ӘДЕБИЕТТАНУДЫҢ ЖАҢА БАҒЫТТАРЫ

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Ф-ӘД-001039

Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ ЖӘНЕ ШЫҒЫС ФИЛОЛОГИЯСЫ КАФЕДРАСЫ

Бекітемін

Қ.А.Ясауи атындағы
Халықаралық
Қазақ-
түрік университеті
филология факультетінің
деканы,

_______профессор Р.Б.Таукебаева

___ _______2013 ж.

ӘДЕБИЕТТАНУДЫҢ ЖАҢА БАҒЫТТАРЫ
пәнінің

СИЛЛАБУСЫ

Мамандық аты, шифры: 6МО20500 − филология (Қазақ тілі мен әдебиеті)
Оқу формасы: күндізгі
Курс 1, топ: МҚӘ-311

1 сем 2 сем Барлығы
Кредит саны 2 2
Сағат саны 90 90
Лекция: 15 15
Практ.семинар: 15 15
Лабороториялық
ОБМӨЖ: 30 30
МӨЖ: 30 30
Аралық бақылау 2 2
(АБ)
Қорытынды бақылау Емтихан Емтихан Емтихан

Силлабусты құрастырған: филол.ғ.д., профессор Еңсегенұлы Т.
Мекен жайы, тел. және Е-mail: Түркістан қаласы, Тұран жатақханасы,
113 бөлме

тел. 87054316539 etokbolat @mail.ru

Кафедрадағы жұмыс уақыты: сағат 9.00-16.00
СӨЖ қабылдау мен кеңес беру күндері, уақыты және орны: жұма,14.30-
15.25;
15.30-16,15. № 2 ғимарат, 223 дәрісхана.

Түркістан 2013

Силлабус 6МО20500 − Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы пәнінің типтік

бағдарламасы негізінде жасалынды.
Алматы, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің оқу-
әдістемелік
кеңес мәжілісінде талқыланып, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым

министрлігі пайдалануға рұқсат етілген.

Силлабус кафедраның ___ ____2013 ж. (хаттама № 1) мәжілісінде
талқыланды.

Кафедра меңгерушісі: _________ ф.ғ.к., доцент С.Ергөбек

Силлабус факультеттің ___ ____2013 ж. (хаттама № 1)ОӘК қаралып,
мақұлданды.

Оқу-әдістемелік кеңес төрайымы: _______ф.ғ.к., доцент С.Чаканова

Силлабус құрылымы университеттің № 1 хаттама ОӘК-де талқыланып,
қолданысқа ұсынылды.

1.КІРІСПЕ

Пән туралы қысқаша сипаттама: Әдебиеттанудың жаңа бағыттары
арнаулы курсын оқыту объектісі болып Қазақ әдебиеттану ғылымының туып,
қалыптасып, дамуы, бұл саланың кезеңдер бойынша бірнеше бөлім, тарауларға
топтастырылатыны шолу есебінде сөз болады.
Әдебиеттану ғылымын−әдебиет тарихы, әдебиет теориясы, әдебиет сыны
құрайды. Сондықтан әдебиеттану ғылымы сол салалармен тікелей сабақтас. Бұл
мәселенің сыр-сипатын ғылыми тұрғыда талдап түсіндіріп, әрқайсысының
өзіндік ерекшелігін көрсету басты міндет.
Қазақ әдебиеттану ғылымының туып, қалыптасуы кейінгі ғасырларда ғана
бой көрсетіп, қалыптаса бастағанымен, оның алғашқы нышандары тым әріде
жатқанын дәлелдеп айқындап алуымыз керек. Мәселен, ежелгі дәуірдегі қазақ
әдебиеті пайда болғанымен оған ғылыми тұрғыда баға берілмеді деп ешкім айта
алмайды. Атап көрсетсек, түркілерге ортақ мұра болып табылатын
шығармалардың бірсыпырасы шетел зеттеушілерінің тарапынан тиісті дәрежеде
сөз болғаны белгілі. Соған сәйкес, қазақ әдебиеттану ғылымының сыр-сипатын
ашу үшін бұл саланы да кезең-кезеңге бөліп қарастырған пайдалы. Бұл пәнді
оқыту осындай бағытта жоспарлы түрде жүргізіледі.

Курстың мақсаты:

−Әдебиеттанудың жаңа бағыттары қазақ әдебиеті шығармаларымен, қазақ
әдебиеті теорияларымен, қазақ әдебиеті сынымен жалғастыра отырып, ғылыми
тұрғыда саралау.
−Қазақ әдебиетін кезеңге бөліп сөз ету қалыптасқан жағдай болса,
әдебиеттану ғылымын да солай зерттеп бағасын беру көзделген.
−Әдебиеттанудың жаңа бағыттары заман барысындағы тарихи-әлеуметтік
жағдаймен сабақтастыра зерттеп бағалау негізгі нысана болып табылады.

Курстың міндеттері:

−Әдебиеттанудың жаңа бағыттары бірнеше кезеңге бөліп бағасы беріледі.
Мұндайда мынадай міндеттер бар:
−Ежелгі дәуірдегі әдебиеттің зерттелінуі
− Хандық дәуірдегі әдебиеттің зерттелінуі
−ХҮІІІ-ХІХ ғасырдағы әдебиеттің зерттелінуі
−ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің зерттелінуі
−Қазіргі дәуірдегі қазақ әдебиетінің зерттелінуі. Әрі қарай кезең-кезеңмен
қазақ әдебиеті қалай зерттелгені айқындалады.
Білімі:
Қазақ әдебиеттану ғылымы төл әдебиетіміздің туып, қалыптасып, дамып, қандай
биікке көтерілгенін көрсетеді және әдебиеттің барлық түрі мен жанрының қай
кезде қалай қалыптасқанын жеке-жек алып, шынайы бағасын береді, сонымен
бірге жетістігі мен олқы тұстарын да саралап, назарға ұсынады. Қазақ
әдебиеттану ғылымы болмаса төл әдебиетіміздің өсіп, өркендеуі, әлемге
танылуы, аса құнды жетістіктері байқалмас еді.
Қазақ әдебиеттану ғылымының түп-төркіні тым алыста жатыр, оның
алғашқы көріністерін қазақ әдебиетінің архетиптерінен, халық ауыз
әдебиетінен молынан табуға негіз бар. Одан кейін, қазақ әдебиеттану
ғылымының сүбелі тұстары көрші шетел әдебиетінен де көптеп кездеседі. Тек
соларды әлі де жинастырып, іздестіріп, зерттеп, бір жүйеге түсіру қажет-ақ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының толысып, өрістеуіне өзімізден шыққан
зиялы тұлғалар, әдебиет пен өнер қайраткерлері, ақын-жазушылар, осы саланың
белгілі зерттеушілері қомақты үлестер қосты. Қазақ әдебиеттану ғылымы
әдебиетіміздің барлық салаларының басын біріктіріп, шынайы бағасын беретін
ғылыми орта.
Білігі:
Әдебиеттану ғылымы аса маңызды саланың бірі.Атап көрсетсек, қазақ
әдебиеттану ғылымы нақты мәселелерді зерттеуде әдебиеттің ішкі даму
заңдылықтарын, жанрлардың ерекшеліктері мен туу, қалыптасу жолдарын
анықтауға батыл қадам жасап отыр. Әдебиетімізде зерттеліп жүрген проза,
поэзия, драматургия жанрлары сияқты әдебиет қазақ әдебиеттану ғылымының да
тарихы мен қалыптасу процестері, өзіне тән шығармашылық ғылыми мәселеклері
арнайы зерттеуді талап етеді. Сондықтан әдебиеттің басқа жанрларының ішкі
түрі, нақыштары тарамдала зерттеліп жатқан уақытта сол игі істі жүзеге
асырып отырған әдебиеттану саласының өзі тасада қалып қоюы орынсыз болар
еді. Оның да басқа жанрлар сияқты өзіне тән творчестволық, ғылыми
проблемалары, тарихы бар.
Бұл бағытта есте сақтайтын жәйттер бар. Кейбір жағдайда, әдебиет
саласындағылар әдеби сын мен әдеби зерттеушілерді ажырата алмай жатады.
Мәселен, зерттеуші ғалымдарды сыншылар қатарына жатқызады, соған орай бұл
мәселелердің ара жігін ғылыми негізде ажыратып, жұртшылықты қанықтырған
пайдалы.
Құзіреттері:
Әдебиеттану ғылымының құзіреттілігін жете ұғынып, пайымдап,
бағалай білу керек. Профессор Т.Кәкішевтің Әдебиеттану ғылымының туу
дәуірі. Бұл процесс 1917-13-937 жылдардың арасын қамтиды деген байламына
келісуге бола қоймайды. Себебі, көне түркі жазба мұралары бізге ортақ мұра
болып саналса, сол рухани дүниелер жайлы ой-пікірлер, зерттеу мақалалар
ерте кезеңде-ақ пайда болған жоқ па? Ең бастысы, түркі зерттеу ғылымының
басында тұрған, әдеби зерттеу, жинау саласында құнды еңбектер жазған ғұлама
М.Қашқари кітаптарын қайда жасырамыз?
Соған сәйкес, әдебиеттану ғылымының туып, қалыптасу дәуірін келте
қайыру іздену, зерттеу жасаудың кемшілігін танытады. Қажет десе, жасалған
рухани мұраларды, көркем шығармаларды жинастырып, топтап, саралап халыққа
ұсынатын, яғни әдеби көркем шығармалармен әуелі таныстыратын әдебиеттану
ғылымы.
Курс пререквизиттері:

1.Кеңес дәуіріне дейінгі әдебиеттану ғылымы
2.Абайтану ғылымының туып, қалыптасуы
3.Егемендік алғанға дейінгі әдебиеттану ғылымы
Постреквизиттер:

1.Кеңес дәуіріндегі партияның ХХ съезіне дейінгі әдебиеттану ғылымые
дейінгі
әдебиеттану ғылымы
2. Кеңес дәуіріндегі партияның ХХ съезінен кейінгі әдебиеттану
ғылымы
3.Егемендік алғаннан кейінгі әдебиеттану ғылымы

2. Жұмыс оқу жоспарынан көшірме

№ Семестрлер Аудитор. тыс сабақтар
лекция Практика Семинар Лабор. ОБМӨЖ МӨЖ
ІІ семестр 15 15 30 30

Барлығы 15 15 30 30

3. Лекцияның күнтізбелік-тақырыптық жоспары

Кредит, Әдебиеттер
№ Апта Лекция тақырыптары және оның жоспары сағат (әдебиет №,
саны
реті.
Тарауы
беті
1 1-апта 1.Кіріспе. Әдебиеттанудың жаңа 1 1,2,5,6,7,8
бағыттары жайлы жалпы шолу. ,9,10
2.Егемендік алғаннан кейінгі қазақ
әдебиеттанудағы жаңа бағыттар.
3.Қазақ әдебиеттанудағы жаңаша
бастамалар
4.ХХ ғасырдың соңғы онжылдығы мен ХХІ
ғасырдың алғашқы онжыдығындағы
әдебиеттанудағы атқарылған жұмыстар
2 2-апта 1.Ислам дәуіріне дейінгі әдебиет 1 6,7,8,9,10
2.Көне түркі руна жазба поэзиясының
зерттелуі
3.Қазақ әдебиеттану ғылымына негіз
қалаған Ресей ғалымдарының еңбектері
3 3-апта 1.Ислам дәуірінен кейінгі әдебиеттің 1 6,7,8,19,27
зерттелуі ,
2.ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде жарық 28
көрген Түркістан уәлаяты газеті мен
Дала уәлаяты газетінің әдебиеттану
ғылымының қалыптасуына ықпалы.
3.Түркістан уәлаяты газеті қазақ
әдебиеттану ғылымының мәдениетіне
серпіліс туғызды.
4 4-апта 1. Дала уәлаяты газеті жайлы зерттеу1 6,7,8,27,44
жасаған ғалымджардың еңбектерінің
мәні.
2.Профессор Қ.Бекхожин Дала уәлаяты
газетін зерттеуші.
3.Ү.Сүбаханбердина Дала уәлаяты
газетіндегі әдеби нұсқаларды жинап
жария еткен ғалым.
5 5-апта 1.Әдебиеттану ғылымын дамытуда 1 7,8,27,44
Ы.Алтынсарин, М.Ж.Көпейұлының қосқан
үлесі.
2.Ы.Алтынсарин Қазақ хрестоматиясын
ғылыми жүйемен жасаған тұлға.
3.М.Ж.Көпейұлының әдебиеттану ғылымына
қосқан үлесі.
6 6-апта 1. Айқап журналы мен Қазақ 1 7,8,27,28,4
газетінің әдебиеттану ғылымын 4
дамытудағы қосқан үлесі.
2. Айқап журналында жарияланған
әдеби зерттеу еңбектер.
3. Қазақ газетінде жарияланған әдеби
мақалалар.
7 7-апта 1.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеттану1 7,8,27,28,4
ғылымы. 4
2.Осы тұста әдеби зерттеу жұмысымен
айналыса бастаған зиялы тұлғалар.
3.ХХ ғасыр басындағы А.Байтұрсынұлының
баспасөзде жариялаған зеттеу
еңбектері.
8 8-апта 1.ХХ ғасыр басында жарық көрген қазақ 1 7,8,27,28,3
романдарының сипаты. 0
2.М.Дулатовтың осы тұста жазған әдеби
мақалалары.
3.А.Байтұрсынұлы мен М.Дулатовтың осы
тұста шығарған оқулық кітаптарының
мәні.
9 9-апта 1.Абайтану ілімінің негізінің қалануы.1 7,8,22,28,3
2.Абайтану ілімін қалыптастырудағы 5
М.Әуезов еңбегінің құндылығы.
3.Абайтану ілімі жайлы Қ.Жұмалиев,
Е.Ысмайыпов еңбектері.
10 10-апта1.Абай шығармаларын зерттеудегі соны 1 7,8,27,28,3
жетістіктер. 5
2.Абайтану ғылымын кезеңдерге бөлу.
3.Абай шығармаларын жинап, құрастыруда
Кәкітай Ысқақұлының еңбегі.
11 11-апта1.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің1 7,8,32,34,3
құрылымы, білім беру жолдары, кітап 5,36
шығару мәселесі.
2.Діни-ағартушылық бағыттағы ақындар
шығарған кітаптар.
3.Ағартушы-демократтық бағыттағы
ақын-жазушылар жариялаған кітаптар,
зерттеу мақалалар.
12 12-апта1.Қазіргі дәуірдегі қазақ әдебиетінің 1 33,34,35,39
даму кезеңдері.
2.Сюжеттік поэмалар, прозаның дамуы.
3.Әдеби сын, зерттеу еңбектер жайлы
талас пікірлер.
13 13-апта1.1941-1945 жылдар аралығындағы қазақ 1 34,35,37,38
әдебиетінің зерттелінуі. ,
2.Соғыс кезінде шағын жанрлардың алға 42
шығуы.
3.Соғыс кезіндегі проза, поэзия,
драматургияның зерттелінуі.
14 14-апта1.1946-1960 жылдардағы әдебиеттің 1 33,34,37,39
зерттелінуі.
2.Тың игеруге бір топ ақындардың қалам
тартуы, сол шығармалар жайлы зерттеу.
15 15-апта1.Әдебиеттегі дәстүр мен жаңашылдық. 1 33,34,35,36
Түр мен жанрдағы ізденістер. Осы тұста ,
көрінген қаламгерлер шығармаларындағы 37,38,43
ерекшелік, жылымық кезең сипаты. Осы
тұстағы әдебиеттану ғылымы.
2.Егемендіктен кейін туған романдардың
көркемдігі, сол жайлы зеттеген
ғалымдар.

4. Практикалық сабақтың күнтізбелік-тақырыптық жоспары

№ Апта Практикалық сабақ тақырыптары және оныңКредит,Әдебиеттер
жоспары сағат (әдебиет №,
саны беті,тарауы
1 1-апта 1.Кіріспе. Әдебиеттанудың жаңа 1 1,2,4,6,7
бағыттарының өзіндік ерекшелігі.
2.Егемендік алғаннан кейінгі
әдебиеттанудағы жаңа серпілістер.
3.Әдебиеттанудың жаңа бағыттарындағы
тың жетістіктер.
4.Әдебиеттанудың жаңа бағыттарындағы
тың ұсыныстар, жетістіктер, іркілістер.
2 2-апта 1.Әдебиеттану ғылымының арғы арналары 1 3,4,5,44
жаңа бағыттадың негізгі тірегі.
2.Әдебиеттану ғылымының салалары,
айырмашылығы. ХІХ ғасыр соңында жарық
көрген газеттердің әдеби-зерттеу
жұмыстарына ықпалы.
3 3-апта 1. Дала уәлаяты газетін зерттеген 1 5,7,27,8,44
Қ.Бекхожин еңбектерінің мәні.
2.Бұл газеттің негізгі мақсаты,
міндеті, кезеңі, атқарған қызметі.
4 4-апта 1.Қазақ әдебиеттану ғылымының негізін 1 1,2,27,28
қалауға үлес қосқан Ресей ғалымдары
2.ХІХ ғасырдағы Ш.Уәлиханов жинаған
қазақ халық ауыз әдебиеті, оның
жариялаған мақалалары
5 5-апта 1.М.Қашқаридің әдебиет жайлы 1 1,2,27,34,44
еңбектерінің тақырыбы, дәуірі.
2.М.Қашқаридің әдебиет жайлы жинаған
еңбектерінің түрі, жанры.
6 6-апта 1.Әдебиеттану ғылымына Ы.Алтынсариннің 1 7,27,44
қосқан үлесі.
2. Қазақ хрестоматиясы кітабына енген
әдеби шығармалар жанры.
7 7-апта 1. Дала уәлаяты газеті қазақ 1 1,2,5,6,7,8
хһалқының мәдениетін, әдебиетін
дамытушы.
2.Ү.Сүбханбердина Дала уәлаяты
газетін зерттеген ғалым.
8 8-апта 1.А.Құнанбайұлының газетте жарияланған 1 1,2,6,7,8
өлеңдері (ХІХ-ХХғ.!, сол жайлы зерттеу,
пікірлер.
2.М.Ж.Көпейұлының әдебиеттану ғылымына
қосқан үлесі.
9 9-апта 1. Айқап және Қазақ басылымдарының1 1,2,6,7,8
дәуірі, маңызы.
2. Айқап журналында жарияланған
ғылыми, сын мақалалар сипаты.
10 10-апта1.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеттану 1 7,8,34,44,45
ғылымы мен сыны.
2.ХХ ғасыр басындағы А.Байтұрсынұлының
зерттеу еңбектері.
11 11-апта1ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің 1 27,28,44,45
даму сипаты, кітап шығару мәселесі.
2.ХХ ғасыр басындағы демократ-ағартушы
бағыттағы ақын-жазушылардың шығарған
кітаптарына зерттеу.
12 12-апта1.Сюжетті поэмалардың туып, қалыптасуы,1 34,35,36,39,42
ерекшелігі, зерттеген ғалымдар.
2.Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиетінің
зерттеліну сипаты.
13 13-апта1.1941-1945 жылдардағы поэзияның 1 34,35,36,37,38
зерттелуі, әдебиеттану саласының
ілгерілеуі, Ресей ғалымдарының
еңбектері.
2.Осы тұстағы әдебиетті зерттеген
ғалымдар еңбегі.
14- 14-апта1.С.Мұқановтың зерттеу еңбектерінің 1 34,35,36,38,40
маңызы.
2.Б.Кенжебаевтың зерттеу еңбектері
15 15-апта1.1960-1990 жылдардағы әдебиеттану 1 34,35,37,39,40
ғылымына үлес қосқан ғалымдар. ,43
2.Қ.Жұмалиев, Е.Ысмайылов,
Т.Нұртазиндердің зерттеу еңбектері.

5.Лабораториялық сабақтың күнтізбелік-тақырыптық жоспары

Оқу жоспарында лабораториялық сағат қарастырылмаған.

6. Магистранттардың өзіндік жұмыс (МӨЖ) тақырыптары

Тапсырманы Тапсырманы Тапсырманы
орындау қабылдау қабылдау
№ МӨЖ тақырыптары формасы(реферат, мерзімі орны(каб.
баяндама, ғылыми №, уақыты
талдау,эссе,құрал
жасау т.б.)
1 Әдебиеттанудың Сұрақ пен жауап, Сәрсенбі 212
философиялық әдістемелік сұхбаттасу 2 сағат дәрісхана
мәселелері
2 Көркем әдебиет туралы Сұрақ пен жауап, Сәрсенбі 212
ой-толғамдар сұхбаттасу 2 сағат дәрісхана
3 Әдебиет халықтығы, ұлттықОртақ сұрақ Сәрсенбі 212
төңірегіндегі сұхбат2 сағат дәрісхана
сипаты
4 Көркем шығарманың Қойылған сұрақ Сәрсенбі 212
композициясы мен сюжеті бойынша сұхбат 2 сағат дәрісхана
5 Поэзия мен көркем сөз Ғылыми талдау жасау Сәрсенбі 212
2 сағат дәрісхана
6 Дәстүр және жаңашылдық Сұрақ пен жауап, Сәрсенбі 212
мәселесі сұхбаттасу 2 сағат дәрісхана
7 Өлең құрылысы, шумақ Ғылыми талдау жасау Сәрсенбі 212
пен тармақ 2 сағат дәрісхана
8 Әдебиеттің тектері мен Сұрақ пен жауап, Сәрсенбі 212
түрлері сұхбаттасу 2 сағат дәрісхана
9 Көркем бейне, оның жасалуСұрақ пен жауап, Сәрсенбі 212
жолдары сұхбаттасу 2 сағат дәрісхана
10 Көркем шығарманың Сұрақ пен жауап, Сәрсенбі 212
тақырыбы сұхбаттасу 2 сағат дәрісхана
11 Көркемдік әдістердегі Ғылыми талдау жасау Сәрсенбі 212
әдеби бағыт пен ағымдар 2 сағат дәрісхана
12 Стиль−өнер ерекшелігі Ортақ сұраққа жауап Сәрсенбі 212
2 сағат дәрісхана
13 Абайдың ақындық әлемі Сұрақ пен жауап, Сәрсенбі 212
сұхбаттасу 2 сағат дәрісхана
14 Әдеби сынның туып Сынның ерекшелігін Сәрсенбі 212
қалыптасуы ашу 2 сағат дәрісхана
15 Ақын, жыраулар шығарма Ғылыми талдау жасау Сәрсенбі 212
бейнелілігі 2 сағат дәрісхана

7. Оқулықтар мен WEВ сайттар тізімі

Негізгі:

1. Қазақ Совет энциклопедиясы. ІІ-т, 485 б, 3-том 560 б.
2. Еңсегенұлы Т. Көне түркі руна жазба поэзиясы. Бірінші кітап. А:
Білім,2007
3. Большая советская энциклопедия. Т.2.−М: Сов.энц.,1970.
4. Философский энциклопедия. Словарь.−М: Сов.энц.,1989.
5. Юнг К.Г. Человек и его символы.−С.Пет: БСК;1996.
6. Ждан А.Н. История психологий.−М: мос.унив.1990.
7. Античная литература.−М: Просв.1986.
8. Современный философский словарь.−М: из.Панпринт,1998.
9. Миф народов мира. Энциклопедия. Т.1, сов.энц.1987.
10. Философский словарь.−М: из. Паллит, 1991.
11. Гримак Л.П. Общение с собой.−М: из. Поллит.1983.
12. Майтанов Б. Көркемдік нәрі.−А: Жазушы,1983
13. Лосев А.Ф. Философия. Мифология.Культура.−М: Поллит,1991.
14. Пятигорский А. Мифологические размышления.−М: ЯРК,1996.
15. Қазақ Совет энциклопедиясы. 8-том.−А: 1976.
16. Айтматов Ш. Ақ кемек.−А: Жазушы, 1973.
17. Еңсегенұлы Т. Қазақ әдебиетінің архетиптері: Авеста−түркілерге ортақ
мұра.−А: Тоғанай Т, 2011.
18. Брагинский И.С. Из историй таджикской народной поэзии.−М: АНСССР,
1956.
19. Толстов С.П. По следам древнехорезминской цивилизаций. М-Л:
АНСССР,1948.
20. Қазақстан тарихы.−А: Дәуір,1994.
21. Авеста. Избранные гимны.−М: Дружба народов, 1993.
22. Бертельс Е.Э. История персидско-таджикской лиетартуры.−М:
Вос.Лит,1960.
23. Струве В.В. Этюды по историй.−Л: Наука, 1968.
24. Дьяконов И.М. История Мидии.−М-Л: АНСССР,1956.
25. Жұмаділұлы Қ. Азат елдің әдебиеті. Қазақ әдебиеті 28.02.1992.
26. Ысқақұлы Д. Сынталқы. Алматы:2005.
27. Еңсегенұлы Т. Күлтегін жазба ескерткіші... А: Тоғанай Т, 2012.
28. Еңсегенұлы Т. Көне түркі руна жазба поэзиясы.Екінші кітап. Көне түркі
жазба өлеңдері.А: Білім,2008.
29. Еңсегенұлы Т. Қорқыт ата әлемі. Бірінші кітап. Қорқыт−тәңірлік дін−
Авеста және қазақ философиясының төркіні. А: Білім, 2000.
30. Еңсегенұлы Т. Ырқ бітіг−түркілердің философиялық өлеңдер жинағы. А:
Тоғанай Т, 2012.
31. Еңсегенұлы Т. Атамұра. Көне түркі эпостық шығармалары. А: Ғылым,
1997.
32. Молдаханов Ә. Абай, Шәкәрім, Әуезов дәрістері.А: 2011.
33. Шәкәрім әлемі. Таным ме тағылым. А: 2008.
34. Әбдиманұлы Ө. ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.А: 2012.
35. Қабдолов З.Сөз өнері. Қазақ университеті. А: 1992.
36. Қирабаев С. Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті.А: 2003.
37. Еңсегенұлы Т. Көркем ойдың көкжиегі.А: Арыс, 2011.

Қосымша:

1. Веселовский А.Н. История поэтика.−М: Выс.школа, 1989.
2. Қоңыратбаев Ә. Қазақ фольклорының тарихы.А: Ана тілі,1991.
3. Кәкішев Т. Ққазақ әдебиетінің сынының тарихы.−А: 2002.
4. Нұрғалиев Р. Поэтика драмы.−А: Жазушы,1979.
5. Поспелов Г. Теория литературы.−М: 1978.
6. Хализев В. Драма как род литературы.−М: 1986.
7. Хализев В. Теория литературы.−М: 1999.

8. Бақылау түрлері
түрі мен өткізу мерзімі (семестр) көрсетіледі
Бақылау түрлері І семестр ІІ семестр Барлығы
Аралық бақылау 2 - 2
(АБ)
Қорытынды бақылау Емтихан - Емтихан

9. Магистрант білімін бағалау ережесі:

Әріп жүйесі Балл Пайыздық мазмұны Дәстүрлік жүйе
бойынша баға бойынша баға
А 4,0 95-100 Өте жақсы
А- 3-67 90-94
В+ 3,33 85-89
В 3,0 80-84 Жақсы
В- 2,67 75-79
С+ 2,33 70-74
С 2,0 65-69
С+ 1-67 60-64 Қанағаттанарлық
Д+ 1,33 55-59
Д 1,0 50-54
Ғ 0 0,49 Қанағаттанарлықсыз

10. Кафедра және оқытушы тарапынан магистрантқа қойылатын талаптар:

Магистрант мынадай талаптарды орындауы тиіс:
•Сабақтан қалмау, кешікпеу;
•Сабақ үстінде өзге тақырыпта әңгімелеспеу және ұялы телефонды ажыратып
қою;
•Бақылау жұмыстары кезінде кітап, қағазға түсірілген мәліметтерді
пайдаланбау, өзгеден көшірмеу;
•Реферат, баяндама, ғылыми талдау, құрал жасау, эссе жұмыстарын орындауда
өзге авторлардың материалдарынан көзбе-көз көшірмеу;
•Курстары мен оқытушыларға шыдамды кішіпейіл, мейрімді болу;
•Ұжымдық жұмыстарға араласып, білімді, тәлімді ұрпақ болып қалыптасуға
ұмтылыс жасау.

Әдебиеттанудың жаңа бағыттары
МОӨЖ тапсырмалары және оны орындау кестесі

№ Тапсырмалардың тақырыбы Сағат Бақылау түрі Өту
саны мерзімі
1 2 3 4 5
1 1.Орта Азия Қазақстан елінің ежелгі2 Конспект 1-апта
тарихы, мәдени мұралар туралы тапсыру, тақырып
пікірлер. бойынша
2.Әдебиеттің тектері мен түрлері. ауызша сұрау
жүргізу.
2 1.Түркі жазба ескерткіштерінің 2 Тақырып бойынша 2-апта
қазақ әдебиеті тұрғысынан конспект
зерттеудің барысы. тексеру, тақырып
2.Көркем бейне, оның жасалу бойынша ауызша
жолдары. сұрау
3 1.ҮІ-ІХ ғасырлардағы түркі әдебиет 2 Берілген тасырма3-апта
ескерткіштері. Түркі қағандығы. бойынша
2Дәстүр мен жаңашылдық мәселесі. талқылау,
негізгі мәтінмен
таныстыру
4 1.Енисей, Талас, Турфан бойындағы 2 Конспект тексеру4-апта
көне түркі руна жазбаларының бойынша ауызша
зерттелуі. сұрау
2.Көркем бейнені жасаудың
тәсілдері, жазушы шеберлігіне
байланысты.
5 1.Орхон бойындағы Күлтегін, Білге 2 Көне түркі руна 5-апта
қаған, Тоныкөк, Онгин, Күлі-Чұр жазба мұралары
жазба дастандарының зерттелуі, жайлы
маңызы, көркемдігі. жинақталған
2.Стиль−өнер ерекшелігі негізгі
мәтіндерді
көрсету
6 1.Оғызнама эпосының сипаты. 2 Тыңдаушылардың 6-апта
Шығарманың көркемдігі, қазақ тақырыпты
әдебиетімен сабақтастығы. Қорқыт игеруін бақылау
ата кітабының зерттелуі, ондағы және түсіндіру,
басты тұлғалар бейнесі, шығарма коллоквиум
көркемдігі. Әбу Насыр әл-Фарабидің өткізу.
әдеби еңбектері. Рефераттарды
2.Әдеби сынның жаңа бағыттары қорғау.
7 1.Х-ХІІ ғасырдағы әдебиет. Түркі 2 Талқылау, 7-апта
әдеби тілінің, жазуының қалыптасу пікірталас.
қарсаңындағы тарихи-әлеуметтік Магистранттардың
жағдай. тақырыпты
2.Абайтану ғылымының туып игеруіне бақылау
қалыптасуы. жасау.
8 1.Қ.А.Ясауи−сопылық мистикалық 2 Конспект 8-апта
әдебиеттің танымал өкілі. ХІІ тексеру, тақырып
ғасырдағы суфизм әдебиеті. бойынша бақылау
2.Монолог қалай жасалынады. жасау
9 1.Жүсіп Баласағұнидің Құтты біліг2 Тақырып бойынша 9-апта
шығармасының зерттелуі, дастанның конспект
құрылысы, сюжеті. тексеру.
2.Көркем шығарма жасауда
қолданылатын тәсілдер.
10 1.М.Қашқари ұлы филолог, ауыз 2 Магистранттардың10-апта
әдебиетін жинап зерттеуші. Оның тақырыпты
өмір сүрген дәуірі. М.Қашқаридің игеруіне бақылау
Диуани лұғат ат-түрік шығармасының жасау, қосымша
зерттелуі. түсіндіру
2.Көркем әдебиет туралы эстетикалық жұмыстарын
ой-толғамдар. жүргізу
11 1.Ахмет Йүгінеки ХІІ және ХІІІ 2 Тақырып бойынша 11-апта
ғасырлар аралығында өмір сүрген аса конспект тексеру
көрнекті ақын.
2.Әдебиеттің халықтығы, ұлттық
сипаты.
12 1.ХІІІ-ХҮ ғасырлардағы әдебиет. Сол2 Магистранттардың12-апта
кезеңдегі тарихи-әлеуметтік жағдай. тақырыпты
Алтын Орда дәуірінің мәдениеті мен игеруіне бақылау
әдебиеті. Осы тұста жасалған көне жасау, қосымша
түркі шығармалары. түсіндіру
2Көркем шығарманың композициясы мен жұмыстарын
сюжеті. жүргізу
13 1.Рабад Огузидің Хисса-сул әнбия 2 Конспект 13-апта
шығармасының зерттелінуі, ондағы тексеру,
ертегі-аңыз, хисса-хикметтерге монография,
талдау жасау. оқулықтарды
магистранттардың
игеруін бақылау
14 1.Хорезмнің Мұхаббатнама 2 Магистранттардың14-апта
дастанының зерттелінуі, құрылысы, көне түркі
сюжеті. мұраларының
2. Әдебиеттанудағы жаңа ішіндегі
бағыттардың қалыптасып, өрістеуі. классикалық
шығармаларды
қалай игергенін
бақылау.
15 1.Сайф Сарай−Алтын Орда әдебиетінің2 Магистранттарға 15-апта
көрнекті өкілдерінің бірі. Сайф түп нұсқада
Сарайдың Түрік тіліндегі Гүлстан жазылған
қолжазбасының табылуы, оның шығармаларды
зерттелінуі. ұсынып, игеруіне
2.Егемендік алғаннан кейін жазылған көмектесу.
романдардың зерттелу деңгейі.

Әдебиеттанудың жаңа бағыттары
пәні бойынша лекция тезистері

Еңсегенұлы Т.

Әдебиеттанудың жаңа бағыттары
пәнінің лекция тезистері

1-лекция
Лекция тақырыбы: Әдебиеттану ғылымының ерекшелігі, міндеті мен мақсаттары
Лекция жоспары:
1.Әдебиеттанудың ғылым ретінде зерттейтін мәселелері.
2.Әдебиет теориясының әдебиеттану ғылымындағы жетекші сала екендігі, оның
мәнісі.
3.Әдебиет теориясының эстетика, өнер теориясы, философия, т.б. ғылымдармен
байланысы.
4.Қазақ ұлттық әдебиеттану ғылымының қалыптасу тарихына қысқаша шолу.

Лекция мақсаты: Әдебиеттану ғылымының ерекшелігін, міндеті, мақсаты,
құрылымы жайлы айқын тұжырым жасау.
Лекция мазмұны:
Әдебиеттану−көркем әдебиеттің туу тегін, даму заңдылығын зерттеп,
әлеуметтік мән-мағынасын, эстетикалық сипатын ашатын ғылым, сөз өнерінің,
көркемдік ой толғанысының ерекшеліктері. Шығу тегі, құрылысы және әдеби
шығармагылықтың атқарар міндеті мен әсері, оның даму заңдылығының даралық
және жалпылық сипаты туралы білім жиынтығы, қысқасы, көркем әдебиет пен
творчестволық процесті зерттеудің принципі мен әдісі жайындағы ғылым.
Әдеби шығарманы, көркемдік шығармашылықты әр қырынан жан-жақты
зерттеу процесі күшейіп, әдебиеттанудың түр-тегі молаяды, эстетикалық
ауқымы кеңи түсті. Әдебиет теориясы−әдебиеттің болмысы мен бітімін, әдеби
шығарманың сыры мен сипатын, әдеби дамудың мағынасы мен сипатын, әдеби
дамудың мағынасы мен мәнін байыптайды. Сөз өнерінің ерекшеліктерін,
қоғамдық ролін, көркем шығарманы танудың принциптерін, талдауын, әдістері
мен методологиясын, әдеби жанрлар мен оның түрлерін, өлең жүйелерін
талдайды.
Әдебиеттанудың зерттеу объектісінің негізгі көзі−әдебиет, әдеби
шығарма, әдеби процесс. Әдебиет дегенге, оның тағы да үш түрлі, яки таным
тарапындағы, тәрбие саласындағы және эстетикалық мәні мен мәнісі дара-дара
сараланады. Әсіресе, эстетикалық табиғатына ерекше назар аударылады.
Соның ішінде әдебиет теориясы − әдебиеттану ғылымының ең негізгі
саласының бірі. Әдебиеттің теориясын жақсы білу−әдеби шығарманың идеалық-
көркемдік қасиетін жете түсіну үшін керекті шарт. Ал әдебиеттің тарихшысы
сыншысы, не зерттеушісі болам деушілер үшін бұл одан да бетер қажет,
өйткені көркем шығармаға ғылымдық талдау беру, әдебиеттік процесті дұрыс
бағалау−тек әдебиет теориясын жақсы білгенде ғана мүмкін. Әдебиет
теориясы−ең керекті, жетекші құрал.
Көркем әдебиетті тану, жақсы түсіну үшін де, жаңа шыққан еңбектерге
жазылған сындардың дұрыс терістігін аңғару үшін де әдебиет теориясымен
қарулану керек. Әдебиет теориясы жжайлы еңбек жазу өте қызықтылығы, мәнінің
зорлығымен қатар мейлінше қиын. Өйткені ол әдебиеттің өзіне тән
ерекшеліктерін тануды, көркем әдебиеттің кейбір мәселелеріндегі көзге
ілікпестей, байқалмастай өзгешеліктерді шатастырып алмауды талап етеді.
Аристотельдің Поэтикасы әдеби-теориялық ой-пікірдің ең биігі
саналады. Оның себебі Аристотельдің бұл еңбегі грек елінің Гомер, Эсхил,
Аристофан тәрізді ұлы ақын драматургтердің жазушылық тәжірибесіне
негізделгендігінен, өзінің теориялық көзқарасын, талдауларын сол құнды
әдеби материалдарға сүйенгендігінен еді. Ол жазушылардан қалған қымбат
дүниелер кейінгі ғасырларда да өзінің мәнін жоғалтпады. Бұл Аристотельдің
әдебиет теориясы жөніндегі еңбегін өте құнды еткен ең негізгі жәйттің бірі
болды.
Әдеби-теориялық мәселелердің екінші бір дами түскен кезеңі ХҮІІІ
ғасыр болды. ХҮІІІ ғасырда әдебиеттің теориялық мәселелеріне айрықша көңіл
бөлініп, тарихи мәні зор әдеби еңбектер жарыққа шықты. Орыс ғалымы
М.В.Ломоносовтың әр алуан ғылым саласында айтқан даналық пікірлері, ашқан
жаңалықтары көп болды. Ол әдебиеттьің тарихи мәні, теориясы туралы да
келешек үшін тамаша құнды еңбектер қалдырды. Орыстың ұлы революционері және
жазушысы А.Н.Радищев те әдеби-теориялық мәселелерге зор көңіл бөлді.
Жазушыоардың өмір құбылысы шындық тұрғыдан суреттеуді талап етті.
Әдебиеттің реориялық негізгі мәселелеррін материалистік негізде терең
толғап, кеңінен шешкен орыс халқының ұлы демократтары В.Г.Белинский,
Н.Г.Чернычевский, Н.А.Добролюбов, Салтыков-Щедрин, Некрасовтар болды.
Оқырман, айтарлық бір роман оқыды. Кітаптың кей жеріне қызықты, кей
жерінен жалықты. Бір алуан беттер оны әр түрлі күйге салды: қунатты,
ренжітті, күлдірді, жылатты, әйтеуір тебірендірді, толғандырды да
ойландырды. Сонымен ол әлгі романды оқып бітірді. Соңғы бетін жапты. Ал
қалай екен? Роман ұнады ма, ұнамады ма?
Осының өзі әрі оңай сұрақ, әрі қиын сұрақ. Роман несімен ұнады немесе
неменеге ұнамады? Бұл қиын сауал. Алдымен осы сауалға жауп берер оқырманның
әдеби сауаты қандай? Шын мәнінде шынайы көркем шығарманың дүниеге келуі
−бүкіл қоғамның рухани өміріндегі, параст әлеміндегі бүтін бір оқиға. Роман
тәрізді күрделі кесек шығарма туды ма, онда біздің мәдени тіршілігімізде
бір мәнді, маңызды оқиға болып өтті деп білу керек. Біз жоғарыда айтқан
романның байыбына бару дегеніміз−осы болып өткен мәнді маңызды оқиғаның
байыбына бару деген сөз.
Ол үшін, тым болмаса, мына бес түрлі нақты сұраққа жауп іздеп табу
керек. Қандай оқиға болды? Қалайша болды? Кімдердің басында болды? Болған
оқиға қалай баяндалған? Ол оқиғаға автордың көзқарасы қандай? Бірінші
сұракққа жауап беру, яки қандай оқиға болғанын айту−сол шығарманың тақырыбы
мен идеясын сөз ету. Екінші сұраққа жауап беру, яки оқиғаның қалайша
болғанын айту−шығарманың сюжеті мен композициясын сөз ету.
Үшінші сұраққа жауап беру, яки оқиға кімдердің басында болғанын
айту−шығарманың тип пен характер жайын сөз ету.
Төртінші сұраққа жауап беру, яки оқиға қалай баяндалғанын
айту−шығарманың тілі мен суреткердің стилін сөз ету.
Бесінші сұраққа жауап беру, яки болған оқиғаға автордың көзқарасын
айту−суреткердің дүниетанымы мен көркемдік әрі мәселесін сөз ету.
Міне, осылардың бәрін тек әдебиет теориясын білген адам, сол арқылы өз
заманының талабы дәрежесінде өзінің эстетикалық талғамын қалыптастырған
адам ғана істей алады.

Бақылау сұрақтары:
1.Әдебиеттану ғылымының құрылымы қандай?
2.Әдебиетті талдауда теорияға сүйену себебі не?
3.Әдебиеттану ғылымының қалыптасу дәуірін атау
СӨЖ тақырыптары:
1.Әдебиеттегі жаңа бағыттарды табу жолдары
2.Әдебиет теориясының туып, дамуы
3.Қазақ әдебиетіне орыс ғалымдарының ықпалы
Әдебиеттер:
1.Әуезов М.О. Әдебиет тарихы. А: 1991
2.Байтұрсынов А. Әдебиет танытқыш. Шығармалары, А: 1989
3.Әдеби мұра және оны зерттеу.
4.Әдебиеттану. Терминг сөздігі. А: 2006

2-лекция
Лекция тақырыбы: Көркем әдебиеттің ерекшелігі. Образ және образдылық
Лекция жоспары:
1.Өнердің бір түрі ретіндегі сз өнерінің өзіндік ерекшеліктері. Сөз
өнерінің образдық-суреттілік табиғаты
2.Образдылық−көркемдік сырлары
3.Көркем бейненің танымдық, эстетикалық, философиялық мәні
4.Көркем образдың нақтылық, жалпылық қырлары.
Лекция мақсаты: Көркем образдың, көркем бейненің сырын ашу.
Лекция мазмұны:
Әдебиет туралы жалпы түсініктердің бәрінің келіп құйылар арнасы,
әдебиет туралы ғылымның ең басты және өзекті мәселесі−образ және
образдылық. Бұл мәселені дұрыс таратып түсіну үшін, әуелі, әдебиеттің
объектісі−өмір болғанда, предметі−адам екенін ескеру керек.
Баяғы Аристотель заманынан күні бүгінге дейін адам өмірінен тыс
ешқандай сөз өнерінің де, өнер туындысының да болмайтынын дәлелденген
үстіне дәлелденіп жатыр. Әдебиеттің обьектісі предмет арқылы, яки сз
өнеріндегі өмір шындығы тек адам арқылы, адам образы арқылы ғана көркем
жинақтау дәрежесіне көтеріле алады. Өнер туындысының бәріне ортақ
мазмұн−адамның ойы, арманы, құштарлығы, мұраты, өнер туындысының қандай
түрі болсын, әрқайсысы өз тілінде өмірдегі, қоғамдағы адам тіршілігінің
мәні мен мағынасын ғана баяндап жатады. Кез келген әдеби шығарманың бетін
ашсақ болғаны, іздеп табарымыз, тауып толғанарымыз−адам тағдыры,
адамгершілік сыры. Адам тағдыры−жазушы үшін шығарма арқауы ғана емес,
өмірді көрген тірі адамдар туралы, олардың хал-күйі, кескін-кейпі туралы
тебірене, толғана ойланудан көбіне суреткердің сол адамдар өміріне қоғам
туралы көзқарасы қалыптасады.
Әдебиеттің предметі−адам дегенде, әңгіме дайын әдеби қаһарман жөнінде
ғана емес, қалмагердің сол қаһарманды жасау үстіндегі барлық творчестволық
әрекетінің ойы-қыры, қия-қалтарысы туралы болуға тиіс.
Белгілі бір дәуірлік шындықтан кркем шығарма туғызу үшін, бәрінен
бұрын материал керек. Ал материал табудың суреткерлік тәсілі−сол дәуірдегі
адам тағдырын қазу, қопару, тірі құжаттарды зерттеу. Өмірмен осылайша қоян-
қолтық келген жағдайда ғана суреткердің творчестволық фантазиясы қимылға
көшеді.
Ойдан шығару−образға апарар жол, суреткердің ойдан шығаруы жоқ
дәрежеде әдебиеттегі ұғым болуы мүмкін емес. Өйткені суреткер ойдан шығару
арқылы суреткерлік көркем образдың эскизін алдымен өзі ойша көріп алады.
Суреткердің өз ойында нақты түрде мүсінделмеген, суреткердің көз алдына
затты түрде елес бермеген бейне оның шығармасында тірі қаһарманға айналуы
мүмкін емес. Образдың қазақшасы−көркем бейне. Бұл−кеңірек ұғым. Ең
қарапайым мағынасында образ−суретті сөзх. Мысалы:
Күлімсіреп аспан тұр,
Жерге ойлатып әр нені.
Аспан күлімсіреп тұр дегенде Абай, әрине, аспанның ашық, нұрлы екенін
айтып отыр.Бірақ аспан ашық деген сөздің әсері аспан күлімсіреп тұр
дегендей болмас еді. Өйткені алдыңғысы әншейін хабар, ауызекі айтыла салған
сөз ғана да, соңғысы−сөзбен салынған сурет. Бұл әрі нақты, әрі затты. Бұл
−бедерлі бейне, көркем образ.
Әдеби шығарма, оның ішінде өлең арқылы жасалған көркем бейне
болмаса, мысалы, даланың селеуі, шеңгелі мен шиі мынадай тірлікке, әрекетке
ме бола алмас еді.
Елсіз жер... еңіреген інгенде күй,
Селеулер жел аятқан билеген би.
Аулақта қорқақ қоян зар тыңдаған,
Тұқырап қала берген шеңгелмен ши.
Жансыз табиғатқа жан бітірген ғаламат сурет! Кең дала күйге толы.
Еңіреген інгеннің қасіретін, зар тыңдаған қоянның қайғысын өз алдына
қойғанда, өлі ұйқыдан елгезек жел оятқан селеудің биін әрі назға, сазға
елтіп, әрі ойға, мұңға батып, тым-тырыс тұқырып қалған шеңгел мен шидің
күйін қараңыз... Лириканы әркім өзінше ұғып, оңаша тұщынбаса, оны ежіктеп
түсіндіріп жату қажет. Өлеңге қара сөзбен комментарий беру келіспейді.
Образдылық−суреткерлік, сөздегі сурет. Осындай түп-төркіні бейнеден,
суреттен шыққан әр сөз өзара қатар түзеп, тіркес құрағанда, бір түрлі бір
қиял жетпей қызық айнаға айналып, оның бетіне ақиқат шындықтың өзгеше айшық-
өрнегі, сурет-сәулесі түсетін тәрізді. Образдылық осылай пайда болады.
Гималай−көктің кіндігі,
Гималай−жердің түндігі.
Бұл−метафора тәсілімен жасалған сурет; екі нәрсе қатар қойылып, бір-біріне
баланады, өзара сәуле түсіреді, сол арқылы оқырманның көз алдына үшінші
нәрсенің суреті жайылады. Байқап қарасақ, образдылық дегеннің өзі әр сөзге
оның о бастағы заттылығын қайтып беретін секілді, сөйтіп затты сөзді нақты
суретке айналатын тәрізді.
Образдың түрлерін белгілеудің бірнеше (әдістік, тектік, тәсілдік)
факторлары бар. Көркемдік әдіс тұрғысынан келгенде, образ екі түрлі
романтикалық образ, реалистік образ. Әдеби тек тарапынан келгенде, образ үш
түрлі: эпикалық образ, драмалық образ. Ал жалпы жасалу тәсілдеріне бақсақ,
образ тағы да бірнеше түрлі: юморлық образ, сатиралық образ, фантастикалық
образ, трагедиялық образ, геройлық образ т. б. Осылардың әрқайсысының өзіне
тән ерекшеліктері бар, оны білу әдебиетшіге ауадай қажет.
Романтикалық образ−әдебиеттегі адам бейнесінің байырғы түрлерінің бірі.
Бұл образдың алғашқы үлгілері баяғы көне дүние әдебиетінде, оның әрі
өнген топырағы, әрі байлық қоры боп табылатын мифте, қала берсе, қай
халықтың болса да ауыз әдебиетінде жатыр. Әрқашан алға, алысқа, арманға
асыққан халықтың қиялы да телегей-теңіз. Ал романтикалық образдың негізінде
қиял жатады. Романтикалық образ өмірдегі болған немесе бар деректен гөрі
өмірде әзірше жоқ, бірақ болатын дерекке негізделеді. Қазақ әдебиетіндегі
романтикалық образдың ежелгі түрі халық ертегілері мен аңыздарында,
батырлық дастандары мен тарихи жырларында жасалды. Сонау Желаяқ пен
Көрегеннен, Саққұлақ пен Таусоғардан бастап Алдар Көсе мен Асан қайғыға
дейін, одан Алпамыс пен Қобыландыға, Тарғын мен Қамбарға дейін қазақ
фольклорындағы романтикалық образдың небір ғажайып үлгілерін көруге болады.
Абайдан бергі жаңа, жазаб әдебиетімізге келетін болсақ, Шәкәрім
Құдайбердіұлы мен Мағауия Абайұлының, Ығылман Шөреков пен Мқхамеджан
Сералннің, Сұлтанмахмұт Торайғыров пен Мағжан Жұмабаевтың поэма
дастандарында да талай тамаша романтикалық образдар жасалған. Сәбит
Мұқановтың Сұлушашы мен Жұмағали Саиннің Күләндасы, Әбділдә Тәжібаевтың
Абылы мен Қасым Аманжоловтың Абдолласы−қазіргі қазақ совет әдебиетіндегі
іөптен-көп романтикалық образдардың жекелеген қадау-қадау үлгілері ғана.
Әйтпесе, бұл тізім ұзара береді.

Бақылау сұрақтары:
1.Әдебиеттану ғылымының құрылымы қандай?
2.Әдебиетті талдауда теорияға сүйену себебі не?
3.Әдебиеттану ғылымының қалыптасу дәуірін атау
СӨЖ тақырыптары:
1.Әдебиеттегі жаңа бағыттарды табу жолдары
2.Әдебиет теориясының туып, дамуы
3.Қазақ әдебиетіне орыс ғалымдарының ықпалы
Әдебиеттер:
1.Әуезов М.О. Әдебиет тарихы. А: 1991
2.Байтұрсынов А. Әдебиет танытқыш. Шығармалары, А: 1989
3.Әдеби мұра және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.