрлері
9 бөлім - дене-шынықтыру спорттық ұйымдар өткізетін іс-шаралар
Ескерту - Мәліметтер [7] негізінде aвтормен құрастырылған
Республикалық жоспардың негізінде дене шынықтыру - спорттық ұйымдар өздерінің спорттық-бұқаралық іс-шараларына жоспар даярлайды.
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізілу тәртібінде жоспар мемлекеттік бюджеттен де, спорттық федерациялардан, демеушілердің қаражат көздерінен де қаржыландырылатын спорттық-бұқаралық іс-шаралар да болады. Халықаралық деңгейде өткізілетін жарыстарға ең алдымен халықаралық федерациямен арнайы келісіліп, жоспарланып, жарыс өткізілетін орынның атқарушы органның арнайы жазбаша келісімімен бекітіледі. Және ұйымдастырылғалы отырған спорттық-бұқаралық жарсықа қанша қаржы көзі жұмсалатыны туралы қаржы-экономикалық есебі, яғни сметасы жасалады. Жасалу жолын келесі суреттен көре аласыздар (сурет 5).
Сурет 5. Республикалық деңгейде ұйымдастырылатын спорттық-бұқаралық іс-шараларға қажетті құжаттар
Ескерту - Мәліметтер [8] негізінде aвтормен құрастырылған
Ал, мемлекет ішінде болатын Қазақстан Республикасы Президентінің Кубогі немесе жүлдесіне арналған спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыруда келесідей нұсқаулықтарға сүйенеді (сурет 6).
Сурет 6. Мемлекет ішінде болатын спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастырудағы нұсқаулықтар
Ескерту - Мәліметтер [8] негізінде aвтормен құрастырылған
Жоғарыда айтып өткеніміздей спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізуде арнайы заңмен бекітілген талаптар мен ережелері бар. Ол ережелерде көрсетілгендей Қазақстан Республикасы аумағында спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілуі барысында келесі ұйымдар мен мекемелер сол жерде болулары міндетті болып табылады. Сурет 7-ден жарыс барысына жауапты ұйымар көрсетілген (сурет 7).
Сурет 7. Қазақстан Республикасы аумағында спорттық-бұқаралық іс-шаралардың өткізілуі барысында қатысатын ұйымдар
Ескерту - Мәліметтер [8] негізінде aвтормен құрастырылған
Қазіргі таңда спорттық және спорттық-бұқаралық іс-шараларға деген қызығушылық қалың көпшілік арасында жоғарғы дәрежеге ие. Сол себептен де жарыстың өткізілуін ақпарат құралдары мен телекоммуникация ұйымдары арқылы таратады. Халықаралық турнирлерді ұйымдастырудағы пресс-орталықтардың жұмысы өте маңызды. Жарыстар туралы бақыланатын ережелерді Қазақстан Республикасы БАҚ құралдарына, ТМД және Шет ел елдеріне тарату болып табылады. Кез келген халықаралық дәрежеде ұйымдастырылған жарыстардың мақсаты спорттық қоғамдастықтың жоғарғы деңгейдегі әлемдік жарыстары тек қана елдің мақтанышы емес, сонымен қатар, әлемдік деңгейдегі спорттық қоғамдастықтың назарын, қызығушылығын сол елде арттыру болып табылады.Қазіргі таңда спорттық-бұқаралық жарыстардың ұйымдастырылуына басты орында PR жасау болып табылады. Технологияның дамыған заманында PR модульдің жаңа түрлері жыл сайын шығып отырады. Сондай модульдің бірі болып PR модульдік технологиясы мен RePLACE жарнама жасаудағы соңғы талаптарға сай әрі нәтижелі жүйе болып саналады.
RePLACE формуласы - PR іс-шаралары.
oo Reinvent. Коммуникация қалыптастырудағы жаңа көзқарастар. Шешім шығарудағы инновациялық әдістер.
oo Planning. Жоспарлау, анықтама жасау, коммуникациялық орталықтар мен сәйкес келуші құралдарды таңдау.
oo Action. Шараларды іске асыру, әсер етуші жағдайлар
oo Communcation. Ақпараттық- коммуникациялық құралдардың бағдарламасын іске асыру.
oo Evaluation. Бағалау: нәтижелерді анықтау және бағдарламаға түзетулер енгізу.
Енді жасалған PR жарнамаларды тарату құралы ретінде БАҚ құралдарын алсақ болады. Іс-шаралардың халықаралық немесе республикалық деңгейіне қарай таратылу жолары да әр түрлі болып келеді және таратылу әдістері де басқаша болып саналады. Өткізілетін жарыс халықаралық деңгейде болса онда БАҚ-ның да таратылу әдістері күрделірек болады. Ендеше, халықаралық турнилер мен жарыстарды ұйымдасытрушылар жарыстың өтілу барысын БАҚ арқылы тарату әдісіне толығырақ сурет 8-де тоқтала кетейік (сурет 8).
Сурет 8. Халықаралық турнилер мен отандық жарыстарды БАҚ арқылы тарату әдісі
Ескерту - Мәліметтер [9] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізетін ұйымдардың дайындығы мен атқаратын міндеттердің ең бастысы болып жарыстың өткізілетін орны мен уақытымен келісу болып табылады (сурет 9).
Сурет 9. Жарыстардың өткізілу орындары мен уақытының келісілуі
Ескерту - Мәліметтер [9] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру туарлы заңнамаға сәйкес жарыстың өткізілу мерзімінің келісілу уақыты көрсетілген. Спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізетін ұйымдардың дайындығы мен атқаратын міндеттердің ең бастысы болып жарыстың өткізілетін орны мен уақытымен келісу Қазақстан спорт министрлінінің бекіткен ережелер негізінде бекітіледі. Осы заңнама негізінде арнайы ереженің 2-тармағында жарыстың деңгейіне байланысты ұйымдарға, спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізетін ғимараттарында жарыстың өткізілуі туралы қоғамдық тәртіптік іс-шараларға қатысушылар мен келуші қонақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шараларды және басқа да талаптарды жоспарлау мен қамтамасыз ету жөнінде жарыстың алдында 3 ай бұрын келісілуі керек, ал облыстық, аудандық және қалалық жарыстың өткізілуі туралы 1 ай бұрын ұсынылуы тиіс. Іс-шараға қатысушылардың, шешім шығарушы төрешілердің, басқа да көмекші қызметкерлердің, жарысқа қатысушылардың уақытылы келуін, тәртіптік нормаларын, жарыстың спорттық киім эстетикалық талаптарын сақтауды қамтамасыз етеді.
Халықаралық дәрежеде ұйымдасырылған жарыс үшін мақсаттық топтың болуы міндетті. Мақсатты топтар құрамына ұйымдастырушылап мен қатар демеушілер, сарапшылар, реттеуші сынды органдардың болуы. Халықаралық дәрежеде ұйымдасырылған жарыс үшін мақсаттық топтың болуы міндетті. Мақсатты топтар құрамына ұйымдастырушылап мен қатар демеушілер, сарапшылар, реттеуші сынды органдардың болуы. Және олар өздеріне жауапты міндеттерді бөліп алады. Бұл топтық құрамы жайлы келесі суреттен көруге болады (сурет 10).
Серіктестер
Спорттық қауымдастық
Демеушілер
Реттеуші органдар
Көшбасшылар пікірі
БАҚ
Сарапшы қауымдастық
Сурет 10. Халықаралық жарыстардың өткізілу барысындағы мақсатты топтар
Ескерту - Мәліметтер [10] негізінде aвтормен құрастырылған
Хабарландыру бағдарламаларының өзін коммуникациялық әдіс арқылы таратуға болады.
