ТУРИСТІК- РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ АУМАҚТАРДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАҢЫЗЫ

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Әлемдік деңгейде алға басып келе жатқан экономиканың бір секторы, елбасымыздың тез дамушы сала деп көрсетіп, мемлекет тарапынан көңіл бөлініп, жетілдіру қолға алынған. Оған қазіргі уақытқа дейін өткізіліп келе жатқан шаралар дамытудың түрлі бағдарламаларымен айқындалуда.

Туризм саласы біздің еліміздегі әлеуметтік әрі экономикалық қарқынын жеделдетіп ғана қоймай, өлкеміздің атағын асқақтатуға, халықтың білім-көзқарасын арттыруға, әлемге Қазақстанды танытуға ықпалын тигізеді. Туризмді жетілдіру арқылы экономиканың басқада салаларының көркеюінеәсерін тигізуде. Әлемдегі бүкілелдерде туризм саласы ел қорының негізгі үлесін құрайтын және сол елдердің экономикасының тек бір салаға ғана, яғни, туризмге ғана бағытталған. Біздің елімізде басқа мемлекеттерден кем емес, тіпті олардан артық деп асырып айтсақ та қателеспейміз. Мынадай керемет табиғаты бар, бұрыннан келе жатқан дәстүрі мен мәдениеті, қонақжайлылығы мен т. б. қолайлығы жақтары бар елімізде халқаралық туризмді неге дамытпасқа? Еліміздің бай табиғат қорларымен туристік орталықтарын көркейтіп республиканың, аймақтың өсу деңгейін жоғарылату әрбір қазақстандықтың міндетідеп білем.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі:Туристік қызметтердің Қазақстандағы нарықтық экономикасы негізіне өтуі аймақтық туризм бағытынжаңадан реттеуді, мемлекеттің бұл бағытты дамыту мақсатында үлкен көңіл бөлуді, қолдау көрсетуді шарт етуде. Ол үшін ел ішкі аймақтық туризм секторында ең бірінші экономикалық ынталандыру іс-шараларын жүргізуді жүзеге келтіруіқажет. Себебі, жергілікті туризм бағытын дамыту, оған мол қаражат енгізуд мен көптеген қаражат бөлуді керек етеді. Бірақ оның жоғары тәуекелділігін негізге алып оны іскеасыру қиын екендігінде ескеребілу керек. Аймақтық туризм саласы, туристік мақсатпен келген шетелдік туристердің саны Қазақстаннан өзге елге шығатын саяхатшыларға қарағанда жоғары деңгейдегі жағдайда қана тиімді болады. Бұл үшін Қазақстанның туристік, мәдени-тарихи және табиғи құндылықтарының, туристік мүмкіншіліктерінің еліміздің азаматтарғада, шетелдік азаматтарынада танытғау, жарнама жасауға және тарату жолдарының арқылы беделін көтеру іс-шаралары жүргізілуіміз тиіс.

Туризмді дамытуға еліміздің жоғары әлеуеті бар. Санқырлы табиғи-географиялық ландшафты, флорасы мен , әртүрлі географиялық ландшафтық, өте бай флораға мен фаунаға, мәдениетіміз салт-дәстүрімізді негіздеп туристерді қызықтырып тарта аламыз. Табиғи, тарихи, мәдени ресурстардың қолданып туризмді дамытуқа байланысты мақсатқа сай туристік бағдарламалар жәнеде іс-шаралар дайындалу үстінде.

Аймақтық туризмнің Шетелдік және еліміздің экономикасындағы рөлінқарастыру, территорияның туризмді көркейту үшін мемлекеттің осы бағыттымемлекеттік реттеу, қолдау, арнайы даму бағдарламалар орындау сияқты мәселелерініңзеоттеу. Территориялық туризм бірнеше дамыған және дамушы басты саласы, қаражаттар негізіболғандықтанда, территориялық және дүниежүзілік рынокта бәсекелік қабілетті мамандануды қалыптастыру және аймақтың орнықты алға басуына қолайлы жағдайлар дайындау. Территориялық туризмді дамытуда зорқаражат қажет етеді және тәуекелділігі биік. Мақсат аталған тәуекелділің алдындағы кедергініжою. Еліміздің туристік мүмкіншіліктерінің, керекті ресурстарға байлығын көрсету жәнедеаталған үшін жағдайлардың барлығын толық талдау. Жоғарыда аталған мәселелердің еліміздегі рекреациялық туризмнің жетілдіруді аймақтық және практикалық тұрғыдан талдаудың өзектілігін көрсетеді және рекреациялық туризмнің аймақтағы қарқынды өсуідүнежүзілік, халықаралық стандарттар шегінде дипломдық жұмысымның тақырыбын таңдауға себептілік берді. Еліміздің территорияларында санаторлы-курорттық қызметтерін, рекреациялық туризмнің жағдайын зерттеу нысандары ретінде талқылауға мүмкіндік жасады.

Зерттеу объектісі. Қазақстан Республикасындағы туристік-рекреациялық сипаттағы арнайы экономикалық аумақтарды қалыптастырудағы аумақ мысалы ретінде Шығыс Қазақстан облысындағы және ондағы Катонқарағай мемлекеттің ұлттық паркі таңдалынуы негізінде алынды.

Зерттеу құралы. Әлемдегі көптеген ғалымдардың еңбектерінде туризм, оның ішінде рекреациялық туризмнің маңыздылығы, қоғамдағы дамуларындағы рөлі, экономикадағы орны кең және терең талқыланған. Осыған орай тәжірибеде теориялық жағынанда қамтылғандығы, сондай ақ Батыс аймақтардыңауқымды тәжірибелері негіз болған ғылыми зерттеулерде жарияланып жүр. Рекреациялық туризмді жетілдіру мәселелерінде зерттеулерге өз еңбектерімен ғылымдарын арнап, осы арқылы экономикалық ғылымдарына сондай үлес қосқандығымынадай ғалымдарды айтуға болады: Полторанов В. В, Данилов Ю. Е. А. С. Вишневский, В. А. Александров, С. Р. Ердавлетовтың, Н. А Белойдың, Лебедева И. П., Павлов И. П., Л. Н. Багрованың, Н. В. Багров, В. С. Преображенскидің, Н. С. Миронеко мен И. Т. Твердохлебов., П. Г. Царфистің, Ю. В. Ступининнің, Квартальнов В. А, И. В. Зориннің, А. Г Кимнің т. б., осыған қосаеліміздің ғалымдарының емдік туризмі деңгейінің жоғары сатыға жоғарылатудағы еңбектері де бар, олардың қатарында Нұрғалиева, К. Темірханова, М. Железников, И. Г С. И. Замятиннің, А. Хасенованың тағы басқалардың еңбектері[2] .

Зерттеу мақсаты:Аймақтық туризмнің Шетелдік және еліміздің экономикасындағы алатын орнын анықтаудың, аймақтық туризмнің күшейтуің мемлекеттің аталған сфераны мемлекеттік реттеу, қолдау, арнайы даму бағдарламалар жүргізу секілдімәселелерінің қарастырылуы. Аймақтың туризмібірнеше дамушы, сонымен қатар дамыған басты саласы, табыс көзінің болғандықтан, территориялық және әлемдік экономикадағы бәсекеге қабілеттікте мамандануын қалыптастыру және аймақтың орнықты дамуының қолайлы жағдайлын жасау. Аймақтық туризмді көркейту үлкен қаражат көзін қажет етеді және тәуекелділігі биік. Мақсаттың осы тәуекелділікгінің алдындағы қауіптердіжою. Еліміздің туристік мүмкіншіліктерін, қажетті ресурстарға бай екендігін көрсету және бұл үшін барлық жағдайларды талқылау.

Зерттеу міндеттері:

• Рекреациялық туризмнің түрлері жәнеде ерекшеліктерін анықтау;
• Қазақстанның туристік саласы дамуындағы рекреациялық ресурстардың рөлін атқару;
• Әлемдік тәжірибедегі рекреациялық туризмнің жетілуін реттеу;
• Шығыс Қазақстан аймағының туристік - рекреациялардың көздерін қарастыру;
• Катонқарағай мемлекеттің ұлттық табиғи саябағыныңтуристік аймақ қалыптасуындағы табиғатын сараптау;
• Катонқарағай мемлекеттің ұлттық табиғи паркінің шаруашылығы мен құндылығын зерттеу;
• Әлеуметтік-экономикалық ресурстардың пайдалануының тиімдітиімділік арналарын күшейту;
• Облыстағы туристік қызметтер нарығындағы рекреациялық туризм объектілерінде қызмет көрсету сапалық жағдайын басқаруы;
• Шығыс Қазақстан аймағындағы рекреациялық туризмнің мәселелері және олардыдамытулардың амалдары.

Әдіснамалық зерттеу. Әдіс негізі - салыстырмалы сараптама. Соңғы уақыттарда қалыптасып келе жатқан заманауи бағыттағы ғылыми ой-пікірлер мен тұжырымдар, жаңа тарихи көзқарас тұрғысынан жазылған еңбектер басшылыққа алынды. Зерттеу барысында жарияланған және жаңа статистикалық мәліметтерге талдау жасалып, жинақтап және қорытып келесі әдістермен зерттеу жүргізілді.

• зерттеу тақырыбы бойынша методикалық әдебиеттерге ғылыми-оқу әдістерін зерттеу.
• статистикалық зерттеу әдістері.
• ғылыми салыстырмалы сараптама әдістері.
• зерттеу тақырыптың ғылыми әдістерін негіздеу

Тәжірбиелік мәні: туристік-рекрециялық экономикалық аумақ қалыптастырып, Шығыс Қазақстанның рекреациялық туризмді дамыту, халықаралық стандартқа тиісті қызмет түрлерін ұсыну. «Катонқарағай Кереметі» жобасының іске асырылуы барысында Шығыс Қазақстан облысындағы туристік аймағын қалыптастыру, туристік әлеуетін қолдана білу.

Зерттеу нәтижелерінің жариялануы .

Акишева Е. К., Елемесов Е. Е. Рекреациялық қызметтерінің ресурстық әлеуеті Экспо-2017 өткізілуіне қарай Қазақстан даму стратегияларының басымдылықтағы бағыттарының бірінің ретіндегі «Жасыл даму» идеясы. Қарағанды 2017.

Жұмыс құрылымы: зерттеу жұмысы 80 беттен, кіріспеден, үш тарауының негізгі бөлімдерімен қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады. Зерттеу жұмысында 12 кесте мен 7 сурет қолданылған.

1 ТУРИСТІК - РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ АУМАҚТАРДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАҢЫЗЫ

1. 1 Рекреациялық туризмнің мәні мен аймақтардың ролі

Шаруашылық және қызметтіұсынудабөлім бойынша рекреация ашық көрсетілген ресурстылық бағыттыққа ие және қызмет бөліміне жатады.

Табиғи ортаның компоненттері, шаруашылықпен қызметтіңнысандары ретінде рекреациялық ресурстардың рекреациялық әлеуеттің негізгібөлігі болып есептеледі.

Рекреациялық қызметтің территориалды ұйымдастыруына, рекреациялық аймақтар мен орталықтардың құруына және ресурстар әсер етеді. Бірақ оның тікелей әсері жоқ. Ондағы әлеуметтік-экономикалық факторларымен, сондай ақ, рекреациялық қажеттіліктердің құрылымыменжәне көлемімен қиылысады.

Рекреацияның табиғи белігілері ретінде, біріншіден, сан түрлі шектегі табиғи - территориалдық және аквальдық кешендері, және олардың компоненттерінің өзіне тәнқасиеттеріі, сонымен бірге, аттрактивтіліктері, кереметтілігі мен ландшафтық ритмдері жатады.

«Рекреациялық ресурс» термині ғылым саласына кейінннен енгендігін айта кету керек. Бұл термин 50-60 жылдардағы ғылыми әдебиетерде кездеспейтін.

Терминнің ғылым саласына енуін 1968 - 1971 жылдарды жатқызамыз. Тура осы уақытта Ю. К. Ефремов өзінің еңбектерінің біреуінде рекреациялық ресурстарды туризм және туристік орындарын, табиғаты әсем және декоративті орындарды жатқызуы туралы ұсыныс жасалды. Осы жылда В. Б. Нефедоварекреациялық ресурс түрінде табиғаттың геологиялық құрылымын, бедер, климаттық, жоғарығы және төменгі су көздері мен өсімдіктерді қарастыруды ұсынды. Үш жылөткенненкейін Б. Б. Родаман рекреациялық ресурстар ретінде демалысты ғана қолдана алатын географиялық аймақ элементтерін алуға болатынын көрсетті. Әлемге әйгілі ғалым А. А. Минцосындай жәнеөзге де табиғи элементтердің табиғат ресурстары құрамына енуі, техникалы мүкіндіктер, экономикалы қажеттіліктермен қолдану барысындағы мақсат, сондай-ақ ғылыми дәрежелердің айқындылығы болып табылуын атады.

Уақыт өткеннен кейін, келе жатқан үш он жылдықтарда да экономистер, географтар және басқа да саладағы ғалымдар осы терминнің мазмұнын анықтаумен айналысты. Бірақ, осы он жылдықтағы ғылым саласындағы басылымдарда «табиғи ресурстардың» термині «табиғи жағдайлардың» терминдерімен байланысқан.

Осы арада, бүкіл табиғатпенбайланысқан жағдайларда анықтамалардың сәйкес болуына ортақ анықтамаларға: табиғи жағдайлардың - туризм саласын-дағы өнім өндірісінде технологиялардың даму дәрежесіндегі түрлі табиғи жағдайлар, денелер не үрдістер.

Табиғи рекреациялы ресурстар дегеніміз - нақты бір аймақта нақты бір кезеңінде пайда болғаннемесе туризм мен рекреацияның мақсатында пайдаоанылатын табиғи денелер жәнежағдайлар мен үрдістер нерельефтің жекеленген элементтері.

В. А. Квартальновтың айтуына қарағанда рекреациялы ресурстар - табиғи мен антропогендік геожүйелер, табиғи денелердіжәне үрдістерді көрсетуге пайдаланылатын туристік ресурстардағы бір бөлік.

Рекреациялы ресурстарды- табиғи мен мәдени деп екі бағытта қарауға болады.

Табиғи рекреациялы ресурстарға табиғи-территориалды мекендер мен аймақтар, солардың бөлімдері және қасиеттері баяндалады, яғни танымдылығы, ландшафтаррдың кезектесуі, көлемі және пішіні, солардың мүмкіндіктері баяндалады.

Мәдени -табиғи ресуртарға қажетті бөліктер:

• материалды - азаматтардың танымдық мүмкіндіктерін қанағаттандыруға мен қоғамдағықұалдадың құндылықтары (тарихи мен мәдени ескерткіштері, халықтың шаруашылығындағы бүкіл кәсіпорындар) ;
• рухани- қоғамдағы мемлекеттік пен қоғамдық өмір кезеңіндегі, ғылымдағы, мәдениеттегі, өнердегі қол жеткізген жетістіктері.

Рекреациялық ресурстардағы сиымдылық мынадай нормативтер бойыншаанықталады:

• антропогенді салмақ, нормалары түрлі табиғи кешендердегіәртүрлі биогеценоздарға сай жаяу серуендеу. Демек, табиғи ортаны ластамау мақсатында жаяу туризмнің және экскурсиялы көрсетілетін қызметер кіреді.
• жіберілетін(допустимые) салмақ - антропоэкологиялы нормативтерге, солардың өзгеріске ұшырауы геожүйедегі тұрақтылықтың бұзылуына әкеп соқтырады, дегенмен осы адамның денсаулығында байқалмайтын өзгеріске ұшырау.
• Табиғи ресурстардағы сиымдылықпен «рекреациялық әлеует» термині байланысқан.
• Рекреациялық әлеует - рекреациялық ресурстардағы көлемді анықтаудағы белгілімен мүмкін келетін туристерсаны арасындағы байланыс.

Туризм саласындағы ресурстар сол мемлекеттің ұлттық байлығы болып саналатынымен, әлемдегі маңызды ескерткіштеріжәне объектілері олардың маңызды бөлігіне жатқызылған. Осындай тізімдерді ЮНЕСКО жыл сайын жаңартып отырады.

Саралай келе ғылыми тұрғыдан жиі қолданылатын туристік ресурстардың табиғатқа зиянын тигізбейтін туризмнің даму жолдарын қарастыру.

Туристік ресурстардағы туристік мақсаты бойынша және де адами қанағаттандырып, мәдени құндылығын арттырып, түрлі нысандар көрініс табатын орталықтардың дамуымен байланыстырамыз.

Сонымен қатар демалыс қолайлығына туристік нысандардың көркемдігі мен тартымдылығы жағдай жасайды. Адамдардың қажеттілігі, моральдық физикалық тұрғыдан демалып, қалпына келу орталықтарымен қамту[1] .

Туристік ресурс кадастры туриздегі ресурстардың барлық (экономикалымен экологиялы) тұтынушылардың бағасын ұсынады. Кадастрдың міндеті бойыншааймақтықпен тематикалық норма бойынша ұсынылады.

Сонымен қатар өзге де рекреациялық, және туристік ресурстардың түрлері анықталған. Өз кезегінде қызмет барысында ресурстар табиғи емдік пен туризмдегі ақпараттық сияқты түрлерін бөле отырып қарастырылады.

Табиғи емдік мен қорғауды қажетті ерек түрде қорғалатын табиғи кешендер мен мекендерге жататын, халықтың демалуы жәнесауғуына бағытталған рекреациялы ресурстар.

Туризмдегі ақпараттық ресурстар сол мемлекетке не аймаққа келетін туристердің алған мекені жөніндегі ақпараттарды, солардың тарихы мен мәдениеті, табиғи отандары мен халқы.

Рекреациялы ресурстар рекреациялы түрде қызметтердің терреториалы ұйымдасуына, рекреациялы аудандар және орталықтар құруға және солардың экономикалы тиімділігіне қатысты. Сонда да, осы тікелей әсер ретінде табылмайды. Себебі, бұл әлеуметтік-экономикалық факторлармен, сондай-ақ, рекреациялы қажеттіліктер құрылымы және көлемі арқылыбайланысады.

Рекреациядағы табиғи алғышарттар ретінде көптеген рангтегі табиғи - территориалды мен аквальды мекендермен олардың компоненттері және жекеше қасиеттер, аттрактивтілі, танымыдылығыжәне ландшафт кезеңі кіреді.

Осындай не өзге де табиғи элементтердің табиғат ресурстарының құрамына ену барысы техникалық мүмкіндіктер, экономикалық қажеттіліктермен қолданудағы мақсаттар, сондай-ақ ғылыми деңгейдегінақтыылығы.

Басты мақсаты - әлеуметтегі әрбір тұлғаның физикалығымен психикалылығы тұрғысында шаршауын калпына келтіру, рухани байлықтыөсіру. Қазіргі уақытқа дейінгібарлық рекреациялы функциялардың , оларды басты3бөліккебөлуге болады:

Емдік биологиялы қызметтер дегеніміз - курортты-санаториялық кешендерде емделу мен сауығу. Туризмнің арқасында сауығу- өндірістік пен өндірістік емес психикалы шаршауды қалыпқа келтіру.

Мәдени әрі әлеуметтік қызметтер - рекреациялық функциялардың ең бастысы. Мәдени және рухани қажеттіліктер - ол сана-сезімнің ең басты мағынасындағы қажеттіліктер, қоршаған ортаның тануы және өз орныңды білу. Туризм арқылы адамдар ел арасындағы және әлемдегі табиғи, мәдени - тарихи және әлеуметтік құндылықтармен таныса алады.

Экономикақызметтері - еңбек күштерінің жай және кеңейтілген функциялары. Рекреация қоғамның қажеттілік уақыттарын тиімдірек сақтайды. Рекреацияға еңбекке деген қажеттіліктері жоғарылап, толық жұмысбастылықтың уақыттлық кезеңдері көбейуде.

1 сурет Рекреациялық қызмет топтары

Ескерту - мәліметтер негізінде[3] автормен құрастырылғын

Сонымен қоса - рекреация мынадай экономикалық қызметтерді атқарып, жеделдетеді :

• мемлекеттердің арнайы бір аумығындағы шаруашылықтық құрылымдарының дамуларын жеделдетеді.
• халықттардың рекреациялық қызметтері арқылы жұмыстармен қамтамасыздық етуі, тағы сондай, рекреацияға тікелей қатысты емес салалардағы еңбек күштерінің кеңеюі.
• мемлекетттердің рекреациялық аудандарындғы пайда келтіруші халықттардың шығындарымен кірістеріне әсер етуілері.
• кіру туризмінің тиімді дамуы шетел валютасының түсуіне септіктерін тигізеді.

Рекреациялық даму тенденцияларының қалыптастырылуы:

• демалыс орындарындағы рекреациялық сұраныстарға ие орталықтардың жақын болуында;
• қалалық тұрғындырдың қысқарақ мерзімдердеі демалыс жүйелерінің қалыптасуы;
• табиғаттың төрт маусымаралық белсенді демалуға арналған табиғи және ұлттық саябақтарды ұйымдастыру.
• демалудың жаңа формалары мен турлерін қалыптастыру.

Қазіргі рекреациялық іс-әрекетттердің таңдаулы түрлеріне жатады, ол адамдардың күнделікті дұрыс өмір сүру жағдайына айналды. Қоғамдық көзқарас жөнінен олардың негізгі мақсаты - қоғамдағыкез келген мүшелері физикалық-психологиялық күш-жігерлерін қалпына келтірумен, оның рухани дүниесін жан-жақты жетілдірілуі. Рекреация деп дамыған қоғамның ажырамас бір бөлігі, қазіргі өмір салттарының элементтері[3] .

Туризм объектісі үш негізгі құраушыдан тұрады: туристік аймақтар, олар жер, орын, туристік ұйымдар және туристік кәсіпорын. дар Турист белгілі бір жерде болып жатқан іс-шараларда туристік қызметтер кешенін қолданады. Бұл жерлер өзідерінің көрікті факторларға байланыстылығы туризм орталықтарына айналады. Туристік аймақтардың ерекшеліктеріне орай туристер сол жерлерде ұзақ уақыт аялдайды.

ДТҰ туристік аймақты демалу мен сауықтыруларды ұйымдастыруларына арналған арнайы құрылыстық пен қызметтер кешендерінің тұратын территориялар ретінде анықтайды. Бұл анықтамалардан туристік аймақтар, жеке деп саналуы үшін, туристтердің орналасуы үшін барлық ғимараттардан тұруы керек.

Осылайша, туристік аймақтар - бұл саяхаттар мақсаттарын және туристік өнімдері. Сонымен қатар, төмендегілердің де ескерілуі қажет:

1. Бұл анықтама тұтынушылардың қызығушылықтарынан шығуы керек. Бұл

жерде шешуші кезең ол турист таңдаған аймақ, өйткені ол пайда әкелуі керек. Әдетте көп жағдайда бұндай аймақтар тарихи қалыптасқан саяси шекараларды бұзуы мүмкін.

2. Нақты бір туристтер үшін де туристік аймақтың не болып табылатындығы, оныңқажеттіліктеріне байланысты.
3. Аймақ- ол «аттракциондар жиынтықтары мен оған арналған туристікқұрылыстары мен қызметтеріне арналған орындар», туристтерге арналған қызметтердің кешендерінен тұратын өнімдер. Былайынша туристік аймақтар, ол кіру туризмдерінің бәсекелестеріі болып табылады.

Тұтынушылардың талаптарына қарай туристік аймақттарды қарастыруға болатыны: Бұл үлгіден, турист барған жерлеріне қайтадан туристік мотивтерін орындаулары үшін қайта айналып баратындай төрт параметрлер шығады. Олар, біліктілігіне, саяхат мотивіне (себебіне) және тұрғылықты жерінен алыстығына байланысты демалушы келесі параметрлерді бөліп көрсетеді: орналасуы, орны, ландшафт және экскурсиялар.

«Аймақтық туризм» түсініктерінің өзінде бір-бірімен тығыз байланыстылық екі аспекттерден тұрады: географиялық және әлеуметтік-экономикалық. Біріншісі, рекреациялық ресурстардың кеңісті бөлінісін, тұрғылықты халықттардың рекреациялық қажеттіліктерін және сол аудандағы қанағаттанушылық дәрежелерін, сол аймақтардағы сырттан келушілерді тарту мүмкіндіктерін көрсетеді. Ал, екіншісі, аймақтың рекреациялық зерттелулерін, туризм дамуын тежейтін немесе ынталандыратын әлеуметтік-экономикалық шарттары көрсетіледі. Егер, біріншісі туризм дамуының әлеуетті мүмкіндіктерін көрсетсе, екіншісі, сол аймақттардағы туристік қызметтердің нәтижелерін көрсетеді.

Туризмді шаруашылық саласы ретінде зерттеулердің негізгі бағыттары аймақтық туризмнің дамуы мен жағдайына талдау жасаудан шығады:

• туристік ағымдардың аймаққа кіру және шығу маршруттары, Қазақстан азаматтарының және шетелдік туристік тұтынушыларының туристік мақсатпен шығуларының құрылымдары (әлеуметтік жағдайы, жасы, нақты бір туризм түріне қызығушылығы және т. б. )
• осы аймақтардағы туризм ерекшеліктері, маусым ырғақтығы, туризмнің көп тараған түрлері мен формалары, қатысудың негізгі мақсаттары және т. б.

• билік органдарының және жергілікті туризм органдарының туризмнің мәселелеріне қарым-қатынасы, олардың туристік саясат спецификасы;
• осы аймақтың шаруашылық құрылымдарындағы туризмнің экономикалық рөлі;
• осы аймақтағы туризмнің даму перспективалары.

Атақты Американдық әлеуметтанушы, Т. Бертон бос уақытты өткізу мінездемелріне және туристік демалу үлгісін әсер ететін факторлардың үш тобын бөліп көрсеткен: технологиялық оған, бұқаралық ақпарат құралдары жатады; институционалды, заңдық; әлеуметтік-экономикалық оған, демографиялық, кіріс көлемі, мамандығы жатады.

Қандай да бір аймақта туризмнің дамуы үшін бастысы ол аймақта туристік ресурстар болуы керек, оның негігісіол рекреациялық ресурстар.

Аймақтық туризм дамуының әсерлерінің негізгі факторлары статикалық және динамикалық болып бтабылады. Статикалыққа табиғи-географиялық фаторлардың жиынтығы жатады. Олар өзгермейтін мәнге ие. Оларды адам туристік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін қолдануға оңтайлы етіп жасайды. Табиғи, климаттық және де географиялық факторлары көркем, бай табиғатта, климатта, жергілікті рельефте, жер асты байлықтарында (минералды сулар, жертөлелер және т. б. ) көріністер табады. Мәдени-тарихи факторлардың жүйесіне, архитектура және тарих ескерткіштері және т. б. статикалық факторларға жатқызамыз.

Динамикалық факторлар бойынша демографиялық, саясаттық, әлеуметтік-экономикалық және материалдық-техникалық факторлар жатады. Олар уақыт пен кеңістікте өзгеретін әртүрлі бағаға, мәнге ие болуы мүмкін.

Жоғарыдағы классификацидан басқа туризмнің түрлеріне әсер ететін факторлар сыртқы (экзогенді) және ішкі (эндогенді) болып бөлінеді.

Сыртқы факторалар демографиялық және әлеуметтік өзгертулерге байланысты аймақтық туризмге әсерімол. Бұл факторлар топтарына төмендегілер жатады:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс