Әбу Наср Мұхаммад ибн Тархан ибн Узлағ әл- Фараби

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Әбу Наср әл-Фараби

Әбу Наср Мұхаммад ибн Тархан ибн Узлағ әл- Фараби (870,Отырар қаласы -
950, Сирия, Шам ) қыпшақ даласынан шыққан ұлы энциклопедист ғалым, ойшыл,
философ, математик, астролог, музыка теоретигі. Әскербасының отбасында
дүниеге келген. Отырар медресесінде, Шаш, Самарқан, Бұхара, кейін Харран,
Мысыр, Халеб, Бағдад шаһарларында білім алған. Әбу Наср әл- Фарабидің-
түркі ойшылдарының ең атақтысы, ең мәшһүрі, Әлемнің 2-ұстазы атанған
ғұлама. Оның заманы Жібек жолы бойындағы қалалардың, оның ішінде
Отырардың экономкасымен мен мәдениетінің дамыған кезіне дәл келді. Ә.Н. әл-
Фараби Орта Азия, Парсы, Ирак, араб елдері қалаларына жиһанкездік сапарлар
жасап, тез есейді. Ол жрлерде көптеген ғұламалармен, ойшыл- ақындармен,
қайраткерлермен танысып, сұхбаттасты. Тарихи деректер бойынша 70-ке жуық
тіл білген. Өздігінен көп оқып, көп ізденген ойшыл философия, логика,
этика, метафизика, тіл білімі, жаратылыстану, география, математика,
медицина, музыка салаларынан 164 трактат жазып қалдырды. Шығармаларында
көне грек оқымыстыларының, әсіресе, Аристотельдің еңбектеріне талдау
жасады.
Болашақ ғалым алғашқы сауатын туған жерінде өз тілімен ашса да, 12-16
жас шамасында керуенге ілесіп, білім іздеп Бағдадқа кетеді. Ә.Н. әл -
Фараби дүниеге келгенге дейін 126 жыл бұрын түркілердің мәени орталығы
болған Фараб қаласы бейбіт жолмен ислам дінін қабылдаған болатын. Ол кез
санасы ашық әрбір мұсыман ислам діні ғылымымен шұғылдануды парыз еткен.
Ә.Н. әл- Фарабидің араб тілді ғалымдар санатына қосылуы осы кезден бастау
алады.
Қасиетті Құран Кәрім тек діни қағидалар жинағы ғана емес, сонымен
қатар талай ілімнің құпия кілтін бойына бүккен ғаламдық кітап болғандықтан,
Ә.Н әл- Фараби бүкіл ислам ғалымдарына парыз болған- иджтихад және
муджтахид жолына түскен. Ә.Н. әл- Фарабидің философиялық көзқарасында басты
үш бағыт анық аңғарылады: ол дүниенің мәңгілігін мойындады; танымның
болмысқа тәуелділігін растады; ақыл-парасат туралы ілімді саралады.
Ә.Н. әл- Фарабидің философиялық көзқарасын тарихи жағдайда, оның өз
дәуірімен байланысты қарағанда ғана терең түсінуге болады. Ә.Н. әл-Фараби
өз заманындағы ғылымның барлық салаларынан, әсіресе, математика,
астраномия, физика, жаратылыстану ғылымдарынан көп мұралар қалдырды.
Ғылымдар тізбегі деген еңбегінде сол кездегі ғылымды үлкен- үлкен бес
салаға бөледі:
1) тіл білімі және оның тараулары;
2) логика және оның тараулары;
3) математика және оның тараулары;
4) физика және оның тараулары;
5) азаматтық ғылым және оның тараулары, заң ғылымы және дін ғылымы.
Ғалым бұл ғылымдардың бәрінің пәнін анықтап , қысқаша мазмұнына
тоқталады. Ә.Н, әл- Фараби математик ретінде өзара өзара тығыз байланысты
үш салада еңбек еткен.
Олар:
1) математиканың метадол. мәселелері;
2) математикалық жаратылыстану;
3) математиканың кейбір нақты тарауларының жасауға қатысуы.
Ол- алгебраны математиканың дербес бір саласы ретінде қарастырып ,
алгебра пәнін алғаш анықтаған оқымыстылардың бірі. Осыған байланысты Ә.Н.
әл- Фарабидің сан ұғымын оң нақты сан ұғымына дейін кеңейту туралы аса
маңызды идея ұсынды. Ғылымдардың шығуы деп аталатын трактатында
математиканың шығу тегі мен себептерін ашуға тырысады. Ә.Н. әл- Фараби
математиканың философиялық іргетасын қаласумен қатар,оны табиғат
құбылыстарын зерттеуге батыл қолданудың қажеттігін іс жүзінде танытты. Ә.Н,
әл- Фрабидің пікірінше, математика анық, ақиқат білімді береді және басқа
ғылымдардың дамуына күшті ықпал жасайды. Ә.Н. әл- Фарабидің математикалық
идеяларын, мұраларын Әбу-л- Уафа, Әбу Әли ибн Сина, Әбу Райхан Беруни, Омар
һайм сияқты шығыс ғұламаларымен қатар Роджер Бэкон, Леонардо да Винчи
тәрізді Еуропа ғалымдары да көп пайдаланған. Физика саласындағы Ә.Н. әл-
Фарабидің көрнекті еңбегі Вакуум туралы деп аталады. Мұнда ол вакуум жоқ
екенін ежелгі гректерде сирек кездесетін тәжірибеге сүйенген логиккалық
қорытындылар арқылы дәлелдеуге тырысқан.
Ғұламаның ғылыми- философиялық еңбектерін байыптап қайта қарау
барысында, оның педагогика ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.