Коммуникациялық әдісі:
oo хабарландыру пресс-конференциясы;
oo жарыс жұмысының басталуы туралы хабардар ету;
oo жарыс туралы ақпарат;
oo қатысушылар тізімі (биографиясы, қызықты фактілері);
oo жарыстың ерекшелігі;
oo өткізілу бағдарламасы;
oo рресс-орталық жұмысын хабарлау;
oo форум туралы ақпаратты сайт беттеріне шығару;
oo БАҚ өкілдерінің аккредитациясының басталуы;
oo пресс-орталық жұмысынң басталуы;
oo БАҚ үшін қызметтік бағдарламасын шығару;
Коммуникациялық әдістің мақсаты турнирдің, жарыстың ақпараттық қамтамасыз ету. Ақпараттық қамтамасыз ету турнир төңірегіндегі іс-шаралар, жарыстар, кездесулер барлық бұқаралық ақпарат құралдарына бірдей қолжетімді және басты болып саналатын қонақ ретінде спикерді атап айтсақ болады. Спикерді ақпаратпен қамтамасыз ету де коммуникациялық басқаруға жатады. Оған ұйымдастырушы, қатысушылар, бапкерлер, төрешілер, VIP-қонақтар туралы биографиялық, заңды және олардың шығып сөз сойлеуі туралы тізіммен қатамасыз етед, ал сөз сөйлеуші тұлғаға ақпараттық қамтамасыз ету барысымен пікір айту, комментарии, ұсыныстар туралы мағлұматтар айтып отыруы керек.
Спорт және дене шынықтыру саласындағы Қазақстанның мемлекеттік саясатының өзіне тән ерекшелігі дәстүрлі түрде бұқаралық спорт пен жоғары жетістіктер спортын дамытудың теңгерімді тәсілдерін іске асыру болып табылады. Бұқаралық спорт саласында ел халқының дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылдануын қамтуды ұлғайту басым бағыт болып отыр.
Республика халқының жалпы санынан дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар санының тұрақты өсуі байқалады. 2012 жылы - 21,6 %, 2013 жылы - 23,2 %, 2014 жылы - 25,1 % (сурет 11).
Сурет 11. 2012-2015 жылдар аралығындағы Республика халқының спортпен шұғылдану санының өсуі көрсеткіші
Ескерту - Мәліметтер [11] негізінде aвтормен құрастырылған
Статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ Республикамызда спортпен шұғылданатын адамдар саны 2012 жылы 21,6 %-құраған ал, 2014 жылы - 25,1 %-ы көрсетеді. Бұл дегеніміз 2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы 3,5%-ға халықтың спортпен айналысуы көбейгендігін көреміз. Спорттық-бұқаралық іс-шараларды дамыту барысына атқарылап жатқан жобалардың нәтижесінде халықтың спортқа деген қызығушылығы пайда бола бастағандығының нәтижесі деп білеміз. Және қарапайым халықтың спортқа деген қызығушылығы жас ерекшеліктеріне де байланысты. Жастар физикалық жағынан көп күш шығаратын және де белсенді спорт түрлеріне қызығатын болса, орта жастағы адамдар көпшілікпен бірге қамтылған, белсенділігі аздау спорт түрленіне басымырақ қызығушылық танытады. Айта кететін тағы бір жайт студенттер арасында спортқа деген бейімділік өте жоғары деңгейде. Себебі бұл жасөспірімдер арасына басқа жас ерекшеліктерімен салыстырғанда бәсекелестік жақсы дамыған. Ендеше келесі сурет 12-ден жас ерекшеліктеріне байланысты статистикалық мәліметтерді көре аласыздар (сурет 12).
Сурет 12. Спортпен шұғылданатын жас ерекшеліктеріне байланысты адамдар үлесі
Ескерту - Мәліметтер [11] негізінде aвтормен құрастырылған
Спорт секцияларына баратын студенттерді қамту - 55,8 % немесе 278.6 мың адам, еңбек ұжымдарында дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар саны - экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 15 %-ын немесе 1,6 млн. адамды; дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын мүгедектер саны - 9,2 %-ды немесе 22,6 мың адамды құрады.
2014 жылы дене шынықтыру ұжымдарының саны 19,3 мың болды.
Дене шынықтыру және спорт ұжымдарында барлығы 92,5 мың спорт секциясы құрылды, оларда 3,3 млн. адам, оның ішінде ауылдық жерде 1.6 млн. адам спортпен шұғылданады.
Халықты дене шынықтырумен қамтуды көп жағдайда саланың қолданыстағы инфрақұрылымы айқындайды.
Ведомстволық статистикалық есепке сәйкес 2014 жылы елде 34,9 мың спорт құрылысы жұмыс істеді және 2013 жылмен салыстырғанда 2 %-ға өскен (34,2 мың спорт құрылысы).
Соның ішінде: 25,7 мыңы - спорт мектептерін қоса алғанда, білім беру мекемесі объектілеріне, 9,3 мыңы - дене шынықтыру-спорт мақсатындағы объектілерге жатады.
Қорытындылай келе спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру барысында халықаралық және республикалық дәрежедегі жарыстарды өткізу барысымен танысылды және де өткізілуге жауапты ұйымдардық міндеттері көрсетілді. Іс-шаралырдың болуы барысында жарнамалау үшін БАҚ құралдырын қолдану арқылы жарнамалау әдістері сипатталды.
1.3 Шетел тәжірибесіндегі спорттық-бұқаралық іс-шаралар ұйымдастыру ерекшеліктері
Экономикалық жағынан алдыңғы қатарлы дамыған мемлекеттердің тәжірибесінде, тұрғындардың 40 пайызға жуығы бұқаралық спортпен шұғылданады екен. Соның ішінде, суда жүзу, футбол, теннис, мәнерлеп сырғанау, сондай-ақ, велосипед тебу сияқты спорт түрлері Батыс Еуропада халықтың күнделікті жаттығуына айналған десе болады. Осы Батыс Еуропа елінің ішінде Шве - цияда велосипедпен жүр - етін адамдардың саны жеңіл көліктен де көп кездеседі [12].
Шетелде бұқаралық спорт бірінші кезекте халықты сауықтырудың, өзін-өзі жетілдіруге қол жеткізудің, өзін көрсетудің және дамытудың тетігі, сондай-ақ зиянды әрекеттерге қарсы күрестің құралы екені белгілі. Сондықтан мемлекеттер халықты бұқаралық спортпен айналысуға тартуды негізгі мақсат етіп қоя отырып, бұқаралық спортты дамыту мәселесіне ерекше мән береді. Елімізде бұқаралық дене шынықтыру-спорттық қозғалысты дамытудың нәтижесі отандық спортшылардың Олимпиада және Азия ойындарындағы, әлем және Азия чемпионаттарындағы жоғары жетістіктері болды.
АҚШ-та мектептік, студенттік және бұқаралық спорт толығымен жергілікті биліктің құзыретінде болып табылады. Канада, Франция, Италия, Финляндия және басқа да бірқатар елдерде балалар мен жасөспірімдердің және студенттер спортының шығыстарының негізгі үлесін жергілікті бюджет арқалайды. Финляндия мен Норвегияда спортқа бөлінген ақша аударымының 80%-ы жалпыға ортақ пайдаланудағы спорт объектілерін салуға және балалар мен жасөспірімдер спортын дамытуға бағытталады. Бізде керісінше: 80%-ы шеберлер командасына және тек 20%-ы ғана балалар спортына бөлінеді. Елдің спорттық жүйесі балалар спортына басымдық беріле отырып құрылуы қажет. Мекемелерде, ұйымдарда және халықтың тұрғылықты жері бойынша дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарын ұйымдастыруда күрделі проблемалар бар. Ұйымдар экономикалық тұрғыдан орынсыз деген себеппен спорттық және сауықтыру объектілерін ұстаудан бас тартады, дене шынықтыру және спорт мамандарын қысқартады.
Бүгінгі күні бүкіл ел бойынша тек 530 балалар мен жеткіншектер клубы жұмыс істейді, ведомстволық спорт қоғамдарының жұмыс тәжірибесі жоғалған, дене шынықтыру-сауықтыру қызметінің құны қымбаттауда. Талдау көрсеткендей, бағасы жоғары болғандықтан, жастардың көпшілігі спорттық-сауықтыру қызметіне қол жеткізе алмайды. Біздің ойымызша, Еуропаның тәжірибесі бойынша қоғамдық ұйымдар құру қажет. Мысалы, Финляндияда 54 спорт одағын, 18 аумақтық органды, 4335 спорт клубы мен 1,1 млн. адамды біріктіретін спорт ұйымы жұмыс істейді. Швецияда Баршаға арналған спорт бағдарламасы бойынша жұмысты негізінен 2 мыңнан астам клубқа тиесілі 360 мың ресми тіркелген мүшесі бар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz