Туристік қызмет нарығында заманауи-ақпараттық технологияларды қолдану ерекшеліктері
Туристік қызмет нарығында заманауи-ақпараттық технологияларды қолдану
ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B090200 – Туризм мамандығы
МАЗМҰНЫ
Бет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1. ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ НАРЫҒЫНДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ РӨЛІ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ МӘНІ
1. Туризмдегі ақпараттық технологиялардың түсінігі және олардың
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2. Туризмдегі ақпараттық технологиялардың
топтастырылуы ... ... ... ... ...15
3. Шетелдердің туризм саласында ақпараттық технологияларды
қолданудың
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 25
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТАЛДАУ (SUN TOUR ASTANA туристік компания мысалында)
1. Қазақстан Республикасында заманауи-ақпараттық технологияларды
қолданудың қазіргі жағдайын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..34
2. SUN TOUR ASTANA ЖШС туристік компаниясының қызметінде
ақпараттық технологияларды қолдану жағдайына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ...41
3. SUN TOUR ASTANA туристік кәсіпорынның ақпараттық
технологияларды пайдалануын
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .52
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ НАРЫҒЫНДА ЗАМАНАУИ-
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
1. Қазақстан Республикасының туристік қызмет нарығында виртуалды
3D турларды қолдануды дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6 1
2. Туристік қызметтер нарығы саласындағы туристік кәсіпорындардың
виртуалды 3D турларын
қолдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...67
3. Қазақстан Республикасындағы виртуалды тур мен 3D панорамасын
жасауы және фототүсірілімінің
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..84
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 86
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..8 9
КІРІСПЕ
Туризм әлемдік экономиканың ең жоғарығы табысты және әлдеқайда
динамикалық салаларының бірі болып табылады. Туризмнің табысты дамуы көлік
және байланыс, құрылыс, ауыл шаруашылық, халықтың тұтыну тауарларының
өнімдері және т.б. сияқты экономиканың негізгі секторларының дамуына
ықпалын тигізеді. Тез қарқынмен өсіп келе жатқаны үшін туризм экономикалық
феномен болып танылған. Әлемдік туристік ұйымның болжамы бойынша (ӘТҰ)
XXIғ. туризм индустриясының өсуі қайтымсыз болады, ал 2020 жылы
халықаралық туристік сапарлар 1,6 миллион бірлікті құрайтын деңгейге
жетеді деп атап өткен [1].
Заманауи жағдайдағы әлемдік экономиканың дамуында туризм бастапқы және
динамикалық дамушы салалардың бірі болып танылып келеді. ДТҰ мәліметтері
бойынша туризм автокөліктер, азық-түлік, химия және жанар-жағармайдан
кейін, тауарлар мен қызметтердің (7,4%), әлемдік экспортының төртінші
орынын иеленеді. Аталмыш сала табыс табу бойынша әлемдегі мұнай өндіру мен
автокөлік құрастыру өнеркәсібінен кейінгі үшініші орында тұр.
Туристік - дем алу бай әлеуеті бар Қазақстан, туризмнің жеткіліксіз
даму деңгейімен сипатталады. Жалпы ішкі өнімдегі үлесі (тұру және
тамақтану қызметтері бойынша ғана саналынған) шамамен 0,3% құрайды. 2014
жылы туристік қызметтің табысы 171,7 млрд.теңгені, ал 2015 жылы екі есе
көп болды (77,6 млрд. тенге). Саладағы қызмет етушілердің саны 159 000
адам санын құрады. 2014 жылы республикалық бюджетке 28,2 млрд. теңге салық
төленді.
Қазақстан ерекше табиғи ресурстарға және көшпелі халықтың өзіндік
мәдениетіне ие бола тұра, халықаралық және аудандық нарықтарда туризмді
дамыту үшін пайдаланбаған зор әлеуеті бар. Туристік дем алу ресурстардың
және тарихи-мәдени мұраның әлеуеті республикаға халықаралық туризм
нарығында үйлесімді интеграцияланып, елдегі туризмнің қарқынды дамуына
мүмкіндік береді. Бұл тұрғындадың тұрақты жұмыс жасауы мен табыстарының
өсуін қамтамасыз етіп, туризм саласының дамуымен қатар, ұлттық экономикаға
инвестицияның құйылуына ықпалын тигізеді.
Қазақстан Республикасының туристік нарығындағы ақпараттық
технологиялар мемлекеттік деңгейдегі экономиканың басым салаларының бірі
болып танылған. Елдің индустриалды-инновациялық экономикасының дамуының
жағдайында жетекші рөлге кластерлер жүйесі жатады, оның ішінде туристік
кластерелер. Бұл саладағы дамудың заманауи үрдісі, туристер әйгілі
курорттармен жақсы таныс бола тұра, туристік секторлардың енді дамып келе
жатқан елдерге ұмтылады [2].
Халықаралық нарыққа шығатын туристік фирмалар мен туризмді басқаратын
органдар өз қызметтерінде халықаралық интеграциядағы міндетті жағдай және
ақпараттық-қаныққан саланың заманауи туристік бизнестің түсінігі болып
табылатын, жаңа ақпараттық технологияларды иегру мәселелерімен тап болады.
Осыған орай, бүгінгі таңда туризмде қолданыстағы ақпараттық жүйені талдау,
ақпараттық технологиялардың қолданудағы негізгі бағыттарды зерттеу және
ақпараттық жүйелерді пайдалану бойынша туризм менеджментінің ұсыныстарын
әзірлеу ерекше өзекті болып табылады.
Жоғарыда аталғандардың негізінде, ақпараттық технологиялар нарығын
зерттеу және оның Қазақстандағы туризмнің дамуы үшін пайдалану аса маңызға
ие бола отырып, тақырыптың өзектілігін арттырады.
Аталмыш жұмыстың мақсаты, туристік қызметтер нарығындағы ақпараттық
технологиялардың дамуын және қолданылуын талдау сонымен қатар, туристік
мекемелерде ақпараттық технологияларды неғұрлым өнімді пайдалану үшін Web-
сайттың өңделуі болып табылады.
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
– Қазақстандағы ақпараттық технологиялар нарығын зерттеу;
– ҚР туристік мекемелеріндегі туристік қызмет көрсету нарық саласында
ақпараттық технологияларды дамыту және пайдалану деңгейін анықтау;
– басқа елдерді мысалға ала отырып, 3D турын пайдаланудағы сәттілігін
талдау;
– Астана қаласындағы туристік қызметтер нарығының саласында виртуалды
3D тур сияқты ақпараттық технологияларды пайдалануда барлық
мүмкіндіктерді қарастыру;
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны, ҚР яғни, нақты Астана қаласындағы
туристік қызметтер мекемелеріндегі қолданылатын ақпараттық технологиялар
нарығы болып табылады.
Ақпараттық технологияларды пайдалануды талдау барысында техникалық
жаңалықтарды пайдалану деңгейі жеткілікті дамымағанын, бәсекеге қабілетті
еместігін, аз қаржыландыратынын көрсетті. Туризмдегі ақпараттық
технологияларды дамыту мәселесі қазіргі уақытта яғни, Астана-EXPO 2017
іс-шарасын өзткізу науқанында ерекше өзекті және қажетті. Астанаға
туристтердің үлкен ағымда келуін күтуде, осыған орай қалада бейімделуге
қажет болатын ең үздік Туристік қызмет көрсету бойынша жылдам қозғалысымен
танысу үшін керек. Заманауи шын мәнінде туризм, әлемдік экономикадағы
жоғары табысты және қарқынды дамушы сала болып табылады.
Зерттеу құралы, Астана қаласына виртуалды технологияларды енгізу және
одан әрі дамыту болып табылады.
Зерттеудің әдістемелік негізін өнеркәсіп Министрлігінің және Қазақстан
Республикасындағы жаңа ақпараттық технологиялардың заңнамалық құжаттары,
Қазақстан Республикасының казнетіндегі виртуалды 3D турлары, туризм мен
ақпараттық технологиялар саласындағы ғылыми еңбектер, алдыңғы қатардағы
Web-сайттар өңдеуші-компанияларының өкілдерінің мақалалары, туризмдегі
ақпараттық технологиялар бойынша ғылыми конференцияларға қатысушылардың
сөз сөйлегендері құрайды.
Димплломдық зерттеудің тәжірибелік мағыналығы негізгі теориялық
жағдай мен қорытындылары Туризмдегі ақпараттық технологиялар курсын
өткізуге, туристік нарық және қонақ үй бизнесі үшін ақпараттық
технологияларды пайдалану саласындағы мамандарды даярлауға, сонымен
қатар, виртуалды 3D турларда ақпараттық технологияларды пайдаланудағы
мәселелер бойынша ғылыми-зерттеу өңдеулері пайдалануы мүмкін. Зерттеу
нәтижесі, жергілікті туристік өнімдерді және туристік қызметтерді
халықаралық нарыққа жылжыту мақсатында, Қазақстан Республикасының туристік
қызметтер нарығының саласындағы ақпараттық технологияларды құру үшін
пайдалануы мүмкін. Сонымен қатар, ұсынылған ұсыныстар Қазақстандағы
нарықта пайда болған туристік фирмалардың менеджментіне туризмдегі
ақпараттық технологиялар нарығында ұсынылатын жолдарды таңдауға және
компьютерлік технологиялар ағымын түсінуге мүмкіндік береді.
1 ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ НАРЫҒЫНДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ РӨЛІ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ МӘНІ
1.1 Туризмдегі ақпараттық технологиялардың түсінігі және олардың мәні
Ақпараттандыру-дамыған мемлекеттердің қоғамдық қатынастар жүйесінің ең
көрнекті мүмкіндіктерінің бірі болып табылады. Адамзат ақпарат пен білім
адамдардың барлық қызмет саласында анықталатын рөлге ие болатын
өркениеттің даму кезеңіне шықты. Сонымен қатар ақпарат қазіргі заманғы
қоғамда экономикалық дамуда негізгі фактор болып табылады.
Ақпараттық технологиялар- ақпараттарды жинау, өңдеу, талдау, сақтау,
тарату және қолдану үшін пайдаланатын заманауи жағдайында жаңартылған
әдістерді қолдану және терминдердің механизімі. Ақпараттық технологиялар
туралы микроэлектроника саласындағы жетістіктердің арқасында өндірістік
қызметке, қызмет көрсету саласына және адамның жалпы өміріне айтарлықтай
ықпалын тигізетін ғасыр технологиясы ретінде айтады. Микроэлектроника
компьютердің көмегімен жобалау және өндіру саласындағы өңдеулер үшін
негіз құрайды; икемді өндірістік жүйелерге; жеке компьютерлерге,
автоматтандырылған басқару жүйесіне (АБЖ); видео мәтінге;
телеконференцияларға [3].
Ақпараттық технология мағынасының өзі информатиканың құрылу
үрдісінде ХХ ғасырдың соңғы онжылдығында пайда болды. Ақпараттық
технологиялардың ерекшелігінің бастысы пәні де, өнімі де ақпарат, ал еңбек
құралы – есептеу және байланыс құралы болып табылады. Бүгінгі таңда
ақпарат басқада материалдық ресурстармен қатар, нақты өндірістік
ресурсртарында қарастырыла бастады. Ақпаратты өндіру және оның білімінің
жоғарғы деңгейі қолданыстағылардың модификациясына және жаңа
технологиялардың құрылуына шешуші ықпалын тигізеді. Он жыл бұрын
ақпараттық технологиялар және туризмге сәйкес келмейтін серіктестер болып
келген. Ал бүгінгі таңда бұл екі ұғым бір бірімен тығыз байланысты, тіптен
туризмнің жаңа түрі пайда болды- альтернативті туризм немесе электронды
туризм [3, с.18].
Белгілі болғандай туризм, қызметтерді сату деген ұғымды білдіреді.
Біріншіден –ол өндіруші де, тұтынушы да тұрғысынан кешенді және түрлі
қызметтер. Екіншіден- көрінбейтін, өзгергіш және кешенді қызмет. Ал,
үшіншіден-ақпараттық-қаныққан қызмет. Туризмнің дәл осы сипаттамалары оны
ақпараттық технологияларды пайдалану үшін ең мінсіз қолайлы сала ретінде
қарастырады. Туристік құрал кез келген экономикалық қызмет саласаның
құралына өте ұқсас болып келеді. Туристік қызметтердің өндірушісі
үкіметтік және коммерциялық ұйымдардан, сауда ассоциациасынан тұратын
анықталған басқаратын құрылымның ішінде қызмет етеді (мысалы, қонақ үй,
әуе көлігі, туристік агенттер және т.б.). Туристік қызмет өндірушілері
анықталған нақты жеткізуші санаттарына топттастырылады (авиакомпаниялар,
қонақ үйлер, авто көлікті жалға беру, туристік орындардағы қызмет, көтерме
фирмалар (туроператорлар) және бөлшек фирмалар (турагенттер). Тұтынушылар
(туристер) барлық туристік жүйенің соңғы сатысы болып табылады [4].
Өнеркәсіп саласындағы қызметті, жарнамаларды жылжыту мен салық салуды
реттеуге тоқталатын болсақ, мұнда туристік қызметтерді жеткізушілерді
бірігейлік әлеуметтік-экономикалық жүйеге бірлестіру үрдісінде ақпарат
маңызды рөль атқарады. Ақпарат әр түрлі жеткізушілерді бірігейлік туристік
жүйе аясында біріктіретін байланыстыру буыны болып табылады. Солай бола
тұра, туризмнің ерекшелігі өндіруші мен жеткізушінің өзара-қатынасы
тауармен емес, ақпараттар ағымымен жүзеге асырылады. Бұл ақпараттық
ағымдар тек қана нақты деректердің ағымы ғана бола тұра қоймай, соынмен
қатар-қызметтер мен төлемдер болып танылады. Қонақ үйге ұшақтардағы
орындарға орналастыру деген сияқты қызметтер физикалық түрде көрсетілмейді
және белгіленеген орындарды сатуда қарастырылмайды. Өнімнің болуы мен
сапасына бір ғана жолбасшы ол- ақпарат болып табылады. Сондықтан нақты
ақпаратпен қамтамасыз ету мен оның таратылу жылдамдығы тұтынушыларға
олардың қызметтерін ұсыну сияқты, туристік салада да орнығып тұру үшін
маңызды болып келеді. Туристік өнеркәсіпке ақпараттық технологияларды
енгізу ол бірнеше кезеңдерден тұратынын атап өту керек. Бірінші кезең-
деректерді жинау. Оның басты мақсаты кәсіпорынның ақпараттарға негізделген
үрдістерді автоматтандыру арқылы жедел қызметінің тиімділігін жоғарылату
болды. Бұл кезең 1960 жылдары басталды және оған шағын-компьютерлерді
пайдалану тән болды.
Екінші кезең-ақпараттық жүйелерді басқару. Оған ақпаратты таратуды
ұйымдастыру талаптарын жетілдіру арқылы басқару тиімділігін арттыруға
себеп болатын ақпараттық технологиялар жатты. Олар 70 жылдары енгізілді
және сол кезде-ақ ақпараттық рестурстармен байланысты кәсіпорындарды
салалық ерекше басқару әдістерін пайдаланды. Бұл уақытта, ақпараттық
технологиялар ішкі маркетингтің және әкімшілік функцияларының қажеттілігі
үшін қолданылды.
80-ші жылдардың басында стратегиялық ақпарат жүйесінің кезеңі
басталды, оның мақсаты өзгерту немесе табиғатты немесе туристік бизнестегі
әрекеттер арқылы фирмалардың бәсекеге сай болуын жақсарту болды. Бәсекеге
сай болуын жоғарылату жолы арқылы интеграциялық желілердің әр түрлері
енгізілген болатын:қызметті жетілдіру үшін, функционалды және іскерлік
желісі бойынша үйлестіру үшін, сонымен қатар, ішкі ұйымдармен
байланыстарды нығайту үшін.
90-шы жылдардың соңында төртінші кезең басталды- Желілер кезеңі.
Аталмыш кезеңде барлық дәрежедегі желілердің бірігуі болды: ұйымдар,
аймақтық және ғаламдық. Бұл кезеңнің негізгі сипаттамасы-ақпараттық
технологиялардың мүмкіндіктерін жетілдіру, құралдардың көлемін азайту, оны
алудағы төмен шығындар бола тұра, сенімділігін жоғарылату, әлемнің әр
жерінде орналасқан теримналдардың өзара байланысы. Бұлардың барлығы
ақпараттық технологиялар туризмнің барлық ұйымдарының қызметтеріндегі
қажетті құралдарының бірі болып қалуына ықпалын тигізді. Нәтижесінде
90-шы жылдардың ортасында барлық кәсіпорындар ұсынылатын
өнімдердің және географияның көлеміне қарамастан бизнесті қайта
ұйымдастырудың күрделі үрдісінен өтті [5].
Толығымен алғанда, қоғамның заманауи дамулық кезеңі үшін ақпараттық
технологилардың рөлі мен маңызыдылығын талдай отырып, бұл рөлдің
стратегиялық қажетті болып табылатынын, ал бұл технологиялардың
маңыздылығы келер болашақта тез қарқынмен жоғарлайды. Дәл осы
технологияларға бүгінгі таңда мемлекеттің технологиялқ даму саласындағы
анықталатын рөлі жатады. Бұл қорытындылардың аргументтері үшін өндірістік
және әлеуметтік технологияларға қатысты оларды басымдық орынға
итермелейтін ақпараттық технологиялардың еркше қасиеттері (жеделдігі, қол
жетімділігі) болып табылады.
Ақпараттық технологиялардың қоғамның дамуы үшін стартегиялық мағынаға
ие ерекше қаситеттерінің қатарына келесі ең маңыздыларды атап өткен жөн:
Біріншіден ақпараттық технологиялар бүгінгі таңда қоғамның дамуының
стартегиялық маңызды факторы болып табылатын қоғамның ақпараттқы
ресурстарын белсендеттіруге және тиімді пайдалануға мүкіндік береді.
Тәжірбие ақпараттық ресурстарды (ғылыми білімдер, ашулар, өнертабыс,
технологиялар, озық тәжірибе) белсендеттірутарату және тиімді пайдалану
айтарлықтай басқа ресурстардың үнемделуіне ықпалын тигізетінін
көрсетеді:шикізатты, энергияны, пайдалы қазбаларды, материалдарды және
жабдықтарды, адамдардың ресурстарын, әлеуметтік уақыттарды. Екіншіден
ақпараттық технологиялар соңғы жылдары адамзаттың қоғамдық тіршілік
әрекетінде айтарлықтай орын алатын, оңтайландыруға және көптеген
жағдайларда ақпараттық үрдістерді автоматтандыруға мүмкіндік береді.
Өркениеттің дамуы жұмыспен қамтылған халықтың еңбек объектісі мен
нәтижесі енді материалдық құндылықтар болмай, ең бастысы ақпараттық және
ғылыми білімдер болатын ақпараттық қоғамның құрылуының бағытымен болатыны
жалпыға белгілі.
Ақпараттық технологиялар адамдар арасында ақпараттық өзара
байланыстыруды қамтамасыз ететін, сонымен қатар, бұқаралық ақпараттарды
дайындау мен таратудағы негізгі рөлге ие екенін атап өткен жөн.
Бұл құралдар үлкен қолалайлықты құрып қана қоймай, ішкі және
халықаралық экономикалық және мәдени байланыстарды, халықтың көшіп-қонуын
және оның планета бойынша динамикалық орналасуын кеңейтіп, ғаламдандыру
және әлемдік қауымның интеграциялық үрдісімен пайда болатын көптеген
өндірістік, әлеуметтік және тұрғын мәселелерін шеше отырып, қоғамның
мәдениетімен тез ассимилияцияланады. Туристік саланың аясында түрлі
өндірушілерді ұстап тұратын орталықпен байланыстыратын бір ерекшілік-ол
ақпарат. Тауарлар емес, тек ақпараттық ағымдар туристік қызметтердің
өндірушілерімен өзара байланысты қамтамасыз етеді. Олар мәліметтердің
ағымдық түрінде ғана болмай, қызметтер мен төлемдер формасында да
айқындалады. Қызметтер (мысалы, қонақ үйде қону, автокөлікті жалға беру,
кешенді турлар, ұшақтардағы орындар) туристік агенттермен жіберілмейді, өз
кезегінде оларды тұтынушыға сатпайынша оларды сақтамайды. Бұл қызметтердің
болуы, құны мен сапасы туралы ақпараттар беріледі және пайдаланылады.
Туристік саланың құралы кез келген басқада экономикалық саласының
қызметіне өте ұқсас болып келеді (сурет 1).
Сурет 1. Туристік саланың жұмыс жасау схемасы
Ескерту – Мәліметтер [5] негізінде автормен құрастырылған
Тура осылай, турагенттерден туржеткізушілерге төлемдер ауыстырылмайды,
ал комиссиялықтар туржеткізушілерден турагенттерге. Туризмге тән үш
ерекшеліктерін бөлуге болады. Ол әртүрлі және интеграцияланған қызметтерді
сату. Ол өндірушінің де, тұтынушының да көзқарасынан кешенді қызмет.
Ақырында бұл-ақпараттық толық қызмет. Сондықтан туризм, халықаралықта және
ішкіде-ақпараттық технологияларды қолдануда өсіп келе жатқан орта.
2 суретте туризмде пайдаланатын ақпараттық технологиялардың жүйесі
көрсетілген.
Ол компьютерлік жүйені резервтеуден, телеконференцияларды өткізу
жүйесінен, видеожүйелерден, компьютерлерден, ақпараттық жүйелерді
басқарудан, әуе жолдарынан, ақшаны электронды жіберуден, телефон
байланыстарынан, байланыстың жылжымалы құралдарынан және т.б тұрады (5(.
Солай бола тұра бұл технологияның жүйесі турагенттермен, қонақ үлермен
немесе әуе компаниялармен таратылмай, біздің бәрімізбен таратылады.
Сурет 2. Ақпарат –туристік саланы байланыстырушы элементі
Ескерту – Мәліметтер (5( негізінде автормен құрастырылған
Туризмнің ақпараттық технологиялардың жүйесіндегі әр сегментін
пайдалану қалған барлық бөліктер үшін маңызы бар. Мысалы, қонақүймен ішкі
басқару жүйесі кері бағытта, турагенттерге компьютерлер арқылы қолжетімді
болып, қонақ үй жүйелерімен байланыс үшін негізді қамтамасыз ету арқылы
ғаламдық компьютерлік желілермен байланыста болуы мүмкін. Сондықтан біз
туризмде таралатын кешенді ақпараттық технологиялар жүйесімен істіміз.
Туристік өнеркәсіпте компьтерлер, телефондар, видео ақпараттар
таратпай, бұл жерде компьютерлік және коммуникациялық технологиялардың
өзара байланысқан жүйелері жұмыс жасайды. Сонымен қатар, туристік
салалардың жеке компонеттері бір бірімен тығыз байланыста-көптеген
турөндірушілер тік немесе көлденеңнен бірінің жұмысына бірі тартылған.
Осылардың барлығы туризмді жоғары интеграцияланған қызмет ретінде
қарастырып, мекемелер мен басқармаларда ақпараттық технологияларын қодану
үшін әлде қайда қабылданғыш болып келеді [5].
Ақпараттық технология-жобалық формада ұсынылған (тәжірбиелік үшін
пайдалануға жарамды қалыптастырылған түрінде) сол немесе басқада жиі
қайталанатын ақпараттық үрдісте рационалды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін
ғылыми білімнің шоғырланған түрі, мәліметтер мен тәжірбиелік тәжірбие.
Осылай бола тұра, аталмыш үрдісті жүзеге асыру үшін еңбекті, қуатты немесе
материалды ресурстарды пайдалануда үнемділікке жетеді.
Кез келген технологиялардың тиімділігінің жалпы критерийлері ретінде,
тәжірбиелік пайдаланудың нәтижесінде жететін әлеуметтік уақытты үнемдеуді
пайдалануға болады. Бұл критерийлердің тиімділігі ақпараттық технологиялар
мысалында ерекше жақсы көрсетіледі. Әлеуметтік уақытты үнемдеудің
қажеттілігі біздің уақытты біріншіден атап айтқандай, кең және бірнеше рет
пайдаланудың нәтижесінде біршама әлеуметтік уақыттың үнемділігіне
мүмкіндік беретін бұқаралық ақпараттық үрдістермен байланысты
технологияларымен бейімдейді [5, c.20].
Қоғамның дамуы үшін стратегиялық мағынасы бар ақпараттық
технологиялардың айқын қасиеттерінің қатарына келесі қажеттілерді атап
өткен жөн:
- ақпараттық технологиялардың дамуына аса маңызды стартегиялық фактор
болып табылатын, ақпараттық технологиялар қоғамдық ақпараттық
ресурстарын белсендеттіруге және тиімді пайдалануға мүмкіндік береді;
- ақпараттық технологиялар соңғы уақытта адамзаттық қоғамның өмірілік
тірілігінде үлкен рөлге иеленетін ақпараттық үрдістерді
оңтайландыруға және көптеген жағдайларда автоматтандыруға мүмкіндік
береді;
- ақпараттық үрдістер басқада күрделі өндірістік немесе әлеуметтік
үрдістердің қажетті элементтері болып табылады. Сондықтан ақпараттық
технологиялар көбінесе жиі тиесілі өндірістік немесе әлеуметтік
технологиялардың компоненті болып табылады;
- ақпараттық технологиялар бүгінгі таңда адамдармен, сонымен қатар,
бұқаралық ақпараттарды дайындауда және таратуда ақапараттық өзара
байланысуда маңызды рөл ойнайды.
Бұл құралдар үлкен қолайлылық қана құрып қоймай, ішкі және халқаралық
экономикалық және мәдени байланыстардың, халықтың көшіп-қонуымен соынмен
қатар планета бойынша динамикалық қозғалысының кеңеюуімен ғаламдық
үрдістермен әлемдік қауымдастықпен туындалатын көптеген өндірістік,
әлеуметтік және тұрмыстық мәселелерді шешіп, біздің қоғамның мәдениетімен
тез ассимиляциланады.
Халықаралық және ішкі туризм қызметтерді сату бойынша күшті саланы
ұсынады.
Туристік қызметтерді жеткізуші халықаралық оқиғаларды тікелей спутник
арқылы жеткізіп отыруға, хабараламаларды жылжымалы құралдармен
телеконференция арқылы бизнесті жүргізуге мүмкіндігі бар коммуникациялық
технологиялар қолданылады (мысалы ұшақтың ішінен әлемнің кез келген
бөлігіне қоңырау шалу мүмкіндігі) (сурет 3).
Сурет 3. Ақпараттық технологиялардың ерекше қасиеттері
Ескерту – Мәліметтер [5] негізінде автормен құрастырылған
Жету орны, оның тартымды ерекшеліктері, сонымен қатар, қажетті түрлі
видео құралдар туралы ақпараттарды алу үшін. ақпараттық технологияларды
қолдану нәтижесінде адамдық мазмұны өзгертілмей туристік қызметтердің
қауіпсіздігі және сапасы жоғарлайды [6].
Ақпараттық технологиялар авикомпаниялардың қызметтерін қамтамасыз
етеді. Бағыттар мен кестелерді жоспарлауда, ұшуды бақылауда және талдауда,
персоналды басқаруда, бухгалтерлік есептерді және жеке жоспарлауда көмек
болатын ұйымдастыру үрдісінде, басқару және авиа-операцияларды бақылауда
электронды жүйелер үлкен рөл ойнайды. Оларға кіреді:
- хабарламаларды тарату және бағыттау жүйесі;
- әуе көлігі үшін спутниктік жүйенің жиынтығы мен ақпараттарды тарату;
- инерциондық навигациялық жүйелер;
- әуе тасымалдауын бақылау жүйесі;
- қондырудың микротолқындық жүйесі, авиациялық билеттердің сатылуы.
Қонақүйде заманауи жағдайында қызмет көрсетудің жаңа технологияларды
қолданбай жоғары деңгейін қамтамасыз ету мүмкін емес. Жаңа технология-
персоналды қысқартып, қызмет көрсету сапасын жақсартуға ықпалын тигізетін
көптеген қонақ үй үрдістерінің, электронды резервтеудің, технологияларды
енгізудің автоматтандырылуын қарастырады. Автоматтандырылған жүйелер еңбек
өнімділігінің жоғарлануына, жоғары басқару қызметкерлердің білімденуін
көтеруге бағытталған. Персоналды бірнеше мамандықтарға үйретіп, терең
даярлаудағы қажеттіліктің өсуіне әкеліп соғуы, мамандықтарды біріктіру
қалыпты жағдай болып қалмақ.
Компьютерлер қонақ үйлердің орталық ақпараттық-сану орталықтарында кең
қолданылады. Олардың көмегімен резервтеуді басқару, келушілерді есепке
алу, бөлмелерді бөлі, мүлікті есептеу және тағамды жеткізуге бақылауды
жүзеге асырылады.
Халықаралық туризм нарығының күрделі компьютерлік резервтеу (брон
жасау) жүйелері болып Amadeus, Worldspan, Galileo табылады. Туристік
кеңселердің жұмысын автоматтандыру сұрақтары да қарастырылуда, белгілеуі
бойынша компьютерлерді пайдаланатын туристік компаниялардың саны
бұрынғыдай бірнеше пайыздан аспайды. Туристік фирмалардың көбісі үшін
компьютерлер тек жазу машинкасы және есепшінің құралы ғана болып отыр.
Солай бола тұра, агенствоға, оның ішінде нарықта маңызды қызмет жасайтын
операторға өз жұмысында компьютерленуден қаша алмайды [7].
Ақпараттандыру- дамыған елдердің қоғамдық қатынасының ең жарқын
ерекшеліктерінің бірі. Адамзат ақпарат (білім) адамадрыдың барлық қызмет
салаларында анықталған рөлді ойнайтындай өркениеттің дамуына жетіп отыр.
Сонымен қатар ақпарат қазіргі қоғамда экономикалық өсудің негізгі факторы
болып келеді. Қоғамның ақпараттануының кезекті революциялық кезеңі
ғаламдық компьютерлік желілерді пайдаланудың өсуімен байланысты. Әлемдік
компютерлік Интернет жүйесі жыл сайын оған жазылатындардың және ақпараттық
ресурстардың көлемі екі еселеніп өсіп келеді. Бұл қарқыннан туристік
бизнесте шетте қалмай отыр.
Қоғамның заманауи кезеңі үшін ақпараттық технологиялардың рөлі мен
мағынасын жалпы талдап отырсақ, бұл рөл стартегиялық маңызды, ал бұл
технологиялардың келер болашақта маңызыдылығы әлдеқайда өсетінін айтуға
болады. Бүгінгі таңда нақты осы технологияларға мемлекеттің технологиялық
саласындағы дамуының анықталатын рөлі жатады. Бұл қорытындылар үшін
өндірістік және әлеуметтік технологияларға қатысты жоғарғы орынға тартатын
аргументтері ақпараттық технологиялардың ерекше қасиеттері болып табылады
(тиімділік, қолжетімділік). Ақпараттық технологиялардың даму қажеттілігі
ғаламдық әлемдік қоғамдастықта интеграциялық қажетті жағдай болып
табылады.
1.2 Туризмдегі ақпараттық технологиялардың топтастырылуы
Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялар туристік бизнестің саласына
белсенді енгізілуде және оларды пайдалану кез келген туристік ұйымдарда
бәсекеге қабілеттілікті жоғарылату ажырамас жағдайы болып келеді.
Туризмнің индустриясы жеке туристік басқару фирмасының мамандандырылған
бағдарламалық өнімнен бастап, ғаламдық компьютерлік желілірді пайдалануға
дейінгі алуан түрлі компьютерлік технологияларды пайдалануға мүмкіндік
береді. Көшіруші-көбейтуші техника-іскер қағаздарды, анықтамаларды,
мақалаларды, конструкторлық, технологиялық және басқада құжаттарды көшіру
және көбейтуге арналған техникалық құралдардың жиынтығы (шағын
тираждармен). Электрография арқылы көшірмелерді дайындаудағы ең көп
таралған техникалық құралдар (негізігі мәнде ксерографиялар), свето-фото
және термокөшірмелер.
Сканер-түпнұсқадан оны компьютерге енгізуде мәтіндік немесе графикалық
ақпарттарды (сурет, фотосурет) оқу үшін арналған құрал. Сканерлер
ақпараттарды қағаз құжаттардан компьютерлердің жадына көшіреді, яғни
бейненің сандылауын құрайды. Сканердің жұмыс жасау қағидасы: суық жарық
шам жасау арқылы жарық ағыны және ол датчикпен оқылады. Кейін, оқылған
сандалған ақпарат компьютерге жіберіледі. Сканердің негізгі сипаттамасы
түпнұсқаны сандандыру мүмкіндігімен және түсін нақты қабылдауымен
анықталады. Кеңселік сканер үшін стандарттық шешім дюмға 300-600 нүкте деп
айтуға болады. Бұл оптикалық шешім, яғни сканердің датчигі бере алатын
мүмкіндік. Мәтінді санға аударғаннан кейін ол бейне түрінде ұсынылады және
оны анықтау жүргізу керек.Ол үшін оптикалық бейнелерді қабылдайтын
бағдарламалар қолданылады (мысалы, FineReader).
Анықтау пакеті-сканерленген графикалық мәтін бейнесін мәтіндік
форматқа ауысыруға мүмкіндік беретін арнайы компьютерлік бағдарлама.
Әлеуметті-мәдени қызмет көрсету және туризм саласындағы
проекциаланған жабдықтарды ғимарат бөлмелерінде және ашық алаңдарда да
презентация және басқада іс-шараларды өткізу үшін пайдалануға болады. Бұл
аппаратура түріне видеокешендер (мультимедиа-проекторлар және
видеопроекторалар), плазмалық панелдер жатады.
Проекциялық жүйелерге келесілер жатады:сыртқы проекторымен
виеопроекторлар және кіріктірілген проекторларымен проекциялық
теледидарлар.
Видеопроектор- алшақта тұрған экранға видео дабыл түрінде түсетін
ақпараттың проециялануына арналған электронды-оптикалық жабдық.
Деректердің қайнар көзі ретінде видеомагнитафон немесе видеокамера
пайдалануға болады.
Компьютерден деректерді проекциялауға арналған қосымша компьютерлер
кіретіндей қамтылған видеопроектораларды мультимедиа проекторлар деп
атайды. Мультимедиа проекторлар үлкен экранда тышқанмен жүргізе алатын,
сонымен қатар,, алшақта компьютердің жұмысын басқара алатын арнайы
инфрақызыл жүйемен жабдықталады.
Негізгі проекторлардың түріне келесілер жатады: сұйықкристалды (LCD);
микроайнадағы (DLP); киноскопты (CRT). Проекторлар рұқсат етілетін, жарық
ағымының күштілігімен, басқада қосымша мүмкіндіктерімен қасиеттерімен (VGA
бастап SXGA дейін) ерекшеленеді.
Слайдпроекторлар-стандартты слайдттарды 24×36 мм пайдалануға
есептелінген аспаптар. Қосымша функционалды қабілеттерімен ерекшеленетін
әр түрлі модификациялық слайд-проекторлар бар. Слайдпроекторлардың
қасиеттеріне аппаратураның төмен бағасын, суреттің жоғары сапасын, үлкен
экранды жатқызуға болады, ал кемшіліктеріне сапалы бейнені ұсыну үшін
бөлмені қараңғылауды талап етуі.
Графопроекторлар – ақпаратты арнайы мөлдір пленкамен проециялауға
арналған оптикалық құрылым болып табылады. Графопроектордың артықшылығы-
ақпараттарды дайындаудағы қарапайымдылығы, мөлдір пленканы пайдалану
есебінен бейненің жоғары жарықтықтығы, күндізгі жарықта пайдалану
мүмкіндігі. Графопроекторлар жобалауымен (жарыққа немесе айна арқылы),
белгілеуімен (стационарлы немесе ауыстырмалы) және жарық ағымының
күштілігімен ерекшеленеді. Ерекше мықты графопроекторларды үлкен
аудиторияларда пайдаланады. Олар сұйықкристалды дисплейлерге пайдалануына
негізделген.
Сұйықкристалды проекциялық панель-проекциялық технологиялардың соңғы
сөзі. Сұйықкристалды дисплей (LCD) ақпаратты компьютерден немесе видеолық
қайнар көзден қарапайым графопроектордан үлкен экранға проециялауға
мүмкіндік беретін арнайы компьютерлік приставкасы-жалпақ жайма дисплей.
Электронды презентацияны дайндау немесе көрсетуге арналған
бағдарламалар айтарлықтай кең ұсынылған. Отандық пайдалануға қол жетімді
пакеттер арасынан келесілерді атап өтіге болады: LotusFreelance,
MicrosoftPowerPoint, SPC HarvardGraphics. Белгіленген көшірмелер саны
бойынша сөзсіз жетекші PowerPoint, MS Office пакеті кіреді.
Қағаздарды жойғыш (ҚЖ) немесе шредеры әр кеңсеге қажет, олар керексіз
қағаздарды жоюды, жұмыс орындарын тазалықта ұстап тұруға, құпиялық режимін
ұстауын қамтамасыз етеді. Шредерлер көлемдері бойынша да, құпиялық
дәрежесі және тіптен жұмыс қағидасы бойынша да ерекшеленеді.
Ең көп таралған пышақтың көмегімен құжаттар жойылатын шредерлер.
Шартты түрде шредерлерді үш топқа бөлуге болады: жеке, кеңселік және
жоғары қуатты [8, с17].
Бүгінгі таңда сымды байланыс желілері тез арада кабельділермен
шеттелінеді.
Бірақ кейбір жерлерде олар әлі сақталынған және басқа мүмкіндіктер
болмаған жағдайда пайдалану жалғастырылады, атап айтқанда, компьютерлік
деректерді тарату үшін. Бұл желілердің жылдамдылық сапасы және кедергі
қорғанысы жақсы ойда қалдырады.
Радиоканалдардың жиілік диапозоны пайдаланылатын, каналдың
алшақтығымен ерекшеленетін алуан түрлі типтері бар. Спутниктік байланыс
жылдамдығы жоғары микротолқынды ұзақ желілерін ұйымдастыруға
пайдаланылады.
Бүгін спутник бастапқы желіде, сонымен қатар, компьютерлік жүйенің
телефонды коммутаторы мен маршрутизаторкоммутаторы рөл ойнайды. Ол үшін
спутниктің аппаратурасы жердің станцияларымен ғана өзара байланыспай,
сонымен қатар, космостық сымсыз байланыс желілерін өзара байланыстырады.
Спутниктік интернет- спутниктік байланыс технологияларын пайдала отырып,
интрнет желісіне қолжетімдік мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Байланыс каналдары болып кез келген ақпараттарды таратушы жүйелер
негіздер саналады. Байланыс каналдары- техникалық құралдарды қосатын және
ол датчиктен қабылдағышқа дабылдарды таратын физикалық ортаны ақпараттарды
тарату каналы болып табылады. Байланыс каналдарының топтастыруын әр түрлі
белгі бойынша жүзеге асыруға болады (кесте 1).
Кесте 1
Байланыс каналдарының топтастырылуы
Ақпараттарды тарату тәсілі Симплекстік - ақпаратты бір бағытта
таратады.
Дуплекстік - ақпаратты бір уақытта
тікелей және кері бағытта таратады.
Полудуплексті- ақпаратты кезек-кезек
таратады, сонымен қатар, тікелей
немесе кері бағытта таратуды жүзеге
асырады.
Болу уақыты Коммутацияланған – ақпараттық тарату
уақытына ғана құрылған, уақытша.
Апаратты тарату аяқталған соң ажырату
жойылады.
Коммутацияланбаған-(белгіленген)-
анықталған тұрақты сипаттамасымен
ұзақ уақытқа құрылады.
Ақпараттарды тарату жылдамдығы Төмен жылдамдылық - (50 Кбитс
дейін) телеграфтық және телефондық
(ұқсас) байланыс каналдарында
пайдаланады.
Орташа жылдамдық - (әдетте 10–100
Мбитс), типтік ВС.
Жоғары жылдамдық - (100 Мбитс
жоғары), кең жақты болып келеді.
Таратылатын ақпараттың ұсыну нысаны Аналогты - ақпаратты үздіксіз түрде
ұсынады,
Сандық- ақпаратты санды түрде ұсынады
(үздіктілік-дискретті албырт),
кез-келген физикалық табиғаттың
дабыл түрінде.
Таратылатын ақпараттың ұсыну нысаны Механикалық, акустикалық, оптикалық
және электрлік.
Өз кезегінде оптикалық және электрлік
байланыс каналдары эфирде таратылатын
(радио-каналдар, инфрақызыл каналдар
және т.б.) электромагниттік
толқындарды пайдаланатын сымды және
сымсыз болуы мүмкін (электрлік
сымдар, кабельдер, жарық өткізгіш)
Ескерту – Мәліметтер [5] негізінде автормен құрастырылған
Бір бағытталған спутниктік Интернеттің айырмашылығы, ол тапсырыс
жердің провдаймерінің күшімен жүзеге асырылуы. Яғни, тұтынушыға
сұранылатын канал қажет және ол қосымша жердің провдайерлік қызметтер
үшін төлеу керек немесе GPRS трафигі, екі жақты Интернет спутник арықылы
тікелей байланысты жүзеге асырады (сурет 4).
Сурет 4. Интернет спутнигінің жұмыс жасау схемасы
Ескерту – Мәліметтер [8] негізінде автормен құрастырылған
Екі жақты спутниктік Интернеттің негізгі артықшылығы ол – жердегі
провайдерлерге тәуелді болмауы және абоненттің кез келген нүктедегі үнемі
байланысы (8(.
Телекоммуникацияның ең перспективті бағыттарының бірі сымсыз
техноллогиялар негізінде компьютерлік желінің құрылуы болып табылады.
Сымсыз желілер (Wireless-FidelityWi-Fi) тұтынушыларға кабельді қосылу
қиындық тудырған немесе тұтынушыға толық мобильділік қажет болған жағдайда
толық қосылуға мүмкіндік береді. Солай бола тұра сымсыз желілер сымды
желілілремен өзара байланысады. Сымсыз желілердің инфрақұрылымы кіру
нүктесі мен желілілік адаптерлардан құрылады. Әдетте кіру нүктелері сымды
желілерге қосылады. Үлкен қашықтықта немесе территорияда қосылуды
қамтамасыз етудің қажеттілігі туындалған жағдайда байланысты жақсарту
мақстанда қосымша антенндер пайдаланылады. Wi-Fi-дың ерекшеліктері желіні
кеңейту қарапайымдылығы:
Сымсыз жұмыс станциялары желінің өндірістік нашарлануысыз ақ желіге
қосыла алады. Сымсыз тұтынушыларға корпоротивті базаларға, интернетке
немесе бөлінетін ресурстарға-серверерге және принтерлерге қосылуды
қамтамасыз ету үшін қосылу нүктесін орнатуға болады.
– тұтынушылардың толық мобильділігі;
– Wi-Fi желісіндегі роуминг;
– роумингтің қолдауының нәтижесінде кіру нүктесі арасында,
пайдаланушылар сымсыз ресурс желілерімен, тіпті территория
ауыстырған уақытта да қолдануды жалғасытра береді;
– Wi-Fi желісінің қауіпсіздігі.
Кез келген объектілермен басқаруды сәтті жүзеге асыру үшін, оның
ішінде Туристік индустриялық мекемелерімен үнемі ақпараттардың жиналуын,
сақталуын, қайта өңделуін және таратылуын қамтамасыз етіп отыру керек. Бұл
үрдістердің сәтті жүзеге асырылуы үшін әр түрлі кеңсе жабдықтары
пайдаланылады [8].
Қазір ең көп таралған сайттармен ұсынылған әр түрлі онлайн қызмет
көрсету болып табылады. Сервистер- сайттармен ұсынылатын ол сервистік
қызметтер; электронды пошталы жәшіктер, іздестіру, каталогтар,
анықтамалар, интерактивті оқытатын жүйелер, ауа райының болжамы, валюта
курсы. Туристік онлайн-сервиске жатады: турларды, мейрамханаларды және
қонақүйлерді, авиа және теміржол билеттерін онлайн-брондау жүйесі;әртүрлі
қызмет көрсетулер, турагенстволардың сайттарына орналастыру-турларды,
мейрамханаларды іздеу. Мысалы атақты туристік онлан сервисі iGlobe.ru
(http:turist.iglobe.ru) болып табылады, оның көмегімен турлар
қарастырылады. Саяхаттар, мемлекеттер, мейманханалар, ауа райы, ойын-
сауықтар туралы ақпараттар алуға болады, сонымен қатар, YesTravel
(www.yestravel.ru), олда әлем картасы (оның ішінде интерактивті), елдер
бойынша жол бағдары, ауа-райы, саяхат дүкені (тікелей туроператорлардан
турларды брондау) сияқты сервистерді ұсынады.
Туроператорлар әдетте тураператордың ақпараттар базасымен тікелей
байланысты ең мықты онлайн сервистерді қолданады. Бұндай бағдарламалық
кешендер туроператорларға сайтта туроператордың рейстерінде орын барлығын,
қонақүйлердегі орындардың квотасы бойынша ақпараттар, нақыт уақыт
режиміндегі барлық турлар бойынша бағалары, ал тұтынушыларға нақты уақытта
туроператордың базасына тапсырысты рәсімдеуге мүмкіндік береді. 2010
жылдың маусым айынан бастап, жетекші сайттардың бірі Skyscanner
(www.skyscanner.ru) авиабилеттеріне саяхатшылар үшін бағаларды салыстыруға
инновациялық онлайн-сервистерді іске қосты. Skyscanner–еуропалық көшбасшы
іздестіру жүйесі, пайдаланушыларға тез арада авиабилеттер туралы
ақпараттарға қол жетімділік ұсынады және 670000 бағыттарда, 600 әлемнің
авиакомпанияларындағы бағаларды салыстыру мүмкінідігін береді. Skyscanner
сайтымен 200 мемлекетаудандар туристері пайдаланады. Бұрын
пайдаланушыларға бағдар мен жол жүру күні туралы нақты ақпаратты енгізу
қажет болатын (мысалы, Астана-Алматы, ұшу уақыты 2015 жыл 15 тамыз).
Қазір, олар авиакомпаниялрдың дисконттық ұсыныстар іздеуін нақты уақтсыз
және саяхатшының бағдарысыз жүзеге асыра алады.
Факсималды пайда болу нүктесіне тарату үрдісінде (ақпараттардың қайнар
көздері) олардың оқытылуы, кодтануы және жіберілуі, ал қабылдаушы
құрылымда-қабылдау,декодтау (шешу) және ақпараттарды енгізу жүзеге
асырлады. Факсималды аппараттар қосымша қызметтерді орындайды: жіберілу
туралы хабарламаны шығару, не үшін жіберілмені туралы себепті, қосылу
парағы (қоңыраулар) және т.б.
Бүгін әлемдік қоғамдастықта ақпараттық технологиялардың барлық
саласының өміріне енгізумен туындалған ғаламдық өзгерсітер жүріп жатыр.
Бұл ағымнан туризм экономика саласы сияқты, қызмет және адамдардың бос
болмауы назарсыз қалып жатқан жоқ. Ақпараттық технологиялар бизнеске ене
отыра басқару технологиясын өзгертеді. Істің жағдайы туралы кез келген
сұрақтарға жауап алуға және саналған секундтарда жедел шешім қабылдауға
көмек береді. Автоматизация және электронды техниканың кең пайдалануы
туризм саласындағы ең өзекті мақсттардың бірі болып келеді. Мықты брондау
орнласау құралы және транспорт, экскурсиялық және мәдени–сауықтыру қызмет
көрсету, туризмнің саласына жаңа технологияларды енгізу, сапардың
бағдарлардың кез келген түрлерінің бар болуы және қол жетімділігі,
компьютерік жүйелерінің құрылуы, елдермен аймақтардың туристік әлеуеттігі-
интеграциялық үрдістерді дамытуды есепке ала отырғанда, бұл сұрақтардың
толық кешені ағымдағы және болашақтағы Әлемдік туристік ұймдардың (ӘТҰ)
жұмысының күн тәртібіне қойылады [9].
Туризм индустриясы ақпараттық және коммуникациялық технологияларды
күрделі пайдаланушысы болып табылды. Туризмде ең көп таралған ақпараттық
жүйелер:
– компьютерлік әуе жолын резервтеу жүйелері;
– отельдерді және автокөліктерді жалға алуды резервтеу жүйесі;
– видеомәтін жүйелері;
– телемаркетинг;
– кеңселік қолдау жүйесі;
– ақпараттық жүйелер;
– электронды жүйелер (Интернет);
– виртуалды 3D тур.
Туристік компанияларда ақпаратты технологиялармен сәтті басқару,
бүгінгі күні басқару аппараттарының белгіленген талаптарымен байланысты.
Мұнда ақпараттық технологияларды дұрыс қолдану және бұл қолдану
стратегиялық мақсаттарға толық жауап бере алатыны туралы анықтау;
ақпараттық жүйелерді енгізуді бағалау; персонлады сайма-сай даярлауы; ИТ
жаңа жобаларына инвестициялар жатады.
Туристік бизнес экномиканың ең динамикалық слаларының бірі бола тұра,
жоғары қаныққан ақпараттық саланы ұсынады. Басқа сөздермен атап айтқанда,
жинау, сақтау, қайта өңдеу және өзекті ақпараттарды тарату қажетті және
туристік мекемелердің негізгі жұмыс жасау жағдайы болып табылады [9].
Экономиканың кейбір салаларындағы бизнестің сәттілігі ақпараттарды
тарату жылдамдылығынан және айырбастаудан, оның өзектілігінен, уақытылы
қабылдауынан, сайма-сайлылығы және толықтығына байланысты. Осыған орай
туристік бизнестің сәтті дамуы турөнімді шығару саласында, оны қызмет
көрсету нарығына жылжытуда жаңа технологияларды кең көлемде пайдалануы
болып табылады. Ақпаратты технологиялардың туризмге ықпалы турөнімнің
шығарылуы мен жылжытуының әр түрлі кезеңінде жүзеге асырылады.
Заманауи компьютерлік технологиялардың негізгі бағыттарының туризмге
ықпалы 5 суретте көрсетілген. Заманауи компьютерлік технологиялар туристік
өнімді жылжытуға өз үлесін қосады (тарату және сату).
Сурет 5. Туризмге ақпараттық технологиялардың ықпалы
Ескерту – Мәліметтер [10] негізінде автормен құрастырылған
Ең алдымен бұл жаңа маркетингтік каналдардың қалыптасуына және
туристік өнімдерді өткізуге мүмкіндіктер туғызады. Жарнама саласында
туристік ақпараттарды электронды пошта арқылы тікелей жіберуі кең
таратылымға ие болды (direct-mail). Соңғы жылдары көптеген туристік
ұйымдарда Интрентте өздерінің жеке сайттарын құра бастады, сонымен қатар,
баннерлі жарнаманы қолдана бастады. Ресейде бұл канадлардаың туристік
өнімдерді таратудағы тиімділігі жоғары емес, бұл бағытты болашақсыз деп
тануға болады.
Батыста бүгінгі күні дәстүрлі туристік бизнеске электронды шабуыл
байқалады. Туристік нарыққа электронды коммерция белсенді түрде кіру мен
ену басталды. Туристік кеңселер бар, мысалы кез келген кредиттік картаның
иесіне турды алуға, ұшақта немесе мейманханаларда орынды брондау, қызықты
іс-шараларға билеттер алу және кез келген әлем нүктесінен автокөлікті
жалға алуға мүмкіндік беретін Microsoft фирмасының Экспедиа туристік
бюросы. Неміс сарапшыларының бағалауы бойынша, 25 % шамасында барлық тур
өнімдерін сатуда жақын болашақта электронды коммерция арқылы жүзеге
асыруға болады. Компьтерлік технологиялар жаңа электронды маркетингтік
каналдардың жылжытылуын және турөнімдердің сатылуына өз ықпалын
тигізді [11]. Туризмдегі ақпараттық технологиялардың негізгі бағыттардың
бірі мультимедиялық технологияларды енгізу болып табылады, нақты айтқанда
анықтамалар мен каталогтар. Бүгінгі таңда туристік анықтамалар мен
каталогтар видеокассеталарда, CD-ROM лазерлі дисктерде Интернет
желілерінде кітап түрінды шығарылады. Электронды каталогтар алдын ала
қарастырылған бағыттар бойынша саяхат жасауға, белсенді режимде бұл
бағыттарды қарауға, мемлекет туралы ақпараттарды алуға, бағыт трассасының
объектілері, қонақүй, кемпингтер, мейманханалар, және басқада орналасу
құралдары туралы, жеңілдік жүйесімен, соынмен қатар туризм саласындағы
заңнамалармен танысуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл каталогтарда
әдетте туристік құжаттарды, туристік нысандылығын, экстремалды жағдайларда
туристтің моделді әрекетін және т.б. рәсімдеу тәртібі ұсынылады. Клиент
турдың бағдарламасын жоспарлай, оны оңтайлы параметрлері бойынша таңдай
алады (баға, жеңілдіктер жүйесі, көлік жүйесі, мерзім және т.б.).
Мультимедиалық технологияларды пайдалану клиентке оны қызықтырытан тур
туралы ақпаратты жеделді түрде ұсына отырып, тез және қатесіз қажетті
турөнімді таңдауға мүмкіндік береді. Туроператор (турагент) қажет болған
жағдайда аталмыш турға өзгерсітер енгізуге немесе басқа эксклюзивті тұрды
құруға, орындарды брондауға немесе турситке жедел режимінде құрылған
туристік қызметтерді сата алады [12].
Бағдарламалық өнімдердің нарығында туристік фирмалардың ішкі қызметін
автоматтандыруға бірнеше компьютерлік жүйелер ұсынылған. Бұл жүйелер
клиенттер, серіктестер, қонақүйлер, көліктер, елшіліктер соынмен қатар,
турларды енгізуге және төлемдерді есептеуге, тапсырыс қаблдауға және
клиенттермен жұмыс, кіріс құжаттарды қалыптастыру және т.б бойынша.
ақпараттық деректерді енгізуге қамтамсыз етеді. Барлық бағдарламалық
кешендер бухгалтерлік есептемелерді қалыптастыруды қамтамасыз етеді және
аталмыш мамандандырылған бухгалтерлік бағдарламаларға мысалы 1С және
басқада ақпараттардың экспорт-импорты.
Туристік фирмалардың автоматтандырылуы, туристік бизнесте
қонақүйлерді, ресторнадарды және басқада мекемелерді автоматтандырылу
үрдісіне ұқсас болып келеді. Бұл салада ақпараттық жүйелерді қолдану
менеджментте айтарлықтай өзгерстірге әкеліп соғады, сонымен қатар, қызмет
көрсету сапасын жоғарлатады. Туристік индустрияның қарқынды дамуы соңғы
онжылдықта екі факторламен байланысты:азаматтық авиацияның дамуы және
компьютерлік брондау жүйесінің құрылуы. Өз кезегінде әуе жолының,
ұшақтардың ұлғаюы, сонымен қатар, авиатасмылдау көлемінің өсуі CRS
компьютерлік брондау (ComputerReservationSystem) жүйесін пайдалануға
әкеліп соқтырды, нәтижесінде олар авиабилеттерді резервтеуде негізгі құрал
болып қалды. Бірінші резервтеу жүйелері нарықта XX ғасырдың 60-шы
жылдары пайда бола бастады. United Airlines фирмасының Apollo жүйесі және
American Airlines фирмасының Sabre жүйесі болды.
Компьютерлік брондау жүйесінің бастапқы дамуы әуекомпанияларының
кеңселерінде терминалдарды орнату арықылы жүрді. Ол әуекомпанияларының
персоналдар жұмысының әлдеқайда сапасын жақсартуға және тиімділігін
жоғарылатуға, билеттерді рәсімдеуге кететін уақытты қысқарту есебінен
клиенттреге қызмет көрсету сапасы жоғарлауына, билеттрді брондауды жүзеге
асыратын қызметкерлер санын қысқартуға ықпалын тигізді. Бірініш брондау
орталықтарын техникалық жабдықтаумен IBM фирмасы айналысты, ол бүгінгі
таңға дейін резервтеу жүйесі үшін жабдықтрады жеткізуші болып табылады.
CRS компьютерлік резервтеу жүйесінің дамуы мен кең таралуы бір жағынан
ұсынылатын қызметтер санының ұлғаюының, ал екінші жағынан электронды
брондау және резервтеу қызметтерінің бағасы төмнедеуінің есебінен жүзеге
асырылды. Қызмет көрсету саласын кеңейту турбизнестің қызметтірі ұсынатын,
сонымен қатар, орналасу, ойын-сауық және т.б. барлық бағыттар бойынша
жүзеге асты. Бұл ғаламдық GDS бөлгіш жүйесін құруға әкеліп соқты. Батыстық
туристік фирмалардың тәжірбиесінде бұл жүйелер технологиялық және туристік
ақпараттарды өңдеу тізбегіне енгізілген, ал кредиттік карталардың
механизімі арқылы турларды брноньдау барысында қаржы жауапкершілігін
қамтамсыз етеді. Жүйенің ғаламдық таратылуы арықылы жүздеген
әуекомпанияларымен, мыңдаған қонақүйлермен және көлікті жалға беретін
фирмалармен, теміржол билеттеріне, теңіз және паромдық тасымлдауға, сан
алуан мәдени іс шараларға қатысуға билеттерді резервтеуді жүзеге асыруға
болады. 2 кестеде ең ірі және әлемге әйгілі брондау жүйесі мен оларды
қолдайтын негізгі әуекомпаниялары көрсетілген.
Кесте 2
GDS компьютерлік брондау жүйесі.
№ Резервтеу жүйесі Қолдайтын әуекомпаниялары
1 Amadeus Lufthansa, Iberia, Air France, SAS
2 Galileo United Airlines, British Airlines, KLM,Austrian
3 Sabre American Airlines
4 Worldspan Delta Airlines, TWA
Ескерту – Мәліметтер [12] негізінде автормен құрастырылған.
Бүгінгі таңда Amadeus жүйесіне екі жүйе қосылған: SystemOne
(ContinantalAirlines) және Start. Жүйелерге Galileo-мен үйлесімдіге
келесі жатады: Traviswiss, Travicom, TraviAustria. Сол себептен, қазіргі
күні туристік мекемелерімен де сонымен қатар, туристтердің өздерімен де
пайдаланылатын көптеген ақпараттық технологиялар бар. Қазіргі кезде
туристтердің арасында ең көп таралған ақпараттық технологиялары түрінің
бірі виртуалды 3D тур.
Бірақ виртуалды 3D тур тек қана туристтердің арасында ғана әйгілі
емес, компаниялар арасында да кең таралған, ол өздерінің тауарлары мен
қызметтін сату үшін жарнамаға арналған қосымша құрал.
1.3 Шетелдердің туризм саласында ақпараттық технологияларды қолданудың
тәжірибесі
Туризм күрделі, жоғары табысты және динамикалық әлемдік экономика
саласының бірі болып табылады. Туризмнің сәтті дамуы келесі экономиканың
секторларына әсерін тигізеді: көлік және байланыс, сауда, құрылысы, ауыл
шаруашылығы, халықтық тұтынушы тауралырдың өндірілуі.
Ақпараттық технологиялардың төрт сипаттамалық ерекшеліктері бар:
– жан-жақты ену сипаттамалық қабілеттілігі;
– нарықтардың оңайлатылған және ақпаратқа қолжетімділіктің
кеңейтілуі, жаңа қатысушыларға кедергілердің жойылуы арқылы
әлдеқайда тиімді жұмыс жасауына ықпалын тигізеді, солай бола
тұра,операциялық тарату құнын нөлдік белгіге дейін түсіре нарыққа
көптеген сатып алушыларды, сатушыларды жіберу;
– ғаламдық таратуға ие бола, көптеген білім саны сақталынып,
таратылады және кез келген әлем нүктесінен адамдарға қолжетімді
болады.
– инновациялық үрдісті тездетеді, жаңа өнімді өңдеуге қажетті үлкен
көлемдегі ақпраттарды өңдеуде қарапайымдауға және арзнадатуға және
уақытты қысқартуға мүмкіндік береді.
Әлемде қазір ақпараттық технологиялар стандарттарын үш жеткізуші-АҚШ,
Еуропа және Жапония. АҚШ-та барлық жетекші ақпараттық-технологиялы әлем
компаниялары орналасқан. Олардың бір бірімен келісімі және Федералды
комиссиясы бойынша коммуникациялар (FCC) АТ саласының бірнеше жылға алға
даму тенденциясын анықтайды. Жапония америкалық стандарттарыд қолданады
және жетілдіреді, ал Еуропа ұялы байланыс және бизнеске арналған
бағдарламалар саласында тәуелсіздікке ұмтылады. Соңғы уақытта ақпараттық
технологиялар саласындағы стандарттарды экпорттаушы рөліне Қытай ұмтыла
бастады [13].
Әлемде технологиялардың дамуы өте тез алға жылжу қадамдарымен келе
жатқаны туралы ешкім ашық айта алмайды. Сондықтан, 2018 жылы саяхаттану
үшін әр түрлі бағдарламалар одан әрі әйгілі болмақ. Виртуалды тур- арнайы
өткелдерден бірнеше панорамаларды біріктіру көмегімен құрылған виртуалды
экскурсия. Сонымен қатар виртуалды турды 3D тур деп те атайды. Виртуалды
турларды пайдалану әртүрлі мекемелердің-университет, ресторан немес түнгі
клуб болсада жарнамалары үшін өте тиімді. Көптегендер оны қолдайды және
оған бірнеше себепетер бар: барлығын мұқият қарап шығу. Виртуалды турдың
көмегімен таңдаған орынға кәдімгідей баруға болады, атмосферасында
сезінуге, орналасуымен де танысуға болады. 3D формат барлық осы сезімдерді
жеткізе алады.
Нағыз экскурсиядан айырмашылығы виртуалды экскурсияны кез келген
уақытта түнде немес күндіз ұйымдастыруға болады, ол клиенттің уақытын
үнемдеуге, сонымен қатар, ұйымдардың қызметкерлерінің жұмысын оңайлатуға
мүмкіндік береді. Санкт-петербургке виртуалды турлар жақынарада пайда
болды, бірақ танымдылыққа тез ие болуда. Бұл деген жарнаманың ерекше,
ілгері және заманауи әдісі болмақ.
Виртуалды турлар әр түрлі ұйымдардың және әр саладағы бизнестің
саласының жарнамасы үшін қажет, соныдықтан өздерінің тауарлары мен
қызметтерін жылжыту мен таратуға қызығушылық танытқан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B090200 – Туризм мамандығы
МАЗМҰНЫ
Бет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1. ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ НАРЫҒЫНДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ РӨЛІ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ МӘНІ
1. Туризмдегі ақпараттық технологиялардың түсінігі және олардың
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2. Туризмдегі ақпараттық технологиялардың
топтастырылуы ... ... ... ... ...15
3. Шетелдердің туризм саласында ақпараттық технологияларды
қолданудың
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 25
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТАЛДАУ (SUN TOUR ASTANA туристік компания мысалында)
1. Қазақстан Республикасында заманауи-ақпараттық технологияларды
қолданудың қазіргі жағдайын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..34
2. SUN TOUR ASTANA ЖШС туристік компаниясының қызметінде
ақпараттық технологияларды қолдану жағдайына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ...41
3. SUN TOUR ASTANA туристік кәсіпорынның ақпараттық
технологияларды пайдалануын
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .52
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ НАРЫҒЫНДА ЗАМАНАУИ-
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
1. Қазақстан Республикасының туристік қызмет нарығында виртуалды
3D турларды қолдануды дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6 1
2. Туристік қызметтер нарығы саласындағы туристік кәсіпорындардың
виртуалды 3D турларын
қолдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...67
3. Қазақстан Республикасындағы виртуалды тур мен 3D панорамасын
жасауы және фототүсірілімінің
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..84
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 86
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..8 9
КІРІСПЕ
Туризм әлемдік экономиканың ең жоғарығы табысты және әлдеқайда
динамикалық салаларының бірі болып табылады. Туризмнің табысты дамуы көлік
және байланыс, құрылыс, ауыл шаруашылық, халықтың тұтыну тауарларының
өнімдері және т.б. сияқты экономиканың негізгі секторларының дамуына
ықпалын тигізеді. Тез қарқынмен өсіп келе жатқаны үшін туризм экономикалық
феномен болып танылған. Әлемдік туристік ұйымның болжамы бойынша (ӘТҰ)
XXIғ. туризм индустриясының өсуі қайтымсыз болады, ал 2020 жылы
халықаралық туристік сапарлар 1,6 миллион бірлікті құрайтын деңгейге
жетеді деп атап өткен [1].
Заманауи жағдайдағы әлемдік экономиканың дамуында туризм бастапқы және
динамикалық дамушы салалардың бірі болып танылып келеді. ДТҰ мәліметтері
бойынша туризм автокөліктер, азық-түлік, химия және жанар-жағармайдан
кейін, тауарлар мен қызметтердің (7,4%), әлемдік экспортының төртінші
орынын иеленеді. Аталмыш сала табыс табу бойынша әлемдегі мұнай өндіру мен
автокөлік құрастыру өнеркәсібінен кейінгі үшініші орында тұр.
Туристік - дем алу бай әлеуеті бар Қазақстан, туризмнің жеткіліксіз
даму деңгейімен сипатталады. Жалпы ішкі өнімдегі үлесі (тұру және
тамақтану қызметтері бойынша ғана саналынған) шамамен 0,3% құрайды. 2014
жылы туристік қызметтің табысы 171,7 млрд.теңгені, ал 2015 жылы екі есе
көп болды (77,6 млрд. тенге). Саладағы қызмет етушілердің саны 159 000
адам санын құрады. 2014 жылы республикалық бюджетке 28,2 млрд. теңге салық
төленді.
Қазақстан ерекше табиғи ресурстарға және көшпелі халықтың өзіндік
мәдениетіне ие бола тұра, халықаралық және аудандық нарықтарда туризмді
дамыту үшін пайдаланбаған зор әлеуеті бар. Туристік дем алу ресурстардың
және тарихи-мәдени мұраның әлеуеті республикаға халықаралық туризм
нарығында үйлесімді интеграцияланып, елдегі туризмнің қарқынды дамуына
мүмкіндік береді. Бұл тұрғындадың тұрақты жұмыс жасауы мен табыстарының
өсуін қамтамасыз етіп, туризм саласының дамуымен қатар, ұлттық экономикаға
инвестицияның құйылуына ықпалын тигізеді.
Қазақстан Республикасының туристік нарығындағы ақпараттық
технологиялар мемлекеттік деңгейдегі экономиканың басым салаларының бірі
болып танылған. Елдің индустриалды-инновациялық экономикасының дамуының
жағдайында жетекші рөлге кластерлер жүйесі жатады, оның ішінде туристік
кластерелер. Бұл саладағы дамудың заманауи үрдісі, туристер әйгілі
курорттармен жақсы таныс бола тұра, туристік секторлардың енді дамып келе
жатқан елдерге ұмтылады [2].
Халықаралық нарыққа шығатын туристік фирмалар мен туризмді басқаратын
органдар өз қызметтерінде халықаралық интеграциядағы міндетті жағдай және
ақпараттық-қаныққан саланың заманауи туристік бизнестің түсінігі болып
табылатын, жаңа ақпараттық технологияларды иегру мәселелерімен тап болады.
Осыған орай, бүгінгі таңда туризмде қолданыстағы ақпараттық жүйені талдау,
ақпараттық технологиялардың қолданудағы негізгі бағыттарды зерттеу және
ақпараттық жүйелерді пайдалану бойынша туризм менеджментінің ұсыныстарын
әзірлеу ерекше өзекті болып табылады.
Жоғарыда аталғандардың негізінде, ақпараттық технологиялар нарығын
зерттеу және оның Қазақстандағы туризмнің дамуы үшін пайдалану аса маңызға
ие бола отырып, тақырыптың өзектілігін арттырады.
Аталмыш жұмыстың мақсаты, туристік қызметтер нарығындағы ақпараттық
технологиялардың дамуын және қолданылуын талдау сонымен қатар, туристік
мекемелерде ақпараттық технологияларды неғұрлым өнімді пайдалану үшін Web-
сайттың өңделуі болып табылады.
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
– Қазақстандағы ақпараттық технологиялар нарығын зерттеу;
– ҚР туристік мекемелеріндегі туристік қызмет көрсету нарық саласында
ақпараттық технологияларды дамыту және пайдалану деңгейін анықтау;
– басқа елдерді мысалға ала отырып, 3D турын пайдаланудағы сәттілігін
талдау;
– Астана қаласындағы туристік қызметтер нарығының саласында виртуалды
3D тур сияқты ақпараттық технологияларды пайдалануда барлық
мүмкіндіктерді қарастыру;
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны, ҚР яғни, нақты Астана қаласындағы
туристік қызметтер мекемелеріндегі қолданылатын ақпараттық технологиялар
нарығы болып табылады.
Ақпараттық технологияларды пайдалануды талдау барысында техникалық
жаңалықтарды пайдалану деңгейі жеткілікті дамымағанын, бәсекеге қабілетті
еместігін, аз қаржыландыратынын көрсетті. Туризмдегі ақпараттық
технологияларды дамыту мәселесі қазіргі уақытта яғни, Астана-EXPO 2017
іс-шарасын өзткізу науқанында ерекше өзекті және қажетті. Астанаға
туристтердің үлкен ағымда келуін күтуде, осыған орай қалада бейімделуге
қажет болатын ең үздік Туристік қызмет көрсету бойынша жылдам қозғалысымен
танысу үшін керек. Заманауи шын мәнінде туризм, әлемдік экономикадағы
жоғары табысты және қарқынды дамушы сала болып табылады.
Зерттеу құралы, Астана қаласына виртуалды технологияларды енгізу және
одан әрі дамыту болып табылады.
Зерттеудің әдістемелік негізін өнеркәсіп Министрлігінің және Қазақстан
Республикасындағы жаңа ақпараттық технологиялардың заңнамалық құжаттары,
Қазақстан Республикасының казнетіндегі виртуалды 3D турлары, туризм мен
ақпараттық технологиялар саласындағы ғылыми еңбектер, алдыңғы қатардағы
Web-сайттар өңдеуші-компанияларының өкілдерінің мақалалары, туризмдегі
ақпараттық технологиялар бойынша ғылыми конференцияларға қатысушылардың
сөз сөйлегендері құрайды.
Димплломдық зерттеудің тәжірибелік мағыналығы негізгі теориялық
жағдай мен қорытындылары Туризмдегі ақпараттық технологиялар курсын
өткізуге, туристік нарық және қонақ үй бизнесі үшін ақпараттық
технологияларды пайдалану саласындағы мамандарды даярлауға, сонымен
қатар, виртуалды 3D турларда ақпараттық технологияларды пайдаланудағы
мәселелер бойынша ғылыми-зерттеу өңдеулері пайдалануы мүмкін. Зерттеу
нәтижесі, жергілікті туристік өнімдерді және туристік қызметтерді
халықаралық нарыққа жылжыту мақсатында, Қазақстан Республикасының туристік
қызметтер нарығының саласындағы ақпараттық технологияларды құру үшін
пайдалануы мүмкін. Сонымен қатар, ұсынылған ұсыныстар Қазақстандағы
нарықта пайда болған туристік фирмалардың менеджментіне туризмдегі
ақпараттық технологиялар нарығында ұсынылатын жолдарды таңдауға және
компьютерлік технологиялар ағымын түсінуге мүмкіндік береді.
1 ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ НАРЫҒЫНДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ РӨЛІ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ МӘНІ
1.1 Туризмдегі ақпараттық технологиялардың түсінігі және олардың мәні
Ақпараттандыру-дамыған мемлекеттердің қоғамдық қатынастар жүйесінің ең
көрнекті мүмкіндіктерінің бірі болып табылады. Адамзат ақпарат пен білім
адамдардың барлық қызмет саласында анықталатын рөлге ие болатын
өркениеттің даму кезеңіне шықты. Сонымен қатар ақпарат қазіргі заманғы
қоғамда экономикалық дамуда негізгі фактор болып табылады.
Ақпараттық технологиялар- ақпараттарды жинау, өңдеу, талдау, сақтау,
тарату және қолдану үшін пайдаланатын заманауи жағдайында жаңартылған
әдістерді қолдану және терминдердің механизімі. Ақпараттық технологиялар
туралы микроэлектроника саласындағы жетістіктердің арқасында өндірістік
қызметке, қызмет көрсету саласына және адамның жалпы өміріне айтарлықтай
ықпалын тигізетін ғасыр технологиясы ретінде айтады. Микроэлектроника
компьютердің көмегімен жобалау және өндіру саласындағы өңдеулер үшін
негіз құрайды; икемді өндірістік жүйелерге; жеке компьютерлерге,
автоматтандырылған басқару жүйесіне (АБЖ); видео мәтінге;
телеконференцияларға [3].
Ақпараттық технология мағынасының өзі информатиканың құрылу
үрдісінде ХХ ғасырдың соңғы онжылдығында пайда болды. Ақпараттық
технологиялардың ерекшелігінің бастысы пәні де, өнімі де ақпарат, ал еңбек
құралы – есептеу және байланыс құралы болып табылады. Бүгінгі таңда
ақпарат басқада материалдық ресурстармен қатар, нақты өндірістік
ресурсртарында қарастырыла бастады. Ақпаратты өндіру және оның білімінің
жоғарғы деңгейі қолданыстағылардың модификациясына және жаңа
технологиялардың құрылуына шешуші ықпалын тигізеді. Он жыл бұрын
ақпараттық технологиялар және туризмге сәйкес келмейтін серіктестер болып
келген. Ал бүгінгі таңда бұл екі ұғым бір бірімен тығыз байланысты, тіптен
туризмнің жаңа түрі пайда болды- альтернативті туризм немесе электронды
туризм [3, с.18].
Белгілі болғандай туризм, қызметтерді сату деген ұғымды білдіреді.
Біріншіден –ол өндіруші де, тұтынушы да тұрғысынан кешенді және түрлі
қызметтер. Екіншіден- көрінбейтін, өзгергіш және кешенді қызмет. Ал,
үшіншіден-ақпараттық-қаныққан қызмет. Туризмнің дәл осы сипаттамалары оны
ақпараттық технологияларды пайдалану үшін ең мінсіз қолайлы сала ретінде
қарастырады. Туристік құрал кез келген экономикалық қызмет саласаның
құралына өте ұқсас болып келеді. Туристік қызметтердің өндірушісі
үкіметтік және коммерциялық ұйымдардан, сауда ассоциациасынан тұратын
анықталған басқаратын құрылымның ішінде қызмет етеді (мысалы, қонақ үй,
әуе көлігі, туристік агенттер және т.б.). Туристік қызмет өндірушілері
анықталған нақты жеткізуші санаттарына топттастырылады (авиакомпаниялар,
қонақ үйлер, авто көлікті жалға беру, туристік орындардағы қызмет, көтерме
фирмалар (туроператорлар) және бөлшек фирмалар (турагенттер). Тұтынушылар
(туристер) барлық туристік жүйенің соңғы сатысы болып табылады [4].
Өнеркәсіп саласындағы қызметті, жарнамаларды жылжыту мен салық салуды
реттеуге тоқталатын болсақ, мұнда туристік қызметтерді жеткізушілерді
бірігейлік әлеуметтік-экономикалық жүйеге бірлестіру үрдісінде ақпарат
маңызды рөль атқарады. Ақпарат әр түрлі жеткізушілерді бірігейлік туристік
жүйе аясында біріктіретін байланыстыру буыны болып табылады. Солай бола
тұра, туризмнің ерекшелігі өндіруші мен жеткізушінің өзара-қатынасы
тауармен емес, ақпараттар ағымымен жүзеге асырылады. Бұл ақпараттық
ағымдар тек қана нақты деректердің ағымы ғана бола тұра қоймай, соынмен
қатар-қызметтер мен төлемдер болып танылады. Қонақ үйге ұшақтардағы
орындарға орналастыру деген сияқты қызметтер физикалық түрде көрсетілмейді
және белгіленеген орындарды сатуда қарастырылмайды. Өнімнің болуы мен
сапасына бір ғана жолбасшы ол- ақпарат болып табылады. Сондықтан нақты
ақпаратпен қамтамасыз ету мен оның таратылу жылдамдығы тұтынушыларға
олардың қызметтерін ұсыну сияқты, туристік салада да орнығып тұру үшін
маңызды болып келеді. Туристік өнеркәсіпке ақпараттық технологияларды
енгізу ол бірнеше кезеңдерден тұратынын атап өту керек. Бірінші кезең-
деректерді жинау. Оның басты мақсаты кәсіпорынның ақпараттарға негізделген
үрдістерді автоматтандыру арқылы жедел қызметінің тиімділігін жоғарылату
болды. Бұл кезең 1960 жылдары басталды және оған шағын-компьютерлерді
пайдалану тән болды.
Екінші кезең-ақпараттық жүйелерді басқару. Оған ақпаратты таратуды
ұйымдастыру талаптарын жетілдіру арқылы басқару тиімділігін арттыруға
себеп болатын ақпараттық технологиялар жатты. Олар 70 жылдары енгізілді
және сол кезде-ақ ақпараттық рестурстармен байланысты кәсіпорындарды
салалық ерекше басқару әдістерін пайдаланды. Бұл уақытта, ақпараттық
технологиялар ішкі маркетингтің және әкімшілік функцияларының қажеттілігі
үшін қолданылды.
80-ші жылдардың басында стратегиялық ақпарат жүйесінің кезеңі
басталды, оның мақсаты өзгерту немесе табиғатты немесе туристік бизнестегі
әрекеттер арқылы фирмалардың бәсекеге сай болуын жақсарту болды. Бәсекеге
сай болуын жоғарылату жолы арқылы интеграциялық желілердің әр түрлері
енгізілген болатын:қызметті жетілдіру үшін, функционалды және іскерлік
желісі бойынша үйлестіру үшін, сонымен қатар, ішкі ұйымдармен
байланыстарды нығайту үшін.
90-шы жылдардың соңында төртінші кезең басталды- Желілер кезеңі.
Аталмыш кезеңде барлық дәрежедегі желілердің бірігуі болды: ұйымдар,
аймақтық және ғаламдық. Бұл кезеңнің негізгі сипаттамасы-ақпараттық
технологиялардың мүмкіндіктерін жетілдіру, құралдардың көлемін азайту, оны
алудағы төмен шығындар бола тұра, сенімділігін жоғарылату, әлемнің әр
жерінде орналасқан теримналдардың өзара байланысы. Бұлардың барлығы
ақпараттық технологиялар туризмнің барлық ұйымдарының қызметтеріндегі
қажетті құралдарының бірі болып қалуына ықпалын тигізді. Нәтижесінде
90-шы жылдардың ортасында барлық кәсіпорындар ұсынылатын
өнімдердің және географияның көлеміне қарамастан бизнесті қайта
ұйымдастырудың күрделі үрдісінен өтті [5].
Толығымен алғанда, қоғамның заманауи дамулық кезеңі үшін ақпараттық
технологилардың рөлі мен маңызыдылығын талдай отырып, бұл рөлдің
стратегиялық қажетті болып табылатынын, ал бұл технологиялардың
маңыздылығы келер болашақта тез қарқынмен жоғарлайды. Дәл осы
технологияларға бүгінгі таңда мемлекеттің технологиялқ даму саласындағы
анықталатын рөлі жатады. Бұл қорытындылардың аргументтері үшін өндірістік
және әлеуметтік технологияларға қатысты оларды басымдық орынға
итермелейтін ақпараттық технологиялардың еркше қасиеттері (жеделдігі, қол
жетімділігі) болып табылады.
Ақпараттық технологиялардың қоғамның дамуы үшін стартегиялық мағынаға
ие ерекше қаситеттерінің қатарына келесі ең маңыздыларды атап өткен жөн:
Біріншіден ақпараттық технологиялар бүгінгі таңда қоғамның дамуының
стартегиялық маңызды факторы болып табылатын қоғамның ақпараттқы
ресурстарын белсендеттіруге және тиімді пайдалануға мүкіндік береді.
Тәжірбие ақпараттық ресурстарды (ғылыми білімдер, ашулар, өнертабыс,
технологиялар, озық тәжірибе) белсендеттірутарату және тиімді пайдалану
айтарлықтай басқа ресурстардың үнемделуіне ықпалын тигізетінін
көрсетеді:шикізатты, энергияны, пайдалы қазбаларды, материалдарды және
жабдықтарды, адамдардың ресурстарын, әлеуметтік уақыттарды. Екіншіден
ақпараттық технологиялар соңғы жылдары адамзаттың қоғамдық тіршілік
әрекетінде айтарлықтай орын алатын, оңтайландыруға және көптеген
жағдайларда ақпараттық үрдістерді автоматтандыруға мүмкіндік береді.
Өркениеттің дамуы жұмыспен қамтылған халықтың еңбек объектісі мен
нәтижесі енді материалдық құндылықтар болмай, ең бастысы ақпараттық және
ғылыми білімдер болатын ақпараттық қоғамның құрылуының бағытымен болатыны
жалпыға белгілі.
Ақпараттық технологиялар адамдар арасында ақпараттық өзара
байланыстыруды қамтамасыз ететін, сонымен қатар, бұқаралық ақпараттарды
дайындау мен таратудағы негізгі рөлге ие екенін атап өткен жөн.
Бұл құралдар үлкен қолалайлықты құрып қана қоймай, ішкі және
халықаралық экономикалық және мәдени байланыстарды, халықтың көшіп-қонуын
және оның планета бойынша динамикалық орналасуын кеңейтіп, ғаламдандыру
және әлемдік қауымның интеграциялық үрдісімен пайда болатын көптеген
өндірістік, әлеуметтік және тұрғын мәселелерін шеше отырып, қоғамның
мәдениетімен тез ассимилияцияланады. Туристік саланың аясында түрлі
өндірушілерді ұстап тұратын орталықпен байланыстыратын бір ерекшілік-ол
ақпарат. Тауарлар емес, тек ақпараттық ағымдар туристік қызметтердің
өндірушілерімен өзара байланысты қамтамасыз етеді. Олар мәліметтердің
ағымдық түрінде ғана болмай, қызметтер мен төлемдер формасында да
айқындалады. Қызметтер (мысалы, қонақ үйде қону, автокөлікті жалға беру,
кешенді турлар, ұшақтардағы орындар) туристік агенттермен жіберілмейді, өз
кезегінде оларды тұтынушыға сатпайынша оларды сақтамайды. Бұл қызметтердің
болуы, құны мен сапасы туралы ақпараттар беріледі және пайдаланылады.
Туристік саланың құралы кез келген басқада экономикалық саласының
қызметіне өте ұқсас болып келеді (сурет 1).
Сурет 1. Туристік саланың жұмыс жасау схемасы
Ескерту – Мәліметтер [5] негізінде автормен құрастырылған
Тура осылай, турагенттерден туржеткізушілерге төлемдер ауыстырылмайды,
ал комиссиялықтар туржеткізушілерден турагенттерге. Туризмге тән үш
ерекшеліктерін бөлуге болады. Ол әртүрлі және интеграцияланған қызметтерді
сату. Ол өндірушінің де, тұтынушының да көзқарасынан кешенді қызмет.
Ақырында бұл-ақпараттық толық қызмет. Сондықтан туризм, халықаралықта және
ішкіде-ақпараттық технологияларды қолдануда өсіп келе жатқан орта.
2 суретте туризмде пайдаланатын ақпараттық технологиялардың жүйесі
көрсетілген.
Ол компьютерлік жүйені резервтеуден, телеконференцияларды өткізу
жүйесінен, видеожүйелерден, компьютерлерден, ақпараттық жүйелерді
басқарудан, әуе жолдарынан, ақшаны электронды жіберуден, телефон
байланыстарынан, байланыстың жылжымалы құралдарынан және т.б тұрады (5(.
Солай бола тұра бұл технологияның жүйесі турагенттермен, қонақ үлермен
немесе әуе компаниялармен таратылмай, біздің бәрімізбен таратылады.
Сурет 2. Ақпарат –туристік саланы байланыстырушы элементі
Ескерту – Мәліметтер (5( негізінде автормен құрастырылған
Туризмнің ақпараттық технологиялардың жүйесіндегі әр сегментін
пайдалану қалған барлық бөліктер үшін маңызы бар. Мысалы, қонақүймен ішкі
басқару жүйесі кері бағытта, турагенттерге компьютерлер арқылы қолжетімді
болып, қонақ үй жүйелерімен байланыс үшін негізді қамтамасыз ету арқылы
ғаламдық компьютерлік желілермен байланыста болуы мүмкін. Сондықтан біз
туризмде таралатын кешенді ақпараттық технологиялар жүйесімен істіміз.
Туристік өнеркәсіпте компьтерлер, телефондар, видео ақпараттар
таратпай, бұл жерде компьютерлік және коммуникациялық технологиялардың
өзара байланысқан жүйелері жұмыс жасайды. Сонымен қатар, туристік
салалардың жеке компонеттері бір бірімен тығыз байланыста-көптеген
турөндірушілер тік немесе көлденеңнен бірінің жұмысына бірі тартылған.
Осылардың барлығы туризмді жоғары интеграцияланған қызмет ретінде
қарастырып, мекемелер мен басқармаларда ақпараттық технологияларын қодану
үшін әлде қайда қабылданғыш болып келеді [5].
Ақпараттық технология-жобалық формада ұсынылған (тәжірбиелік үшін
пайдалануға жарамды қалыптастырылған түрінде) сол немесе басқада жиі
қайталанатын ақпараттық үрдісте рационалды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін
ғылыми білімнің шоғырланған түрі, мәліметтер мен тәжірбиелік тәжірбие.
Осылай бола тұра, аталмыш үрдісті жүзеге асыру үшін еңбекті, қуатты немесе
материалды ресурстарды пайдалануда үнемділікке жетеді.
Кез келген технологиялардың тиімділігінің жалпы критерийлері ретінде,
тәжірбиелік пайдаланудың нәтижесінде жететін әлеуметтік уақытты үнемдеуді
пайдалануға болады. Бұл критерийлердің тиімділігі ақпараттық технологиялар
мысалында ерекше жақсы көрсетіледі. Әлеуметтік уақытты үнемдеудің
қажеттілігі біздің уақытты біріншіден атап айтқандай, кең және бірнеше рет
пайдаланудың нәтижесінде біршама әлеуметтік уақыттың үнемділігіне
мүмкіндік беретін бұқаралық ақпараттық үрдістермен байланысты
технологияларымен бейімдейді [5, c.20].
Қоғамның дамуы үшін стратегиялық мағынасы бар ақпараттық
технологиялардың айқын қасиеттерінің қатарына келесі қажеттілерді атап
өткен жөн:
- ақпараттық технологиялардың дамуына аса маңызды стартегиялық фактор
болып табылатын, ақпараттық технологиялар қоғамдық ақпараттық
ресурстарын белсендеттіруге және тиімді пайдалануға мүмкіндік береді;
- ақпараттық технологиялар соңғы уақытта адамзаттық қоғамның өмірілік
тірілігінде үлкен рөлге иеленетін ақпараттық үрдістерді
оңтайландыруға және көптеген жағдайларда автоматтандыруға мүмкіндік
береді;
- ақпараттық үрдістер басқада күрделі өндірістік немесе әлеуметтік
үрдістердің қажетті элементтері болып табылады. Сондықтан ақпараттық
технологиялар көбінесе жиі тиесілі өндірістік немесе әлеуметтік
технологиялардың компоненті болып табылады;
- ақпараттық технологиялар бүгінгі таңда адамдармен, сонымен қатар,
бұқаралық ақпараттарды дайындауда және таратуда ақапараттық өзара
байланысуда маңызды рөл ойнайды.
Бұл құралдар үлкен қолайлылық қана құрып қоймай, ішкі және халқаралық
экономикалық және мәдени байланыстардың, халықтың көшіп-қонуымен соынмен
қатар планета бойынша динамикалық қозғалысының кеңеюуімен ғаламдық
үрдістермен әлемдік қауымдастықпен туындалатын көптеген өндірістік,
әлеуметтік және тұрмыстық мәселелерді шешіп, біздің қоғамның мәдениетімен
тез ассимиляциланады.
Халықаралық және ішкі туризм қызметтерді сату бойынша күшті саланы
ұсынады.
Туристік қызметтерді жеткізуші халықаралық оқиғаларды тікелей спутник
арқылы жеткізіп отыруға, хабараламаларды жылжымалы құралдармен
телеконференция арқылы бизнесті жүргізуге мүмкіндігі бар коммуникациялық
технологиялар қолданылады (мысалы ұшақтың ішінен әлемнің кез келген
бөлігіне қоңырау шалу мүмкіндігі) (сурет 3).
Сурет 3. Ақпараттық технологиялардың ерекше қасиеттері
Ескерту – Мәліметтер [5] негізінде автормен құрастырылған
Жету орны, оның тартымды ерекшеліктері, сонымен қатар, қажетті түрлі
видео құралдар туралы ақпараттарды алу үшін. ақпараттық технологияларды
қолдану нәтижесінде адамдық мазмұны өзгертілмей туристік қызметтердің
қауіпсіздігі және сапасы жоғарлайды [6].
Ақпараттық технологиялар авикомпаниялардың қызметтерін қамтамасыз
етеді. Бағыттар мен кестелерді жоспарлауда, ұшуды бақылауда және талдауда,
персоналды басқаруда, бухгалтерлік есептерді және жеке жоспарлауда көмек
болатын ұйымдастыру үрдісінде, басқару және авиа-операцияларды бақылауда
электронды жүйелер үлкен рөл ойнайды. Оларға кіреді:
- хабарламаларды тарату және бағыттау жүйесі;
- әуе көлігі үшін спутниктік жүйенің жиынтығы мен ақпараттарды тарату;
- инерциондық навигациялық жүйелер;
- әуе тасымалдауын бақылау жүйесі;
- қондырудың микротолқындық жүйесі, авиациялық билеттердің сатылуы.
Қонақүйде заманауи жағдайында қызмет көрсетудің жаңа технологияларды
қолданбай жоғары деңгейін қамтамасыз ету мүмкін емес. Жаңа технология-
персоналды қысқартып, қызмет көрсету сапасын жақсартуға ықпалын тигізетін
көптеген қонақ үй үрдістерінің, электронды резервтеудің, технологияларды
енгізудің автоматтандырылуын қарастырады. Автоматтандырылған жүйелер еңбек
өнімділігінің жоғарлануына, жоғары басқару қызметкерлердің білімденуін
көтеруге бағытталған. Персоналды бірнеше мамандықтарға үйретіп, терең
даярлаудағы қажеттіліктің өсуіне әкеліп соғуы, мамандықтарды біріктіру
қалыпты жағдай болып қалмақ.
Компьютерлер қонақ үйлердің орталық ақпараттық-сану орталықтарында кең
қолданылады. Олардың көмегімен резервтеуді басқару, келушілерді есепке
алу, бөлмелерді бөлі, мүлікті есептеу және тағамды жеткізуге бақылауды
жүзеге асырылады.
Халықаралық туризм нарығының күрделі компьютерлік резервтеу (брон
жасау) жүйелері болып Amadeus, Worldspan, Galileo табылады. Туристік
кеңселердің жұмысын автоматтандыру сұрақтары да қарастырылуда, белгілеуі
бойынша компьютерлерді пайдаланатын туристік компаниялардың саны
бұрынғыдай бірнеше пайыздан аспайды. Туристік фирмалардың көбісі үшін
компьютерлер тек жазу машинкасы және есепшінің құралы ғана болып отыр.
Солай бола тұра, агенствоға, оның ішінде нарықта маңызды қызмет жасайтын
операторға өз жұмысында компьютерленуден қаша алмайды [7].
Ақпараттандыру- дамыған елдердің қоғамдық қатынасының ең жарқын
ерекшеліктерінің бірі. Адамзат ақпарат (білім) адамадрыдың барлық қызмет
салаларында анықталған рөлді ойнайтындай өркениеттің дамуына жетіп отыр.
Сонымен қатар ақпарат қазіргі қоғамда экономикалық өсудің негізгі факторы
болып келеді. Қоғамның ақпараттануының кезекті революциялық кезеңі
ғаламдық компьютерлік желілерді пайдаланудың өсуімен байланысты. Әлемдік
компютерлік Интернет жүйесі жыл сайын оған жазылатындардың және ақпараттық
ресурстардың көлемі екі еселеніп өсіп келеді. Бұл қарқыннан туристік
бизнесте шетте қалмай отыр.
Қоғамның заманауи кезеңі үшін ақпараттық технологиялардың рөлі мен
мағынасын жалпы талдап отырсақ, бұл рөл стартегиялық маңызды, ал бұл
технологиялардың келер болашақта маңызыдылығы әлдеқайда өсетінін айтуға
болады. Бүгінгі таңда нақты осы технологияларға мемлекеттің технологиялық
саласындағы дамуының анықталатын рөлі жатады. Бұл қорытындылар үшін
өндірістік және әлеуметтік технологияларға қатысты жоғарғы орынға тартатын
аргументтері ақпараттық технологиялардың ерекше қасиеттері болып табылады
(тиімділік, қолжетімділік). Ақпараттық технологиялардың даму қажеттілігі
ғаламдық әлемдік қоғамдастықта интеграциялық қажетті жағдай болып
табылады.
1.2 Туризмдегі ақпараттық технологиялардың топтастырылуы
Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялар туристік бизнестің саласына
белсенді енгізілуде және оларды пайдалану кез келген туристік ұйымдарда
бәсекеге қабілеттілікті жоғарылату ажырамас жағдайы болып келеді.
Туризмнің индустриясы жеке туристік басқару фирмасының мамандандырылған
бағдарламалық өнімнен бастап, ғаламдық компьютерлік желілірді пайдалануға
дейінгі алуан түрлі компьютерлік технологияларды пайдалануға мүмкіндік
береді. Көшіруші-көбейтуші техника-іскер қағаздарды, анықтамаларды,
мақалаларды, конструкторлық, технологиялық және басқада құжаттарды көшіру
және көбейтуге арналған техникалық құралдардың жиынтығы (шағын
тираждармен). Электрография арқылы көшірмелерді дайындаудағы ең көп
таралған техникалық құралдар (негізігі мәнде ксерографиялар), свето-фото
және термокөшірмелер.
Сканер-түпнұсқадан оны компьютерге енгізуде мәтіндік немесе графикалық
ақпарттарды (сурет, фотосурет) оқу үшін арналған құрал. Сканерлер
ақпараттарды қағаз құжаттардан компьютерлердің жадына көшіреді, яғни
бейненің сандылауын құрайды. Сканердің жұмыс жасау қағидасы: суық жарық
шам жасау арқылы жарық ағыны және ол датчикпен оқылады. Кейін, оқылған
сандалған ақпарат компьютерге жіберіледі. Сканердің негізгі сипаттамасы
түпнұсқаны сандандыру мүмкіндігімен және түсін нақты қабылдауымен
анықталады. Кеңселік сканер үшін стандарттық шешім дюмға 300-600 нүкте деп
айтуға болады. Бұл оптикалық шешім, яғни сканердің датчигі бере алатын
мүмкіндік. Мәтінді санға аударғаннан кейін ол бейне түрінде ұсынылады және
оны анықтау жүргізу керек.Ол үшін оптикалық бейнелерді қабылдайтын
бағдарламалар қолданылады (мысалы, FineReader).
Анықтау пакеті-сканерленген графикалық мәтін бейнесін мәтіндік
форматқа ауысыруға мүмкіндік беретін арнайы компьютерлік бағдарлама.
Әлеуметті-мәдени қызмет көрсету және туризм саласындағы
проекциаланған жабдықтарды ғимарат бөлмелерінде және ашық алаңдарда да
презентация және басқада іс-шараларды өткізу үшін пайдалануға болады. Бұл
аппаратура түріне видеокешендер (мультимедиа-проекторлар және
видеопроекторалар), плазмалық панелдер жатады.
Проекциялық жүйелерге келесілер жатады:сыртқы проекторымен
виеопроекторлар және кіріктірілген проекторларымен проекциялық
теледидарлар.
Видеопроектор- алшақта тұрған экранға видео дабыл түрінде түсетін
ақпараттың проециялануына арналған электронды-оптикалық жабдық.
Деректердің қайнар көзі ретінде видеомагнитафон немесе видеокамера
пайдалануға болады.
Компьютерден деректерді проекциялауға арналған қосымша компьютерлер
кіретіндей қамтылған видеопроектораларды мультимедиа проекторлар деп
атайды. Мультимедиа проекторлар үлкен экранда тышқанмен жүргізе алатын,
сонымен қатар,, алшақта компьютердің жұмысын басқара алатын арнайы
инфрақызыл жүйемен жабдықталады.
Негізгі проекторлардың түріне келесілер жатады: сұйықкристалды (LCD);
микроайнадағы (DLP); киноскопты (CRT). Проекторлар рұқсат етілетін, жарық
ағымының күштілігімен, басқада қосымша мүмкіндіктерімен қасиеттерімен (VGA
бастап SXGA дейін) ерекшеленеді.
Слайдпроекторлар-стандартты слайдттарды 24×36 мм пайдалануға
есептелінген аспаптар. Қосымша функционалды қабілеттерімен ерекшеленетін
әр түрлі модификациялық слайд-проекторлар бар. Слайдпроекторлардың
қасиеттеріне аппаратураның төмен бағасын, суреттің жоғары сапасын, үлкен
экранды жатқызуға болады, ал кемшіліктеріне сапалы бейнені ұсыну үшін
бөлмені қараңғылауды талап етуі.
Графопроекторлар – ақпаратты арнайы мөлдір пленкамен проециялауға
арналған оптикалық құрылым болып табылады. Графопроектордың артықшылығы-
ақпараттарды дайындаудағы қарапайымдылығы, мөлдір пленканы пайдалану
есебінен бейненің жоғары жарықтықтығы, күндізгі жарықта пайдалану
мүмкіндігі. Графопроекторлар жобалауымен (жарыққа немесе айна арқылы),
белгілеуімен (стационарлы немесе ауыстырмалы) және жарық ағымының
күштілігімен ерекшеленеді. Ерекше мықты графопроекторларды үлкен
аудиторияларда пайдаланады. Олар сұйықкристалды дисплейлерге пайдалануына
негізделген.
Сұйықкристалды проекциялық панель-проекциялық технологиялардың соңғы
сөзі. Сұйықкристалды дисплей (LCD) ақпаратты компьютерден немесе видеолық
қайнар көзден қарапайым графопроектордан үлкен экранға проециялауға
мүмкіндік беретін арнайы компьютерлік приставкасы-жалпақ жайма дисплей.
Электронды презентацияны дайндау немесе көрсетуге арналған
бағдарламалар айтарлықтай кең ұсынылған. Отандық пайдалануға қол жетімді
пакеттер арасынан келесілерді атап өтіге болады: LotusFreelance,
MicrosoftPowerPoint, SPC HarvardGraphics. Белгіленген көшірмелер саны
бойынша сөзсіз жетекші PowerPoint, MS Office пакеті кіреді.
Қағаздарды жойғыш (ҚЖ) немесе шредеры әр кеңсеге қажет, олар керексіз
қағаздарды жоюды, жұмыс орындарын тазалықта ұстап тұруға, құпиялық режимін
ұстауын қамтамасыз етеді. Шредерлер көлемдері бойынша да, құпиялық
дәрежесі және тіптен жұмыс қағидасы бойынша да ерекшеленеді.
Ең көп таралған пышақтың көмегімен құжаттар жойылатын шредерлер.
Шартты түрде шредерлерді үш топқа бөлуге болады: жеке, кеңселік және
жоғары қуатты [8, с17].
Бүгінгі таңда сымды байланыс желілері тез арада кабельділермен
шеттелінеді.
Бірақ кейбір жерлерде олар әлі сақталынған және басқа мүмкіндіктер
болмаған жағдайда пайдалану жалғастырылады, атап айтқанда, компьютерлік
деректерді тарату үшін. Бұл желілердің жылдамдылық сапасы және кедергі
қорғанысы жақсы ойда қалдырады.
Радиоканалдардың жиілік диапозоны пайдаланылатын, каналдың
алшақтығымен ерекшеленетін алуан түрлі типтері бар. Спутниктік байланыс
жылдамдығы жоғары микротолқынды ұзақ желілерін ұйымдастыруға
пайдаланылады.
Бүгін спутник бастапқы желіде, сонымен қатар, компьютерлік жүйенің
телефонды коммутаторы мен маршрутизаторкоммутаторы рөл ойнайды. Ол үшін
спутниктің аппаратурасы жердің станцияларымен ғана өзара байланыспай,
сонымен қатар, космостық сымсыз байланыс желілерін өзара байланыстырады.
Спутниктік интернет- спутниктік байланыс технологияларын пайдала отырып,
интрнет желісіне қолжетімдік мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Байланыс каналдары болып кез келген ақпараттарды таратушы жүйелер
негіздер саналады. Байланыс каналдары- техникалық құралдарды қосатын және
ол датчиктен қабылдағышқа дабылдарды таратын физикалық ортаны ақпараттарды
тарату каналы болып табылады. Байланыс каналдарының топтастыруын әр түрлі
белгі бойынша жүзеге асыруға болады (кесте 1).
Кесте 1
Байланыс каналдарының топтастырылуы
Ақпараттарды тарату тәсілі Симплекстік - ақпаратты бір бағытта
таратады.
Дуплекстік - ақпаратты бір уақытта
тікелей және кері бағытта таратады.
Полудуплексті- ақпаратты кезек-кезек
таратады, сонымен қатар, тікелей
немесе кері бағытта таратуды жүзеге
асырады.
Болу уақыты Коммутацияланған – ақпараттық тарату
уақытына ғана құрылған, уақытша.
Апаратты тарату аяқталған соң ажырату
жойылады.
Коммутацияланбаған-(белгіленген)-
анықталған тұрақты сипаттамасымен
ұзақ уақытқа құрылады.
Ақпараттарды тарату жылдамдығы Төмен жылдамдылық - (50 Кбитс
дейін) телеграфтық және телефондық
(ұқсас) байланыс каналдарында
пайдаланады.
Орташа жылдамдық - (әдетте 10–100
Мбитс), типтік ВС.
Жоғары жылдамдық - (100 Мбитс
жоғары), кең жақты болып келеді.
Таратылатын ақпараттың ұсыну нысаны Аналогты - ақпаратты үздіксіз түрде
ұсынады,
Сандық- ақпаратты санды түрде ұсынады
(үздіктілік-дискретті албырт),
кез-келген физикалық табиғаттың
дабыл түрінде.
Таратылатын ақпараттың ұсыну нысаны Механикалық, акустикалық, оптикалық
және электрлік.
Өз кезегінде оптикалық және электрлік
байланыс каналдары эфирде таратылатын
(радио-каналдар, инфрақызыл каналдар
және т.б.) электромагниттік
толқындарды пайдаланатын сымды және
сымсыз болуы мүмкін (электрлік
сымдар, кабельдер, жарық өткізгіш)
Ескерту – Мәліметтер [5] негізінде автормен құрастырылған
Бір бағытталған спутниктік Интернеттің айырмашылығы, ол тапсырыс
жердің провдаймерінің күшімен жүзеге асырылуы. Яғни, тұтынушыға
сұранылатын канал қажет және ол қосымша жердің провдайерлік қызметтер
үшін төлеу керек немесе GPRS трафигі, екі жақты Интернет спутник арықылы
тікелей байланысты жүзеге асырады (сурет 4).
Сурет 4. Интернет спутнигінің жұмыс жасау схемасы
Ескерту – Мәліметтер [8] негізінде автормен құрастырылған
Екі жақты спутниктік Интернеттің негізгі артықшылығы ол – жердегі
провайдерлерге тәуелді болмауы және абоненттің кез келген нүктедегі үнемі
байланысы (8(.
Телекоммуникацияның ең перспективті бағыттарының бірі сымсыз
техноллогиялар негізінде компьютерлік желінің құрылуы болып табылады.
Сымсыз желілер (Wireless-FidelityWi-Fi) тұтынушыларға кабельді қосылу
қиындық тудырған немесе тұтынушыға толық мобильділік қажет болған жағдайда
толық қосылуға мүмкіндік береді. Солай бола тұра сымсыз желілер сымды
желілілремен өзара байланысады. Сымсыз желілердің инфрақұрылымы кіру
нүктесі мен желілілік адаптерлардан құрылады. Әдетте кіру нүктелері сымды
желілерге қосылады. Үлкен қашықтықта немесе территорияда қосылуды
қамтамасыз етудің қажеттілігі туындалған жағдайда байланысты жақсарту
мақстанда қосымша антенндер пайдаланылады. Wi-Fi-дың ерекшеліктері желіні
кеңейту қарапайымдылығы:
Сымсыз жұмыс станциялары желінің өндірістік нашарлануысыз ақ желіге
қосыла алады. Сымсыз тұтынушыларға корпоротивті базаларға, интернетке
немесе бөлінетін ресурстарға-серверерге және принтерлерге қосылуды
қамтамасыз ету үшін қосылу нүктесін орнатуға болады.
– тұтынушылардың толық мобильділігі;
– Wi-Fi желісіндегі роуминг;
– роумингтің қолдауының нәтижесінде кіру нүктесі арасында,
пайдаланушылар сымсыз ресурс желілерімен, тіпті территория
ауыстырған уақытта да қолдануды жалғасытра береді;
– Wi-Fi желісінің қауіпсіздігі.
Кез келген объектілермен басқаруды сәтті жүзеге асыру үшін, оның
ішінде Туристік индустриялық мекемелерімен үнемі ақпараттардың жиналуын,
сақталуын, қайта өңделуін және таратылуын қамтамасыз етіп отыру керек. Бұл
үрдістердің сәтті жүзеге асырылуы үшін әр түрлі кеңсе жабдықтары
пайдаланылады [8].
Қазір ең көп таралған сайттармен ұсынылған әр түрлі онлайн қызмет
көрсету болып табылады. Сервистер- сайттармен ұсынылатын ол сервистік
қызметтер; электронды пошталы жәшіктер, іздестіру, каталогтар,
анықтамалар, интерактивті оқытатын жүйелер, ауа райының болжамы, валюта
курсы. Туристік онлайн-сервиске жатады: турларды, мейрамханаларды және
қонақүйлерді, авиа және теміржол билеттерін онлайн-брондау жүйесі;әртүрлі
қызмет көрсетулер, турагенстволардың сайттарына орналастыру-турларды,
мейрамханаларды іздеу. Мысалы атақты туристік онлан сервисі iGlobe.ru
(http:turist.iglobe.ru) болып табылады, оның көмегімен турлар
қарастырылады. Саяхаттар, мемлекеттер, мейманханалар, ауа райы, ойын-
сауықтар туралы ақпараттар алуға болады, сонымен қатар, YesTravel
(www.yestravel.ru), олда әлем картасы (оның ішінде интерактивті), елдер
бойынша жол бағдары, ауа-райы, саяхат дүкені (тікелей туроператорлардан
турларды брондау) сияқты сервистерді ұсынады.
Туроператорлар әдетте тураператордың ақпараттар базасымен тікелей
байланысты ең мықты онлайн сервистерді қолданады. Бұндай бағдарламалық
кешендер туроператорларға сайтта туроператордың рейстерінде орын барлығын,
қонақүйлердегі орындардың квотасы бойынша ақпараттар, нақыт уақыт
режиміндегі барлық турлар бойынша бағалары, ал тұтынушыларға нақты уақытта
туроператордың базасына тапсырысты рәсімдеуге мүмкіндік береді. 2010
жылдың маусым айынан бастап, жетекші сайттардың бірі Skyscanner
(www.skyscanner.ru) авиабилеттеріне саяхатшылар үшін бағаларды салыстыруға
инновациялық онлайн-сервистерді іске қосты. Skyscanner–еуропалық көшбасшы
іздестіру жүйесі, пайдаланушыларға тез арада авиабилеттер туралы
ақпараттарға қол жетімділік ұсынады және 670000 бағыттарда, 600 әлемнің
авиакомпанияларындағы бағаларды салыстыру мүмкінідігін береді. Skyscanner
сайтымен 200 мемлекетаудандар туристері пайдаланады. Бұрын
пайдаланушыларға бағдар мен жол жүру күні туралы нақты ақпаратты енгізу
қажет болатын (мысалы, Астана-Алматы, ұшу уақыты 2015 жыл 15 тамыз).
Қазір, олар авиакомпаниялрдың дисконттық ұсыныстар іздеуін нақты уақтсыз
және саяхатшының бағдарысыз жүзеге асыра алады.
Факсималды пайда болу нүктесіне тарату үрдісінде (ақпараттардың қайнар
көздері) олардың оқытылуы, кодтануы және жіберілуі, ал қабылдаушы
құрылымда-қабылдау,декодтау (шешу) және ақпараттарды енгізу жүзеге
асырлады. Факсималды аппараттар қосымша қызметтерді орындайды: жіберілу
туралы хабарламаны шығару, не үшін жіберілмені туралы себепті, қосылу
парағы (қоңыраулар) және т.б.
Бүгін әлемдік қоғамдастықта ақпараттық технологиялардың барлық
саласының өміріне енгізумен туындалған ғаламдық өзгерсітер жүріп жатыр.
Бұл ағымнан туризм экономика саласы сияқты, қызмет және адамдардың бос
болмауы назарсыз қалып жатқан жоқ. Ақпараттық технологиялар бизнеске ене
отыра басқару технологиясын өзгертеді. Істің жағдайы туралы кез келген
сұрақтарға жауап алуға және саналған секундтарда жедел шешім қабылдауға
көмек береді. Автоматизация және электронды техниканың кең пайдалануы
туризм саласындағы ең өзекті мақсттардың бірі болып келеді. Мықты брондау
орнласау құралы және транспорт, экскурсиялық және мәдени–сауықтыру қызмет
көрсету, туризмнің саласына жаңа технологияларды енгізу, сапардың
бағдарлардың кез келген түрлерінің бар болуы және қол жетімділігі,
компьютерік жүйелерінің құрылуы, елдермен аймақтардың туристік әлеуеттігі-
интеграциялық үрдістерді дамытуды есепке ала отырғанда, бұл сұрақтардың
толық кешені ағымдағы және болашақтағы Әлемдік туристік ұймдардың (ӘТҰ)
жұмысының күн тәртібіне қойылады [9].
Туризм индустриясы ақпараттық және коммуникациялық технологияларды
күрделі пайдаланушысы болып табылды. Туризмде ең көп таралған ақпараттық
жүйелер:
– компьютерлік әуе жолын резервтеу жүйелері;
– отельдерді және автокөліктерді жалға алуды резервтеу жүйесі;
– видеомәтін жүйелері;
– телемаркетинг;
– кеңселік қолдау жүйесі;
– ақпараттық жүйелер;
– электронды жүйелер (Интернет);
– виртуалды 3D тур.
Туристік компанияларда ақпаратты технологиялармен сәтті басқару,
бүгінгі күні басқару аппараттарының белгіленген талаптарымен байланысты.
Мұнда ақпараттық технологияларды дұрыс қолдану және бұл қолдану
стратегиялық мақсаттарға толық жауап бере алатыны туралы анықтау;
ақпараттық жүйелерді енгізуді бағалау; персонлады сайма-сай даярлауы; ИТ
жаңа жобаларына инвестициялар жатады.
Туристік бизнес экномиканың ең динамикалық слаларының бірі бола тұра,
жоғары қаныққан ақпараттық саланы ұсынады. Басқа сөздермен атап айтқанда,
жинау, сақтау, қайта өңдеу және өзекті ақпараттарды тарату қажетті және
туристік мекемелердің негізгі жұмыс жасау жағдайы болып табылады [9].
Экономиканың кейбір салаларындағы бизнестің сәттілігі ақпараттарды
тарату жылдамдылығынан және айырбастаудан, оның өзектілігінен, уақытылы
қабылдауынан, сайма-сайлылығы және толықтығына байланысты. Осыған орай
туристік бизнестің сәтті дамуы турөнімді шығару саласында, оны қызмет
көрсету нарығына жылжытуда жаңа технологияларды кең көлемде пайдалануы
болып табылады. Ақпаратты технологиялардың туризмге ықпалы турөнімнің
шығарылуы мен жылжытуының әр түрлі кезеңінде жүзеге асырылады.
Заманауи компьютерлік технологиялардың негізгі бағыттарының туризмге
ықпалы 5 суретте көрсетілген. Заманауи компьютерлік технологиялар туристік
өнімді жылжытуға өз үлесін қосады (тарату және сату).
Сурет 5. Туризмге ақпараттық технологиялардың ықпалы
Ескерту – Мәліметтер [10] негізінде автормен құрастырылған
Ең алдымен бұл жаңа маркетингтік каналдардың қалыптасуына және
туристік өнімдерді өткізуге мүмкіндіктер туғызады. Жарнама саласында
туристік ақпараттарды электронды пошта арқылы тікелей жіберуі кең
таратылымға ие болды (direct-mail). Соңғы жылдары көптеген туристік
ұйымдарда Интрентте өздерінің жеке сайттарын құра бастады, сонымен қатар,
баннерлі жарнаманы қолдана бастады. Ресейде бұл канадлардаың туристік
өнімдерді таратудағы тиімділігі жоғары емес, бұл бағытты болашақсыз деп
тануға болады.
Батыста бүгінгі күні дәстүрлі туристік бизнеске электронды шабуыл
байқалады. Туристік нарыққа электронды коммерция белсенді түрде кіру мен
ену басталды. Туристік кеңселер бар, мысалы кез келген кредиттік картаның
иесіне турды алуға, ұшақта немесе мейманханаларда орынды брондау, қызықты
іс-шараларға билеттер алу және кез келген әлем нүктесінен автокөлікті
жалға алуға мүмкіндік беретін Microsoft фирмасының Экспедиа туристік
бюросы. Неміс сарапшыларының бағалауы бойынша, 25 % шамасында барлық тур
өнімдерін сатуда жақын болашақта электронды коммерция арқылы жүзеге
асыруға болады. Компьтерлік технологиялар жаңа электронды маркетингтік
каналдардың жылжытылуын және турөнімдердің сатылуына өз ықпалын
тигізді [11]. Туризмдегі ақпараттық технологиялардың негізгі бағыттардың
бірі мультимедиялық технологияларды енгізу болып табылады, нақты айтқанда
анықтамалар мен каталогтар. Бүгінгі таңда туристік анықтамалар мен
каталогтар видеокассеталарда, CD-ROM лазерлі дисктерде Интернет
желілерінде кітап түрінды шығарылады. Электронды каталогтар алдын ала
қарастырылған бағыттар бойынша саяхат жасауға, белсенді режимде бұл
бағыттарды қарауға, мемлекет туралы ақпараттарды алуға, бағыт трассасының
объектілері, қонақүй, кемпингтер, мейманханалар, және басқада орналасу
құралдары туралы, жеңілдік жүйесімен, соынмен қатар туризм саласындағы
заңнамалармен танысуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл каталогтарда
әдетте туристік құжаттарды, туристік нысандылығын, экстремалды жағдайларда
туристтің моделді әрекетін және т.б. рәсімдеу тәртібі ұсынылады. Клиент
турдың бағдарламасын жоспарлай, оны оңтайлы параметрлері бойынша таңдай
алады (баға, жеңілдіктер жүйесі, көлік жүйесі, мерзім және т.б.).
Мультимедиалық технологияларды пайдалану клиентке оны қызықтырытан тур
туралы ақпаратты жеделді түрде ұсына отырып, тез және қатесіз қажетті
турөнімді таңдауға мүмкіндік береді. Туроператор (турагент) қажет болған
жағдайда аталмыш турға өзгерсітер енгізуге немесе басқа эксклюзивті тұрды
құруға, орындарды брондауға немесе турситке жедел режимінде құрылған
туристік қызметтерді сата алады [12].
Бағдарламалық өнімдердің нарығында туристік фирмалардың ішкі қызметін
автоматтандыруға бірнеше компьютерлік жүйелер ұсынылған. Бұл жүйелер
клиенттер, серіктестер, қонақүйлер, көліктер, елшіліктер соынмен қатар,
турларды енгізуге және төлемдерді есептеуге, тапсырыс қаблдауға және
клиенттермен жұмыс, кіріс құжаттарды қалыптастыру және т.б бойынша.
ақпараттық деректерді енгізуге қамтамсыз етеді. Барлық бағдарламалық
кешендер бухгалтерлік есептемелерді қалыптастыруды қамтамасыз етеді және
аталмыш мамандандырылған бухгалтерлік бағдарламаларға мысалы 1С және
басқада ақпараттардың экспорт-импорты.
Туристік фирмалардың автоматтандырылуы, туристік бизнесте
қонақүйлерді, ресторнадарды және басқада мекемелерді автоматтандырылу
үрдісіне ұқсас болып келеді. Бұл салада ақпараттық жүйелерді қолдану
менеджментте айтарлықтай өзгерстірге әкеліп соғады, сонымен қатар, қызмет
көрсету сапасын жоғарлатады. Туристік индустрияның қарқынды дамуы соңғы
онжылдықта екі факторламен байланысты:азаматтық авиацияның дамуы және
компьютерлік брондау жүйесінің құрылуы. Өз кезегінде әуе жолының,
ұшақтардың ұлғаюы, сонымен қатар, авиатасмылдау көлемінің өсуі CRS
компьютерлік брондау (ComputerReservationSystem) жүйесін пайдалануға
әкеліп соқтырды, нәтижесінде олар авиабилеттерді резервтеуде негізгі құрал
болып қалды. Бірінші резервтеу жүйелері нарықта XX ғасырдың 60-шы
жылдары пайда бола бастады. United Airlines фирмасының Apollo жүйесі және
American Airlines фирмасының Sabre жүйесі болды.
Компьютерлік брондау жүйесінің бастапқы дамуы әуекомпанияларының
кеңселерінде терминалдарды орнату арықылы жүрді. Ол әуекомпанияларының
персоналдар жұмысының әлдеқайда сапасын жақсартуға және тиімділігін
жоғарылатуға, билеттерді рәсімдеуге кететін уақытты қысқарту есебінен
клиенттреге қызмет көрсету сапасы жоғарлауына, билеттрді брондауды жүзеге
асыратын қызметкерлер санын қысқартуға ықпалын тигізді. Бірініш брондау
орталықтарын техникалық жабдықтаумен IBM фирмасы айналысты, ол бүгінгі
таңға дейін резервтеу жүйесі үшін жабдықтрады жеткізуші болып табылады.
CRS компьютерлік резервтеу жүйесінің дамуы мен кең таралуы бір жағынан
ұсынылатын қызметтер санының ұлғаюының, ал екінші жағынан электронды
брондау және резервтеу қызметтерінің бағасы төмнедеуінің есебінен жүзеге
асырылды. Қызмет көрсету саласын кеңейту турбизнестің қызметтірі ұсынатын,
сонымен қатар, орналасу, ойын-сауық және т.б. барлық бағыттар бойынша
жүзеге асты. Бұл ғаламдық GDS бөлгіш жүйесін құруға әкеліп соқты. Батыстық
туристік фирмалардың тәжірбиесінде бұл жүйелер технологиялық және туристік
ақпараттарды өңдеу тізбегіне енгізілген, ал кредиттік карталардың
механизімі арқылы турларды брноньдау барысында қаржы жауапкершілігін
қамтамсыз етеді. Жүйенің ғаламдық таратылуы арықылы жүздеген
әуекомпанияларымен, мыңдаған қонақүйлермен және көлікті жалға беретін
фирмалармен, теміржол билеттеріне, теңіз және паромдық тасымлдауға, сан
алуан мәдени іс шараларға қатысуға билеттерді резервтеуді жүзеге асыруға
болады. 2 кестеде ең ірі және әлемге әйгілі брондау жүйесі мен оларды
қолдайтын негізгі әуекомпаниялары көрсетілген.
Кесте 2
GDS компьютерлік брондау жүйесі.
№ Резервтеу жүйесі Қолдайтын әуекомпаниялары
1 Amadeus Lufthansa, Iberia, Air France, SAS
2 Galileo United Airlines, British Airlines, KLM,Austrian
3 Sabre American Airlines
4 Worldspan Delta Airlines, TWA
Ескерту – Мәліметтер [12] негізінде автормен құрастырылған.
Бүгінгі таңда Amadeus жүйесіне екі жүйе қосылған: SystemOne
(ContinantalAirlines) және Start. Жүйелерге Galileo-мен үйлесімдіге
келесі жатады: Traviswiss, Travicom, TraviAustria. Сол себептен, қазіргі
күні туристік мекемелерімен де сонымен қатар, туристтердің өздерімен де
пайдаланылатын көптеген ақпараттық технологиялар бар. Қазіргі кезде
туристтердің арасында ең көп таралған ақпараттық технологиялары түрінің
бірі виртуалды 3D тур.
Бірақ виртуалды 3D тур тек қана туристтердің арасында ғана әйгілі
емес, компаниялар арасында да кең таралған, ол өздерінің тауарлары мен
қызметтін сату үшін жарнамаға арналған қосымша құрал.
1.3 Шетелдердің туризм саласында ақпараттық технологияларды қолданудың
тәжірибесі
Туризм күрделі, жоғары табысты және динамикалық әлемдік экономика
саласының бірі болып табылады. Туризмнің сәтті дамуы келесі экономиканың
секторларына әсерін тигізеді: көлік және байланыс, сауда, құрылысы, ауыл
шаруашылығы, халықтық тұтынушы тауралырдың өндірілуі.
Ақпараттық технологиялардың төрт сипаттамалық ерекшеліктері бар:
– жан-жақты ену сипаттамалық қабілеттілігі;
– нарықтардың оңайлатылған және ақпаратқа қолжетімділіктің
кеңейтілуі, жаңа қатысушыларға кедергілердің жойылуы арқылы
әлдеқайда тиімді жұмыс жасауына ықпалын тигізеді, солай бола
тұра,операциялық тарату құнын нөлдік белгіге дейін түсіре нарыққа
көптеген сатып алушыларды, сатушыларды жіберу;
– ғаламдық таратуға ие бола, көптеген білім саны сақталынып,
таратылады және кез келген әлем нүктесінен адамдарға қолжетімді
болады.
– инновациялық үрдісті тездетеді, жаңа өнімді өңдеуге қажетті үлкен
көлемдегі ақпраттарды өңдеуде қарапайымдауға және арзнадатуға және
уақытты қысқартуға мүмкіндік береді.
Әлемде қазір ақпараттық технологиялар стандарттарын үш жеткізуші-АҚШ,
Еуропа және Жапония. АҚШ-та барлық жетекші ақпараттық-технологиялы әлем
компаниялары орналасқан. Олардың бір бірімен келісімі және Федералды
комиссиясы бойынша коммуникациялар (FCC) АТ саласының бірнеше жылға алға
даму тенденциясын анықтайды. Жапония америкалық стандарттарыд қолданады
және жетілдіреді, ал Еуропа ұялы байланыс және бизнеске арналған
бағдарламалар саласында тәуелсіздікке ұмтылады. Соңғы уақытта ақпараттық
технологиялар саласындағы стандарттарды экпорттаушы рөліне Қытай ұмтыла
бастады [13].
Әлемде технологиялардың дамуы өте тез алға жылжу қадамдарымен келе
жатқаны туралы ешкім ашық айта алмайды. Сондықтан, 2018 жылы саяхаттану
үшін әр түрлі бағдарламалар одан әрі әйгілі болмақ. Виртуалды тур- арнайы
өткелдерден бірнеше панорамаларды біріктіру көмегімен құрылған виртуалды
экскурсия. Сонымен қатар виртуалды турды 3D тур деп те атайды. Виртуалды
турларды пайдалану әртүрлі мекемелердің-университет, ресторан немес түнгі
клуб болсада жарнамалары үшін өте тиімді. Көптегендер оны қолдайды және
оған бірнеше себепетер бар: барлығын мұқият қарап шығу. Виртуалды турдың
көмегімен таңдаған орынға кәдімгідей баруға болады, атмосферасында
сезінуге, орналасуымен де танысуға болады. 3D формат барлық осы сезімдерді
жеткізе алады.
Нағыз экскурсиядан айырмашылығы виртуалды экскурсияны кез келген
уақытта түнде немес күндіз ұйымдастыруға болады, ол клиенттің уақытын
үнемдеуге, сонымен қатар, ұйымдардың қызметкерлерінің жұмысын оңайлатуға
мүмкіндік береді. Санкт-петербургке виртуалды турлар жақынарада пайда
болды, бірақ танымдылыққа тез ие болуда. Бұл деген жарнаманың ерекше,
ілгері және заманауи әдісі болмақ.
Виртуалды турлар әр түрлі ұйымдардың және әр саладағы бизнестің
саласының жарнамасы үшін қажет, соныдықтан өздерінің тауарлары мен
қызметтерін жылжыту мен таратуға қызығушылық танытқан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz