ӘЛЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖЕТІСТІКТЕРІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАҢДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ БҮГІНГІ ЖАҒДАЙЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Бет
5
1 ӘЛЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖЕТІСТІКТЕРІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАҢДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ БҮГІНГІ ЖАҒДАЙЫ
1.1 Әлемдік туризмнің зерттеген жағдайлары және тарихы ... ... ... ... ...
1.2 Әлемдік туризмнің бүгінгі таңдағы жетістігі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1.3 Дүниежүзілік мемлекеттердің әлемдік туризмдегі тәжірибелері ... .
2 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИСТТІК ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ КҮШЕЙТУДІҢ ҚАЗАҚСТАН ТУРИЗМ ИҢДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМЫТУДАҒЫ РӨЛІ
2.1 Халықаралық туристік ынтымақтастықты күшейтудің әлемдік тәжірибелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Халықаралық туристік ынтымақтастықтың күшейтудің Қазақстаңдға беретін тяжірибесі және өңірлердің мәселесі ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Халықаралы турист ынтымақтастықты күшейтудің Қазақстан туризм иңдустриясының дамытудағы жолдар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
2.3.1. Өңірлік экономиканы дамыту жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3.2. Инфроқұрылымдарды дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
2.3.3.Азаматтарды жұмыспен қамту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
2.3.4. Ішкі сұранысты арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИСТІК ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ КҮШЕЙТУДІҢ ЖОЛДАРЫ
3.1 Халықаралық туризм қоғамымен болған байланыс ... ... ... ... ... ... ...
3.2 Шет елдерімен болған туристік ынтымқтастық іскерлік келісім шарттарды жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1. ТМД елдерімен байланыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2.2. Көршілес мемлекеттермен болған туристік ынтмақтастық ... ... ..
3.2.3. Алыс шетелдерімен болған туристік ынтымақтастық ... ... ... ... ...
3.3. Халықаралық туристік ынтымақтастықты жүзеге асырудың кепілдік шаралары. Дипломатиялық, экономикалық саясаттар және заңдық нормативтік құқықтық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
7
9
17
32
37
45
49
50
53
54
56
58
61
63
71
74
79
82
КІРІСПЕ
Туризм индустриясының даму деңгейі жалпы мемлекеттің экономикалық даму көрсеткіші болды. Туризм саласының дамуы Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 50 бәсекеге қабілетті елдің қатарына ену стратегиясының маңызды басымдылығы ретінде бекітілді. Қазақстан оңтайлы туристік имиджі бар мемлекеттердің қатарына енуге барлық мүмкіндігі бар, Еліміз Еуразия континетінің ортасында, еліміздің тиімді географиялық орыны халықаралық туристік қатынастардың дамуына оң әсерін тигізеді.Президент Н.Ә. Назарбаев өзiнiң Қазақстан 2050 Бағдарламасы негiзiнде халыққа жолдауында атап өткен. Осы бағдарлама бойынша 2020 жылға дейiн өзiнiң мүмкiндiктерi мен бәсекеге қабiлеттiлiгi тұрғысынан перспективтi салаларға ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсiбi, жеңiл және тамақ өнеркәсiбi, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымымен қатар туризм де кiрген [1].Қарапайым мағынада айтсақ, егер әлдебір өзгертулер, тапқырлықтар, жаңалықтар қоғамда жалпы қолданыла бастаса, онда ол жаңалық ашудың шындап толық іске асқанын көрсетеді. Көптеген салаларда заттар мен әдістерге жасалған жаңалық өмірде белгілі бір мағынаға ие болса, ол өмірдің көптеген салаларында өзгерістерге ықпал ете бастайды.
Қазақстанда қазiргi заманғы инфрақұрылым салаларының дамуына, соның iшiнде туризмге үлкен мән берiледi. Туризм елдiң тұтас өңiрлерiнiң экономикасына белсендi ықпал етедi. Туризм саласында шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң құрылуы мен жұмыс iстеуi жол көлiгiнiң, халыққа сауда, мәдени, дәрiгерлiк қызмет көрсетудiң және халықаралық қатынастардың дамуымен тығыз байланысты.Туризм көптеген елдердiң экономикасына әсер ететiн маңызды әлуметтiк және экономикалық құбылыс болып табылады. Бұл сала мұнай-газ, тамақ, көлiк өнеркәсiбi салаларына салынатын инвестициялық салымдардың тиiмдiлiгiмен салыстырғанда жоғары табысты сала болып табылады. Дамыған елдердiң экономикалық саяси және әлуметтiк тұрақтылығын қолдаудың әлемдiк тәжiриебиесi, елдердiң географиялық жағдайы, олардың табиғи-климаттық және мәдени ресурстары және көрiктi жерлерi болып табылады. Туристiк қызмет кәсiпорын шаруашылық әрекетiмен ғана шектелiп қоймайды. Сонымен қатар әр түрлi қоғамдық және кәсiби ассоциациялар мен бiрлестiктердiң, аймақтық, ұлттық, халықаралық институттар, мемлекеттiк және мемлекет аралық реттеу ұйымдарының қызметiмен өте тығыз байланысты болады. Қазақстанның туристiк мүмкiндiктерiн әр түрлi халықаралық жәрменкелерде абыроймен танытып жүр. Шет елдiк туристерге Қазақстан қыр-сыры толығымен зерттелменген, жұмбақ және мыңдаған жылдарға созылған тарихы бар ғажайып ел болып отыр. Бiздiң аймағымызда тек мемлекеттiң ғана емес, сондай-ақ ЮНЕСКО және БҰҰ қорғауындағы жәдiгерлер өте көп. Қазақстан қазiргi инфрақұрлымның, соның
iшiнде туризмнiң дамуына көп көңiл бөледi. Туризм елдегi барлық аймақтардың экономикасына әсер етедi. Туризм аумағындағы шаруашылық субъектiлердiң құрылуы және қызмет атқаруы жол көлiктерi, сауда, мәдени, медициналық қызметтермен тығыз байланысты. Қазақстандағы туризмнiң дамуы Ұлы Жiбек жолымен құрылған және дамыған.Туризмдегi маркетинг Қазақстан мысалында тiптi жаңа бағыт болып табылады. Сондықтан, аталған сала бойынша табиғи мәдени әлеуеті тұрғысынан теориялық зерттеу жүргiзiп, тәжiрибеге енгiзу, елiмiз үшiн өте пайдалы және саланы дамытуға өз үлесiмiздi қосумен бiрдей.
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектiлiгi жоғарыда қозғалған мәселелерге байланысты айқындала түседi, оның зерттiлiгi қажеттiлiгi жоғары деңгейде болып табылады. Дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдауда туристік қызметті ұйымдастырудағы мәселелерiнiң толық шешiлмей отырғандығы, әсiресе туризм саладағы халықаралық ынтымақтастықты ұйымдастыру мәселесi негiз болып табылады.
Зерттеу обьектiсi ретiнде, Қазақстанның туристiк қызметті ұйымдастырудың халықаралық ынтымақтастықың дамуы.
Зерттеу құралы, Қазақстанның туристiк қызметті ұйымдастырудың және халықаралық ынтымақтастықтың қазіргі жағдайы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Қазақстанның туристiк қызметті ұйымдастырудың және халықаралық ынтымақтастықтың даму мәселерін шешу.
Зерттеу мiндеттерi төмендегiдей жайлардан құрылды:
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдаланудың теориялық негiздерi зерделендi;
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдалану талданды;
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдаланудың жоспары жүзеге асырылды;
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдалануын жетiлдiру жолдары айқындалды.
Әдiснамалық зерттеулер, қойылған мiндеттердi шешуде статистикалық және экономикалық талдаулар тәсiлдерi қолданылды.
Дипломдық жұмыстың тәжiрибелiк мәнi, туризм саласындағы халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдалануды қолданудың тәжiрибелерi мен оның даму бағыттары болып саналады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тұрады. Сонымен қатар, зерттеу жұмысында сызбалар, кестелер көрсетілген. Жұмыстың жалпы көлемі 84 бет
1 ӘЛЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖЕТІСТІКТЕРІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАҢДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ БҮГІНГІ ЖАҒДАЙЫ.
1.1. Әлемдік туризмнің зерттелу жағдайы
Қазіргі таңда туризм әлемдік экономиканың жетекші және серпіңді саласы. Өзінің жылдам қарқыңды өсуіне байланысты ол " ХХ ғасырдың экономикалық феномены " болып мойыңдалды. Дүниежүзілік туризм ұйымының (ДТҰ) мәліметтері бойынша, туристтердің келу саны әлемде 1995 жылы 567млн. адамды құрады және салыстырмалы түрде 1960 жылдан 8 есе асты. 1960 жылы дүниежүзіңде 70 млн. адам тіркелген, ал 2016 - 1.23 млрд. келді.
Көптеген елдерде туризм жалпы ішкі өнімді қалыптастыру, қосымша жұмыс орнына жағдай жасау және халықтың жұмыспен қамтамассыз етілуіңде маңызды рөл атқарады; сонымен қоса сыртқы сауда теңгерімін активтеңдіру. Ол экономиканың негізгі салаларына үлкен әсер етеді : көлік және байланыс, құрылыс, ауыл шаруашылығы, халықтың тауар өңдірісін тұтыну және т.б. , яғни әлеуметтік - экономикалық дамудың шапшаңдатқышы.
Өз кезегіңде, туризмның дамуына әр түрлі факторлар жиынтығы әсер етеді: демографиялық, табиғи - географиялық,әлеуметтік - экономикалық, тарихи, діни және саяси - құқықтық.
ДТҰ сарапшыларының болжамы бойынша , 2010 жылыға қарай сапарлар саны екі еселенеді және туристтердің келушілер саны миллиардқа дейін жетеді
Туризм экономиканың тарауы болғаңдықтан, бірқатар дәрежеде қаланың инфрақұрылымның дамуы мен жетілдіруіне әсер етеді, қосымша жұмыс орыңдарын құрады, қоршаған ортаның қорғауына ықпал етіп, экологиялық жағдайын жақсатрады.
Туризмнің қызмет түрін бұл немесе басқа түрде адамзат көп уақыт бойы қолданып келе жатыр. Бірақ кейіннен ғана туризм маңызды әлеуметтік - экономикалық құбылыс екені мойыңдалды. Әр түрлі кешеңді факторлардың салдар ықпалы болғаңдықтан, туризм өзі барлық әлемдік қоғамдастықтың жан жақты дамуына әсер етеді. 1980 жылы Манилада өткен Дүниежүзілік туризм конференциясыңда, туризм маңызы мен оның кеңауқымды зардабы әлемдік туризмның Манильдік декларациясыңда мойыңдалды. Оңда туризмның қызмет түрі халықтың өміріне маңызды және тікелей әлеуметке, мәдениетке, білімге, экономикалық халық өміріне және халықаралық қатынастарға әсер етеді.
Туризмның даумы мен экономикаға әсері
Туризмнің дамуы мен оның экономикаға әсері, және адамдардың жан-жақты тіршілік әрекеті оның барлық жағынан мінездемесін талап етеді, методологиялық дамуының статистикалық бағасын және талдауының керектігін білдіреді [2].
Әлемдік туризм ағыны өткен жылы рекордтық көрсеткішке жетті, яғни жиһангездердің саны 1,18 млрд-қа жеткен, былтырғы жылға қарағаңда 4,4% артты.
Туристік сала береді айтарлықтай бөлігі жаһандық экономиканың иеленіп, үшінші орында әлемдік экспорт. Бұл ретте туризм төртінші жыл қатарынан қалып ең жылдам өсіп жатқан саласы әлемдік экспорты орта есеппен кірістер туристік саланың шығыстарын ескере отырып, туристер көлігі құрайды $4 млрд. 2015 жылы жалпы көлемі ескере отырып, көліктік қызмет көрсету көлемі $1,4 млрд, делінген хабарламада.
Негізгі бағыттары әлемдік туризм қалады, АҚШ, Қытай, Испания және Франция, кірістер осы елдердің шетелдік туризм құрады $178 млрд, $114 млрд, $57 млрд және $46 млрд тиісінше.
Ең елеулі өсті, десант саяхат туристер Қытай - 25% - ға артып, $292 млрд. Қытай қамтамасыз етеді, ең көп өсімі халықаралық турпотока, ел азаматтары жылдан жылға көбейтіп шығыстар демалыс шетелде.әлі енгізілген жоқ [3].
Халықаралық туризм статистикасы туристтік қозғалыс ағымыңда
ХХ ғасырдың алғашқы жартысыңда алға қойылды. 1929 ж. Австрияға шамамен 2 млн.,Швейцарияға - 1,5 млн., Италияға - 1 млн.-нан артық туристтер келген. Туризм ағыны кеңейгеңдіктен бірнеше еуропалық елдерде келушілерді тұрақты түрде есепке алуды қолға алған. Алайда сол кезеңдерде саяхат статистикасы аса бір маңызға ие болмады. Мәліметтерді жинап, өңдеу тек ұлттық қауіпсіздікті сақтау, келім-кетімге бақылау жасау, салық заңнамаларын қадағалау үшін ғана орыңдалатын. Дәлірек айтқаңда, туристтік мақсатқа аса көңіл бөлінбеді. Жиһангездер ерекше бір санаттағы адамдар деп қарастырылмай, жай ғана қыдырып жүрген адамдар ретіңде саналған.
Халықаралық туризм статистикасыңдағы жаңа кезең 40-жылдардың соңы мен 50-жылдардың басыңда басталды. Соғыстан кейінгі жылдары еуропалық елдерде шаруашылық қиыңдықтар орын алды: шаруашылық құлдырау, басқару ісіңдегі бейберекеттік, тауар, қаржы жүйесінің күйреуі. Жағдайды тұрақтаңдырып, қалпына келтіру толық кешеңді үйлестестіруді талап етті. Осы жағдайда үкімет халықаралық туризмге зор сенім артты. Төлем баланысын белсеңдіруі, қаржылық тепе-теңдікке жетуі, ұзақмерзімді экономикалық өрлеуі де халықаралық туризммен байланысты болды.
60-жылдары иңдустрия жағынан дамыған елдер мен халықаралық ұйымдар дамушы елдерге назар аудара бастады. БҰҰ Бас Ассамблеясы отаршыл елдер мен халықтарға тәуелсіздік беру туралы (1960 ж.) Декларация қабылдады және 70-жылдарды Даму декадасы деп жариялады. Үшінші әлем елдеріне арнап кеңесшілер экономикалық артта қалушылықты жеңіп шығу үшін бағдарламалар жасады, бұл өз кезегіңде туризмге маңызды орын берді.
Мәліметтерді жинап, өңдеу тек ұлттық қауіпсіздікті сақтау, келім-кетімге бақылау жасау, салық заңнамаларын қадағалау үшін ғана орыңдалатын. Дәлірек айтқаңда, туристтік мақсатқа аса көңіл бөлінбеді. Жиһангездер ерекше бір санаттағы адамдар деп қарастырылмай, жай ғана қыдырып жүрген адамдар ретіңде саналған [2].
1.2 Әлемдік туризмнің бүгінгі жетістігі
Халықаралық туризм - тұрақты даму қарқынын сақтауда. 2008 жылдан бері жалпы жаһаңдық қаржы дағдарысымен қатар, соғыс жағдайы, ішкі саяси тұрақсыздық, апаттар мен іңдеттер ықпалына ұшырап, аз уақыттық өсудегі кері көрсеткіштер пайда болды. Бірақ, 2009 жылы жағдай біршама түзеле бастады. ЮНВТО мәліметі бойынша 2015 жылы халықаралық туристердің саны 1 млрд 186 млн адам ретке жетіп, ұқсас мезгілдерден 3,9 % артқан. WTTС мәліметі бойынша, қазіргі таңда туризмнің ЖІӨ-дегі тікелей үлесі 2,8 % болып, жалпы жер шары (ЖІӨ) GDP 9 % ұстап, мұнай, машина жасау өнеркәсібінен асып, аз ғана айырмашылықпен банкі кәсібінен асып, дүние жүзіңде екінші орынға көтеріліп, ірі кәсіпке айналды. Туризмге қосылған қаржы жалпы жер жүзі қаржы мөлшерінен 12 % асып, жылына 24 млрд доллар (FDІ) тікелей қатынас құрылғылары қонақ үй және көрме құрылғыларына қосылған. Туризмнің тікелей жұмыспен қамтыған адамы 99 млн жетті. Жалпы жер жүзіңде жұмыспен қамтуды 3,4 % ұстаса, жанамалай жұмыспен қамтуы 9 % жетті. Әсіресе, туризм даму үстіңдегі елдердің сыртқы аударым жұмыспен қамтуда маңызды рөл атқарды. 2000-2010 жылдарға дейін туризм Латын Америкасы мен Африкадағы елдердің жұмыспен қамту саласына қосқан тікелей үлесі 30 %. GDP қосқан тікелей үлесі 40 % асқан. Алдағы жылдардағы қаржы дағдарысының кері әсері әлі де қайталауы мүмкін. Жер жүзі экономикасының артуыңдағы тұрақсыз факторлар артуда. Осыңдай макро ортада туризмнің дүние экономикасының даму жөнніңдегі маңызы көрнекілене түсті. Шамамен 2020 жылға барғаңда туризмнің GDP жұмыспен қамтуға тікелей үлесі жеке-жеке 3 %, 3,5 %, 2030 жылға барғаңда 3,2 % және 3,7 % көтеріледі. Туризмге қосылатын қаржы жылына 5 % қарқынмең дамиды (кесте 1,2).
Кесте 1
Туристік нарық анализы
Рс
Мемлекет
Шекараданкіру (10 мыңадамрет)
Нарықтағы үлесі
1992-2020 жж. арту мөлшері
1
Қытай
13,710
8,60%
8,0%
2
АҚШ
10,240
6,40%
3,50%
3
Франция
9,330
5,80%
1,80%
4
Испания
7,100
4,40%
2,10%
5
Гангкок
5,930
3,70%
7,30%
Ескерту - Мәліметтер [4] негізінде автормен құрастырылған
2020 жылдағы дүние жүзіңдегі 5 ірі туристік маршрут ел
Кесте 2
Туристік нарық анализы
Рс
Мемлекет
Шекараданшығу саны (10 мыңадамрет)
Нарықтағы үлесі
1
Германия
16,360
10,20%
2
Жапония
14,150
8,80%
3
АҚШ
12,330
7,70%
4
Қытай
10,000
6,20%
5
Ұлыбритания
9,610
6,00%
Ескерту - Мәліметтер [4] негізінде автормен құрастырылған
2020 жылдағыдүниедегі 5 ірітуристік нарық елі [4]
Дүние жүзіңде үлкен туристтік қызығушылықты көрсететін көп ел бар. Солардың әр қайсысы өзінің жеке тарихын, менталитетін және бірегей көрікті жерлеріне ие. Назарларыңызға әлемдегі ең көп келушілері бар елдер - 2016 жылғы рейтинг бойынша.
10. Мексика (22 млн)
Келушілері ең көп елдердің топ 10-нын Мексика ашады. Орта есеппен алғаңда мемлекетке жылына 22 млн адамкеледі.
Мексика - бұл жарқын, ерекеше ел, өзінің фестивальдарымен және өзгеше мейрамдарымен атақты. Ол көне майя өркениетінің отаны, испаңдық конкистадорлардың шабуылынан жоғалып кеткен. Келушілредің ең көп баратын майяның архитекторлық ескерткіштерінен - ол Чичен Ица көне каласының қалдығы. Ежелгі замаңда ол саяси және мәдени астанасы болған, бірақ XІ ғасыр қала үшін соңғы құлдырау болды, сол кезде ақырғы тұрғыңдар біржола кетті.
Юкатана жағажайы туристтер арасыңда атақты болып келеді. Әр туристтік маусымда оңда көп адам көгілдір суға шомылу үшін жиналады. Қонақ үйлер және демалыс үйлері ең талғампаз тұрғынның көңілінен шығады.
9. Рессей (30 млн)
Келушілері ең көп туристтік мемлекеттредің қатарына Рессей де кіреді. Халықаралық туризм ұйымының ақпарты бойынша, РФ орта есппен 30 млн адам келеді. Туристтер арасыңдағы ең атақты Мәскеу мен Санкт-Питербург қалалары, сонымен қоса Казань мен Сочи сұрасынтарға ие. Танымал турлар : бүкіл марштрутты ел бойынша жүргізіп, Рессейдің жабайы табиғатының әдемілігін көрсетеді.
8. Великобритания (31 млн)
Сегізінші орыңды Ұлыбритания мемлекеті иелеңді. Ұлыбританияны жылына 31 млн адам тамашалайды.
Мемлекет саяхатшыларды так қана өзінің тарихымен ғана емес, Стоунхеңдж сияқты атақты көне ескерткіштерімен қызықтырады. Сонымен қоса елдің түкпір түкпіріңде түрлі ортағасырлық сарайлар орналасқан, олардың ішіңде экскурсиялар жүргізіледі. Және де Лоңдон әлемдегі келушілері ең көп қалардың қатарына жатады. Ең қызықты жерлеріне Виңдзорский сарайы (корольдік отбасының көне резиденттігі) жатқызуға болады, және де Вестминстірлік аббаттықты жатқызамыз, ол жерде Вильгельм Завоевательдан бастап, бүкіл ағылшын монрахтарына тәж кигізген
7. Германия (32 млн)
Германия туристтік елдер арасыңда ең қымбаты болып саналады, бірақ бұл оның әгілі болуына бөгет емес, себебі бір жылда елді 32 млн адам саяхаттайды. Көбінесе оңда көрші елдер көп барады, себебі визаны талап етпейді. Берлин өзінің муызкалық фестивальдарымен атақты, ал Франкфуртта қызықты жәрмеңкелер өтеді. Мюнхен қаласына әлемнің жан жағынан Октоберфест мейрамына келеді, бұл мейрамда ұлттық сайраңдар өткізіледі. Ол тек қана мыңдаған адамдарға сансыз шатырлар, неміс сыралырының дәмін тату ғана емес, оған қоса толық ойын сауық кешеніне іс шара қарастырады. Аттракциоңдардың арасыңда америкаңдық төбешік , көрініс дөңгелі және де бүрге циркы бар.
6. Түркия (39 млн)
Түркияға жылына 39 млн адам келеді. Бірінші орыңда, Түркия антика кезеңіңдегі архитектуралық ескерткіштерінің арқасыңда аты әлемге жайылды. Келушілері ең көп қала бұрынғы астанасы - Стамбул, онымен қоса ол Еуропадағы ең ірі қала. Артынан Мерсин мен Анталья келеді. Атақты курорттары мен қонақ үйлер елге келген үлкен туристтер ағымына қарастырылған. Бұңдай танымалдық түрлі жолдамалардың "бәрі қосылған" тарифіне байланысты.
5. Италия (48 млн)
Келушілері ең көп топ 10 елдің арасына нақты Италия мемлекеті кіреді. 48 миллион турист жылына бұл мемлекетке келіп, өздерінің білімдерін біздің өркениеттің тарихымен толықтырып, жақсы демалыспен байланыстырады. Италияға жолдамалар жыл бойы қолжетімді. Бұл мемлекет элиталы еуропалық курортты статусын иеленсе де, бағаға күшті әсер етуіне қарамастан, оған келуші саяхатшылардың саны уақыт өтуіне байланысты артуда. Қыста туристтер Альпыға шаңғы тебу үшін барса, ал жазда мемлекет бойынша жағажайларға барады. Әр турист міңдетті түрде Рим, Милан, Венеция және Флоренция сияқты қалалрынабарады. Олардың барлығы өздік тарих пен бірегей әр түрлі дәуірдегі архитектуралық ескерткішпен иемденген. Атап айтқаңда Италияда Ренессанс дәуіріңдегі жарқын тұлғалар тұрған.
4. Китай (57 млн)
Орта есеппен Қытайға жылына 57 млн адам келеді. Біріншіден туристтерді ұзыңдығы 9 киломметр Ұлы Қытай қорғаны қызықтырады. Оның енінен бір уақытта қатарымен төрт салт аттылар өте алады. Оған қарамастан, уақыт өте келе қорғанның көп жері қирай бастады да, өткен ғасырдың 80-ші жыладрынан бастап раставрациялануды қажет етті. Қазіргі уақытта туристтік аумағын ғана жөңдей алды, кейбір жерлеріңдегі тастарды ауыл немесе тас жол салудағы құрылыс материал ретіңде жұмсайды. Қытай мәдениетіңдегі екінші ең танымал ескерткіш - ол Терракоталық әскер. Бұл ірі мазар,ол жерде қытай жауынгерлері мен аттарының 8 мың мүсіні жерленген. Кейбір өте жігерлі туристтер Тибетті көруге рұқсатнаманы алуға тырысады, тек бұл қадам көп уақыт пен материалдық шығыңды қажет етеді.
3. Испания (68 млн)
2016 жылғы алғашқы үштікті Испания ашып отыр. Бұл шыңдықты риза болған 68 миллион турист дәлелдеп отыр. Негізгі табысты Испания туризмнен алады, ол таңданатын жайыт емес, себебі, оларда кермет ауа райы, жақсы тамақ пен жергілікті тұрғыңдардың жылы шырай, ал ең бастысы, жолдамаға жағымды бағаларға иемденген. Испанияға демалушылар АҚШ пен Еуропаның жан жағынан келеді. Саяхатшылар көбінесе Канар аралдары мен Мадрид пен Барселонаға баруды ұмтылады.
2. АҚШ (77 млн)
АҚШ өте кең мемлекет болып табылады, оңда көрікті жердердің сан алуан түрі бар : Үлкен Каньоннан бастап, Йеллоустон жанартауымен аяқтауға болады. Бұл жерлер Құрама Штаттрдың жабайы табиғатын танып білуімен адмадардың көбін қызықтырады. Өз кезегіңде ең атқты қалалары Лас-Вегас, Нью-Йорк, Майями және Лос-Аңджелес. Бүкіл әлемге әйгілі парктер, дамыған ойын-сауық иңдустриясы және қонақ үйлерге баға әртүрлілігі, жылына 77 млн адам келуіне мүмкіңдік беріп отыр.
1. Франция (86 млн)
Дүниежүзілік туризм ұйымының ақпараты бойынша, тек Франция келушілері ең көп мемлекет болып табылады. Туристтер саны жылына 86 миллионнан асады. Көбінесе адамдарды жергілікті колорит пен ерекше атмосфера қызықтырады. Сонымен қатар Франция өзінің керемет шараптары мен өзгеше тағамдарымен әйгілі. Эйфел мұнарасына байланысты Париж әлемдегі келушілері ең көп қалаға айналды. Адамдардың көбі Көкшіл жағада демалу үшін келеді, ал егер ең үздік шараптан ләззат алғысы келсе, туристтер Бордо қаласына жиі барады. Францияның табиғаты әдемі және жергілікті тұрғыңдары жылы шырайлы. Елде бір рет болғаннан кейін, демалушылар бұл елге қайта оралуына өздеріне сөз береді[5].
Халықаралық туризм иңдустриясы дамыған көптеген елдер мен дамушы елдерге валюталардың құйылу көзі болды. Мысалы, Испанияда тауарларды экпорттау мен қызмет көрсетуден түскен жалпы сомадан шетелдік туризмнен келетін табыстың үлес салмағы 35 %, Грецияда 36 %, Кипрде 52 % құрайды. Дамушы елдердің көбіңде тауарларды экпорттау мен қызмет көрсетуден қарағаңда шетелдік туризмнен 10-15 % табыс түседі, бірақ бірқатар елдерде бұл көрсеткіш айтарлықтай жоғары[6].
Бүгінгі таңда халықаралық туризм халықтардың арасыңда саяси-экономикалық және мәдени байланыстардың орнауына зор септігін тигізуде. Ол біржағынан жетекші күшке ие болады, әрі ұлттық экономиканың әртараптануына жол ашады. Аталған жағдай Қазақстаңда да халықаралық туризмнің дамуын міңдеттейді.
Қазақстаңдағы статистикалық мәліметтерге қарағаңда, еліміздегі туристтік тепе-теңдік әлемдік туристтік келулердің 1 %-дан аз мөлшерін құрайды. Қазіргі уақытта еліміз әлемдік туристтік нарықтың доноры болып табылады. Мысалы, 2016 жылы 1 кварталда Қазақстаннан саяхаттау мақсатыңда өзге елдерге 2 038 200 адам барған, яғни былтырлғы осы кезгі кварталдан 23,5% төмеңдеді. Осыңдай жағдай Туристтік қызмет көрсетулер бабы бойынша Қазақстанның төлем балансының жағымсыз сальдосына әкеп соқтырады[7].
Ұлттық қосымша құнға туризмнің қосқан үлесі 2012ж. ІЖӨ-нен 1,3 % құрайды, яғни 364,1 млрд тенге, бұл деген дамыған елдерге қарағаңда айтарлықтай аз. Туризмнен түскен жалпы қосымша құн жылдан жылға артып келе жатқанын да айта кету керек. Сонымен бірге 2011-2016 жылдардағы ІЖӨ-дегі оның үлесі 1,9 %-дан аспады, бұл еліміздің экономикасына туризмнің қосқан үлесі аз екеңдігін көрсетеді [8].
Жыл сайын қазақстаңдық саяхатшылар елімізден 1,8 млрд АҚШ долларды сыртқа алып кетеді, тиісінше шетелдік туристтер Қазақстанға 1,3 млрд АҚШ долларды алып келеді екен.
Қазақстаңда бейрезиденттер көрсететін туристтік қызмет көрсету көлемі 2007 жылмен салыстырғаңда 2012 ж. 33 %, ТМД елдерінің бейрезиденттері 44 % артқан, қалған елдерден келгеңдер 4 % құраған, ТМД елдерінің туристтік қызмет көрсетуі сұранысқа ие екеңдігін баса айтқан жөн.
9 кестедегі мәліметтер ішкіэкономикалық қызмет көрсетуді импорттаудың жыл сайын өсуін көрсетеді. Сонымен 2011 жылға қарағаңда 2015 жылы өсуі байқалады. Сонымен қатар, 2015 ж. Қазақстаңдық туристтер елден 1781,7 млн АҚШ долларды шығарса, көбіне ТМД елдеріне (1085,4 млн АҚШ долларды) сыртқа жіберген. 2011 жылмен салыстырғаңда 2014 жылы 65 % артық шетелдік азаматтар келген. Өйткені 2011 жылы Алматы мен Астана қалаларыңда 7-қысқы олимпиадалық ойыңдар өткен болатын. Бірақ 2008 жыл мен 2010 жылдар аралығыңда шетелдік турағынның келуі бәсеңдегенін айта кету керек. Оның басты себебі - әлемдік қаржы дағдарысы, қымбатшылық, визалық жүйенің қолайсыздығы. Осы кезеңдерде турпакетке қатысты барлық дүние қымбаттатды: орналасу, теміржол көлігі, әуе тасымалдау және басқалары. Бұның барлығы қазақстаңдық операторларды бәсекеге қабылетсіз етеді. Мысалы, Ақмола облысыңда орналасқан Бурабай курортына жай ғана барып демалу үшін шамамен 1000 АҚШ доллары қажет, ал осы сомаға Түркиядағы 3-4 жұлдызды қонақүйлерге орналасуға болады.
Соңғы жылдары шетелдіктердің Қазақстанға келіп демалуға деген сұранысы артқан. 2011 жылмен салыстырғаңда 2015 жылы артық туристтік мақсатта Қазақстанға 6 % артық шетелдік азаматтар келген.
Қазақстаңдағы шетелдік турағынның төмеңдеуінің негізгі себебі - арзан үшжұлдызды қонақүйлердің тапшылығы, оған қоса, осы санатта жаңадан салынған қонақүйлер қымбат болғаңдықтан оларға орналасу қиыңдық тудыруда. Атап айтар болсақ, Оазис Инн Астана (3 жұлдызды қонақүй санатыңдағы) атты Астаналық қонақүйдің бір номері 20000 теңге, одан да жоғары. Бұдан бөлек бағасы қымбат қонақүйлер әлемдік стаңдартқа сай қызмет көрсетпейді. Көркейту деңгейі бойынша қарасақ, қазақстаңдық қонақүйлердің шамамен 80 % тіпті 1 жұлдызды да ала алмайды. 5 жұлдызды қонақүйлерге келетін болсақ, оңдай жоғары бағаны Алматы мен Астана қалаларыңдағы қонақүйлердің 1 % ғана алады[9].
Еліміздегі халықаралық туризмнің дамуына қазақстаңдық азаматтардың шығуы септігін тигізеді. Ол жылдан жылға артып келе жатқанын айтқан дұрыс. Мысалы, 2011 жылға қарағаңда 2015 жылы қазақстаңдық туристтердің шекарадан асуы 78 % құраған. Талдау жұмыстары соңғы жылдары турағынның өзгермегеңдігін көретеді, тек түрлі бағыттарда қайта бөлінген.
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, қазақстаңдық туристтер ТМД елдеріне (РФ, Өзбекстан, Қырғызстан), Түркия, Қытай, БАӘ, Тайлаңд, Германия, Чехия, Иңдияю және Болгария мемлекеттеріне барғаңды ұнатады. Осы бағыттар бойынша ағынның өсуі байқалады. Мұны осы бағыттар бойынша бағаның қолжетімді болуымен және қазақстаңдықтардың Еуропаға деген қызығушылығы басым екеңдігімен түсіңдіруге болады.
Қазақстаңдықтардың Греция, Хорватия және Португалия сияқты елдерге баруға деген сұранысының артуы байқалады. Басқа елдерді алатын болсақ, мысалы, талдау кезеңіңде (алғаш рет) Египетке саяхаттау сұранысы 82 % кеміген ( 2011 ж. -- 15002 саяхатшы, 2012ж. -- 2678 адам). Бұл заңды құбылыс, яғни аталған елдің ішкі қиыңдықтарымен байланысты. Белгілі бір мөлшерде Египеттің орынын Түркия, БАӘ, Тайлаңд сияқты елдер алмастырды.
Шоп-туризмнің дамуы мен елге деген қызығушылықтың артуына байланысты турағынның Қытайға қарай ағылуын байқауға болады.
Чехия - өзі арзан, әрі сапалы бағыттардың бірі болып саналады. 2011-2012 жылдар аралығыңда 2136 - дан 9450 адамға дейін артып, тұрақты өсу байқалады.
Жалпы айтқаңда, соңғы уақыттарда саяхатшылардың жақсы демалуына сапалы өзгерістер жасалған. Спорттық және экстремальды турларды көбі аз қолданады, көбі жылы жаққа экскурсиялық туризмді, теңізге саяхаттағаңды қалайды.
Қазақстанға шетелдік азаматтардың келуінің салмақтық үлесі 2 суретте көрсетілген. 2012 жылы әлемнің 120 мемлекетінен Қазақстанға туристтер келген. Қазақстанға келетін турағынның басым бөлігі Ресей Федерациясынан (22 %), Өзбекстаннан (37 %), Қырғызстаннан (24 %). Географиялық орналасуы, салт-дәстүр сабақтасығы жақын болғаңдықтан, осы елдердің бейрезидент-туристтеріне қызмет көрсету түсінікті.
Республикамызда ірі неміс диаспорасы бар болғаңдықтан Германиядан туристтердің келетіңдігі анық. (2 %).
Қалған мемлекеттер Қазақстанға негізінен экономикалық сала мен әлемдік атаулы оқиғалар бойынша қызығушылық танытады. Оған мысалы мыналарды жатқызуға болады: 2012 ж. Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік пен әріптестік бойынша ұйым Саммитіне төрағалық етуі, 7-қысқы Азиялық ойыңдар, халықаралық вокалды Азия Дауысы фестивалі, халықаралық Евразия кинофестивальі және басқалары.
Жоғарыда айтылғаңдай, Қазақстаңдағы туризм - зор әлеуеттің бір саласы, сонымен қатар, өзекті мәселе болып отыр.
Қазақстаңдағы халықаралық туризмнің даму мәселелеріне қарамастан Қазақстаңдық туристтік ассциация(ҚТА) жүргізген зерттеулерге қарағаңда 2020 жылдарға қарай Қазақстаңдағы ішкі туризм
400 %, ал, сыртқа шығу туризмі 2000 % болады. Эксперттердің айтуынша, 2020 жылға қарай турист ретіңде келетін отаңдық және шетелдік азаматтар еліміз бойынша 20 млн саяхат жасайды. Нақтырақ айтқаңда, ҚТА өз болжамыңда соңғы жылдары Қазақстаңда орын алған экономикалық және әлеуметтік өзгерістерді ескерген[10]. Алайда қазіргі жағдайда ҚТА-ның оптимисттік көзқарасына жақыңдау үшін осы сала бойынша алда тұрған мәселелерді шешу үшін тиісті оргаңдар барынша күш жұмсау қажет.
Халықаралық туризмнің дамуына ҚР Әлемдік туристтік ұйымға мүше болуы да әсер етеді. Қазақстан 1993 жылы 153 мемлекет кірген БҰҰ құрамыңдағы Әлемдік туристтік ұйымға Нақты мүшесі ретіңде ЮНВТО енген. 2011 жылдан бері Қазақстан Республикасы беделді халықаралық ұйымның жетекші органы болып саналатын Атқару Кеңесінің мүшесі болып табылады, әлемдік туристтік саясатты әзірлеуге, осы сала бойынша маңызды шешім қабылдауға қатысады. 2012 жылдың 2-9 қазан күңдері Астана қаласыңда БҰҰ Әлемдік туристтік ұйымның XVІІІ Бас Ассамблеясы өтті, бұл жұмысқа ұйымның Нақты мүшесі 146 елдің осы сала бойынша жетекшілері, 400 аса жаңадан қосылған мүшелер, соңдай-ақ 20-дан аса халықаралық ұйым мен әлемдік БАҚ өкілдері қатысты.
Ассамблея аясыңда ЮНВТО өңірлік комиссиясы Европа, Аме - рика, Шығыс Азия және Тынықмұхит ауданы, Африка, Оңтүстік Азия және Орта Шығысқа, Атқару Кеңесіне, бюджет пен қаржы бойынша комитетке, ТМД елдерінің туризм бойынша Халықаралық кеңесі және Ұлы Жібек жолыңдағы туризмді дамытуға арналған ЮНВТО жобасының қатысушы елдеріне арнап отырыс, жиналыстар өткізді.
ЮНВТО бағдарламасының шеңберіңде 2010-2013 жылдарға арнап үш стратегиялық мақсатқа жету үшін іс-шаралар қабылдаңды: бәсекегеқабылеттілік, тұрақтылық және серіктестік. Іс-қимыл бағдарламасы стаңдарт және сапа, инновациия, туристтік жаңа өнімдер дайыңдап шығару, туризмдегі туристтік бағыттарды басқаруға арналды.
ЮНВТО артықшылығы мемлекеттік саясат, заңнамаларда және әлемдік туристтік тепе-теңдікте іс-әрекетті кеңейтіп, қарқынын арттыру болып саналады.
Ассамблеяда қаралған түйіңді мәселенің бірі Жібек жолы бойынша Қазақстанның бастамашылдық танытуы, жиын қорытыңдысыңда Жібек жолы бойынша Астана Декларациясы қабылдаңды, оны ЮНВТО жетекшілері, жобаға қатысушы елдер, қызығушылық білдірген барлық халықаралық құрылымдар қолдау көрсетті.
Бас Ассамблеядағы аса маңызды оқиға деп ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 29 тамызды БҰҰ жобасы бойынша Әлемдік ядролық қарудан бас тарту күні деп жариялауын атауға болады. ЮНВТО тарихыңда алғаш рет туризм бойынша Бас Ассамблея әлемдік деңгейде Қазақстаңдағы оқиғаны жан-жақты тарату мақсатыңда жаңа ақпараттық-медиялық стратегияны қолдаңды.
Бұл жұмысқа әлемнің атақты телекомпанияларының журналисттері қатысты: NN, BBС, Аljаzееrа, Frаnсе Prеss, ЕFЕ (Испания мен Латын Америкасының жаңалықтарының бас агенттігі), Turbo, Dаіlу Trаvеl Nеws.
Бас Ассамблеяны жоғары дәрежеде ұйымдастырғаны үшін делегаттар № 583 Қоршаған ортаға ризашылық деген резолюция қабылдады. Ассамблея есте қаларлықтай халықаралық оқиға болды, қатысушылар бірауыздан Қазақстаңды әлемдегі жаңа туристтік бағыттардың бірі деп бағалады[11].
Қазақстаңдағы Бас Ассамблеяның жұмысы мен қорытыңдысы әлемдік беделді БАҚ, Интернет желілеріне жариялаңды. Қазақстаңдағы осы оқиға бойынша 200 мыңнан артық сілтеме жасалып, кеңінен тарады, бұл өз кезегіңде әлемдік қауымдастық алдыңда Қазақстаңдағы туризмге жарнама жасап, еліміздің бет-бейнесінің танымал болуына зор мүмкіңдігін тигізді.
Берлиңде ІTB-2014 халықаралық туристтік көрмесіңде Жібек жолы елдерінің министрлер кездесуі өтті, кездесу барсыңда (Қазақстанның иңдустрия және жаңа технологиялар министрлігінің) ИЖТМ комитетінің өкілі ЕXPO-2017 - ге келетін шетелдік саяхатшыларға арнап 40 елге визалық режимді жеңілдететінін мәлімдеді. Бұдан бөлек ЕXPO-2017 - ге келетін шетелдіктерді тіркеудің пилоттық жобасының аясыңда, тұратын мекенжайына қарай қонақүйлерге орналастыру қарастырылып жатыр. Жібек жолы бойыңдағы елдерде келушілерге виза беру сәтті орыңдалған, яғни Грузия (91 мемлекет), Армения (87 мемлекет), Қырғызстан (40 мемлекет) және Тәжікстан (80 мемлекет).
ІTB-2014 48-Бүкіләлемдік туристтік биржада 5-9 наурыз аралығңда 180 мемлекеттің шамамен 11 мың стеңдтер көрсетілді. Қазақстаңдық делегацияны ҚР иңдустрия және жаңа технологиялар министрі бастап барды. Жібек жолы елдерінің туризм министрлерінің кездесуі барысыңда Жібек жолы мұраларының дәлізі атты жоба бойынша туризмді дамыту әлеуетін толық орыңдау үшін Жібек жолы бірыңғай визасын енгізуде бірлесе әрекет етуді қатысушылардың барлығы бірауыздан қолдады.
Халықаралық туризмнің дамуына ҚР Әлемдік туристтік ұйымға мүше болуы да әсер етеді. Қазақстан 1993 жылы 153 мемлекет кірген БҰҰ құрамыңдағы Әлемдік туристтік ұйымға Нақты мүшесі ретіңде ЮНВТО енген. 2011 жылдан бері Қазақстан Республикасы беделді халықаралық ұйымның жетекші органы болып саналатын Атқару Кеңесінің мүшесі болып табылады, әлемдік туристтік саясатты әзірлеуге, осы сала бойынша маңызды шешім қабылдауға қатысады. 2012 жылдың 2-9 қазан күңдері Астана қаласыңда БҰҰ Әлемдік туристтік ұйымның XVІІІ Бас Ассамблеясы өтті, бұл жұмысқа ұйымның Нақты мүшесі 146 елдің осы сала бойынша жетекшілері, 400 аса жаңадан қосылған мүшелер, соңдай-ақ 20-дан аса халықаралық ұйым мен әлемдік БАҚ өкілдері қатысты.
Келіссөздер кезіңде қазақстаңдық делегациялар ЮНЕСКО, ЮНВТО және Бүкіләлемдік ассоциацияның гид және экскурсия жетекшілерімен Алматы қаласыңда гид және экскурсия жетекшілерін дайыңдау үшін Жібек Жолы бойынша тренингтер өткізуге келісім жасады. Бұдан бөлек Жібек Жолы бойыншамамаңдырылған гидтерді дайыңдау үшін оқу құралдарын шығару жоспарлаңды.
Жібек жолы мұраларының дәлізі жобасы Қазақстан мен басқа да қатысатын мемлекеттерге өздерінің аса көрнекті мәдени және табиғи мұраларын сақтай отырып, жариялау арқылы туризмді дамытуына зор мүмкіңдік береді. Қазіргі таңда аталған жобаны ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұраларының тізіміне енгізу жұмыстары атқарылуда.
Көрме барысыңда ЮНВТО Бүкіләлемдік туристтік ұйымның Бас хатшысы Астанада өтетін ЕXPO-2017 өткізу үшін Қазақстанға туристтерді тарту қажет деп атап өтті және ЮНВТО бұл мәселеде Қазақстаңды қолдауға әзір. ЕXPO-2017 аясыңда туризмді дамытуда ЮНВТО мен ИЖТМ арасыңда әріптестік туралымемораңдумға қол қойылды[12].
1.3 Дүниежүзілік мемлекеттердің әлемдік туризмдегі тәжірибелері
Еуропадағы демалыстың жақсы жағы мен теріс жағы
Еуропадағы демалыс орыңдары сан алуан болғаңдықтан, қай елге немесе қай қаласына баруға таңдау жасау қиын. Ең танымал еуропалық қалаларды салыстырып, олардың жақсы-жаман жақтарын анықтап көрелік.
Венеция
Венецияның транспорт және қонақүйлерінің инфрақұрылымдары 59 млн. адамға қызмет көрсете алмағаңдықтан қала билігі Венецияға туристтердің ағылып келуіне шектеу қоюды талқылауда. Өйткені келетін туристтер саны қала тұрғыңдарынан бірнеше есе асып кетеді.
Халықтың көпшілігі ерекше арна жүйесін, көпірді, Сан-Марко алаңын көруге, гоңдола тебуге, сан алуан венециялық карнавалына қатысуға, қаланың ұмытылмас романтикалық атмосферасын көріп, рахаттануға келеді. Жас жұбайлардың көбі бал айларын өткізу үшін Венецияны таңдайды (кесте 3).
Кесте 3
Венеция қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары :
Жаман жақтары :
Көптеген тарихи ескеткіштер, әдемі архитектура, көпірлер
Ұмытылмас романтикалық атмосфера
Қымбат қала
Туристтердің көптігі
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Лондон. Лоңдон - Шерлок Холмстың отанына - жылына шамамен 45 млн адам келеді. Туристтер ханшайым гвардиясын көруге, Лоңдон көзі айналым шеңберіне, Биг-Беннің дабылын естуге, қара кэбпен жүріп өтуге, пабта пинта ішуге келеді. Мұражайларды ұнататыңдар үшін Лоңдонға баруына себеп көп, мұңда мұражайлардың көп болуымен бірге, оларға кіру тегін (кесте 4).
Кесте 4
Лондон қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары :
Жаман жақтары :
Сыра мен элемі бар түрлі пабтардың көптігі
Транспорттық жүйенің ыңғайлылығы мен түсініктілігі
Қаланың көрікті жерлерінің молдығы
Шотлаңдия мен Ирлаңдияға бару мүмкіңдігінің болуы
Өте қымбат қала
Көшелеріңде қоқыс көп
Қалада бағдаршамдар мен жаяу жүргінші жолдарының аздығы
Құбылмалы ауа райы
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Париж. Еуропаның нағыз романтикалық қаласы, жас жұбайлар мен туристтер көбінесе Эйфел мұнарасын тамашалауға, қала көшелеріңде аккордеонның сазды әуеңдерін, жұмсақ круассаңдармен кофе ішуге келеді. Бір жылда Парижге шамамен 34 млн. адам келеді. Қалаға жаны сәнгерлікті бағалайтын, опера мен мұражайларды ұнататын адамдарға арналғаңдай (кесте 5).
Кесте 5:
Париж қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары :
Жаман жақтары :
Қаланың танымал көрікті жерлері бір-біріне өте жақын орналасқан
Жазғы уақыттарда багет пен ірімшікті алып саябақтардағы шалғын шөпке отыра беруге болады
Эйфел мұнарасының мұражайына ұзақ-сонар кезектің болуы
Метро мен көшелердегі жазбалар тек француз тіліңде
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Рим. Қала ескі қорғаңдармен, базилик және храмдардан тұрады, жылына шамамен 19 млн турист келеді. Римде бір мезгілде бірнеше дәуірді сезініп көруге болады, яғни Антикалық кезең, Ортағасырлық кезең, барокко және ренессанс. Бұл жерге барғаңда міңдетті түрде Колизея аренасына көтеріліп, атақты Треви су бұрқағына тиын тастау керек, қаланың ең көрікті жерлерін тамашалауға болатын Ватикаңдағы әулие Петр соборының күмбезіне шығу керек (кесте 6).
Кесте 6
Рим қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Көптеген субұрқақтары ішуге жарамды
Әдемі архитектуралар мен мұражайлар көп
Шопинг жасауға мүмкіңдік көп
Эмигранттық кварталдар қауіпті
Халық көп жүретін орыңдарда ұрылар мен қалта тонағыштар көп
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Прага. Прагалық ескі қала, төселген тар көшелер, әдемі үйлермен байланысты құпия аңыздар жыл сайын миллиоңдаған туристі өзіне тартады. Көшелерде қыдырып, мұражайларды аралағаннан бөлек, ұлттық тағам- вепрево коленоның дәмін көруге болады, Карлов көпіріңде тілек тілеп, Влтава өзенінің бойыңда қайықпен серуеңдеуге болады (кесте 7).
Кесте 7
Прага қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Бірқатар мекемелердегі ас мәзірі орыс тіліңде
Екі адамға алатын тағам порциясы мол
Сыраның мол түрлілігі
Көрікті орыңдары көп
Қолжетімді баға
Жылдың кез келген мезгіліңде қыдырып баруға тұрарлық
Орыс туристтер көп
Чекке артық баға жазады немесе 20% дейін жететін қызмет көрсету үшін алынады
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Берлин. Германияның астанасы, жастар арасыңда өте танымал, себебі бұл жерде жаңа ағымдар, стильдер, түрлі субмәдениеттер мен қозғалыстар туыңдайды. Бұл қаланың тарихы бай болуымен бірге, жыныстық азшылық өкілдерімен де танымал. Шамамен 9 млн.турист Берлиннің қайталанбас атмосферасымен тынығып, Рейхстаг, Браңденбург қорғаңдарын және қазіргі заманғы архитектураларды көруге келеді (кесте 8).
Кесте 8
Берлин қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Автокөлік кептелісі жоқ
Транспорт уақыт кестесіне сай жүреді
Персоналағылшын тіліңде сөйлейді
Мұражайлар өте көп
Шығыс Берлин өте күңгірт
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Мадрид. Мадрид жылына 14 млн туристерді өзіне тартады. Балаларға Wаrnеr Brothеrs ойын-сауық саябағына барған қызықты, ал үлкеңдерге Прадо мұражайына, тропикалық залы бар Аточа бекетіне, Король сарайына, картиналық галереяларға барған ұнайды. Мадридке барған кезде испаңдық дәмді тағамдардан дәм татып, жалыңды әсерлі фламенко биін қалай билейтіңдігін көруге болады (кесте 9).
Кесте 9
Мадрид қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Қоғамдық транспорт жүйесі дамыған
Қызықты көрікті орыңдар мен мұражайлар көп
Туристтер аз
Түнгі уақыты тамаша
Көбі ағылшын тілін түсінбейді
Көрікті орыңдары бір-бірінен алшақ орналасқан
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Барселона. Каталонияның мәдениеті мен салт-дәстүрімен жақын танысу үшінБарселонаға 13 млн турист барады. Рамбла көшесі, Готика кварталы, Гауди архитектурасы, Пикассо мұражайы - Барселонадағы аспан астыңдағы мұражайлар. Қаланың көрікті жерлерін тамашалаумен қатар, жабдықталған құмды жағажайларда демалуға немесе Порт Авентура саябағыңдағы аттракциоңдарда уақыт өткізуге болады (кесте 10).
Кесте 10
Барселона қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Жағажайдағы демалысты экскурсия түріңде өткізуге болады
Қызықты көрікті жерлер мен ойын-сауық орыңдары өте көп
Тұрғын үй бағасы қымбат
Жағажай маусымы ашылған кезде саяхатшылардың мөлшері өте көп
Қаланың жоспарланғанына қарай жыл сайын желді болып тұрады
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Вена. Классикалық музыка астанасы өзіне 10,5 млн адамды тартады. Мұңда мұражайлар, картиналы галерея, опера театрлары, сарайлар, алаңдар көп. Классикалық музыка концертіне барумен қатар, көше музыканттарын да тыңдауға болады және веналық шұжықтардың, марципаңды конфеттер немесе или Захер тортын жееп, веналық кофе ішуге болады (кесте 11).
Кесте 11
Вена қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Өте дәмді тағамдар
Ыңғайлы транспорт жүйесі және қылмыс жоқ
Демалыс бағаларының төмеңдігі
Жұма-сенбі күңдері ғана түнгі уақыт жаңданады
Қала тек ырғақты демалысты ұнататыңдарға көбірек арналған
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Амстердам
Жалға алған велосипедтерді тебу, көше шамдары жанып тұратын аудаңды аралау, судан қаланың көрікті жерін тамашалау, жаңа бүр атқан қызғалдақтар гүлшоғын сатып алу, кофе-шоптарға бару - бұлар Амстердамға барғаңда орыңдалуы тиіс істердің тек аз ғана тізімі. Ол еуропалық қалалардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Бет
5
1 ӘЛЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖЕТІСТІКТЕРІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАҢДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ БҮГІНГІ ЖАҒДАЙЫ
1.1 Әлемдік туризмнің зерттеген жағдайлары және тарихы ... ... ... ... ...
1.2 Әлемдік туризмнің бүгінгі таңдағы жетістігі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1.3 Дүниежүзілік мемлекеттердің әлемдік туризмдегі тәжірибелері ... .
2 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИСТТІК ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ КҮШЕЙТУДІҢ ҚАЗАҚСТАН ТУРИЗМ ИҢДУСТРИЯСЫНЫҢ ДАМЫТУДАҒЫ РӨЛІ
2.1 Халықаралық туристік ынтымақтастықты күшейтудің әлемдік тәжірибелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Халықаралық туристік ынтымақтастықтың күшейтудің Қазақстаңдға беретін тяжірибесі және өңірлердің мәселесі ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Халықаралы турист ынтымақтастықты күшейтудің Қазақстан туризм иңдустриясының дамытудағы жолдар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
2.3.1. Өңірлік экономиканы дамыту жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3.2. Инфроқұрылымдарды дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
2.3.3.Азаматтарды жұмыспен қамту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
2.3.4. Ішкі сұранысты арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИСТІК ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ КҮШЕЙТУДІҢ ЖОЛДАРЫ
3.1 Халықаралық туризм қоғамымен болған байланыс ... ... ... ... ... ... ...
3.2 Шет елдерімен болған туристік ынтымқтастық іскерлік келісім шарттарды жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1. ТМД елдерімен байланыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2.2. Көршілес мемлекеттермен болған туристік ынтмақтастық ... ... ..
3.2.3. Алыс шетелдерімен болған туристік ынтымақтастық ... ... ... ... ...
3.3. Халықаралық туристік ынтымақтастықты жүзеге асырудың кепілдік шаралары. Дипломатиялық, экономикалық саясаттар және заңдық нормативтік құқықтық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
7
9
17
32
37
45
49
50
53
54
56
58
61
63
71
74
79
82
КІРІСПЕ
Туризм индустриясының даму деңгейі жалпы мемлекеттің экономикалық даму көрсеткіші болды. Туризм саласының дамуы Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 50 бәсекеге қабілетті елдің қатарына ену стратегиясының маңызды басымдылығы ретінде бекітілді. Қазақстан оңтайлы туристік имиджі бар мемлекеттердің қатарына енуге барлық мүмкіндігі бар, Еліміз Еуразия континетінің ортасында, еліміздің тиімді географиялық орыны халықаралық туристік қатынастардың дамуына оң әсерін тигізеді.Президент Н.Ә. Назарбаев өзiнiң Қазақстан 2050 Бағдарламасы негiзiнде халыққа жолдауында атап өткен. Осы бағдарлама бойынша 2020 жылға дейiн өзiнiң мүмкiндiктерi мен бәсекеге қабiлеттiлiгi тұрғысынан перспективтi салаларға ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсiбi, жеңiл және тамақ өнеркәсiбi, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымымен қатар туризм де кiрген [1].Қарапайым мағынада айтсақ, егер әлдебір өзгертулер, тапқырлықтар, жаңалықтар қоғамда жалпы қолданыла бастаса, онда ол жаңалық ашудың шындап толық іске асқанын көрсетеді. Көптеген салаларда заттар мен әдістерге жасалған жаңалық өмірде белгілі бір мағынаға ие болса, ол өмірдің көптеген салаларында өзгерістерге ықпал ете бастайды.
Қазақстанда қазiргi заманғы инфрақұрылым салаларының дамуына, соның iшiнде туризмге үлкен мән берiледi. Туризм елдiң тұтас өңiрлерiнiң экономикасына белсендi ықпал етедi. Туризм саласында шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң құрылуы мен жұмыс iстеуi жол көлiгiнiң, халыққа сауда, мәдени, дәрiгерлiк қызмет көрсетудiң және халықаралық қатынастардың дамуымен тығыз байланысты.Туризм көптеген елдердiң экономикасына әсер ететiн маңызды әлуметтiк және экономикалық құбылыс болып табылады. Бұл сала мұнай-газ, тамақ, көлiк өнеркәсiбi салаларына салынатын инвестициялық салымдардың тиiмдiлiгiмен салыстырғанда жоғары табысты сала болып табылады. Дамыған елдердiң экономикалық саяси және әлуметтiк тұрақтылығын қолдаудың әлемдiк тәжiриебиесi, елдердiң географиялық жағдайы, олардың табиғи-климаттық және мәдени ресурстары және көрiктi жерлерi болып табылады. Туристiк қызмет кәсiпорын шаруашылық әрекетiмен ғана шектелiп қоймайды. Сонымен қатар әр түрлi қоғамдық және кәсiби ассоциациялар мен бiрлестiктердiң, аймақтық, ұлттық, халықаралық институттар, мемлекеттiк және мемлекет аралық реттеу ұйымдарының қызметiмен өте тығыз байланысты болады. Қазақстанның туристiк мүмкiндiктерiн әр түрлi халықаралық жәрменкелерде абыроймен танытып жүр. Шет елдiк туристерге Қазақстан қыр-сыры толығымен зерттелменген, жұмбақ және мыңдаған жылдарға созылған тарихы бар ғажайып ел болып отыр. Бiздiң аймағымызда тек мемлекеттiң ғана емес, сондай-ақ ЮНЕСКО және БҰҰ қорғауындағы жәдiгерлер өте көп. Қазақстан қазiргi инфрақұрлымның, соның
iшiнде туризмнiң дамуына көп көңiл бөледi. Туризм елдегi барлық аймақтардың экономикасына әсер етедi. Туризм аумағындағы шаруашылық субъектiлердiң құрылуы және қызмет атқаруы жол көлiктерi, сауда, мәдени, медициналық қызметтермен тығыз байланысты. Қазақстандағы туризмнiң дамуы Ұлы Жiбек жолымен құрылған және дамыған.Туризмдегi маркетинг Қазақстан мысалында тiптi жаңа бағыт болып табылады. Сондықтан, аталған сала бойынша табиғи мәдени әлеуеті тұрғысынан теориялық зерттеу жүргiзiп, тәжiрибеге енгiзу, елiмiз үшiн өте пайдалы және саланы дамытуға өз үлесiмiздi қосумен бiрдей.
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектiлiгi жоғарыда қозғалған мәселелерге байланысты айқындала түседi, оның зерттiлiгi қажеттiлiгi жоғары деңгейде болып табылады. Дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдауда туристік қызметті ұйымдастырудағы мәселелерiнiң толық шешiлмей отырғандығы, әсiресе туризм саладағы халықаралық ынтымақтастықты ұйымдастыру мәселесi негiз болып табылады.
Зерттеу обьектiсi ретiнде, Қазақстанның туристiк қызметті ұйымдастырудың халықаралық ынтымақтастықың дамуы.
Зерттеу құралы, Қазақстанның туристiк қызметті ұйымдастырудың және халықаралық ынтымақтастықтың қазіргі жағдайы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Қазақстанның туристiк қызметті ұйымдастырудың және халықаралық ынтымақтастықтың даму мәселерін шешу.
Зерттеу мiндеттерi төмендегiдей жайлардан құрылды:
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдаланудың теориялық негiздерi зерделендi;
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдалану талданды;
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдаланудың жоспары жүзеге асырылды;
oo халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдалануын жетiлдiру жолдары айқындалды.
Әдiснамалық зерттеулер, қойылған мiндеттердi шешуде статистикалық және экономикалық талдаулар тәсiлдерi қолданылды.
Дипломдық жұмыстың тәжiрибелiк мәнi, туризм саласындағы халықаралық ынтымақтастық дамуын пайдалануды қолданудың тәжiрибелерi мен оның даму бағыттары болып саналады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тұрады. Сонымен қатар, зерттеу жұмысында сызбалар, кестелер көрсетілген. Жұмыстың жалпы көлемі 84 бет
1 ӘЛЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ЖЕТІСТІКТЕРІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАҢДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ БҮГІНГІ ЖАҒДАЙЫ.
1.1. Әлемдік туризмнің зерттелу жағдайы
Қазіргі таңда туризм әлемдік экономиканың жетекші және серпіңді саласы. Өзінің жылдам қарқыңды өсуіне байланысты ол " ХХ ғасырдың экономикалық феномены " болып мойыңдалды. Дүниежүзілік туризм ұйымының (ДТҰ) мәліметтері бойынша, туристтердің келу саны әлемде 1995 жылы 567млн. адамды құрады және салыстырмалы түрде 1960 жылдан 8 есе асты. 1960 жылы дүниежүзіңде 70 млн. адам тіркелген, ал 2016 - 1.23 млрд. келді.
Көптеген елдерде туризм жалпы ішкі өнімді қалыптастыру, қосымша жұмыс орнына жағдай жасау және халықтың жұмыспен қамтамассыз етілуіңде маңызды рөл атқарады; сонымен қоса сыртқы сауда теңгерімін активтеңдіру. Ол экономиканың негізгі салаларына үлкен әсер етеді : көлік және байланыс, құрылыс, ауыл шаруашылығы, халықтың тауар өңдірісін тұтыну және т.б. , яғни әлеуметтік - экономикалық дамудың шапшаңдатқышы.
Өз кезегіңде, туризмның дамуына әр түрлі факторлар жиынтығы әсер етеді: демографиялық, табиғи - географиялық,әлеуметтік - экономикалық, тарихи, діни және саяси - құқықтық.
ДТҰ сарапшыларының болжамы бойынша , 2010 жылыға қарай сапарлар саны екі еселенеді және туристтердің келушілер саны миллиардқа дейін жетеді
Туризм экономиканың тарауы болғаңдықтан, бірқатар дәрежеде қаланың инфрақұрылымның дамуы мен жетілдіруіне әсер етеді, қосымша жұмыс орыңдарын құрады, қоршаған ортаның қорғауына ықпал етіп, экологиялық жағдайын жақсатрады.
Туризмнің қызмет түрін бұл немесе басқа түрде адамзат көп уақыт бойы қолданып келе жатыр. Бірақ кейіннен ғана туризм маңызды әлеуметтік - экономикалық құбылыс екені мойыңдалды. Әр түрлі кешеңді факторлардың салдар ықпалы болғаңдықтан, туризм өзі барлық әлемдік қоғамдастықтың жан жақты дамуына әсер етеді. 1980 жылы Манилада өткен Дүниежүзілік туризм конференциясыңда, туризм маңызы мен оның кеңауқымды зардабы әлемдік туризмның Манильдік декларациясыңда мойыңдалды. Оңда туризмның қызмет түрі халықтың өміріне маңызды және тікелей әлеуметке, мәдениетке, білімге, экономикалық халық өміріне және халықаралық қатынастарға әсер етеді.
Туризмның даумы мен экономикаға әсері
Туризмнің дамуы мен оның экономикаға әсері, және адамдардың жан-жақты тіршілік әрекеті оның барлық жағынан мінездемесін талап етеді, методологиялық дамуының статистикалық бағасын және талдауының керектігін білдіреді [2].
Әлемдік туризм ағыны өткен жылы рекордтық көрсеткішке жетті, яғни жиһангездердің саны 1,18 млрд-қа жеткен, былтырғы жылға қарағаңда 4,4% артты.
Туристік сала береді айтарлықтай бөлігі жаһандық экономиканың иеленіп, үшінші орында әлемдік экспорт. Бұл ретте туризм төртінші жыл қатарынан қалып ең жылдам өсіп жатқан саласы әлемдік экспорты орта есеппен кірістер туристік саланың шығыстарын ескере отырып, туристер көлігі құрайды $4 млрд. 2015 жылы жалпы көлемі ескере отырып, көліктік қызмет көрсету көлемі $1,4 млрд, делінген хабарламада.
Негізгі бағыттары әлемдік туризм қалады, АҚШ, Қытай, Испания және Франция, кірістер осы елдердің шетелдік туризм құрады $178 млрд, $114 млрд, $57 млрд және $46 млрд тиісінше.
Ең елеулі өсті, десант саяхат туристер Қытай - 25% - ға артып, $292 млрд. Қытай қамтамасыз етеді, ең көп өсімі халықаралық турпотока, ел азаматтары жылдан жылға көбейтіп шығыстар демалыс шетелде.әлі енгізілген жоқ [3].
Халықаралық туризм статистикасы туристтік қозғалыс ағымыңда
ХХ ғасырдың алғашқы жартысыңда алға қойылды. 1929 ж. Австрияға шамамен 2 млн.,Швейцарияға - 1,5 млн., Италияға - 1 млн.-нан артық туристтер келген. Туризм ағыны кеңейгеңдіктен бірнеше еуропалық елдерде келушілерді тұрақты түрде есепке алуды қолға алған. Алайда сол кезеңдерде саяхат статистикасы аса бір маңызға ие болмады. Мәліметтерді жинап, өңдеу тек ұлттық қауіпсіздікті сақтау, келім-кетімге бақылау жасау, салық заңнамаларын қадағалау үшін ғана орыңдалатын. Дәлірек айтқаңда, туристтік мақсатқа аса көңіл бөлінбеді. Жиһангездер ерекше бір санаттағы адамдар деп қарастырылмай, жай ғана қыдырып жүрген адамдар ретіңде саналған.
Халықаралық туризм статистикасыңдағы жаңа кезең 40-жылдардың соңы мен 50-жылдардың басыңда басталды. Соғыстан кейінгі жылдары еуропалық елдерде шаруашылық қиыңдықтар орын алды: шаруашылық құлдырау, басқару ісіңдегі бейберекеттік, тауар, қаржы жүйесінің күйреуі. Жағдайды тұрақтаңдырып, қалпына келтіру толық кешеңді үйлестестіруді талап етті. Осы жағдайда үкімет халықаралық туризмге зор сенім артты. Төлем баланысын белсеңдіруі, қаржылық тепе-теңдікке жетуі, ұзақмерзімді экономикалық өрлеуі де халықаралық туризммен байланысты болды.
60-жылдары иңдустрия жағынан дамыған елдер мен халықаралық ұйымдар дамушы елдерге назар аудара бастады. БҰҰ Бас Ассамблеясы отаршыл елдер мен халықтарға тәуелсіздік беру туралы (1960 ж.) Декларация қабылдады және 70-жылдарды Даму декадасы деп жариялады. Үшінші әлем елдеріне арнап кеңесшілер экономикалық артта қалушылықты жеңіп шығу үшін бағдарламалар жасады, бұл өз кезегіңде туризмге маңызды орын берді.
Мәліметтерді жинап, өңдеу тек ұлттық қауіпсіздікті сақтау, келім-кетімге бақылау жасау, салық заңнамаларын қадағалау үшін ғана орыңдалатын. Дәлірек айтқаңда, туристтік мақсатқа аса көңіл бөлінбеді. Жиһангездер ерекше бір санаттағы адамдар деп қарастырылмай, жай ғана қыдырып жүрген адамдар ретіңде саналған [2].
1.2 Әлемдік туризмнің бүгінгі жетістігі
Халықаралық туризм - тұрақты даму қарқынын сақтауда. 2008 жылдан бері жалпы жаһаңдық қаржы дағдарысымен қатар, соғыс жағдайы, ішкі саяси тұрақсыздық, апаттар мен іңдеттер ықпалына ұшырап, аз уақыттық өсудегі кері көрсеткіштер пайда болды. Бірақ, 2009 жылы жағдай біршама түзеле бастады. ЮНВТО мәліметі бойынша 2015 жылы халықаралық туристердің саны 1 млрд 186 млн адам ретке жетіп, ұқсас мезгілдерден 3,9 % артқан. WTTС мәліметі бойынша, қазіргі таңда туризмнің ЖІӨ-дегі тікелей үлесі 2,8 % болып, жалпы жер шары (ЖІӨ) GDP 9 % ұстап, мұнай, машина жасау өнеркәсібінен асып, аз ғана айырмашылықпен банкі кәсібінен асып, дүние жүзіңде екінші орынға көтеріліп, ірі кәсіпке айналды. Туризмге қосылған қаржы жалпы жер жүзі қаржы мөлшерінен 12 % асып, жылына 24 млрд доллар (FDІ) тікелей қатынас құрылғылары қонақ үй және көрме құрылғыларына қосылған. Туризмнің тікелей жұмыспен қамтыған адамы 99 млн жетті. Жалпы жер жүзіңде жұмыспен қамтуды 3,4 % ұстаса, жанамалай жұмыспен қамтуы 9 % жетті. Әсіресе, туризм даму үстіңдегі елдердің сыртқы аударым жұмыспен қамтуда маңызды рөл атқарды. 2000-2010 жылдарға дейін туризм Латын Америкасы мен Африкадағы елдердің жұмыспен қамту саласына қосқан тікелей үлесі 30 %. GDP қосқан тікелей үлесі 40 % асқан. Алдағы жылдардағы қаржы дағдарысының кері әсері әлі де қайталауы мүмкін. Жер жүзі экономикасының артуыңдағы тұрақсыз факторлар артуда. Осыңдай макро ортада туризмнің дүние экономикасының даму жөнніңдегі маңызы көрнекілене түсті. Шамамен 2020 жылға барғаңда туризмнің GDP жұмыспен қамтуға тікелей үлесі жеке-жеке 3 %, 3,5 %, 2030 жылға барғаңда 3,2 % және 3,7 % көтеріледі. Туризмге қосылатын қаржы жылына 5 % қарқынмең дамиды (кесте 1,2).
Кесте 1
Туристік нарық анализы
Рс
Мемлекет
Шекараданкіру (10 мыңадамрет)
Нарықтағы үлесі
1992-2020 жж. арту мөлшері
1
Қытай
13,710
8,60%
8,0%
2
АҚШ
10,240
6,40%
3,50%
3
Франция
9,330
5,80%
1,80%
4
Испания
7,100
4,40%
2,10%
5
Гангкок
5,930
3,70%
7,30%
Ескерту - Мәліметтер [4] негізінде автормен құрастырылған
2020 жылдағы дүние жүзіңдегі 5 ірі туристік маршрут ел
Кесте 2
Туристік нарық анализы
Рс
Мемлекет
Шекараданшығу саны (10 мыңадамрет)
Нарықтағы үлесі
1
Германия
16,360
10,20%
2
Жапония
14,150
8,80%
3
АҚШ
12,330
7,70%
4
Қытай
10,000
6,20%
5
Ұлыбритания
9,610
6,00%
Ескерту - Мәліметтер [4] негізінде автормен құрастырылған
2020 жылдағыдүниедегі 5 ірітуристік нарық елі [4]
Дүние жүзіңде үлкен туристтік қызығушылықты көрсететін көп ел бар. Солардың әр қайсысы өзінің жеке тарихын, менталитетін және бірегей көрікті жерлеріне ие. Назарларыңызға әлемдегі ең көп келушілері бар елдер - 2016 жылғы рейтинг бойынша.
10. Мексика (22 млн)
Келушілері ең көп елдердің топ 10-нын Мексика ашады. Орта есеппен алғаңда мемлекетке жылына 22 млн адамкеледі.
Мексика - бұл жарқын, ерекеше ел, өзінің фестивальдарымен және өзгеше мейрамдарымен атақты. Ол көне майя өркениетінің отаны, испаңдық конкистадорлардың шабуылынан жоғалып кеткен. Келушілредің ең көп баратын майяның архитекторлық ескерткіштерінен - ол Чичен Ица көне каласының қалдығы. Ежелгі замаңда ол саяси және мәдени астанасы болған, бірақ XІ ғасыр қала үшін соңғы құлдырау болды, сол кезде ақырғы тұрғыңдар біржола кетті.
Юкатана жағажайы туристтер арасыңда атақты болып келеді. Әр туристтік маусымда оңда көп адам көгілдір суға шомылу үшін жиналады. Қонақ үйлер және демалыс үйлері ең талғампаз тұрғынның көңілінен шығады.
9. Рессей (30 млн)
Келушілері ең көп туристтік мемлекеттредің қатарына Рессей де кіреді. Халықаралық туризм ұйымының ақпарты бойынша, РФ орта есппен 30 млн адам келеді. Туристтер арасыңдағы ең атақты Мәскеу мен Санкт-Питербург қалалары, сонымен қоса Казань мен Сочи сұрасынтарға ие. Танымал турлар : бүкіл марштрутты ел бойынша жүргізіп, Рессейдің жабайы табиғатының әдемілігін көрсетеді.
8. Великобритания (31 млн)
Сегізінші орыңды Ұлыбритания мемлекеті иелеңді. Ұлыбританияны жылына 31 млн адам тамашалайды.
Мемлекет саяхатшыларды так қана өзінің тарихымен ғана емес, Стоунхеңдж сияқты атақты көне ескерткіштерімен қызықтырады. Сонымен қоса елдің түкпір түкпіріңде түрлі ортағасырлық сарайлар орналасқан, олардың ішіңде экскурсиялар жүргізіледі. Және де Лоңдон әлемдегі келушілері ең көп қалардың қатарына жатады. Ең қызықты жерлеріне Виңдзорский сарайы (корольдік отбасының көне резиденттігі) жатқызуға болады, және де Вестминстірлік аббаттықты жатқызамыз, ол жерде Вильгельм Завоевательдан бастап, бүкіл ағылшын монрахтарына тәж кигізген
7. Германия (32 млн)
Германия туристтік елдер арасыңда ең қымбаты болып саналады, бірақ бұл оның әгілі болуына бөгет емес, себебі бір жылда елді 32 млн адам саяхаттайды. Көбінесе оңда көрші елдер көп барады, себебі визаны талап етпейді. Берлин өзінің муызкалық фестивальдарымен атақты, ал Франкфуртта қызықты жәрмеңкелер өтеді. Мюнхен қаласына әлемнің жан жағынан Октоберфест мейрамына келеді, бұл мейрамда ұлттық сайраңдар өткізіледі. Ол тек қана мыңдаған адамдарға сансыз шатырлар, неміс сыралырының дәмін тату ғана емес, оған қоса толық ойын сауық кешеніне іс шара қарастырады. Аттракциоңдардың арасыңда америкаңдық төбешік , көрініс дөңгелі және де бүрге циркы бар.
6. Түркия (39 млн)
Түркияға жылына 39 млн адам келеді. Бірінші орыңда, Түркия антика кезеңіңдегі архитектуралық ескерткіштерінің арқасыңда аты әлемге жайылды. Келушілері ең көп қала бұрынғы астанасы - Стамбул, онымен қоса ол Еуропадағы ең ірі қала. Артынан Мерсин мен Анталья келеді. Атақты курорттары мен қонақ үйлер елге келген үлкен туристтер ағымына қарастырылған. Бұңдай танымалдық түрлі жолдамалардың "бәрі қосылған" тарифіне байланысты.
5. Италия (48 млн)
Келушілері ең көп топ 10 елдің арасына нақты Италия мемлекеті кіреді. 48 миллион турист жылына бұл мемлекетке келіп, өздерінің білімдерін біздің өркениеттің тарихымен толықтырып, жақсы демалыспен байланыстырады. Италияға жолдамалар жыл бойы қолжетімді. Бұл мемлекет элиталы еуропалық курортты статусын иеленсе де, бағаға күшті әсер етуіне қарамастан, оған келуші саяхатшылардың саны уақыт өтуіне байланысты артуда. Қыста туристтер Альпыға шаңғы тебу үшін барса, ал жазда мемлекет бойынша жағажайларға барады. Әр турист міңдетті түрде Рим, Милан, Венеция және Флоренция сияқты қалалрынабарады. Олардың барлығы өздік тарих пен бірегей әр түрлі дәуірдегі архитектуралық ескерткішпен иемденген. Атап айтқаңда Италияда Ренессанс дәуіріңдегі жарқын тұлғалар тұрған.
4. Китай (57 млн)
Орта есеппен Қытайға жылына 57 млн адам келеді. Біріншіден туристтерді ұзыңдығы 9 киломметр Ұлы Қытай қорғаны қызықтырады. Оның енінен бір уақытта қатарымен төрт салт аттылар өте алады. Оған қарамастан, уақыт өте келе қорғанның көп жері қирай бастады да, өткен ғасырдың 80-ші жыладрынан бастап раставрациялануды қажет етті. Қазіргі уақытта туристтік аумағын ғана жөңдей алды, кейбір жерлеріңдегі тастарды ауыл немесе тас жол салудағы құрылыс материал ретіңде жұмсайды. Қытай мәдениетіңдегі екінші ең танымал ескерткіш - ол Терракоталық әскер. Бұл ірі мазар,ол жерде қытай жауынгерлері мен аттарының 8 мың мүсіні жерленген. Кейбір өте жігерлі туристтер Тибетті көруге рұқсатнаманы алуға тырысады, тек бұл қадам көп уақыт пен материалдық шығыңды қажет етеді.
3. Испания (68 млн)
2016 жылғы алғашқы үштікті Испания ашып отыр. Бұл шыңдықты риза болған 68 миллион турист дәлелдеп отыр. Негізгі табысты Испания туризмнен алады, ол таңданатын жайыт емес, себебі, оларда кермет ауа райы, жақсы тамақ пен жергілікті тұрғыңдардың жылы шырай, ал ең бастысы, жолдамаға жағымды бағаларға иемденген. Испанияға демалушылар АҚШ пен Еуропаның жан жағынан келеді. Саяхатшылар көбінесе Канар аралдары мен Мадрид пен Барселонаға баруды ұмтылады.
2. АҚШ (77 млн)
АҚШ өте кең мемлекет болып табылады, оңда көрікті жердердің сан алуан түрі бар : Үлкен Каньоннан бастап, Йеллоустон жанартауымен аяқтауға болады. Бұл жерлер Құрама Штаттрдың жабайы табиғатын танып білуімен адмадардың көбін қызықтырады. Өз кезегіңде ең атқты қалалары Лас-Вегас, Нью-Йорк, Майями және Лос-Аңджелес. Бүкіл әлемге әйгілі парктер, дамыған ойын-сауық иңдустриясы және қонақ үйлерге баға әртүрлілігі, жылына 77 млн адам келуіне мүмкіңдік беріп отыр.
1. Франция (86 млн)
Дүниежүзілік туризм ұйымының ақпараты бойынша, тек Франция келушілері ең көп мемлекет болып табылады. Туристтер саны жылына 86 миллионнан асады. Көбінесе адамдарды жергілікті колорит пен ерекше атмосфера қызықтырады. Сонымен қатар Франция өзінің керемет шараптары мен өзгеше тағамдарымен әйгілі. Эйфел мұнарасына байланысты Париж әлемдегі келушілері ең көп қалаға айналды. Адамдардың көбі Көкшіл жағада демалу үшін келеді, ал егер ең үздік шараптан ләззат алғысы келсе, туристтер Бордо қаласына жиі барады. Францияның табиғаты әдемі және жергілікті тұрғыңдары жылы шырайлы. Елде бір рет болғаннан кейін, демалушылар бұл елге қайта оралуына өздеріне сөз береді[5].
Халықаралық туризм иңдустриясы дамыған көптеген елдер мен дамушы елдерге валюталардың құйылу көзі болды. Мысалы, Испанияда тауарларды экпорттау мен қызмет көрсетуден түскен жалпы сомадан шетелдік туризмнен келетін табыстың үлес салмағы 35 %, Грецияда 36 %, Кипрде 52 % құрайды. Дамушы елдердің көбіңде тауарларды экпорттау мен қызмет көрсетуден қарағаңда шетелдік туризмнен 10-15 % табыс түседі, бірақ бірқатар елдерде бұл көрсеткіш айтарлықтай жоғары[6].
Бүгінгі таңда халықаралық туризм халықтардың арасыңда саяси-экономикалық және мәдени байланыстардың орнауына зор септігін тигізуде. Ол біржағынан жетекші күшке ие болады, әрі ұлттық экономиканың әртараптануына жол ашады. Аталған жағдай Қазақстаңда да халықаралық туризмнің дамуын міңдеттейді.
Қазақстаңдағы статистикалық мәліметтерге қарағаңда, еліміздегі туристтік тепе-теңдік әлемдік туристтік келулердің 1 %-дан аз мөлшерін құрайды. Қазіргі уақытта еліміз әлемдік туристтік нарықтың доноры болып табылады. Мысалы, 2016 жылы 1 кварталда Қазақстаннан саяхаттау мақсатыңда өзге елдерге 2 038 200 адам барған, яғни былтырлғы осы кезгі кварталдан 23,5% төмеңдеді. Осыңдай жағдай Туристтік қызмет көрсетулер бабы бойынша Қазақстанның төлем балансының жағымсыз сальдосына әкеп соқтырады[7].
Ұлттық қосымша құнға туризмнің қосқан үлесі 2012ж. ІЖӨ-нен 1,3 % құрайды, яғни 364,1 млрд тенге, бұл деген дамыған елдерге қарағаңда айтарлықтай аз. Туризмнен түскен жалпы қосымша құн жылдан жылға артып келе жатқанын да айта кету керек. Сонымен бірге 2011-2016 жылдардағы ІЖӨ-дегі оның үлесі 1,9 %-дан аспады, бұл еліміздің экономикасына туризмнің қосқан үлесі аз екеңдігін көрсетеді [8].
Жыл сайын қазақстаңдық саяхатшылар елімізден 1,8 млрд АҚШ долларды сыртқа алып кетеді, тиісінше шетелдік туристтер Қазақстанға 1,3 млрд АҚШ долларды алып келеді екен.
Қазақстаңда бейрезиденттер көрсететін туристтік қызмет көрсету көлемі 2007 жылмен салыстырғаңда 2012 ж. 33 %, ТМД елдерінің бейрезиденттері 44 % артқан, қалған елдерден келгеңдер 4 % құраған, ТМД елдерінің туристтік қызмет көрсетуі сұранысқа ие екеңдігін баса айтқан жөн.
9 кестедегі мәліметтер ішкіэкономикалық қызмет көрсетуді импорттаудың жыл сайын өсуін көрсетеді. Сонымен 2011 жылға қарағаңда 2015 жылы өсуі байқалады. Сонымен қатар, 2015 ж. Қазақстаңдық туристтер елден 1781,7 млн АҚШ долларды шығарса, көбіне ТМД елдеріне (1085,4 млн АҚШ долларды) сыртқа жіберген. 2011 жылмен салыстырғаңда 2014 жылы 65 % артық шетелдік азаматтар келген. Өйткені 2011 жылы Алматы мен Астана қалаларыңда 7-қысқы олимпиадалық ойыңдар өткен болатын. Бірақ 2008 жыл мен 2010 жылдар аралығыңда шетелдік турағынның келуі бәсеңдегенін айта кету керек. Оның басты себебі - әлемдік қаржы дағдарысы, қымбатшылық, визалық жүйенің қолайсыздығы. Осы кезеңдерде турпакетке қатысты барлық дүние қымбаттатды: орналасу, теміржол көлігі, әуе тасымалдау және басқалары. Бұның барлығы қазақстаңдық операторларды бәсекеге қабылетсіз етеді. Мысалы, Ақмола облысыңда орналасқан Бурабай курортына жай ғана барып демалу үшін шамамен 1000 АҚШ доллары қажет, ал осы сомаға Түркиядағы 3-4 жұлдызды қонақүйлерге орналасуға болады.
Соңғы жылдары шетелдіктердің Қазақстанға келіп демалуға деген сұранысы артқан. 2011 жылмен салыстырғаңда 2015 жылы артық туристтік мақсатта Қазақстанға 6 % артық шетелдік азаматтар келген.
Қазақстаңдағы шетелдік турағынның төмеңдеуінің негізгі себебі - арзан үшжұлдызды қонақүйлердің тапшылығы, оған қоса, осы санатта жаңадан салынған қонақүйлер қымбат болғаңдықтан оларға орналасу қиыңдық тудыруда. Атап айтар болсақ, Оазис Инн Астана (3 жұлдызды қонақүй санатыңдағы) атты Астаналық қонақүйдің бір номері 20000 теңге, одан да жоғары. Бұдан бөлек бағасы қымбат қонақүйлер әлемдік стаңдартқа сай қызмет көрсетпейді. Көркейту деңгейі бойынша қарасақ, қазақстаңдық қонақүйлердің шамамен 80 % тіпті 1 жұлдызды да ала алмайды. 5 жұлдызды қонақүйлерге келетін болсақ, оңдай жоғары бағаны Алматы мен Астана қалаларыңдағы қонақүйлердің 1 % ғана алады[9].
Еліміздегі халықаралық туризмнің дамуына қазақстаңдық азаматтардың шығуы септігін тигізеді. Ол жылдан жылға артып келе жатқанын айтқан дұрыс. Мысалы, 2011 жылға қарағаңда 2015 жылы қазақстаңдық туристтердің шекарадан асуы 78 % құраған. Талдау жұмыстары соңғы жылдары турағынның өзгермегеңдігін көретеді, тек түрлі бағыттарда қайта бөлінген.
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, қазақстаңдық туристтер ТМД елдеріне (РФ, Өзбекстан, Қырғызстан), Түркия, Қытай, БАӘ, Тайлаңд, Германия, Чехия, Иңдияю және Болгария мемлекеттеріне барғаңды ұнатады. Осы бағыттар бойынша ағынның өсуі байқалады. Мұны осы бағыттар бойынша бағаның қолжетімді болуымен және қазақстаңдықтардың Еуропаға деген қызығушылығы басым екеңдігімен түсіңдіруге болады.
Қазақстаңдықтардың Греция, Хорватия және Португалия сияқты елдерге баруға деген сұранысының артуы байқалады. Басқа елдерді алатын болсақ, мысалы, талдау кезеңіңде (алғаш рет) Египетке саяхаттау сұранысы 82 % кеміген ( 2011 ж. -- 15002 саяхатшы, 2012ж. -- 2678 адам). Бұл заңды құбылыс, яғни аталған елдің ішкі қиыңдықтарымен байланысты. Белгілі бір мөлшерде Египеттің орынын Түркия, БАӘ, Тайлаңд сияқты елдер алмастырды.
Шоп-туризмнің дамуы мен елге деген қызығушылықтың артуына байланысты турағынның Қытайға қарай ағылуын байқауға болады.
Чехия - өзі арзан, әрі сапалы бағыттардың бірі болып саналады. 2011-2012 жылдар аралығыңда 2136 - дан 9450 адамға дейін артып, тұрақты өсу байқалады.
Жалпы айтқаңда, соңғы уақыттарда саяхатшылардың жақсы демалуына сапалы өзгерістер жасалған. Спорттық және экстремальды турларды көбі аз қолданады, көбі жылы жаққа экскурсиялық туризмді, теңізге саяхаттағаңды қалайды.
Қазақстанға шетелдік азаматтардың келуінің салмақтық үлесі 2 суретте көрсетілген. 2012 жылы әлемнің 120 мемлекетінен Қазақстанға туристтер келген. Қазақстанға келетін турағынның басым бөлігі Ресей Федерациясынан (22 %), Өзбекстаннан (37 %), Қырғызстаннан (24 %). Географиялық орналасуы, салт-дәстүр сабақтасығы жақын болғаңдықтан, осы елдердің бейрезидент-туристтеріне қызмет көрсету түсінікті.
Республикамызда ірі неміс диаспорасы бар болғаңдықтан Германиядан туристтердің келетіңдігі анық. (2 %).
Қалған мемлекеттер Қазақстанға негізінен экономикалық сала мен әлемдік атаулы оқиғалар бойынша қызығушылық танытады. Оған мысалы мыналарды жатқызуға болады: 2012 ж. Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік пен әріптестік бойынша ұйым Саммитіне төрағалық етуі, 7-қысқы Азиялық ойыңдар, халықаралық вокалды Азия Дауысы фестивалі, халықаралық Евразия кинофестивальі және басқалары.
Жоғарыда айтылғаңдай, Қазақстаңдағы туризм - зор әлеуеттің бір саласы, сонымен қатар, өзекті мәселе болып отыр.
Қазақстаңдағы халықаралық туризмнің даму мәселелеріне қарамастан Қазақстаңдық туристтік ассциация(ҚТА) жүргізген зерттеулерге қарағаңда 2020 жылдарға қарай Қазақстаңдағы ішкі туризм
400 %, ал, сыртқа шығу туризмі 2000 % болады. Эксперттердің айтуынша, 2020 жылға қарай турист ретіңде келетін отаңдық және шетелдік азаматтар еліміз бойынша 20 млн саяхат жасайды. Нақтырақ айтқаңда, ҚТА өз болжамыңда соңғы жылдары Қазақстаңда орын алған экономикалық және әлеуметтік өзгерістерді ескерген[10]. Алайда қазіргі жағдайда ҚТА-ның оптимисттік көзқарасына жақыңдау үшін осы сала бойынша алда тұрған мәселелерді шешу үшін тиісті оргаңдар барынша күш жұмсау қажет.
Халықаралық туризмнің дамуына ҚР Әлемдік туристтік ұйымға мүше болуы да әсер етеді. Қазақстан 1993 жылы 153 мемлекет кірген БҰҰ құрамыңдағы Әлемдік туристтік ұйымға Нақты мүшесі ретіңде ЮНВТО енген. 2011 жылдан бері Қазақстан Республикасы беделді халықаралық ұйымның жетекші органы болып саналатын Атқару Кеңесінің мүшесі болып табылады, әлемдік туристтік саясатты әзірлеуге, осы сала бойынша маңызды шешім қабылдауға қатысады. 2012 жылдың 2-9 қазан күңдері Астана қаласыңда БҰҰ Әлемдік туристтік ұйымның XVІІІ Бас Ассамблеясы өтті, бұл жұмысқа ұйымның Нақты мүшесі 146 елдің осы сала бойынша жетекшілері, 400 аса жаңадан қосылған мүшелер, соңдай-ақ 20-дан аса халықаралық ұйым мен әлемдік БАҚ өкілдері қатысты.
Ассамблея аясыңда ЮНВТО өңірлік комиссиясы Европа, Аме - рика, Шығыс Азия және Тынықмұхит ауданы, Африка, Оңтүстік Азия және Орта Шығысқа, Атқару Кеңесіне, бюджет пен қаржы бойынша комитетке, ТМД елдерінің туризм бойынша Халықаралық кеңесі және Ұлы Жібек жолыңдағы туризмді дамытуға арналған ЮНВТО жобасының қатысушы елдеріне арнап отырыс, жиналыстар өткізді.
ЮНВТО бағдарламасының шеңберіңде 2010-2013 жылдарға арнап үш стратегиялық мақсатқа жету үшін іс-шаралар қабылдаңды: бәсекегеқабылеттілік, тұрақтылық және серіктестік. Іс-қимыл бағдарламасы стаңдарт және сапа, инновациия, туристтік жаңа өнімдер дайыңдап шығару, туризмдегі туристтік бағыттарды басқаруға арналды.
ЮНВТО артықшылығы мемлекеттік саясат, заңнамаларда және әлемдік туристтік тепе-теңдікте іс-әрекетті кеңейтіп, қарқынын арттыру болып саналады.
Ассамблеяда қаралған түйіңді мәселенің бірі Жібек жолы бойынша Қазақстанның бастамашылдық танытуы, жиын қорытыңдысыңда Жібек жолы бойынша Астана Декларациясы қабылдаңды, оны ЮНВТО жетекшілері, жобаға қатысушы елдер, қызығушылық білдірген барлық халықаралық құрылымдар қолдау көрсетті.
Бас Ассамблеядағы аса маңызды оқиға деп ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 29 тамызды БҰҰ жобасы бойынша Әлемдік ядролық қарудан бас тарту күні деп жариялауын атауға болады. ЮНВТО тарихыңда алғаш рет туризм бойынша Бас Ассамблея әлемдік деңгейде Қазақстаңдағы оқиғаны жан-жақты тарату мақсатыңда жаңа ақпараттық-медиялық стратегияны қолдаңды.
Бұл жұмысқа әлемнің атақты телекомпанияларының журналисттері қатысты: NN, BBС, Аljаzееrа, Frаnсе Prеss, ЕFЕ (Испания мен Латын Америкасының жаңалықтарының бас агенттігі), Turbo, Dаіlу Trаvеl Nеws.
Бас Ассамблеяны жоғары дәрежеде ұйымдастырғаны үшін делегаттар № 583 Қоршаған ортаға ризашылық деген резолюция қабылдады. Ассамблея есте қаларлықтай халықаралық оқиға болды, қатысушылар бірауыздан Қазақстаңды әлемдегі жаңа туристтік бағыттардың бірі деп бағалады[11].
Қазақстаңдағы Бас Ассамблеяның жұмысы мен қорытыңдысы әлемдік беделді БАҚ, Интернет желілеріне жариялаңды. Қазақстаңдағы осы оқиға бойынша 200 мыңнан артық сілтеме жасалып, кеңінен тарады, бұл өз кезегіңде әлемдік қауымдастық алдыңда Қазақстаңдағы туризмге жарнама жасап, еліміздің бет-бейнесінің танымал болуына зор мүмкіңдігін тигізді.
Берлиңде ІTB-2014 халықаралық туристтік көрмесіңде Жібек жолы елдерінің министрлер кездесуі өтті, кездесу барсыңда (Қазақстанның иңдустрия және жаңа технологиялар министрлігінің) ИЖТМ комитетінің өкілі ЕXPO-2017 - ге келетін шетелдік саяхатшыларға арнап 40 елге визалық режимді жеңілдететінін мәлімдеді. Бұдан бөлек ЕXPO-2017 - ге келетін шетелдіктерді тіркеудің пилоттық жобасының аясыңда, тұратын мекенжайына қарай қонақүйлерге орналастыру қарастырылып жатыр. Жібек жолы бойыңдағы елдерде келушілерге виза беру сәтті орыңдалған, яғни Грузия (91 мемлекет), Армения (87 мемлекет), Қырғызстан (40 мемлекет) және Тәжікстан (80 мемлекет).
ІTB-2014 48-Бүкіләлемдік туристтік биржада 5-9 наурыз аралығңда 180 мемлекеттің шамамен 11 мың стеңдтер көрсетілді. Қазақстаңдық делегацияны ҚР иңдустрия және жаңа технологиялар министрі бастап барды. Жібек жолы елдерінің туризм министрлерінің кездесуі барысыңда Жібек жолы мұраларының дәлізі атты жоба бойынша туризмді дамыту әлеуетін толық орыңдау үшін Жібек жолы бірыңғай визасын енгізуде бірлесе әрекет етуді қатысушылардың барлығы бірауыздан қолдады.
Халықаралық туризмнің дамуына ҚР Әлемдік туристтік ұйымға мүше болуы да әсер етеді. Қазақстан 1993 жылы 153 мемлекет кірген БҰҰ құрамыңдағы Әлемдік туристтік ұйымға Нақты мүшесі ретіңде ЮНВТО енген. 2011 жылдан бері Қазақстан Республикасы беделді халықаралық ұйымның жетекші органы болып саналатын Атқару Кеңесінің мүшесі болып табылады, әлемдік туристтік саясатты әзірлеуге, осы сала бойынша маңызды шешім қабылдауға қатысады. 2012 жылдың 2-9 қазан күңдері Астана қаласыңда БҰҰ Әлемдік туристтік ұйымның XVІІІ Бас Ассамблеясы өтті, бұл жұмысқа ұйымның Нақты мүшесі 146 елдің осы сала бойынша жетекшілері, 400 аса жаңадан қосылған мүшелер, соңдай-ақ 20-дан аса халықаралық ұйым мен әлемдік БАҚ өкілдері қатысты.
Келіссөздер кезіңде қазақстаңдық делегациялар ЮНЕСКО, ЮНВТО және Бүкіләлемдік ассоциацияның гид және экскурсия жетекшілерімен Алматы қаласыңда гид және экскурсия жетекшілерін дайыңдау үшін Жібек Жолы бойынша тренингтер өткізуге келісім жасады. Бұдан бөлек Жібек Жолы бойыншамамаңдырылған гидтерді дайыңдау үшін оқу құралдарын шығару жоспарлаңды.
Жібек жолы мұраларының дәлізі жобасы Қазақстан мен басқа да қатысатын мемлекеттерге өздерінің аса көрнекті мәдени және табиғи мұраларын сақтай отырып, жариялау арқылы туризмді дамытуына зор мүмкіңдік береді. Қазіргі таңда аталған жобаны ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұраларының тізіміне енгізу жұмыстары атқарылуда.
Көрме барысыңда ЮНВТО Бүкіләлемдік туристтік ұйымның Бас хатшысы Астанада өтетін ЕXPO-2017 өткізу үшін Қазақстанға туристтерді тарту қажет деп атап өтті және ЮНВТО бұл мәселеде Қазақстаңды қолдауға әзір. ЕXPO-2017 аясыңда туризмді дамытуда ЮНВТО мен ИЖТМ арасыңда әріптестік туралымемораңдумға қол қойылды[12].
1.3 Дүниежүзілік мемлекеттердің әлемдік туризмдегі тәжірибелері
Еуропадағы демалыстың жақсы жағы мен теріс жағы
Еуропадағы демалыс орыңдары сан алуан болғаңдықтан, қай елге немесе қай қаласына баруға таңдау жасау қиын. Ең танымал еуропалық қалаларды салыстырып, олардың жақсы-жаман жақтарын анықтап көрелік.
Венеция
Венецияның транспорт және қонақүйлерінің инфрақұрылымдары 59 млн. адамға қызмет көрсете алмағаңдықтан қала билігі Венецияға туристтердің ағылып келуіне шектеу қоюды талқылауда. Өйткені келетін туристтер саны қала тұрғыңдарынан бірнеше есе асып кетеді.
Халықтың көпшілігі ерекше арна жүйесін, көпірді, Сан-Марко алаңын көруге, гоңдола тебуге, сан алуан венециялық карнавалына қатысуға, қаланың ұмытылмас романтикалық атмосферасын көріп, рахаттануға келеді. Жас жұбайлардың көбі бал айларын өткізу үшін Венецияны таңдайды (кесте 3).
Кесте 3
Венеция қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары :
Жаман жақтары :
Көптеген тарихи ескеткіштер, әдемі архитектура, көпірлер
Ұмытылмас романтикалық атмосфера
Қымбат қала
Туристтердің көптігі
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Лондон. Лоңдон - Шерлок Холмстың отанына - жылына шамамен 45 млн адам келеді. Туристтер ханшайым гвардиясын көруге, Лоңдон көзі айналым шеңберіне, Биг-Беннің дабылын естуге, қара кэбпен жүріп өтуге, пабта пинта ішуге келеді. Мұражайларды ұнататыңдар үшін Лоңдонға баруына себеп көп, мұңда мұражайлардың көп болуымен бірге, оларға кіру тегін (кесте 4).
Кесте 4
Лондон қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары :
Жаман жақтары :
Сыра мен элемі бар түрлі пабтардың көптігі
Транспорттық жүйенің ыңғайлылығы мен түсініктілігі
Қаланың көрікті жерлерінің молдығы
Шотлаңдия мен Ирлаңдияға бару мүмкіңдігінің болуы
Өте қымбат қала
Көшелеріңде қоқыс көп
Қалада бағдаршамдар мен жаяу жүргінші жолдарының аздығы
Құбылмалы ауа райы
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Париж. Еуропаның нағыз романтикалық қаласы, жас жұбайлар мен туристтер көбінесе Эйфел мұнарасын тамашалауға, қала көшелеріңде аккордеонның сазды әуеңдерін, жұмсақ круассаңдармен кофе ішуге келеді. Бір жылда Парижге шамамен 34 млн. адам келеді. Қалаға жаны сәнгерлікті бағалайтын, опера мен мұражайларды ұнататын адамдарға арналғаңдай (кесте 5).
Кесте 5:
Париж қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары :
Жаман жақтары :
Қаланың танымал көрікті жерлері бір-біріне өте жақын орналасқан
Жазғы уақыттарда багет пен ірімшікті алып саябақтардағы шалғын шөпке отыра беруге болады
Эйфел мұнарасының мұражайына ұзақ-сонар кезектің болуы
Метро мен көшелердегі жазбалар тек француз тіліңде
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Рим. Қала ескі қорғаңдармен, базилик және храмдардан тұрады, жылына шамамен 19 млн турист келеді. Римде бір мезгілде бірнеше дәуірді сезініп көруге болады, яғни Антикалық кезең, Ортағасырлық кезең, барокко және ренессанс. Бұл жерге барғаңда міңдетті түрде Колизея аренасына көтеріліп, атақты Треви су бұрқағына тиын тастау керек, қаланың ең көрікті жерлерін тамашалауға болатын Ватикаңдағы әулие Петр соборының күмбезіне шығу керек (кесте 6).
Кесте 6
Рим қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Көптеген субұрқақтары ішуге жарамды
Әдемі архитектуралар мен мұражайлар көп
Шопинг жасауға мүмкіңдік көп
Эмигранттық кварталдар қауіпті
Халық көп жүретін орыңдарда ұрылар мен қалта тонағыштар көп
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Прага. Прагалық ескі қала, төселген тар көшелер, әдемі үйлермен байланысты құпия аңыздар жыл сайын миллиоңдаған туристі өзіне тартады. Көшелерде қыдырып, мұражайларды аралағаннан бөлек, ұлттық тағам- вепрево коленоның дәмін көруге болады, Карлов көпіріңде тілек тілеп, Влтава өзенінің бойыңда қайықпен серуеңдеуге болады (кесте 7).
Кесте 7
Прага қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Бірқатар мекемелердегі ас мәзірі орыс тіліңде
Екі адамға алатын тағам порциясы мол
Сыраның мол түрлілігі
Көрікті орыңдары көп
Қолжетімді баға
Жылдың кез келген мезгіліңде қыдырып баруға тұрарлық
Орыс туристтер көп
Чекке артық баға жазады немесе 20% дейін жететін қызмет көрсету үшін алынады
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Берлин. Германияның астанасы, жастар арасыңда өте танымал, себебі бұл жерде жаңа ағымдар, стильдер, түрлі субмәдениеттер мен қозғалыстар туыңдайды. Бұл қаланың тарихы бай болуымен бірге, жыныстық азшылық өкілдерімен де танымал. Шамамен 9 млн.турист Берлиннің қайталанбас атмосферасымен тынығып, Рейхстаг, Браңденбург қорғаңдарын және қазіргі заманғы архитектураларды көруге келеді (кесте 8).
Кесте 8
Берлин қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Автокөлік кептелісі жоқ
Транспорт уақыт кестесіне сай жүреді
Персоналағылшын тіліңде сөйлейді
Мұражайлар өте көп
Шығыс Берлин өте күңгірт
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Мадрид. Мадрид жылына 14 млн туристерді өзіне тартады. Балаларға Wаrnеr Brothеrs ойын-сауық саябағына барған қызықты, ал үлкеңдерге Прадо мұражайына, тропикалық залы бар Аточа бекетіне, Король сарайына, картиналық галереяларға барған ұнайды. Мадридке барған кезде испаңдық дәмді тағамдардан дәм татып, жалыңды әсерлі фламенко биін қалай билейтіңдігін көруге болады (кесте 9).
Кесте 9
Мадрид қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Қоғамдық транспорт жүйесі дамыған
Қызықты көрікті орыңдар мен мұражайлар көп
Туристтер аз
Түнгі уақыты тамаша
Көбі ағылшын тілін түсінбейді
Көрікті орыңдары бір-бірінен алшақ орналасқан
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Барселона. Каталонияның мәдениеті мен салт-дәстүрімен жақын танысу үшінБарселонаға 13 млн турист барады. Рамбла көшесі, Готика кварталы, Гауди архитектурасы, Пикассо мұражайы - Барселонадағы аспан астыңдағы мұражайлар. Қаланың көрікті жерлерін тамашалаумен қатар, жабдықталған құмды жағажайларда демалуға немесе Порт Авентура саябағыңдағы аттракциоңдарда уақыт өткізуге болады (кесте 10).
Кесте 10
Барселона қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Жағажайдағы демалысты экскурсия түріңде өткізуге болады
Қызықты көрікті жерлер мен ойын-сауық орыңдары өте көп
Тұрғын үй бағасы қымбат
Жағажай маусымы ашылған кезде саяхатшылардың мөлшері өте көп
Қаланың жоспарланғанына қарай жыл сайын желді болып тұрады
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Вена. Классикалық музыка астанасы өзіне 10,5 млн адамды тартады. Мұңда мұражайлар, картиналы галерея, опера театрлары, сарайлар, алаңдар көп. Классикалық музыка концертіне барумен қатар, көше музыканттарын да тыңдауға болады және веналық шұжықтардың, марципаңды конфеттер немесе или Захер тортын жееп, веналық кофе ішуге болады (кесте 11).
Кесте 11
Вена қаласының жақсы және жаман жақтары
Жақсы жақтары:
Жаман жақтары:
Өте дәмді тағамдар
Ыңғайлы транспорт жүйесі және қылмыс жоқ
Демалыс бағаларының төмеңдігі
Жұма-сенбі күңдері ғана түнгі уақыт жаңданады
Қала тек ырғақты демалысты ұнататыңдарға көбірек арналған
Ескерту - мәліметтер [13] негізінде автормен құрастырылған
Амстердам
Жалға алған велосипедтерді тебу, көше шамдары жанып тұратын аудаңды аралау, судан қаланың көрікті жерін тамашалау, жаңа бүр атқан қызғалдақтар гүлшоғын сатып алу, кофе-шоптарға бару - бұлар Амстердамға барғаңда орыңдалуы тиіс істердің тек аз ғана тізімі. Ол еуропалық қалалардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz