Мемлекеттің әлеуметтік имиджінің туризм индустриясы дамуына әсері
Мемлекеттің әлеуметтік имиджінің туризм индустриясы дамуына әсері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B090200 - Туризм мамандығы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1 ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ИМИДЖ КАТЕГОРИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІКТЕМЕСІ
1.1 Туризм индустриясының мәні және ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ...
7
1.2 Әлеуметтік имидж түсінігі және туризм саласымен байланысы ...
14
1.3 Әлеуметтік имидж негізінде туристік қызметті дамытудағы шетел тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
21
2рҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МЕМЛЕКЕТТІК ӘЛЕУМЕТТІК ИМИДЖІНІҢ ТУРИЗМ САЛАСЫНА ЫҚПАЛ ЕТУІ
2.1 Қазақстан Республикасында туризм саласының даму тенденциялары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
2.2 Әлеуметтік саланың туристік индустриясының дамуына әсері ... ..
36
2.3 Туризм саласының дамуындағы әлеуметтік мәселелер ... ... ... ... ..
42
3ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМУЫН МЕМЛЕКЕТТІК ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРАЛДАР НЕГІЗІНДЕ БЕЛСЕНДЕТУ БАҒЫТТАРЫ ... ... ... ... ... ... .. ... .
52
3.1 ЭКСПО-2017 туризм саласындағы тартымды әлеуметтік имиджді қалыптастыру құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
52
3.2 Мемлекеттің әлеуметтік имиджін үлттық туристік жобалар арқылы дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
64
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
76
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .
79
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
82
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Туристтік қызмет халық шаруашылығының көптеген салаларымен байланысты, олар бүгінгі таңда туристтік қажеттіліктерді қанағаттандыруда белсенді рөл атқарады. Сондықтан, қазіргі замандағы туризм индустриясының мүмкіндіктерін анықтау және оны өзге экономикалық секторлардан бөлек қарастыру қиынға соғады. Сонымен қатар, Туристік қызметтің динамикалық дамуы қазіргі таңда туризмді халық шаруашылығының өз алдына жеке сала деп қарастыруға әкелді. Туризм саласында өзінің жеке ерекше сипаттамалары бар. Ол әлеуметтік өндірістің құрылуы мен дамуына айтарлықтай үлес қосты.
Туристік индустрияның ерекшелігі болып технико-экономикалық салалар болып табылады. Сондықтан туризм индустирясын туристтік салалар тауарлары және қызметтік сауда рөлінде де қарастырылады. Туристтік сала - туристтік сегмент рыногында тауарлар мен қызметтерді өндіруге арналған мекемелер мен қоғамдық өндірістер салалары болып табылады.
Туризмнің ұйымдастырушылық және бұқаралық даму фундаменті болып туризм индустриясының материалды-техникалық базасының негізі жатады. Туризм индустриясының материалды - техникалық базасына қызмет көрсететін туризм сферасының шаруашылық субъектілері арқылы жүзеге асатын барлық материалды - техникалық қызметті жатқызады (туроператорлар, турагенттер, тұрғын үйлер мен ғимараттарға қоныстандыру, санаторлы-курорттық мекемелер және т.б). Туризм индустриясының материалды - техникалық базасының негізгі туристтік қызмет сферасынана басқа, туризм индустриясының материалды - техникалық аралас, туристтік қызметтермен қамтамасыз етуге жанама әсер ететін туристтік қызмет сферасын да жатқызуға болады.
Бүгінгі таңда туристтерді біздің мемлекетке тарту үшін әлеуметтік сфераның негізгі аспектілерін дамыту болып табылады. Осылайша Франция, Германия, Ұлыбритания сияқты дамыған мемлекеттер әлеуметтік сфераны дамытуға көп көңіл аударады. Тек қана әлеуметтік қарым қатынас қоғамда мемлекеттің имиджін әлемдік туристік нарықтағы рөлін сипаттай алады.
Имидж сөзімен көптеген адамдар бірінші рет кездесіп жатқан жоқ. Көп жағдайларда имидж сөзін біз адамдардың сыртқы түрлері мен кейіпімен ұштастырамыз. Бұл термин көбінесе адамдардың саналарында өзінің ізін қалдыратын көп адамдарға немесе көп құбылыстарға қатысты. Олар жеке тұлғалар, кейбір әлеуметтік топтар, организациялар, көп тұтынатын тауарлар, сауда маркалары және т.б болуы мүмкін.
Образ және имидж - ғалымдар бұл екі түсінік арасында теңдік белгісін қояды, кейбіреулері образды имидж сөзінің анықтамасы ретінде қарастырады, алайда коммуникацианолды тәртіпте бұл екі сөздің бір біріне тең дефенициялар деп атайды. Бірақ образ сөзінің анықтамасында нақты имидж түсінігінің анықтамасы ретінде немесе имидж сөзіне анықтама беретін элементтер де кездеспейді. Бүгінде туристік саланың имиджін әлеуметтік құралдар негізінде
қалыптастыру мемлектіміздің алдында тұрған күрделі мәселелердін бірі болып табылады және жаңа жақты зерттеулерді талап етуде. Осы фактор дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін білдіреді.
Диплом жұмысының зерттеу объектісі ретінде Қазақстан Республикасының туризм саласы және әлеуметтік қарым қатынастар алыңды..
Диплом жұмысының пәні - Туризм саласында орын алатын әлеуметтік механизмдер мен үрдістер және туризм саласының имиджін қалыптастырушы факторлар.
Диплом жұмысының мақсаты - мемлекеттік әлеуметтік имиджінің туризм индустриясы дамуына әсерін бағалау және осы саладағы мәселелерді айқындап, шешу жолдарын ұсыну.
Осы мақсатқа жету үшін мына міндеттерді орындау қажет:
-туризм индустриясының дамуының теориялық негіздемесі және әлеуметтік имидж категориясының түсініктемесін қарастыру;
- туризм индустриясының мәні және ерекшеліктеріанықтау;
- әлеуметтік имидж түсінігі және туризм саласымен байланысын
қарастыру;
-Қазақстан Республикасында туризм саласының даму тенденцияларын анықтау;
- әлеуметтік саланың туристік индустриясының дамуына әсерін зерттеу;
- туризм саласының дамуындағы әлеуметтік мәселелерін айқындау;
- Қазақстан Республикасында туризм индустриясының дамуын мемлекеттік әлеуметтік құралдар негізінде белсендету бағыттарын қарастыру;
- мемлекеттің әлеуметтік имиджін үлттық туристік жобалар арқылы дамыту жолдарын қарастыру.
Диплом жұмысының зерттеу әдістері ретінде жалпыға ортақ диалектикалық әдіс, салыстырмалы, талдау, тарихи және логикалық әдістер қолданылды.
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы берілген жұмыста алғашқы рет Азия мемлекеттеріндегі туризм саласында жүргізілетін мемлекеттік саясат мәселелері көрсетілуімен негізделеді.
Диплом жұмысының тәжірибелік маңыздылығы - оның нәтижелері Азия мемлекеттерінде туризмді дамытуды одан әрі жетілдіру мақсатына қолданылуы мүмкін.
Дипломдық жұмысты орындау барысында отандық және шетел авторлардың ғылыми, әдістемелік және ғылыми еңбектері, Қазақстан Республикасында басылып шығарылған статистикалық жинақтар, сонымен қатар халықаралық және республикалық деңгейде өткізілген конференциялардың жинағы, мерзмдік баспада шығарылған мақалалар қолданылды.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ИМИДЖ КАТЕГОРИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІКТЕМЕСІ
0.1 Туризм индустриясының мәні және ерекшеліктері
Қазіргі уақытта туризм индустриясына көптеген анықтамалар берілген. Соның бірі, 1971 жылы БҰҰның сауда мен даму туралы Конференциясында берілген, ол Конференцияда туризм индустриясы жайлы келесідей анықтама беріледі: Туризм индустриясы - бұл сапарға шығатын адамдар үшін тауар мен қызмет жасау мақсатындағы өндірістік және өндірістік емес қызмет түрлерінің жиынтығы [1].
Туристтік қызмет халық шаруашылығының көптеген салаларымен байланысты, олар бүгінгі таңда туристтік қажеттіліктерді қанағаттандыруда белсенді рөл атқарады. Сондықтан, қазіргі замандағы туризм индустриясының мүмкіндіктерін анықтау және оны өзге экономикалық секторлардан бөлек қарастыру қиынға соғады. Мысалы, АҚШ сауда Министрлігінің мәліметтері бойынша, сапар шығатын адамдар үшін қызмет көрсету сферасына мемлекет экономикасының 24 өнеркәсіп салалары тартылған.
Ресей ғалымдарының еңбектерінде (Азар В.И., Квартальнов В.А., Козырев, В.М., Кусков А.С., Ильина Е.Н. және т.б.) туристтік индустрия экономикалық жүйе ретінде қарастырылған. Ол бөлім мен өнеркәсіп комплексінен құралған, бөлім мен өнеркәсіп комплексінің бірден бір қызметі сан алуан демалыстар мен көңіл-көтеру түрлерінің күрделі де әр түрлі сұраныстарын қанағаттандыру [2].
Туристік қызметтің динамикалық дамуы қазіргі таңда туризмді халық шаруашылығының өз алдына жеке сала деп қарастыруға әкелді. Туризм саласында өзінің жеке ерекше сипаттамалары бар. Ол әлеуметтік өндірістің құрылуы мен дамуына айтарлықтай үлес қосты. Осылайша, өзінің еңбектерінде Квартальнов В.А. қазіргі замандағы шарттарға сәйкес туризм индустриясына позитивті әсер ететін бірқатар факторларды қарастырады:
артық рекреациялық қажеттілігін қанағаттандыру үшін оның үлкен бөлігін пайдалануға басым қажеттіліктерде (тұрғын үй, азық-түлік және киім) қанағаттандыру үшін мүмкіндік беретін табыс өсімі;
қалалық өмір стереотипінің өсуі және қаладағы экологиялық аймақтың нашарлауы тұтынушыларды (сапар шегушілерді) экологиялық таза аймақта дем алуға белсенді түрде итермелейді және қалалық өмірдің стереотиптерін өзгертіп, күнделікті проблемалар мен тұрмыстық стресстерден кетуді талап еткізеді.
бос уақыттың көбеюі, яғни, адам бұл уақытты мәжбүрлі түрдегі іс-әрекеттерге жұмсамай, өзінің тек бос уақытына арнайды.
туристік қызметті қолайлы, ал бірегей туристік ресурстарды қолжетімді қылатын ұйымдастырушылық шаралар мен инфрақұрылысты дамыту.
туризм сұраныстың тез арада қанағаттандырылуы оның жоғары тиімділігіне байланысты болып, халықаралық сауда айналымының дамуындағы туризмнің алдыңға позицияларға шығуы.
бұқаралық ақпарат құралдарының дамуы, яғни, миллиондаған туристтерге тез және қолайлы жарнамалы қызмет көрсету және туризмдегі паблик рилейшнз, телекоммуникациялық жүйелер мен ақпаратты технологияларды дамыту.
Кусков А.С және Джаладян Ю.А ғалымдарының пайымдауы бойынша туризм индустриясы туристтік салалар ретінде халық шаруашылығының тармақтарына әр түрлі саладағы қызмет, тауар айналымы және тауар өндірісі кіреді. Туризм индустриясының рыноктық аренадағы қарым қатынасының әртүрлілігі мен көптігі өзара алмасуы дамудың туризмде және басқа да шаруашылық өндіріс саласында мултипликаттық әсерінің дамуын көрсетеді. Туризм индустриясының спецификасы - шаруашылық өндірістің әр түрлі сегменттерінің көптігі мен алуандылығы бір - біріне жанама әсер етеді, оның үлкен бөлігін өндірістік емес қызмет түрлері жүзеге асырады [3].
Туризм индустриясының структурасы өз алдына шаруашылық субъекттер қатарын қосады және экономиканың басқа салаларымен ажырамас байланыста болады. Солайша, туризм индустриясының шаруашылық субъекттеріне келесілерді жатқызуға болады:
туристтік қызметті жасайтын бірден бір жекеменшіктер (демалыс базалары, санаторилер, іскерлік консультациялар, емдеу центрлері және т.б);
туристік тағамдарды реттйтін және жүзеге асыратын туристік операторлар;
туристік тағамдарды сататын турагенттер;
туристтерді жылыжаймен қамтамасыз ететін орналастыру жерлері;
қоғамдық тамақтану меншіктері (ресторандар, кафелер, барлар, бистро және т.б);
туристерді өз орындарына дейін жеткізетін туристік мекемелер;
туристтерді кәдесыйлармен, туристерге арналған тауарлармен қамтамасыз ететін сауда фирмалары мен сауда меншіктері;
демалуға арналған ғимараттар мен объектілер;
жарнамалы - ақпараттық туристік мекемелер (жарнамалық агенство мен бюро, ақпаратты - туристік орталықтар және т.б);
мемлекеттік меншікте болатын организациялар (ұлттық, аймақтық, муниципалды организациялар. Олар коммерциялық бастау алған туризммен айналысады).
Туризм индустриясы мен экономикалық басқа салалары арасында туристердің қоғамдық қажеттіліктерді қажет ететін материалдарды тауарлар қажеттілектерін қанағаттандыру арқыла және шығатын қызметпен қамтамасыз етумен байланысты. Мысалы, агротуризм туристердің агротағамдарды тұтыну арқылы беретін қажеттіліктермен қанағаттандыру олардың ауылды жерлердің шоғырлауына әкеледі.
Қазіргі туризм индустриясы жалпы ұлттық экономика мен әлемдік шаруашылық арасында, яғни халық шаруашылығы мен басқа да элементарлы салалар арасындағы байланыс рөлін атқарады. Егер туризм индустриясын жеке сала деп қарастырсақ, онда ол тек қана туризммен байланысты элементтерді ғана емес, сонымен қоса шаруашылық субъектілердің аса белсенді емес туристтік сипаттамасын береді. Ондай салаларға техникалық желі қызметімен әйгілі, жеңіл және ауыр машинақырылымымен әйгілі және тағам өнеркәсібімен әйгілі және т.б қызметтерді қамтитын жолаушылар транспортын қарастыруға болады.
Жоғарыда айтылғандай туризм индустриясы мен басқа да салалардағы компоненттер бір бірімен өте тығыз байланыста, яғни егер туристтік қызметке сұраныс жоғарыласа, ол жағдайда басқа да салалардағы компоненттерге де сұраныс жоғарылайды.
Бүгінгі таңда экономикалық және басқа да жекешелендірген әдебиетте туризм индустриясының құрылысын құру үшін көптеген схемалар берілген. Соның бірі туризм индустриясын схема арқылы сызып жеткізетін Джон Уокердің схемасы беріледі (сурет 1).
Туризм индустриясы
Саяхат
Ғимараттарда тұру
Тағамдану
Демалыс және бос уақыт
Круиздер
Самолеттер
Автобустар
Жеңіл көліктер
Темір жолдар
Отельдер мен мотельдер
Конференциялар
Көрмелер
Кездесулер
Ресторандар
Кафелер
Барлар
Ойындар
Парктер
Көңіл көтеру
Аттракциондар
Сурет 1.Джон Уокер бойынша туризм индустриясының құрылымы
Ескерту - Мәліметтер[4] негізінде жасалды
Ал Джон Торкилдсен Джон Уокермен туризм индустриясын бос уақыт индустриясының элементтері ретінде топтасқан схемасын көрсетеді. Онда автор бұндай туризм индустриясын үш негізгі блокқа бөліп көрсетеді: коммерциялық, волонтерлік және мемлекеттік секторлар (сурет 2) [4].
Кейбір ғалымдар туризм индустриясын қонақжайлылқ индустриясымен шоғыстырады, себебі туристтік қызметке міндетті түрде сапар шегушілерді ғимараттарға орналастыру және шығарып салу қызметтері жатады. Солайша, Дж. Дитмер және Дж. Гриффин қонақжайлылық индустриясын екі категорияға бөледі: қонақжайлылық және туризм немесе саяхат.
Мұндай схемеларда қайталанатын элементтерді байқау жеңіл, алайда оларды дұрыс, оң және нақты сеторлар индустриясына бөлу әлде қиынға соғады.
Бос уақыт индустриясы
Коммерциялық сектор
Волонтерлік сектор
Мемлекеттік сектор
Ресторандар, дәмханалар, барлар, мейрамханалар
Ерікті бірлестіктер
Қоғамдық тамақтандыру
Гостинницалар, отельдер, мотельдер
Тұрғын үйлерге шоғырландыру организациялары
Қаладан шет аймақтар орталығы
Лотореялар мен азартты ойындар
Мүгедектер бірлестігі
Музейлер
Көппрофильді парктер, ойын сауық кешендері
Ерлер мен әйелдер бірлестігі мен организациялар
Ұлтттық парктер
Балалар орталығы
Балара мен жасөспірімдер бірлестігі мен организациялар
Балалар алаңы мен жастар орталығы
Өнер
Жастар организациялары
Білім беру мекемелері
Спорт
Білім беру орталықтары мен организациялары
Спорт
Кино
Спорттық қоғамдастықтар
Рекреация
Денсуалықты қалпына келтіру орталықтары
Қызықты оқиғаларға арналған организациялар
Денсуалықты қалпына келтіру орталықтары
Туризм
Экологиялық организациялар
Туризм
Кітапхана
Саяси партиялар мен қозғалыстар
Тұтынушылар қоғамдастығы
Филантропиялық бірлестіктер
Діни қоғамдастықтар
Қызыл крест
Сурет 2. Дж. Торкилдсен бойынша бос уақыт индустриясының құрылымы
Ескерту - Мәліметтер[5] негізінде жасалды
Туризм мен туризм қонақжайлығы арасында және бос уақыт индустриясы мен туризм индустриясының арасында қандай айырмашылық бар? Бұл сұраққа бізге В. Фрейер жауап береді, ол келесідей жауаптарды береді: а) тар мысалдағы туриндустриясы - туристтік қызмет көрсететін қарапайым мекемелер; б) аумақты мысалдағы туриндустрия - туристтік қызмет көрсететін қарапайым емес мекемелер; в) шектелген туриндустриясы - қарапайым туристтік тағамдарға жатпайтын тауарлал өндіретін және қызмет көрсететін мекемелер (сурет 3) [5].
Туризм индустриясы
Жеке мысалдағы туриндустрия
Қосымша туриндустрия
Шеткі туриндустрия
Туроператорлар
Экскурсиялыққызмет көрсету, гидтер, көңіл көтеретін организациялар
Қоғамдық тағаммен қамтамасыз ететін мекемелер
Турагенттер
Туржабдықтар прокаты
Шаштараздар
Көрмелер мен ярмаркаларды өткізетін арнайы фирмалар
Туризм үшін кадрларды дайындауға арналған білім беру мекемелері
Тренерлік қызметтер
Конгрестер мен конференциялар өткізетін арнайы организациялар
Дипломатиялық елшіліктер (визаларды тіркеу)
Шаңғы көтергіштер, фуникулерлер
Туризмді дамытатын және жоспарлайтын мемлекеттік мекемелер, ассоциациялар және кеңестер
Туризм саласындағы маркетингтік зерттеу институты
Мәдени мекемелер
Туристерді орналастыру мекемелері
Кредиттік институттар (қаражат алмасу, кредиттік карталар)
Медициналық қызметтер
Транспорт
Сақтандыру компаниялары
Дәрі дәрмек өнімдерін, косметика, фототауарлар, киім кешек, спорттауарларын өндіру
Журналисттер
Багаж тасушы
Демалысқа қажет тауарлар мен кәдесыйларды өндіру
Машина құрылысы
Туризмге арналған әдебиетті шығару
Дәрі дәрмек өндіру
Сурет3.В. Фрейер бойнша туризм индустриясының құрылымы
Ескерту - Мәліметтер[5] негізінде жасалды
Солайша, туризм индустриясы өз алдына өндіріспен қамтамасыз ететін, туристтік тағамдармен қамтамасыз ететін, туристтік ресурстарды пайдаланатын және туризмнің материалды-техникалық базасын құратын мекемелер, өндірістік және өндірістік емес организациялар жиынтығы. Туристтердің әдейі және жалпы сұраныстарын қамтамасыз етуге арналған туриндустрияның әр түрлі компоненттерді қамтитын, халық шаруашалағының салалар арасындағы аса қиын байланыс болып табылады (сурет4).
Туристік қызметті өндірушілер
Тұрғын үйлерге раналастыру
Транспорт
Тағам
Көркем жерлер объектілері
Әр түрлі қызметтер
Туроператорлар
Турагенттер
ТУРИСТТЕР
Мемлекеттік және қоғамдық сектор
Жанама қызмет көрсететін жеке сектор (сақтандыру, ақпарат, қаражаттандыру қызметі және т.б)
Материалды өндірім экономикасының басқа да секторлары
Қоғамдық тұтыну сипатындағы материалды тауарларды өндіру және т.б.
Белсенді емес туристтік бағыттар қызметімен қамтамасыз ету
Жергілікті халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған қызмет сферасы
Сурет 4.Қазіргі замандағы туризм индустриясының құрылысы
Ескерту - Мәліметтер[6] негізінде жасалды
Туристтік индустрияның ерекшелігі болып технико-экономикалық салалар болып табылады. Сондықтан туризм индустирясын туристтік салалар тауарлары және қызметтік сауда рөлінде де қарастырылады. Туристтік сала - туристтік сегмент нарығында тауарлар мен қызметтерді өндіруге арналған мекемелер мен қоғамдық өндірістер салалары болып табылады [7].
Туризмнің ұйымдастырушылық және бұқаралық даму фундаменті болып туризм индустриясының материалды-техникалық базасының негізі жатады. Туризм индустриясының материалды - техникалық базасына қызмет көрсететін туризм сферасының шаруашылық субъектілері арқылы жүзеге асатын барлық материалды - техникалық қызметті жатқызады (туроператорлар, турагенттер, тұрғын үйлер мен ғимараттарға қоныстандыру, санаторлы-курорттық мекемелер және т.б). Туризм индустриясының материалды - техникалық базасының негізгі туристтік қызмет сферасынана басқа, туризм индустриясының материалды - техникалық аралас, туристтік қызметтермен қамтамасыз етуге жанама әсер ететін туристтік қызмет сферасын да жатқызуға болады.
Туризм индустриясының материалды - техникалық базасын әр түрлі классификацияға бөліп қарастыруға болады. Жалпы бұл классификацияда үш түрлі негізгі белгілерді қарастырады: қызметпен қамтамасыз ету түрлері, экономикалық элементтер, шаруашылық субъектілердің меншік түрлері
(сурет 5).
Туризм индустриясының материалды-техникалық базасы
Қызметпен қамтамасыз ету түрлері бойынша
Экономикалық элементтер бойынша
Жекеменшік түрлері бойынша
- туристтік фирмалар (турагенттермен туроператорлар);
- тамақтандыру мен ғимараттарға орналастыру мекемелері;
- транспорттық организациялар;
- туристтік сапарды ұйымдастыратын мекемелер;
- туристтік қызмет көрсететін мекемелер (ЖОО, клубтар, курстаржәне т.б.);
- экскурсиялық организациялар
- негізгі фондтар;
- өндірісттік фондтар.
- жекеменшіктік туристтік фирмалар;
- заңгерлерден жалға алынған;
- азаматтардан жалға алынған.
Сурет 5.Туризм индустриясының материалды - техникалық базасының объекттік классификациясы
Ескерту - Сурет [7] негізінде жасалды
Кусков А.С пен Джаладян Ю.А пайымдауы бойынша, туризм индустриясы табиғи ресурс базасына сүйенеді. Бұндай базалар туристтер үшін, дем алыста жүрген адамдар үшін аттракты, яғни таза, лас емес болуы өте маңызды.. Табиғи аймақтар туристтердің өз санынан асып кетуіне байланысты жер өлшемі сәйкесінше болуы тиіс және әр түрлі апатты жағдайлардан сақтанған болуы тиіс (ластану, белгілі бір өсімдіктермен улану, өмірге қауіпті жануарлар мен жәндіктердің өмір сүруі және т.б.). Одан басқа, туризм индустриясының материалды - техникалық базасы стихиялық қауіптер болуы мүмкін аумақтардан алыс орналасуы тиіс (су тасқыны, жердің кебуі, жер шайқалысы және т.б.) [8].
Солайша туризм индустриясының материалды - техническалық базасы өз алдына туристтік қызметпен қамтамасыз ететін шаруашылық субъекттер негізінде құралады.
9.1 Әлеуметтік имидж түсінігі және туризм саласымен байланысы
Имидж сөзі ағылшыннан тілінен аударғанда бейне, образ мағынасын береді. Имидж сөзінің мағынасы белгілі бір адамның, қоғамның бейнесі немесе белгілі бір организацияның кейіпі деп түсінуге болады. Көбінесе имидж сөзін адамдарға қолданады.
Имидж сөзімен көптеген адамдар бірінші рет кездесіп жатқан жоқ. Көп жағдайларда имидж сөзін біз адамдардың сыртқы түрлері мен кейіпімен ұштастырамыз. Бұл термин көбінесе адамдардың саналарында өзінің ізін қалдыратын көп адамдарға немесе көп құбылыстарға қатысты. Олар жеке тұлғалар, кейбір әлеуметтік топтар, организациялар, көп тұтынатын тауарлар, сауда маркалары және т.б болуы мүмкін.
Образ және имидж - ғалымдар бұл екі түсінік арасында теңдік белгісін қояды, кейбіреулері образды имидж сөзінің анықтамасы ретінде қарастырады, алайда коммуникацианолды тәртіпте бұл екі сөздің бір біріне тең дефенициялар деп атайды. Бірақ образ сөзінің анықтамасында нақты имидж түсінігінің анықтамасы ретінде немесе имидж сөзіне анықтама беретін элементтер де кездеспейді. Образ сөзінің мағынасы деп субъективті бейне, белгілі бір затты елестеуді а йтады. Елестету ол табиғи болатын құбылыс, елестеп жатқан зат немесе әрекет коммуникацияның мақсаты болған жағдайда ғана құбылыс өзгереді. Мүмкін сол коммуникациялық түсінікте біз образ бен имидж сөздерін анықтай аламыз.
Коммуникациялық аумақта қатысушылардың қарым қатынасына байланысты образдың әр түрлі түсініктерін қарастырамыз - образ өзімді, субъект оны қалай елестетеді (субъективті образ); коммуникацияның басқа қатысушыларының елесінде пайда болған образ (объективті образ); субъектің идеалды образы, әдейі бағытпен құралған басқа субъектілер мен объектілердің елесінде пайда болған образ [9].
Мемлекеттік образды басқа мемлекетке жеткізуде өте маңызды рөлді бұқаралық ақпарат құралдары атқарады, яғни бұқаралық ақпарат арқылы өзге мемлекет олардың салт дәстүрлерін, көркем жерлерін және мейрамдарын біліп отырады.
Паблик рилейшнз бен жарнама тәжірибесінде имидж мағынасын міндетті түрде әдейі мақсатпен бағытталып (әдейі аудиторияға бағытталғын және тұтунышылардың зерттеулері бойынша) құралған образ. Инструменталды образға субъекттің таңдауымен аудиторияны елестетуді жатқызамыз. Имидж құрудың бірден бір мағынасы болып, тұлғаның немесе топтың образын максималды түрде идеалды образға жеткізу және субъекттің коммуникативті талаптарына сай болу.
Мемлекеттің саяси имиджі (МСИ) -- бұл басқа мемлекетте тұратын адамдардың берілген мемлекетке беретін образы. Мемлекет имиджі бұл шынайы кейіпті жасыратын образ ғана емес, бұл әдейі мақсатпен бағытталған модельді образ. Яғни, кейбір шынайы құбылыстарды пайдалана отырып, образды құрайтын профессионалдардың берген кейіпі. Ол виртуалды образ, виртуалды образ өз алдына төрт компоненттен тұрады, бұндай төрт компонент имидждің деңгейлері ретінде қарастырылады.
Мемлекеттің өзіне тән саясаты, мәдениеті, болашаққа жоспары, позициясы, имиджі және бейнесі болады. Мемлекеттің имиджі және бейнесі өзара ұқсас болып келеді. Дегенмен ол екі түсініктің арасында өзіндік ерекшеліктер бар[1].
Бейне дегеніміз белгілі бір объекттің субъективті кейіпі немесе сипаты болып табылады. Субъективті болғандықтан оның бірнеше кейіпі және сипаттамасы болады. Біздің жағдайымызда объект ол мемлекет. Әр мемлекеттің басқа акторлар алдында немесе көпшілік халық алдында өзінің бейнесі болады. Егер мемлекет басқа мемлекеттер немесе көпшіліктің тарапынан өзіне тән позитивті бейне туғызғысы келсе, онда олар бренд, саясат немесе белгілі бір жоспарлар арқылы өзінің бейнесін өзгерте алады. Яғни мемлекет өзінің алдына белгілі бір бейнені көздей отыра, сол бейнені коммуникациялық мақсат ретінде қарастырады. Мүмкін, сол коммуникациялық мақсатта бейне және имидж мағынасын түсінуге болады [10].
Коммуникациялық аймақта әр түрлі бейнелер пайда болады. Ол образ идеалды немесе негативті болуы мүмкін. Мемлекет өз бейнесін қалай таныстырса, қалай жарияласа, сондай ағыммен басқа акторлардың немесе көпшіліктің көзінше мемлекет бейнесі көрінеді. Нақтырақ айтқанда, мемлекет өзінің бейнесін жақсарту мақсатында белгілі бір мақсат көздейді. Мақсатты көздей отыра, мемлекет өзі ойластырып отырған идеяны адамдар жадына жеткізеді. Оны біз орысша айтқанда целевая аудитория деп айтамыз.
Образ және имидж бұл екі түсінікті көптеген адамдар ұқсас деп санайды және осы екі түсініктердің ортасына теңдік белгісін қояды. Алайда, имидж түсінігі образ түсінігіне анықтамалық қосымша болып табылады. Образ түсінігі ол субъективті қабылдау, белгілі бір нәрсенің бейнесі. Айта кететін бір фактор, қабылдау ол стихиялық құбылыс, дегенмен, образ коммуникациялық мақсат болса, ол өзінің барлық стихиялық қасиеттерін жоғалтады. Мүмкін, осы коммуникациялық әрекеттерде образ бен имиджтің ұқсастығын, айырмашылығын және толығымен мағынасын түсінуге болады.
Коммуникативтік аймақта біз образды үш сатыға бөліп қарастыра аламыз. Яғни, образ бұл субъект, субъективті образ. Образ бұл объективті, басқа коммуникациялық қатысушылардың жадында пайда болған объективті образ. Және де ең соңғысы, образ ол идеалды, белгілі бір мақсаты бар образ. Яғни, адамның өз қолымен жасайтын идеалды образды айтамыз.
Мемлекеттің объективті образын біз бұқаралық ақпарат құралдарында көре аламыз. Өзге мемлекеттің образын бизге БАҚ позитивті түрде жеткізсе, онда қоғамда позитивті образ қалыптасады, ал егер БАҚ негативті түрде жеткізсе, онда қоғамда негативті образ қалыптасады.
Галумов концепциясы бойынша образ бен имиджтің құрылуының үш тобы болады[2]. Олар:
1. Шартты - статистикалық фактор:
oo табиғи потенциал;
oo ұлттық және мәдени мұра;
oo бақыланбайтын геополитикалық фактор;
oo тарихи фактор;
oo мемлекеттің басқару құрылымының формасы.
2. Шартты - динамикалық әлеуметтік факторлар:
oo қоғамның әлеуметтік психологиялық күйі;
oo қоғамдық саяси интеграцияның құрылымы, қоғамдық бірлестіктердің принциптері мен мінезі;
oo қоғам дамуының моральдік аспектісі.
3. Шартты-динамикалық институцияналды фактор:
oo экономиканың тұрақтылығы;
oo құқықтық кеңістік;
oo билік конструкциясының сапасы.
Имидж - фактордың өзін - өзі әрекеттеуімен ерекшеленеді. Ол өткен кезеңдегі жоғары статусты қайтып алуына көмектеседі. Имидж акторды танымдылық пен бағалық қатынастар ретінде қызметтейді. Актордың бүтін келбетін сипаттайтын сыртқы және ішкі аспектілерді атап кету қажет. Сыртқы аспект көптеген элементтерден құралады, саясаттағы позициясынан бастап брендтік кейіпке дейін. Ол, актордың атқарып жүрген қызметтерін, бұқараға өзінің ойын қалай жеткізуін, басқа мемлекеттермен қарым-қатынасын, тіпті өзінің брендін қалайша жеткізу қызметтерін атқарады. Ежелгі Қытай ойшылы Конфуцийдің айтуынша, адам аяғынан басына дейін өлшенбейді, басынан көкке дейін. Осы ерекшеліктерді тартымды образды құру процесінде есепке алу қажет. Сонымен қатар, адамның энерго ақпараттық өрісі бар, оның құрылымы мен әрекеттесуі зерттеледі. Приборлардың көмегімен зерттеу жұмыстарының нәтижелері сыртқы шарттардың, жағдайлардың түрлі өзгерулеріне байланысты адамның энергетикалық өрісінің өзгеруі көрсетілген, жеке тұлғалық ерекшеліктердің адамдар арасындағы әсер ету күштері мен шамалары өлшенеді. Имиджге жұмыс барысында қоршаған ортамен сөзсіз позитивті бағаланатын құндылық ерекшеліктері таңдап алынды. В.М.Шепельдің айтуынша адамның имиджі оның бойындағы өткен тәжірибелерден жинақтала отырып, күрделі жүйелі білімі болып табылады. Ол бүтін сипаттамаға иеленіп барлық қырлары келісілген. Имиджді құрудың қазіргі заманғы ғылымы жекелей имидждің мына төмендегідей түрлерін бөліп қарастырады [11].
Әлеуметтік шындықты өзгертуге бағытталған ақпараттық қоғамның табиғаты өзгеруде, оның адамға деген талаптары және адамның қоғамға деген талаптары жоғарылауда. Өкінішке орай, депутаттарды сайлау имидж мамандарының қолына жиі түсуде. Елдің бірқатар, аймақтарында стеротипті манипуляциялау, жасанды имидж қоғамның сұранысына жауап бере алмай жатады. Имиджді құрушы имиджмейкерге оның кәсіби шеберліктеріне үкіметтің имиджі, өнеркәсіп ұжымының имиджді, жекелей тұлғаның имиджіне байланысты. Үкіметтің имиджі елді тиімді басқаруға көмектеседі. Педагогикалық ұжымның имиджі жекелей тиімді білім алуға көмектеседі. Жекелей тұлғаның имиджіне ұжымның имиджі байқалады. Тұлғалардың шетелдерге саяхаттану, жұмыстар атқару, қызметтелу барысында сөзсіз жайлы ұғым, пайда болады.
Осындай деректі мамандар өз бойларында педагогтың, философтың, психологтың, риторика маманының, жарнама ерекшеліктерін өз бойында үйлестіре білуі тиісті. Имиджмейкер - көне мамандық, оның мақсаттары мен міндеттемелері қоғамның даму процесінде өзгерді. Зерттеуші ғалымдардың Л.Браун, П.С.Гурев, А.Ю.Панасюк, А.С.Почепцов мазмұндауларынша имиджмейкер мамандық бола алмас еді, егер имиджелогия ғылым болып түрлене алмағанда. Осы деректі ғылым адам баласының өндірістегі, рухани дүниесіндегі, зерделі іс - әрекеттеріндегі қол жетістіктерімен, этика - эстетикалық нормалар мен талаптардың өзгерулерімен байланысты. Бір қарағанда, сүйкімді адамдардың тартымды имиджге жетуі жеңіл болып көрінуі мүмкін. Тәжірибелі практиканың көрсетуі бойынша қол жетістіктері жоғары адамдардың сыртқы көріністерінде көпшіліктер байқалады: қисық, қысқа аяқтары, таз басты, тістері сарғайған, өте ұзын немесе қысқа мұрынды алайда осы аталған кемшіліктердің барлығы оған өндіріспен іскер әлемде, жанұясында бақытты болуына кедергі жасай алмайды. Олар өзінің қол жетістіктеріне қуанып, өзгеге қызығушылық танытпайды, жеке проблемалары бойынша тоқталмайды. Алайда, әсем бет - әлпеті және тартымды имиджге иеленген жекелей тұлғалар да кездеседі. Олар, қызметті карьераларында қажетті дәрежеде нәтижелерге жете алмайды олар үшін әрқашанда ақша жетіспейді. Қол жетістіктері жағынан өзінен басым адамдарға көре алмаушылықпен қарайды. Олар үшін жұмыс істеуге біреу кедергі жасап, бағыттарына тосқауыл болып көрінеді[12].
Көптеген ғылымдардың ойларынша, имидж мемлекеттердің ұқсастығы мәселесіне көп назарын аударады.
Айтып жатқан бұл ұқсастық өз алдына мынадай түсініктерді қарастырады:
Ұлттық ұқсастық. Бұл ұқсастық мемлекеттің географиялық орнына байланысты. Оның мүше экономикаляқ, яки болмаса саяси ұйымдарына, оның әлеуметтік өміріне байланысты болады. Сонымен қатар халықтың мәдениетіне, тарихына, этносына және діни өміріне байланысты. Бұндай ұқсастық мемлекеттің құндылықтарын анықтайды[13].
Мемлекет статусы. Бұл ұқсастық түрі көбінесе өалықаралық аренадағы рөліне байланысты болып келеді. Яғни, оның мемлекетаралық кеңістіктегі орнына, халықаралық ұйымдардың мүшелігіне, белгілі бір мемлекеттермен өзін өзі ұстау мінезі және олармен арақатыгасы болып табылады. Сонымен қатар халықаралық аренадағы мемлекеттің өз мақсаттарымен талаптарына жету мінезімен анықталады.
Вербальды имидж(ауызша) - қарым-қатынастылыққа қалыптасатын ой - пікір (ауызша немесе жазбаша). В.О.Ключевский: анық, түсінікті жаза білу - ізеттіліктің алғашқы ережесі. Теоретиктер вербальды имидждің қалыптасу тәсілдерін ұсынады: ортаның қалауы бойынша сөз ету, күлімдеп сөйлеу. Позитивті вербальды имидждің қалыптасуына ауызша сөйлеу нақтылай әсер етеді.
Вербальды емес іс - бұл көбінесе мемлекеттің имиджін емес, мемлекет басшысының не болмаса мемемлекеттің зиялы тұлғаларының имиджін көрсетеді. Яғни, саяси тұлғалардың әрекетінің имиджін - ымдау, мимикалап көрсету технологиясы, дененің кеңістіктегі орынын есепке ала отырып зерттеу негізінде құрылады. Оңтайлы имиджді құруда мінез - құлықтың теріс, келеңсіз жақтарынан сақтану қажет. Тұлғамен жекелей қарым - қатынастылықта бет - әлпет күлімсіреп, дене пішіні тартымды, жұмсақ түсініктер орын алуы тиісті. Вербальды емес имидждің қалыптасуына жаттығулар, салауатты өмір салты, зиянды әдеттерден арылуға көмектеседі. Менеджер міндетті түрде, өзі үшін бірнеше элементтерден құралатын күнтізбегін бекітеді: дене шынықтыру, жеке гигиена, еңбек және әлеуметтік іс - әрекеттер, демалыс. Позитивті имидж, рухани байлықпен, құндылықтармен ерекшеленеді. Кеңестер одағының соңғы коммунистік әндері қайта өрлеудің (перестройка) белсенді тұлғасы М.С.Горбачевтың жұбайы Р.М.Горбачева крейл келіншектерінің стереотипін күйретті. Бірінші леди Р.М.Горбачева өте білімді, беделді, салауатты, әсем, ой - санасы өте жоғары тұлға болатын өзін жеке тұлға ретінде саяси өмірге ұсынбаған[14].
Көп қырлы күрделі имидж- позитивті және теріс бағыттарымен мазмұндалады. Имиджді құрайтын элементтерді таңдап ала отырып, психологиялық тұрғыда мемлекет өзінің оңтайлы сапалық ерекшеліктерімен көрсеткіштерін (сыртқы және ішкі) алға қояды.
Мекемелелер мен ұйымның имиджі- ұжымдағы әрбір маманның және ұжымның қандай бағытта ұмтылысын сипаттап көрсетеді. Осындай ұмтылыс пен беталыс жаңадан құрылып жатқан кәсіпорындар мен мекемелер үшін маңызды. Атап айтатын болсақ, сыртқы формадағы іс - әрекеттіліктер дизайн, жарнама, өндірістік процесті модернизациялау. Эстетикалық талаптарға формасы, сыртқы көрінісімен сана - сезімі ұжымның жұмыла жұмыс істеуіне, беделділіктің пайда болуына мүмкіншілік жасайды. Позитивті имиджге мекеменің тұтынушылары, құрылтайшылары алдындағы абыройы мен беделі, оның жетістіктері, ұжымның тұрақтылық дәрежесі оның дәстүрі мен жекелей символикасы, теңдессіз киім үлгілері және оның элементтері (галстук, бас киім және тағы басқа) көмектеседі[7].
Заттық имидж - бір заттың немесе басқа жанданбаған обьектінің субъект - субъектіні өзара әрекеттесу процесінде пайда болған символды образын түсінеміз, айтамыз. Яғни сол затты немесе обьектіні субъект ретінде қабылдауды араңдатып көрсетеді. Заттық имиджді құрудың негізгі механизмі - персонификация болып табылады.
Корпоративті имидж (ұйым имиджі) деп- біз - субьекті - субьекті мен өзара байланысты процестердің арқасында пайда болған ұйымдардың, қауымдастықтардың символдық образын айтамыз. Корпоративті имидждің табиғатын түсіну үшін біз - ұйымның, қауымдастықтың табиғатын талдауымыз қажет.
Мемлекеттің кейіпі өз алдына бір жақтан шындықты қабылдау құралын ұсынады, ал бір жақтан мемлекет тек құралды ғана ұсынбай, процессті түсінудің нәтижесін ұсынады. Мемлекет кейіпінің құрылымының маңызы оның ары қарай барлық мемлекеттермен толыққанды жүйедегі арақатынасын білдіреді. Мемлекеттің кейіпі халықаралық аренада мемлекеттер арасында өзара қарым - қатынасты сапалы түрде құрастырады. Белгілі бір мемлекеттің объективті мінездемесіне сүйінгенше, оның кейіпін анықтау неғұрлым сапалы болып табылады.
Мысалы ретінде қарастырсақ, бізге әлдеқайда позитивті және бейтарап кейіпті еуропалық мемлекеттер көрсетеді, әсіресе Нидерланды мемлекеті. Оның барлығын біз бұқаралық ақпарат құралдарынан білеміз. Нақтырақ айтқанда, телебағдарламалардан немесе жаңалықтардан көре білеміз. Ал Америка Құрама Штаттарының, Ұлыбританияның кейіпі бізге керісінше криминалдық сюжеттер орын алуда. Көбінесе телебағдарламаларлда олардың әлеуметтік өмірінің төмендігін, яки болмаса қоғамда болып жатқан қаржылық қиындықтарын көрсетеді.
Белгілі Американдық ғалым Саймон Анхольттың айтуы бойынша, кейіп - ол өздігінен пайда болатын, ал имидж - ол кейіпті максималды түрде позитивті формаға жеткізу болып табылады[15]. Позитивті имиджі құру алдында біз мақсатты аудиторияны белгілеп аламыз. Мақсатты аудиторияны белгілеп алмай, біз имиджді құра алмаймыз.
Имиджі құруда көптеген тәсілдер қолданылады, оның ең танымалы және көптеген жерлерде қолданылатын тәсілі брендингті құру болып табылады. Брендинг ол белгілі бір ойды мақсатты аудиторияға жеткізу мақсатында құрастырылатын жоба.
Кейбір брендингтер керісінше белгілі бір мемлекеттің негативті имиджін қалыптастыруға ат салысады. Оған мысал ғылып, Батыс Еуропа елдері мен Ресейді ала аламыз. батыс еуропа, нақтырасақ батыс еуропаның әлемдік бұқаралық ақпарат құралдары Ресейге қатысты оқиғаларды жағымсыз жүзде шығарады. Олардың негізгі мақсаты болып, Ресей мемлекетіне қатысты қаралау саясаты болып табылады.
Мемлекеттер арасындағы ұлттық және мәдени ерекшеліктерді сипаттайтын ұлттық бренттерді әлемдік деңгейде таныту, жаһандану заманында елдің қайталанбас, айрықша образын қалыптастыру - уақыттың талабы. Бұл ел тәуелсіздігінің кепілі, табиғи, мәдени және адами ерекшеліктерін сақтайтын жол. Соңғы уақыттарда белең алған ақпараттық соғыс, мәдени қақтығыс, экономикалық күрес т.б. бәрі де адамдардың санасы арқылы жүріп жатыр.
Қазіргі дүкен сөрелерінен әртүрлі атаумен және әртүрлі орауда, әртүрлі елдерден, әртүрлі өндірушілердің тауарларын көп мөлшерде көруге болады. Бірақ олардың ішінде көп айырмашылық жоқ. Тұтынушы соның ішінде бұрын өзі сынап көрген, осыған дейін атын естіген немесе сатушы кеңес берген тауарды алады. Дәл осылай миллиондаған сатып алушы келеді. Бір тауарлар көп сатылса, басқалары аз сатылады.
Бұл жерде маркетингтің тиімділігі маңызды. Нарықтағы бәсекелес тауарлар арасында бір тауарлық белгіні (бренд) тұтынушының ерекше ұнатып, артық көруін қалыптастыру - маркетингтің негізгі мақсаты.
Маркетинг(ағылшын тілінен marketіng - рынок‚ базар‚ өткізу‚ сауда) - тауар немесе қызметті өндіру-өткізу жәнежасау қызметін ұйымдастыру мен басқару жүйесі. Маркетингнарық дамуының жай-күйі мен келешегін зерделеуге негізделеді, тұтыну менөніміне сұранымды қалыптастырады,табыс алу мақсатыментауарлардың өткізілуін тездетуге бағытталады.Маркетинг - сұранымды жан-жақты зерделеп‚ болжау‚ жарнаманы пайдалану‚ өндірісті ынталандыру[16].
Қатаң бәсекелестік жағдайында, тіпті танымал компаниялар алдында да қиын мәселе туады. Оларға қызметінің тиімділігін сақтау мен нарықтағы өзінің ұстанымын айқындау қажет болады. Әдетте, ұйым басшылары бәсекелестікті іске асыру үшін шығынды азайтып, нарықтағы үлесін кеңейту шараларын іске асырады. Бірақ көбінесе мұндай жағдайлар аздық етеді.
Көптеген мамандар мына тұжырыммен келіседі. Табыстың негізгі факторы тұтынушыларға деген адалдығына байланысты. Тұтынушыларға деген адалдықты қалыптастыру брендті жасаудың ең жоғарға сатысы.
Нарықта пайда болған кез келген тауар өзі туралы әртүрлі оң және теріс әсер қалдырады, ол тұтынушы тауар жайлы білгеннен бастап пайда болады. Ал, тұтынушыға тауар туралы түсініктің жетуі бренд деп аталады.
Бренд - бұл тұтынушы ойындағы тауар туралы әсері, тауарға ойша берілетін анықтама. Брендтің пайда болу үрдісі мен оны басқару брендинг деп аталады. Ребрендинг сөзі ағылшын тілінен өзгерту деп аударылады. Бірақ та бұл процесті ғимараттың алдына ілінген маңдайшаны және логотипті өзгертумен ғана шектелетін процесс деп қарау қате болар еді. Бұл - ұйымның барлық бөлімшелеріне ықпал ететін ауқымды және көп деңгейлі процесс. Ребрендинг - брендинг (яғни брендті ойлап табу мен шығару) процесін қайталау. Оның деңгейі әр-түрлі болуы мүмкін: компанияның жай ғана логотипін ауыстыруынан тіпті толық концепциясын, миссиясын, ұсталымын және стилін өзгертуіне дейін бара алады.
Брендтің түсінігі кең, ол тек сауда маркасы, керемет тауар мен қызмет көрсету түрі, өзгеше технология ғана емес. Өйткенi барлық әлемдiк дiндер мен секталар, көркемсурет пен музыка, қалалар мен елдер, адамдар арасындағы қарым-қатынас, телеарналар - осының бәрi бренд болып табылады. Сондықтан брендке нақтылы анықтама беру өте күрделi. Брендинг бизнес жүргiзудiң маңызды құралы, бренд бiздi сату-сатып алу активндегi нысан (тауар, қызмет, технология, материал) ретiнде қызықтырады. Яғни бренд - тұтынудың ерекше нысаны, оның тұтынушыларға тигiзетiн пайдасы орасан зор. Бренд үшiн тұтынушы қандай да болмасын қаржы төлеуге әзiр. Бренд - белгiлi бiр маркасы бар тауар ғана емес, ол оны тұтынушыларға дәл жеткiзушiнiң ой- идеясының жемiсi. Қазiргi нарықта белгiлi бiр табысқа жету үшiн бұқаралық сұранысқа сай тауар шығару, оны тұтынушыларға жеткiзу маңызды.
Алайда бренд тек идея ғана емс, ол өзiнiң ерекшелiгi мен тиiмдiлiгi бар нысан. Бiз жаңа марканы нарық айналымына енгiзу үшiн оған ерекше бiр өзгерiс, ерекшелiк енгiзiп, рационалды және эмоционалды тиiмдiлiктi қарастыруымыз қажет. Ең бастысы - тұтынушылардың көңiлiнен шығып, жақсы сауда жасауларына мүмкiндiк туғызуға тиiспiз. Оның үтiне тауардың барлық ерекшелiктерi мен қызмет аясы бiр-бiрiмен тығыз байланыста болып ғана қоймай, тұтынушыға тигiзер пайдасымен ерекшеленедi. Тұтынушыларды алдау - ол нарықтан тыс қалудың бiрден-бiр белгiсi.
Әлемдік тәжірибеде бренд NIKE, COCA-COLA немесе VIRGIN секiлдi компаниялардың қымбат активтерi болып табылады. Біздің елімізде де өз брендін қалыптасып үлгерген банктер мен сауда үйлері, құрылыс компаниялар аз емес. Мысалы, Магнум, Сулпак, Каспийбанк, ұлттық университеттер, КТК, 31-ші телеарналар, тағы да басқалар[17].
Қорыта келе айтқанда, кейіп пен имидж арасында ұқсастықтары мен қатар айырмашылықтары да бар. Жоғарыда атап өткендей кез келген кейіп субъективті болып табылады, ал кез келген имидж кейіптің жалғасы, оны әрі қарай оңтайлы образға дейін жеткізу болып саналады. Ал брендинг имджді жүзеге асыратын құрал десек те болады. Брендинг арқылы біз мақсатты аудитория мен жеткізетін ойымызды анықтай аламыз. Сөйтіп, брендинг ол имиджі жүзеге асыруға көмектесетін құрал деп атай аламыз. Мемлекеттің болсын, саяси ұйымның болсын, белгілі бір компанияның болсын өзіне тән имиджі мен кейіпі болады. Қарапайым халық, яғни бұқара бұл кейіпті бұқаралық ақпарат құралдары арқыла көре алады. Осыдан біз бұқаралық ақпарат құралдарының маңызын және оның кейіп мен имиджге байланысты зор рөлін көре аламыз.
9.2 Әлеуметтік имидж негізінде туристік қызметті дамытудағы шетел тәжірибесі
Бүгінгі таңда туристтерді біздің мемлекетке тарту үшін әлеуметтік сфераның негізгі аспектілерін дамыту болып табылады. Осылайша Франция, Германия, Ұлыбритания сияқты дамыған мемлекеттер әлеуметтік сфераны дамытуға көп көңіл аударады. Тек қана әлеуметтік қарым қатынас қоғамда мемлекеттің имиджін әлемдік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B090200 - Туризм мамандығы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1 ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ИМИДЖ КАТЕГОРИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІКТЕМЕСІ
1.1 Туризм индустриясының мәні және ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ...
7
1.2 Әлеуметтік имидж түсінігі және туризм саласымен байланысы ...
14
1.3 Әлеуметтік имидж негізінде туристік қызметті дамытудағы шетел тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
21
2рҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МЕМЛЕКЕТТІК ӘЛЕУМЕТТІК ИМИДЖІНІҢ ТУРИЗМ САЛАСЫНА ЫҚПАЛ ЕТУІ
2.1 Қазақстан Республикасында туризм саласының даму тенденциялары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
2.2 Әлеуметтік саланың туристік индустриясының дамуына әсері ... ..
36
2.3 Туризм саласының дамуындағы әлеуметтік мәселелер ... ... ... ... ..
42
3ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМУЫН МЕМЛЕКЕТТІК ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРАЛДАР НЕГІЗІНДЕ БЕЛСЕНДЕТУ БАҒЫТТАРЫ ... ... ... ... ... ... .. ... .
52
3.1 ЭКСПО-2017 туризм саласындағы тартымды әлеуметтік имиджді қалыптастыру құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
52
3.2 Мемлекеттің әлеуметтік имиджін үлттық туристік жобалар арқылы дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
64
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
76
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .
79
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
82
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Туристтік қызмет халық шаруашылығының көптеген салаларымен байланысты, олар бүгінгі таңда туристтік қажеттіліктерді қанағаттандыруда белсенді рөл атқарады. Сондықтан, қазіргі замандағы туризм индустриясының мүмкіндіктерін анықтау және оны өзге экономикалық секторлардан бөлек қарастыру қиынға соғады. Сонымен қатар, Туристік қызметтің динамикалық дамуы қазіргі таңда туризмді халық шаруашылығының өз алдына жеке сала деп қарастыруға әкелді. Туризм саласында өзінің жеке ерекше сипаттамалары бар. Ол әлеуметтік өндірістің құрылуы мен дамуына айтарлықтай үлес қосты.
Туристік индустрияның ерекшелігі болып технико-экономикалық салалар болып табылады. Сондықтан туризм индустирясын туристтік салалар тауарлары және қызметтік сауда рөлінде де қарастырылады. Туристтік сала - туристтік сегмент рыногында тауарлар мен қызметтерді өндіруге арналған мекемелер мен қоғамдық өндірістер салалары болып табылады.
Туризмнің ұйымдастырушылық және бұқаралық даму фундаменті болып туризм индустриясының материалды-техникалық базасының негізі жатады. Туризм индустриясының материалды - техникалық базасына қызмет көрсететін туризм сферасының шаруашылық субъектілері арқылы жүзеге асатын барлық материалды - техникалық қызметті жатқызады (туроператорлар, турагенттер, тұрғын үйлер мен ғимараттарға қоныстандыру, санаторлы-курорттық мекемелер және т.б). Туризм индустриясының материалды - техникалық базасының негізгі туристтік қызмет сферасынана басқа, туризм индустриясының материалды - техникалық аралас, туристтік қызметтермен қамтамасыз етуге жанама әсер ететін туристтік қызмет сферасын да жатқызуға болады.
Бүгінгі таңда туристтерді біздің мемлекетке тарту үшін әлеуметтік сфераның негізгі аспектілерін дамыту болып табылады. Осылайша Франция, Германия, Ұлыбритания сияқты дамыған мемлекеттер әлеуметтік сфераны дамытуға көп көңіл аударады. Тек қана әлеуметтік қарым қатынас қоғамда мемлекеттің имиджін әлемдік туристік нарықтағы рөлін сипаттай алады.
Имидж сөзімен көптеген адамдар бірінші рет кездесіп жатқан жоқ. Көп жағдайларда имидж сөзін біз адамдардың сыртқы түрлері мен кейіпімен ұштастырамыз. Бұл термин көбінесе адамдардың саналарында өзінің ізін қалдыратын көп адамдарға немесе көп құбылыстарға қатысты. Олар жеке тұлғалар, кейбір әлеуметтік топтар, организациялар, көп тұтынатын тауарлар, сауда маркалары және т.б болуы мүмкін.
Образ және имидж - ғалымдар бұл екі түсінік арасында теңдік белгісін қояды, кейбіреулері образды имидж сөзінің анықтамасы ретінде қарастырады, алайда коммуникацианолды тәртіпте бұл екі сөздің бір біріне тең дефенициялар деп атайды. Бірақ образ сөзінің анықтамасында нақты имидж түсінігінің анықтамасы ретінде немесе имидж сөзіне анықтама беретін элементтер де кездеспейді. Бүгінде туристік саланың имиджін әлеуметтік құралдар негізінде
қалыптастыру мемлектіміздің алдында тұрған күрделі мәселелердін бірі болып табылады және жаңа жақты зерттеулерді талап етуде. Осы фактор дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін білдіреді.
Диплом жұмысының зерттеу объектісі ретінде Қазақстан Республикасының туризм саласы және әлеуметтік қарым қатынастар алыңды..
Диплом жұмысының пәні - Туризм саласында орын алатын әлеуметтік механизмдер мен үрдістер және туризм саласының имиджін қалыптастырушы факторлар.
Диплом жұмысының мақсаты - мемлекеттік әлеуметтік имиджінің туризм индустриясы дамуына әсерін бағалау және осы саладағы мәселелерді айқындап, шешу жолдарын ұсыну.
Осы мақсатқа жету үшін мына міндеттерді орындау қажет:
-туризм индустриясының дамуының теориялық негіздемесі және әлеуметтік имидж категориясының түсініктемесін қарастыру;
- туризм индустриясының мәні және ерекшеліктеріанықтау;
- әлеуметтік имидж түсінігі және туризм саласымен байланысын
қарастыру;
-Қазақстан Республикасында туризм саласының даму тенденцияларын анықтау;
- әлеуметтік саланың туристік индустриясының дамуына әсерін зерттеу;
- туризм саласының дамуындағы әлеуметтік мәселелерін айқындау;
- Қазақстан Республикасында туризм индустриясының дамуын мемлекеттік әлеуметтік құралдар негізінде белсендету бағыттарын қарастыру;
- мемлекеттің әлеуметтік имиджін үлттық туристік жобалар арқылы дамыту жолдарын қарастыру.
Диплом жұмысының зерттеу әдістері ретінде жалпыға ортақ диалектикалық әдіс, салыстырмалы, талдау, тарихи және логикалық әдістер қолданылды.
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы берілген жұмыста алғашқы рет Азия мемлекеттеріндегі туризм саласында жүргізілетін мемлекеттік саясат мәселелері көрсетілуімен негізделеді.
Диплом жұмысының тәжірибелік маңыздылығы - оның нәтижелері Азия мемлекеттерінде туризмді дамытуды одан әрі жетілдіру мақсатына қолданылуы мүмкін.
Дипломдық жұмысты орындау барысында отандық және шетел авторлардың ғылыми, әдістемелік және ғылыми еңбектері, Қазақстан Республикасында басылып шығарылған статистикалық жинақтар, сонымен қатар халықаралық және республикалық деңгейде өткізілген конференциялардың жинағы, мерзмдік баспада шығарылған мақалалар қолданылды.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ИМИДЖ КАТЕГОРИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІКТЕМЕСІ
0.1 Туризм индустриясының мәні және ерекшеліктері
Қазіргі уақытта туризм индустриясына көптеген анықтамалар берілген. Соның бірі, 1971 жылы БҰҰның сауда мен даму туралы Конференциясында берілген, ол Конференцияда туризм индустриясы жайлы келесідей анықтама беріледі: Туризм индустриясы - бұл сапарға шығатын адамдар үшін тауар мен қызмет жасау мақсатындағы өндірістік және өндірістік емес қызмет түрлерінің жиынтығы [1].
Туристтік қызмет халық шаруашылығының көптеген салаларымен байланысты, олар бүгінгі таңда туристтік қажеттіліктерді қанағаттандыруда белсенді рөл атқарады. Сондықтан, қазіргі замандағы туризм индустриясының мүмкіндіктерін анықтау және оны өзге экономикалық секторлардан бөлек қарастыру қиынға соғады. Мысалы, АҚШ сауда Министрлігінің мәліметтері бойынша, сапар шығатын адамдар үшін қызмет көрсету сферасына мемлекет экономикасының 24 өнеркәсіп салалары тартылған.
Ресей ғалымдарының еңбектерінде (Азар В.И., Квартальнов В.А., Козырев, В.М., Кусков А.С., Ильина Е.Н. және т.б.) туристтік индустрия экономикалық жүйе ретінде қарастырылған. Ол бөлім мен өнеркәсіп комплексінен құралған, бөлім мен өнеркәсіп комплексінің бірден бір қызметі сан алуан демалыстар мен көңіл-көтеру түрлерінің күрделі де әр түрлі сұраныстарын қанағаттандыру [2].
Туристік қызметтің динамикалық дамуы қазіргі таңда туризмді халық шаруашылығының өз алдына жеке сала деп қарастыруға әкелді. Туризм саласында өзінің жеке ерекше сипаттамалары бар. Ол әлеуметтік өндірістің құрылуы мен дамуына айтарлықтай үлес қосты. Осылайша, өзінің еңбектерінде Квартальнов В.А. қазіргі замандағы шарттарға сәйкес туризм индустриясына позитивті әсер ететін бірқатар факторларды қарастырады:
артық рекреациялық қажеттілігін қанағаттандыру үшін оның үлкен бөлігін пайдалануға басым қажеттіліктерде (тұрғын үй, азық-түлік және киім) қанағаттандыру үшін мүмкіндік беретін табыс өсімі;
қалалық өмір стереотипінің өсуі және қаладағы экологиялық аймақтың нашарлауы тұтынушыларды (сапар шегушілерді) экологиялық таза аймақта дем алуға белсенді түрде итермелейді және қалалық өмірдің стереотиптерін өзгертіп, күнделікті проблемалар мен тұрмыстық стресстерден кетуді талап еткізеді.
бос уақыттың көбеюі, яғни, адам бұл уақытты мәжбүрлі түрдегі іс-әрекеттерге жұмсамай, өзінің тек бос уақытына арнайды.
туристік қызметті қолайлы, ал бірегей туристік ресурстарды қолжетімді қылатын ұйымдастырушылық шаралар мен инфрақұрылысты дамыту.
туризм сұраныстың тез арада қанағаттандырылуы оның жоғары тиімділігіне байланысты болып, халықаралық сауда айналымының дамуындағы туризмнің алдыңға позицияларға шығуы.
бұқаралық ақпарат құралдарының дамуы, яғни, миллиондаған туристтерге тез және қолайлы жарнамалы қызмет көрсету және туризмдегі паблик рилейшнз, телекоммуникациялық жүйелер мен ақпаратты технологияларды дамыту.
Кусков А.С және Джаладян Ю.А ғалымдарының пайымдауы бойынша туризм индустриясы туристтік салалар ретінде халық шаруашылығының тармақтарына әр түрлі саладағы қызмет, тауар айналымы және тауар өндірісі кіреді. Туризм индустриясының рыноктық аренадағы қарым қатынасының әртүрлілігі мен көптігі өзара алмасуы дамудың туризмде және басқа да шаруашылық өндіріс саласында мултипликаттық әсерінің дамуын көрсетеді. Туризм индустриясының спецификасы - шаруашылық өндірістің әр түрлі сегменттерінің көптігі мен алуандылығы бір - біріне жанама әсер етеді, оның үлкен бөлігін өндірістік емес қызмет түрлері жүзеге асырады [3].
Туризм индустриясының структурасы өз алдына шаруашылық субъекттер қатарын қосады және экономиканың басқа салаларымен ажырамас байланыста болады. Солайша, туризм индустриясының шаруашылық субъекттеріне келесілерді жатқызуға болады:
туристтік қызметті жасайтын бірден бір жекеменшіктер (демалыс базалары, санаторилер, іскерлік консультациялар, емдеу центрлері және т.б);
туристік тағамдарды реттйтін және жүзеге асыратын туристік операторлар;
туристік тағамдарды сататын турагенттер;
туристтерді жылыжаймен қамтамасыз ететін орналастыру жерлері;
қоғамдық тамақтану меншіктері (ресторандар, кафелер, барлар, бистро және т.б);
туристерді өз орындарына дейін жеткізетін туристік мекемелер;
туристтерді кәдесыйлармен, туристерге арналған тауарлармен қамтамасыз ететін сауда фирмалары мен сауда меншіктері;
демалуға арналған ғимараттар мен объектілер;
жарнамалы - ақпараттық туристік мекемелер (жарнамалық агенство мен бюро, ақпаратты - туристік орталықтар және т.б);
мемлекеттік меншікте болатын организациялар (ұлттық, аймақтық, муниципалды организациялар. Олар коммерциялық бастау алған туризммен айналысады).
Туризм индустриясы мен экономикалық басқа салалары арасында туристердің қоғамдық қажеттіліктерді қажет ететін материалдарды тауарлар қажеттілектерін қанағаттандыру арқыла және шығатын қызметпен қамтамасыз етумен байланысты. Мысалы, агротуризм туристердің агротағамдарды тұтыну арқылы беретін қажеттіліктермен қанағаттандыру олардың ауылды жерлердің шоғырлауына әкеледі.
Қазіргі туризм индустриясы жалпы ұлттық экономика мен әлемдік шаруашылық арасында, яғни халық шаруашылығы мен басқа да элементарлы салалар арасындағы байланыс рөлін атқарады. Егер туризм индустриясын жеке сала деп қарастырсақ, онда ол тек қана туризммен байланысты элементтерді ғана емес, сонымен қоса шаруашылық субъектілердің аса белсенді емес туристтік сипаттамасын береді. Ондай салаларға техникалық желі қызметімен әйгілі, жеңіл және ауыр машинақырылымымен әйгілі және тағам өнеркәсібімен әйгілі және т.б қызметтерді қамтитын жолаушылар транспортын қарастыруға болады.
Жоғарыда айтылғандай туризм индустриясы мен басқа да салалардағы компоненттер бір бірімен өте тығыз байланыста, яғни егер туристтік қызметке сұраныс жоғарыласа, ол жағдайда басқа да салалардағы компоненттерге де сұраныс жоғарылайды.
Бүгінгі таңда экономикалық және басқа да жекешелендірген әдебиетте туризм индустриясының құрылысын құру үшін көптеген схемалар берілген. Соның бірі туризм индустриясын схема арқылы сызып жеткізетін Джон Уокердің схемасы беріледі (сурет 1).
Туризм индустриясы
Саяхат
Ғимараттарда тұру
Тағамдану
Демалыс және бос уақыт
Круиздер
Самолеттер
Автобустар
Жеңіл көліктер
Темір жолдар
Отельдер мен мотельдер
Конференциялар
Көрмелер
Кездесулер
Ресторандар
Кафелер
Барлар
Ойындар
Парктер
Көңіл көтеру
Аттракциондар
Сурет 1.Джон Уокер бойынша туризм индустриясының құрылымы
Ескерту - Мәліметтер[4] негізінде жасалды
Ал Джон Торкилдсен Джон Уокермен туризм индустриясын бос уақыт индустриясының элементтері ретінде топтасқан схемасын көрсетеді. Онда автор бұндай туризм индустриясын үш негізгі блокқа бөліп көрсетеді: коммерциялық, волонтерлік және мемлекеттік секторлар (сурет 2) [4].
Кейбір ғалымдар туризм индустриясын қонақжайлылқ индустриясымен шоғыстырады, себебі туристтік қызметке міндетті түрде сапар шегушілерді ғимараттарға орналастыру және шығарып салу қызметтері жатады. Солайша, Дж. Дитмер және Дж. Гриффин қонақжайлылық индустриясын екі категорияға бөледі: қонақжайлылық және туризм немесе саяхат.
Мұндай схемеларда қайталанатын элементтерді байқау жеңіл, алайда оларды дұрыс, оң және нақты сеторлар индустриясына бөлу әлде қиынға соғады.
Бос уақыт индустриясы
Коммерциялық сектор
Волонтерлік сектор
Мемлекеттік сектор
Ресторандар, дәмханалар, барлар, мейрамханалар
Ерікті бірлестіктер
Қоғамдық тамақтандыру
Гостинницалар, отельдер, мотельдер
Тұрғын үйлерге шоғырландыру организациялары
Қаладан шет аймақтар орталығы
Лотореялар мен азартты ойындар
Мүгедектер бірлестігі
Музейлер
Көппрофильді парктер, ойын сауық кешендері
Ерлер мен әйелдер бірлестігі мен организациялар
Ұлтттық парктер
Балалар орталығы
Балара мен жасөспірімдер бірлестігі мен организациялар
Балалар алаңы мен жастар орталығы
Өнер
Жастар организациялары
Білім беру мекемелері
Спорт
Білім беру орталықтары мен организациялары
Спорт
Кино
Спорттық қоғамдастықтар
Рекреация
Денсуалықты қалпына келтіру орталықтары
Қызықты оқиғаларға арналған организациялар
Денсуалықты қалпына келтіру орталықтары
Туризм
Экологиялық организациялар
Туризм
Кітапхана
Саяси партиялар мен қозғалыстар
Тұтынушылар қоғамдастығы
Филантропиялық бірлестіктер
Діни қоғамдастықтар
Қызыл крест
Сурет 2. Дж. Торкилдсен бойынша бос уақыт индустриясының құрылымы
Ескерту - Мәліметтер[5] негізінде жасалды
Туризм мен туризм қонақжайлығы арасында және бос уақыт индустриясы мен туризм индустриясының арасында қандай айырмашылық бар? Бұл сұраққа бізге В. Фрейер жауап береді, ол келесідей жауаптарды береді: а) тар мысалдағы туриндустриясы - туристтік қызмет көрсететін қарапайым мекемелер; б) аумақты мысалдағы туриндустрия - туристтік қызмет көрсететін қарапайым емес мекемелер; в) шектелген туриндустриясы - қарапайым туристтік тағамдарға жатпайтын тауарлал өндіретін және қызмет көрсететін мекемелер (сурет 3) [5].
Туризм индустриясы
Жеке мысалдағы туриндустрия
Қосымша туриндустрия
Шеткі туриндустрия
Туроператорлар
Экскурсиялыққызмет көрсету, гидтер, көңіл көтеретін организациялар
Қоғамдық тағаммен қамтамасыз ететін мекемелер
Турагенттер
Туржабдықтар прокаты
Шаштараздар
Көрмелер мен ярмаркаларды өткізетін арнайы фирмалар
Туризм үшін кадрларды дайындауға арналған білім беру мекемелері
Тренерлік қызметтер
Конгрестер мен конференциялар өткізетін арнайы организациялар
Дипломатиялық елшіліктер (визаларды тіркеу)
Шаңғы көтергіштер, фуникулерлер
Туризмді дамытатын және жоспарлайтын мемлекеттік мекемелер, ассоциациялар және кеңестер
Туризм саласындағы маркетингтік зерттеу институты
Мәдени мекемелер
Туристерді орналастыру мекемелері
Кредиттік институттар (қаражат алмасу, кредиттік карталар)
Медициналық қызметтер
Транспорт
Сақтандыру компаниялары
Дәрі дәрмек өнімдерін, косметика, фототауарлар, киім кешек, спорттауарларын өндіру
Журналисттер
Багаж тасушы
Демалысқа қажет тауарлар мен кәдесыйларды өндіру
Машина құрылысы
Туризмге арналған әдебиетті шығару
Дәрі дәрмек өндіру
Сурет3.В. Фрейер бойнша туризм индустриясының құрылымы
Ескерту - Мәліметтер[5] негізінде жасалды
Солайша, туризм индустриясы өз алдына өндіріспен қамтамасыз ететін, туристтік тағамдармен қамтамасыз ететін, туристтік ресурстарды пайдаланатын және туризмнің материалды-техникалық базасын құратын мекемелер, өндірістік және өндірістік емес организациялар жиынтығы. Туристтердің әдейі және жалпы сұраныстарын қамтамасыз етуге арналған туриндустрияның әр түрлі компоненттерді қамтитын, халық шаруашалағының салалар арасындағы аса қиын байланыс болып табылады (сурет4).
Туристік қызметті өндірушілер
Тұрғын үйлерге раналастыру
Транспорт
Тағам
Көркем жерлер объектілері
Әр түрлі қызметтер
Туроператорлар
Турагенттер
ТУРИСТТЕР
Мемлекеттік және қоғамдық сектор
Жанама қызмет көрсететін жеке сектор (сақтандыру, ақпарат, қаражаттандыру қызметі және т.б)
Материалды өндірім экономикасының басқа да секторлары
Қоғамдық тұтыну сипатындағы материалды тауарларды өндіру және т.б.
Белсенді емес туристтік бағыттар қызметімен қамтамасыз ету
Жергілікті халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған қызмет сферасы
Сурет 4.Қазіргі замандағы туризм индустриясының құрылысы
Ескерту - Мәліметтер[6] негізінде жасалды
Туристтік индустрияның ерекшелігі болып технико-экономикалық салалар болып табылады. Сондықтан туризм индустирясын туристтік салалар тауарлары және қызметтік сауда рөлінде де қарастырылады. Туристтік сала - туристтік сегмент нарығында тауарлар мен қызметтерді өндіруге арналған мекемелер мен қоғамдық өндірістер салалары болып табылады [7].
Туризмнің ұйымдастырушылық және бұқаралық даму фундаменті болып туризм индустриясының материалды-техникалық базасының негізі жатады. Туризм индустриясының материалды - техникалық базасына қызмет көрсететін туризм сферасының шаруашылық субъектілері арқылы жүзеге асатын барлық материалды - техникалық қызметті жатқызады (туроператорлар, турагенттер, тұрғын үйлер мен ғимараттарға қоныстандыру, санаторлы-курорттық мекемелер және т.б). Туризм индустриясының материалды - техникалық базасының негізгі туристтік қызмет сферасынана басқа, туризм индустриясының материалды - техникалық аралас, туристтік қызметтермен қамтамасыз етуге жанама әсер ететін туристтік қызмет сферасын да жатқызуға болады.
Туризм индустриясының материалды - техникалық базасын әр түрлі классификацияға бөліп қарастыруға болады. Жалпы бұл классификацияда үш түрлі негізгі белгілерді қарастырады: қызметпен қамтамасыз ету түрлері, экономикалық элементтер, шаруашылық субъектілердің меншік түрлері
(сурет 5).
Туризм индустриясының материалды-техникалық базасы
Қызметпен қамтамасыз ету түрлері бойынша
Экономикалық элементтер бойынша
Жекеменшік түрлері бойынша
- туристтік фирмалар (турагенттермен туроператорлар);
- тамақтандыру мен ғимараттарға орналастыру мекемелері;
- транспорттық организациялар;
- туристтік сапарды ұйымдастыратын мекемелер;
- туристтік қызмет көрсететін мекемелер (ЖОО, клубтар, курстаржәне т.б.);
- экскурсиялық организациялар
- негізгі фондтар;
- өндірісттік фондтар.
- жекеменшіктік туристтік фирмалар;
- заңгерлерден жалға алынған;
- азаматтардан жалға алынған.
Сурет 5.Туризм индустриясының материалды - техникалық базасының объекттік классификациясы
Ескерту - Сурет [7] негізінде жасалды
Кусков А.С пен Джаладян Ю.А пайымдауы бойынша, туризм индустриясы табиғи ресурс базасына сүйенеді. Бұндай базалар туристтер үшін, дем алыста жүрген адамдар үшін аттракты, яғни таза, лас емес болуы өте маңызды.. Табиғи аймақтар туристтердің өз санынан асып кетуіне байланысты жер өлшемі сәйкесінше болуы тиіс және әр түрлі апатты жағдайлардан сақтанған болуы тиіс (ластану, белгілі бір өсімдіктермен улану, өмірге қауіпті жануарлар мен жәндіктердің өмір сүруі және т.б.). Одан басқа, туризм индустриясының материалды - техникалық базасы стихиялық қауіптер болуы мүмкін аумақтардан алыс орналасуы тиіс (су тасқыны, жердің кебуі, жер шайқалысы және т.б.) [8].
Солайша туризм индустриясының материалды - техническалық базасы өз алдына туристтік қызметпен қамтамасыз ететін шаруашылық субъекттер негізінде құралады.
9.1 Әлеуметтік имидж түсінігі және туризм саласымен байланысы
Имидж сөзі ағылшыннан тілінен аударғанда бейне, образ мағынасын береді. Имидж сөзінің мағынасы белгілі бір адамның, қоғамның бейнесі немесе белгілі бір организацияның кейіпі деп түсінуге болады. Көбінесе имидж сөзін адамдарға қолданады.
Имидж сөзімен көптеген адамдар бірінші рет кездесіп жатқан жоқ. Көп жағдайларда имидж сөзін біз адамдардың сыртқы түрлері мен кейіпімен ұштастырамыз. Бұл термин көбінесе адамдардың саналарында өзінің ізін қалдыратын көп адамдарға немесе көп құбылыстарға қатысты. Олар жеке тұлғалар, кейбір әлеуметтік топтар, организациялар, көп тұтынатын тауарлар, сауда маркалары және т.б болуы мүмкін.
Образ және имидж - ғалымдар бұл екі түсінік арасында теңдік белгісін қояды, кейбіреулері образды имидж сөзінің анықтамасы ретінде қарастырады, алайда коммуникацианолды тәртіпте бұл екі сөздің бір біріне тең дефенициялар деп атайды. Бірақ образ сөзінің анықтамасында нақты имидж түсінігінің анықтамасы ретінде немесе имидж сөзіне анықтама беретін элементтер де кездеспейді. Образ сөзінің мағынасы деп субъективті бейне, белгілі бір затты елестеуді а йтады. Елестету ол табиғи болатын құбылыс, елестеп жатқан зат немесе әрекет коммуникацияның мақсаты болған жағдайда ғана құбылыс өзгереді. Мүмкін сол коммуникациялық түсінікте біз образ бен имидж сөздерін анықтай аламыз.
Коммуникациялық аумақта қатысушылардың қарым қатынасына байланысты образдың әр түрлі түсініктерін қарастырамыз - образ өзімді, субъект оны қалай елестетеді (субъективті образ); коммуникацияның басқа қатысушыларының елесінде пайда болған образ (объективті образ); субъектің идеалды образы, әдейі бағытпен құралған басқа субъектілер мен объектілердің елесінде пайда болған образ [9].
Мемлекеттік образды басқа мемлекетке жеткізуде өте маңызды рөлді бұқаралық ақпарат құралдары атқарады, яғни бұқаралық ақпарат арқылы өзге мемлекет олардың салт дәстүрлерін, көркем жерлерін және мейрамдарын біліп отырады.
Паблик рилейшнз бен жарнама тәжірибесінде имидж мағынасын міндетті түрде әдейі мақсатпен бағытталып (әдейі аудиторияға бағытталғын және тұтунышылардың зерттеулері бойынша) құралған образ. Инструменталды образға субъекттің таңдауымен аудиторияны елестетуді жатқызамыз. Имидж құрудың бірден бір мағынасы болып, тұлғаның немесе топтың образын максималды түрде идеалды образға жеткізу және субъекттің коммуникативті талаптарына сай болу.
Мемлекеттің саяси имиджі (МСИ) -- бұл басқа мемлекетте тұратын адамдардың берілген мемлекетке беретін образы. Мемлекет имиджі бұл шынайы кейіпті жасыратын образ ғана емес, бұл әдейі мақсатпен бағытталған модельді образ. Яғни, кейбір шынайы құбылыстарды пайдалана отырып, образды құрайтын профессионалдардың берген кейіпі. Ол виртуалды образ, виртуалды образ өз алдына төрт компоненттен тұрады, бұндай төрт компонент имидждің деңгейлері ретінде қарастырылады.
Мемлекеттің өзіне тән саясаты, мәдениеті, болашаққа жоспары, позициясы, имиджі және бейнесі болады. Мемлекеттің имиджі және бейнесі өзара ұқсас болып келеді. Дегенмен ол екі түсініктің арасында өзіндік ерекшеліктер бар[1].
Бейне дегеніміз белгілі бір объекттің субъективті кейіпі немесе сипаты болып табылады. Субъективті болғандықтан оның бірнеше кейіпі және сипаттамасы болады. Біздің жағдайымызда объект ол мемлекет. Әр мемлекеттің басқа акторлар алдында немесе көпшілік халық алдында өзінің бейнесі болады. Егер мемлекет басқа мемлекеттер немесе көпшіліктің тарапынан өзіне тән позитивті бейне туғызғысы келсе, онда олар бренд, саясат немесе белгілі бір жоспарлар арқылы өзінің бейнесін өзгерте алады. Яғни мемлекет өзінің алдына белгілі бір бейнені көздей отыра, сол бейнені коммуникациялық мақсат ретінде қарастырады. Мүмкін, сол коммуникациялық мақсатта бейне және имидж мағынасын түсінуге болады [10].
Коммуникациялық аймақта әр түрлі бейнелер пайда болады. Ол образ идеалды немесе негативті болуы мүмкін. Мемлекет өз бейнесін қалай таныстырса, қалай жарияласа, сондай ағыммен басқа акторлардың немесе көпшіліктің көзінше мемлекет бейнесі көрінеді. Нақтырақ айтқанда, мемлекет өзінің бейнесін жақсарту мақсатында белгілі бір мақсат көздейді. Мақсатты көздей отыра, мемлекет өзі ойластырып отырған идеяны адамдар жадына жеткізеді. Оны біз орысша айтқанда целевая аудитория деп айтамыз.
Образ және имидж бұл екі түсінікті көптеген адамдар ұқсас деп санайды және осы екі түсініктердің ортасына теңдік белгісін қояды. Алайда, имидж түсінігі образ түсінігіне анықтамалық қосымша болып табылады. Образ түсінігі ол субъективті қабылдау, белгілі бір нәрсенің бейнесі. Айта кететін бір фактор, қабылдау ол стихиялық құбылыс, дегенмен, образ коммуникациялық мақсат болса, ол өзінің барлық стихиялық қасиеттерін жоғалтады. Мүмкін, осы коммуникациялық әрекеттерде образ бен имиджтің ұқсастығын, айырмашылығын және толығымен мағынасын түсінуге болады.
Коммуникативтік аймақта біз образды үш сатыға бөліп қарастыра аламыз. Яғни, образ бұл субъект, субъективті образ. Образ бұл объективті, басқа коммуникациялық қатысушылардың жадында пайда болған объективті образ. Және де ең соңғысы, образ ол идеалды, белгілі бір мақсаты бар образ. Яғни, адамның өз қолымен жасайтын идеалды образды айтамыз.
Мемлекеттің объективті образын біз бұқаралық ақпарат құралдарында көре аламыз. Өзге мемлекеттің образын бизге БАҚ позитивті түрде жеткізсе, онда қоғамда позитивті образ қалыптасады, ал егер БАҚ негативті түрде жеткізсе, онда қоғамда негативті образ қалыптасады.
Галумов концепциясы бойынша образ бен имиджтің құрылуының үш тобы болады[2]. Олар:
1. Шартты - статистикалық фактор:
oo табиғи потенциал;
oo ұлттық және мәдени мұра;
oo бақыланбайтын геополитикалық фактор;
oo тарихи фактор;
oo мемлекеттің басқару құрылымының формасы.
2. Шартты - динамикалық әлеуметтік факторлар:
oo қоғамның әлеуметтік психологиялық күйі;
oo қоғамдық саяси интеграцияның құрылымы, қоғамдық бірлестіктердің принциптері мен мінезі;
oo қоғам дамуының моральдік аспектісі.
3. Шартты-динамикалық институцияналды фактор:
oo экономиканың тұрақтылығы;
oo құқықтық кеңістік;
oo билік конструкциясының сапасы.
Имидж - фактордың өзін - өзі әрекеттеуімен ерекшеленеді. Ол өткен кезеңдегі жоғары статусты қайтып алуына көмектеседі. Имидж акторды танымдылық пен бағалық қатынастар ретінде қызметтейді. Актордың бүтін келбетін сипаттайтын сыртқы және ішкі аспектілерді атап кету қажет. Сыртқы аспект көптеген элементтерден құралады, саясаттағы позициясынан бастап брендтік кейіпке дейін. Ол, актордың атқарып жүрген қызметтерін, бұқараға өзінің ойын қалай жеткізуін, басқа мемлекеттермен қарым-қатынасын, тіпті өзінің брендін қалайша жеткізу қызметтерін атқарады. Ежелгі Қытай ойшылы Конфуцийдің айтуынша, адам аяғынан басына дейін өлшенбейді, басынан көкке дейін. Осы ерекшеліктерді тартымды образды құру процесінде есепке алу қажет. Сонымен қатар, адамның энерго ақпараттық өрісі бар, оның құрылымы мен әрекеттесуі зерттеледі. Приборлардың көмегімен зерттеу жұмыстарының нәтижелері сыртқы шарттардың, жағдайлардың түрлі өзгерулеріне байланысты адамның энергетикалық өрісінің өзгеруі көрсетілген, жеке тұлғалық ерекшеліктердің адамдар арасындағы әсер ету күштері мен шамалары өлшенеді. Имиджге жұмыс барысында қоршаған ортамен сөзсіз позитивті бағаланатын құндылық ерекшеліктері таңдап алынды. В.М.Шепельдің айтуынша адамның имиджі оның бойындағы өткен тәжірибелерден жинақтала отырып, күрделі жүйелі білімі болып табылады. Ол бүтін сипаттамаға иеленіп барлық қырлары келісілген. Имиджді құрудың қазіргі заманғы ғылымы жекелей имидждің мына төмендегідей түрлерін бөліп қарастырады [11].
Әлеуметтік шындықты өзгертуге бағытталған ақпараттық қоғамның табиғаты өзгеруде, оның адамға деген талаптары және адамның қоғамға деген талаптары жоғарылауда. Өкінішке орай, депутаттарды сайлау имидж мамандарының қолына жиі түсуде. Елдің бірқатар, аймақтарында стеротипті манипуляциялау, жасанды имидж қоғамның сұранысына жауап бере алмай жатады. Имиджді құрушы имиджмейкерге оның кәсіби шеберліктеріне үкіметтің имиджі, өнеркәсіп ұжымының имиджді, жекелей тұлғаның имиджіне байланысты. Үкіметтің имиджі елді тиімді басқаруға көмектеседі. Педагогикалық ұжымның имиджі жекелей тиімді білім алуға көмектеседі. Жекелей тұлғаның имиджіне ұжымның имиджі байқалады. Тұлғалардың шетелдерге саяхаттану, жұмыстар атқару, қызметтелу барысында сөзсіз жайлы ұғым, пайда болады.
Осындай деректі мамандар өз бойларында педагогтың, философтың, психологтың, риторика маманының, жарнама ерекшеліктерін өз бойында үйлестіре білуі тиісті. Имиджмейкер - көне мамандық, оның мақсаттары мен міндеттемелері қоғамның даму процесінде өзгерді. Зерттеуші ғалымдардың Л.Браун, П.С.Гурев, А.Ю.Панасюк, А.С.Почепцов мазмұндауларынша имиджмейкер мамандық бола алмас еді, егер имиджелогия ғылым болып түрлене алмағанда. Осы деректі ғылым адам баласының өндірістегі, рухани дүниесіндегі, зерделі іс - әрекеттеріндегі қол жетістіктерімен, этика - эстетикалық нормалар мен талаптардың өзгерулерімен байланысты. Бір қарағанда, сүйкімді адамдардың тартымды имиджге жетуі жеңіл болып көрінуі мүмкін. Тәжірибелі практиканың көрсетуі бойынша қол жетістіктері жоғары адамдардың сыртқы көріністерінде көпшіліктер байқалады: қисық, қысқа аяқтары, таз басты, тістері сарғайған, өте ұзын немесе қысқа мұрынды алайда осы аталған кемшіліктердің барлығы оған өндіріспен іскер әлемде, жанұясында бақытты болуына кедергі жасай алмайды. Олар өзінің қол жетістіктеріне қуанып, өзгеге қызығушылық танытпайды, жеке проблемалары бойынша тоқталмайды. Алайда, әсем бет - әлпеті және тартымды имиджге иеленген жекелей тұлғалар да кездеседі. Олар, қызметті карьераларында қажетті дәрежеде нәтижелерге жете алмайды олар үшін әрқашанда ақша жетіспейді. Қол жетістіктері жағынан өзінен басым адамдарға көре алмаушылықпен қарайды. Олар үшін жұмыс істеуге біреу кедергі жасап, бағыттарына тосқауыл болып көрінеді[12].
Көптеген ғылымдардың ойларынша, имидж мемлекеттердің ұқсастығы мәселесіне көп назарын аударады.
Айтып жатқан бұл ұқсастық өз алдына мынадай түсініктерді қарастырады:
Ұлттық ұқсастық. Бұл ұқсастық мемлекеттің географиялық орнына байланысты. Оның мүше экономикаляқ, яки болмаса саяси ұйымдарына, оның әлеуметтік өміріне байланысты болады. Сонымен қатар халықтың мәдениетіне, тарихына, этносына және діни өміріне байланысты. Бұндай ұқсастық мемлекеттің құндылықтарын анықтайды[13].
Мемлекет статусы. Бұл ұқсастық түрі көбінесе өалықаралық аренадағы рөліне байланысты болып келеді. Яғни, оның мемлекетаралық кеңістіктегі орнына, халықаралық ұйымдардың мүшелігіне, белгілі бір мемлекеттермен өзін өзі ұстау мінезі және олармен арақатыгасы болып табылады. Сонымен қатар халықаралық аренадағы мемлекеттің өз мақсаттарымен талаптарына жету мінезімен анықталады.
Вербальды имидж(ауызша) - қарым-қатынастылыққа қалыптасатын ой - пікір (ауызша немесе жазбаша). В.О.Ключевский: анық, түсінікті жаза білу - ізеттіліктің алғашқы ережесі. Теоретиктер вербальды имидждің қалыптасу тәсілдерін ұсынады: ортаның қалауы бойынша сөз ету, күлімдеп сөйлеу. Позитивті вербальды имидждің қалыптасуына ауызша сөйлеу нақтылай әсер етеді.
Вербальды емес іс - бұл көбінесе мемлекеттің имиджін емес, мемлекет басшысының не болмаса мемемлекеттің зиялы тұлғаларының имиджін көрсетеді. Яғни, саяси тұлғалардың әрекетінің имиджін - ымдау, мимикалап көрсету технологиясы, дененің кеңістіктегі орынын есепке ала отырып зерттеу негізінде құрылады. Оңтайлы имиджді құруда мінез - құлықтың теріс, келеңсіз жақтарынан сақтану қажет. Тұлғамен жекелей қарым - қатынастылықта бет - әлпет күлімсіреп, дене пішіні тартымды, жұмсақ түсініктер орын алуы тиісті. Вербальды емес имидждің қалыптасуына жаттығулар, салауатты өмір салты, зиянды әдеттерден арылуға көмектеседі. Менеджер міндетті түрде, өзі үшін бірнеше элементтерден құралатын күнтізбегін бекітеді: дене шынықтыру, жеке гигиена, еңбек және әлеуметтік іс - әрекеттер, демалыс. Позитивті имидж, рухани байлықпен, құндылықтармен ерекшеленеді. Кеңестер одағының соңғы коммунистік әндері қайта өрлеудің (перестройка) белсенді тұлғасы М.С.Горбачевтың жұбайы Р.М.Горбачева крейл келіншектерінің стереотипін күйретті. Бірінші леди Р.М.Горбачева өте білімді, беделді, салауатты, әсем, ой - санасы өте жоғары тұлға болатын өзін жеке тұлға ретінде саяси өмірге ұсынбаған[14].
Көп қырлы күрделі имидж- позитивті және теріс бағыттарымен мазмұндалады. Имиджді құрайтын элементтерді таңдап ала отырып, психологиялық тұрғыда мемлекет өзінің оңтайлы сапалық ерекшеліктерімен көрсеткіштерін (сыртқы және ішкі) алға қояды.
Мекемелелер мен ұйымның имиджі- ұжымдағы әрбір маманның және ұжымның қандай бағытта ұмтылысын сипаттап көрсетеді. Осындай ұмтылыс пен беталыс жаңадан құрылып жатқан кәсіпорындар мен мекемелер үшін маңызды. Атап айтатын болсақ, сыртқы формадағы іс - әрекеттіліктер дизайн, жарнама, өндірістік процесті модернизациялау. Эстетикалық талаптарға формасы, сыртқы көрінісімен сана - сезімі ұжымның жұмыла жұмыс істеуіне, беделділіктің пайда болуына мүмкіншілік жасайды. Позитивті имиджге мекеменің тұтынушылары, құрылтайшылары алдындағы абыройы мен беделі, оның жетістіктері, ұжымның тұрақтылық дәрежесі оның дәстүрі мен жекелей символикасы, теңдессіз киім үлгілері және оның элементтері (галстук, бас киім және тағы басқа) көмектеседі[7].
Заттық имидж - бір заттың немесе басқа жанданбаған обьектінің субъект - субъектіні өзара әрекеттесу процесінде пайда болған символды образын түсінеміз, айтамыз. Яғни сол затты немесе обьектіні субъект ретінде қабылдауды араңдатып көрсетеді. Заттық имиджді құрудың негізгі механизмі - персонификация болып табылады.
Корпоративті имидж (ұйым имиджі) деп- біз - субьекті - субьекті мен өзара байланысты процестердің арқасында пайда болған ұйымдардың, қауымдастықтардың символдық образын айтамыз. Корпоративті имидждің табиғатын түсіну үшін біз - ұйымның, қауымдастықтың табиғатын талдауымыз қажет.
Мемлекеттің кейіпі өз алдына бір жақтан шындықты қабылдау құралын ұсынады, ал бір жақтан мемлекет тек құралды ғана ұсынбай, процессті түсінудің нәтижесін ұсынады. Мемлекет кейіпінің құрылымының маңызы оның ары қарай барлық мемлекеттермен толыққанды жүйедегі арақатынасын білдіреді. Мемлекеттің кейіпі халықаралық аренада мемлекеттер арасында өзара қарым - қатынасты сапалы түрде құрастырады. Белгілі бір мемлекеттің объективті мінездемесіне сүйінгенше, оның кейіпін анықтау неғұрлым сапалы болып табылады.
Мысалы ретінде қарастырсақ, бізге әлдеқайда позитивті және бейтарап кейіпті еуропалық мемлекеттер көрсетеді, әсіресе Нидерланды мемлекеті. Оның барлығын біз бұқаралық ақпарат құралдарынан білеміз. Нақтырақ айтқанда, телебағдарламалардан немесе жаңалықтардан көре білеміз. Ал Америка Құрама Штаттарының, Ұлыбританияның кейіпі бізге керісінше криминалдық сюжеттер орын алуда. Көбінесе телебағдарламаларлда олардың әлеуметтік өмірінің төмендігін, яки болмаса қоғамда болып жатқан қаржылық қиындықтарын көрсетеді.
Белгілі Американдық ғалым Саймон Анхольттың айтуы бойынша, кейіп - ол өздігінен пайда болатын, ал имидж - ол кейіпті максималды түрде позитивті формаға жеткізу болып табылады[15]. Позитивті имиджі құру алдында біз мақсатты аудиторияны белгілеп аламыз. Мақсатты аудиторияны белгілеп алмай, біз имиджді құра алмаймыз.
Имиджі құруда көптеген тәсілдер қолданылады, оның ең танымалы және көптеген жерлерде қолданылатын тәсілі брендингті құру болып табылады. Брендинг ол белгілі бір ойды мақсатты аудиторияға жеткізу мақсатында құрастырылатын жоба.
Кейбір брендингтер керісінше белгілі бір мемлекеттің негативті имиджін қалыптастыруға ат салысады. Оған мысал ғылып, Батыс Еуропа елдері мен Ресейді ала аламыз. батыс еуропа, нақтырасақ батыс еуропаның әлемдік бұқаралық ақпарат құралдары Ресейге қатысты оқиғаларды жағымсыз жүзде шығарады. Олардың негізгі мақсаты болып, Ресей мемлекетіне қатысты қаралау саясаты болып табылады.
Мемлекеттер арасындағы ұлттық және мәдени ерекшеліктерді сипаттайтын ұлттық бренттерді әлемдік деңгейде таныту, жаһандану заманында елдің қайталанбас, айрықша образын қалыптастыру - уақыттың талабы. Бұл ел тәуелсіздігінің кепілі, табиғи, мәдени және адами ерекшеліктерін сақтайтын жол. Соңғы уақыттарда белең алған ақпараттық соғыс, мәдени қақтығыс, экономикалық күрес т.б. бәрі де адамдардың санасы арқылы жүріп жатыр.
Қазіргі дүкен сөрелерінен әртүрлі атаумен және әртүрлі орауда, әртүрлі елдерден, әртүрлі өндірушілердің тауарларын көп мөлшерде көруге болады. Бірақ олардың ішінде көп айырмашылық жоқ. Тұтынушы соның ішінде бұрын өзі сынап көрген, осыған дейін атын естіген немесе сатушы кеңес берген тауарды алады. Дәл осылай миллиондаған сатып алушы келеді. Бір тауарлар көп сатылса, басқалары аз сатылады.
Бұл жерде маркетингтің тиімділігі маңызды. Нарықтағы бәсекелес тауарлар арасында бір тауарлық белгіні (бренд) тұтынушының ерекше ұнатып, артық көруін қалыптастыру - маркетингтің негізгі мақсаты.
Маркетинг(ағылшын тілінен marketіng - рынок‚ базар‚ өткізу‚ сауда) - тауар немесе қызметті өндіру-өткізу жәнежасау қызметін ұйымдастыру мен басқару жүйесі. Маркетингнарық дамуының жай-күйі мен келешегін зерделеуге негізделеді, тұтыну менөніміне сұранымды қалыптастырады,табыс алу мақсатыментауарлардың өткізілуін тездетуге бағытталады.Маркетинг - сұранымды жан-жақты зерделеп‚ болжау‚ жарнаманы пайдалану‚ өндірісті ынталандыру[16].
Қатаң бәсекелестік жағдайында, тіпті танымал компаниялар алдында да қиын мәселе туады. Оларға қызметінің тиімділігін сақтау мен нарықтағы өзінің ұстанымын айқындау қажет болады. Әдетте, ұйым басшылары бәсекелестікті іске асыру үшін шығынды азайтып, нарықтағы үлесін кеңейту шараларын іске асырады. Бірақ көбінесе мұндай жағдайлар аздық етеді.
Көптеген мамандар мына тұжырыммен келіседі. Табыстың негізгі факторы тұтынушыларға деген адалдығына байланысты. Тұтынушыларға деген адалдықты қалыптастыру брендті жасаудың ең жоғарға сатысы.
Нарықта пайда болған кез келген тауар өзі туралы әртүрлі оң және теріс әсер қалдырады, ол тұтынушы тауар жайлы білгеннен бастап пайда болады. Ал, тұтынушыға тауар туралы түсініктің жетуі бренд деп аталады.
Бренд - бұл тұтынушы ойындағы тауар туралы әсері, тауарға ойша берілетін анықтама. Брендтің пайда болу үрдісі мен оны басқару брендинг деп аталады. Ребрендинг сөзі ағылшын тілінен өзгерту деп аударылады. Бірақ та бұл процесті ғимараттың алдына ілінген маңдайшаны және логотипті өзгертумен ғана шектелетін процесс деп қарау қате болар еді. Бұл - ұйымның барлық бөлімшелеріне ықпал ететін ауқымды және көп деңгейлі процесс. Ребрендинг - брендинг (яғни брендті ойлап табу мен шығару) процесін қайталау. Оның деңгейі әр-түрлі болуы мүмкін: компанияның жай ғана логотипін ауыстыруынан тіпті толық концепциясын, миссиясын, ұсталымын және стилін өзгертуіне дейін бара алады.
Брендтің түсінігі кең, ол тек сауда маркасы, керемет тауар мен қызмет көрсету түрі, өзгеше технология ғана емес. Өйткенi барлық әлемдiк дiндер мен секталар, көркемсурет пен музыка, қалалар мен елдер, адамдар арасындағы қарым-қатынас, телеарналар - осының бәрi бренд болып табылады. Сондықтан брендке нақтылы анықтама беру өте күрделi. Брендинг бизнес жүргiзудiң маңызды құралы, бренд бiздi сату-сатып алу активндегi нысан (тауар, қызмет, технология, материал) ретiнде қызықтырады. Яғни бренд - тұтынудың ерекше нысаны, оның тұтынушыларға тигiзетiн пайдасы орасан зор. Бренд үшiн тұтынушы қандай да болмасын қаржы төлеуге әзiр. Бренд - белгiлi бiр маркасы бар тауар ғана емес, ол оны тұтынушыларға дәл жеткiзушiнiң ой- идеясының жемiсi. Қазiргi нарықта белгiлi бiр табысқа жету үшiн бұқаралық сұранысқа сай тауар шығару, оны тұтынушыларға жеткiзу маңызды.
Алайда бренд тек идея ғана емс, ол өзiнiң ерекшелiгi мен тиiмдiлiгi бар нысан. Бiз жаңа марканы нарық айналымына енгiзу үшiн оған ерекше бiр өзгерiс, ерекшелiк енгiзiп, рационалды және эмоционалды тиiмдiлiктi қарастыруымыз қажет. Ең бастысы - тұтынушылардың көңiлiнен шығып, жақсы сауда жасауларына мүмкiндiк туғызуға тиiспiз. Оның үтiне тауардың барлық ерекшелiктерi мен қызмет аясы бiр-бiрiмен тығыз байланыста болып ғана қоймай, тұтынушыға тигiзер пайдасымен ерекшеленедi. Тұтынушыларды алдау - ол нарықтан тыс қалудың бiрден-бiр белгiсi.
Әлемдік тәжірибеде бренд NIKE, COCA-COLA немесе VIRGIN секiлдi компаниялардың қымбат активтерi болып табылады. Біздің елімізде де өз брендін қалыптасып үлгерген банктер мен сауда үйлері, құрылыс компаниялар аз емес. Мысалы, Магнум, Сулпак, Каспийбанк, ұлттық университеттер, КТК, 31-ші телеарналар, тағы да басқалар[17].
Қорыта келе айтқанда, кейіп пен имидж арасында ұқсастықтары мен қатар айырмашылықтары да бар. Жоғарыда атап өткендей кез келген кейіп субъективті болып табылады, ал кез келген имидж кейіптің жалғасы, оны әрі қарай оңтайлы образға дейін жеткізу болып саналады. Ал брендинг имджді жүзеге асыратын құрал десек те болады. Брендинг арқылы біз мақсатты аудитория мен жеткізетін ойымызды анықтай аламыз. Сөйтіп, брендинг ол имиджі жүзеге асыруға көмектесетін құрал деп атай аламыз. Мемлекеттің болсын, саяси ұйымның болсын, белгілі бір компанияның болсын өзіне тән имиджі мен кейіпі болады. Қарапайым халық, яғни бұқара бұл кейіпті бұқаралық ақпарат құралдары арқыла көре алады. Осыдан біз бұқаралық ақпарат құралдарының маңызын және оның кейіп мен имиджге байланысты зор рөлін көре аламыз.
9.2 Әлеуметтік имидж негізінде туристік қызметті дамытудағы шетел тәжірибесі
Бүгінгі таңда туристтерді біздің мемлекетке тарту үшін әлеуметтік сфераның негізгі аспектілерін дамыту болып табылады. Осылайша Франция, Германия, Ұлыбритания сияқты дамыған мемлекеттер әлеуметтік сфераны дамытуға көп көңіл аударады. Тек қана әлеуметтік қарым қатынас қоғамда мемлекеттің имиджін әлемдік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz