Әлеуметтанудың категориялары

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Әлеуметтанудың объектісі пәні мен әдістері.

1. Әлеуметтанудың объектісі пәні мен әдістері. Әлеуметтану уғым лотын тілінің Sociltas қоғам және гректің Logos- ілім уғым деген сөзінен шыққан. Сациалогия яғни әлеуметтану қоғамының пайдо болуының ондағы әлуметтік байланыс қатынастардың алуан түрлі әлуметтік адам бірліктерінің уйым мекемелердің институттардың қубылыстардың процестердің дамуның жалпы заңдылықтарын зертейтін ғылым. Әлеуметтану уғымын 19 ғасырдың ортасында

атақты француз әлеуметтанушысы Огюст Конт енгізді. Оның алғашқы мазмуны

қоғамтану болатын. Объект дегеніміз бізді қоршап турған объективтік нақтылы

өмір ол қоғам адамдар оның алуан түрлі бірліктері тіпті адамның өзі оның барлық іс- әрекеті санасы тәртібі т. б Булар зерттелетін объект болғанан кейін

субъектіден тәулсіз тыс өмір сүреді оларды адам өзінің теориялық немесе практикалық мәселелерін шешу арқылы ғана қойған мақсатына жету ушін пайдаланады. Осыдан әлеуметтанудың пәні шығады. Әрбір ғылымның пәні зертушінің қалауы мен таңдауының негізінде алынған кез келген қоғаамдағы қубылыс. Процес немесе алынған мәселенің артықшылығын қасиеттерін сапасын логикалық турғыдан жан- жақты талдау негізінде адамдардың немесеәлеуметтік уйымдардың бірігіп уйымдасып еңбек етуін қызмет атқаруын жұміс істеүін жалпы материялдық рухани іс- әрекетердің олардың арасындағы алуан түрлі қатынастардың бір- біріне әрекетін түрлерін жан- жақты терең танып білуді әлеуметтанудың пәні деп айтады. Бұл зертулердың басты мақсаты- объект қубылыс процес және мәселелер арасындағы басты қажетті тұрақты қайталанатын мәнді маңызды байланыс қатынастарды логикалық турғыдан зерттеу. Бұл байланыс қатынастардың сапалық жағынан өзгешелігін корсету. Әлеуметтану пәнінің байланыс қатынастар жиынтығы әлеуметтік қоғамның біртутас жүйесін қүрайтын нақтылы уғымдарға кіреді. Олар әрбір объектіде қубылыста процесте ерекше уйымдастырылған белгілі бір әлеуметтік жүйе ретінде болады. Ал әлеуметтану пәнінің қалыптасыу объектінің қасиеті мен зертеушінің алдына қойған мәселелерінің мақсаты мен сипатына оның ғылыми білімінің деңгейіне және өз дүние- танымында қолданатын құрал тәсілдеріне байланысты. Осыған орай әлеуметтанудың пәні зертелетін обектінің шекарасын белгілейді. Сондықтан әлеуметтану пәнінің басты міндеті әлеуметтік жүйелерді типологизациялау әрбір әлеуметтік объектінің байланысы мен қатынастарын заңдар деңгейінде зерттеу- бұл заңдылықтардың әрбір әлеуметтік жүйесін басқару оның тәртібін реттеу оның іс- әрекет қызмет ету тетіктерін анықтау болып табылады. Сонымен әлеуметтік байланыспен қатынастарды уйымдастырудың негізгі бастамасы ретінде болса ол әлеуметтік заңдылықтар булардың мәні мен мазмұнын түсінудің негізі болып есептеледі. Маркс пен Энгельс қоғамның әр салаларының байланысы туралы әңгіме еткендк қоғамдық қатынастарының табиғаттың мазмуны мен мәнін олардың қоғамдағы жағдайын ондағы оның алатын орнін ролін меңзегенде әлеуметтік уғымын кең қолданып осыған сәйкес әлеуметтік қатынастар уғымы туралы айтқан

Батыс елдерінде Маркс пен Энгельстің жолын устаушылар қоғамдық әлеуметтік азаматтық уғымдардың одан әрі шатастырды. Бұл жерде біз әлеуметтік уғымының мазмунын терен түсінуіміз керек.

Әлеуметтік дегеніміз нақтылы қоғамдағы қоғамдық қатынастардың жиынтығы.

Бұл қатынастардың жиынтығы жеке тулғалар мен олардың белгілі бір

тобының кеңістікте уақытта іс- әрекеттерінде атқарған.

Қорыта айтқанда әлеуметтілік әр түрлі жеке тулғалардың бірігіп істеген

қызметтің жемісі нәтижесі. Бұл олардың бір- бірімен байланыс қатынатарынан

тікелей корінеді. Ал олардың қоғамдық құрылымындағы алатын орны атқаратын рөлі және әртүрлі жағдайларі бір- бірінен өзгеше қоғамдық

үдерістерге қатынасынан корінеді.

Категориялардың негізінде әлеуметтанудың заңдары қалыптасады.

Әлеуметтанудың категориялары алуан түрлі болады. Бұған адам қоғамына

тән қасиеттердің бәрі кіреді,

әлеуметтік байланыс, әлеуметік қатынас, әлеуметтік процес, әлеуметтіктулға,

әлеуметік бірлік, әлеуметтік қурылым, әлеуметтік уйым, әлеуметтік инситут,

әлеуметтік бақылау, әлеуметтік басқару, әлеуметтік ережелер, әлеуметтік стратификация, әлеуметтікрөл статус, әлеуметтік тәртіп, әлеуметтік сана,

әлеуметтік талап- тілек, әлеуметік төп, әлеуметтік мүдде, әлеуметтік тутыну,

әлеуметтік қауіпсіздік, әлеуметтік қорғау, әлеуметілік белсенділік, т. б

категориялардың көмегімен нақтылы өмірдің үлгілері мен әлеуметтік мәні жасалды.

Әлеуметтік бірлестіктер қоғамды қайта құру өзгерту субъектісі болып саналады

және бұл- әлеуметтік субъектінің өзін- озі уйымдастыруының турақты түрі Әлеуметтік бірлестіктің түрлеріне отбасы адамдардың әлеуметтік топтық

әлеуметтік демографиялық улттық территориялық мемлекеттік және бүкіл

адамзаттық қоғам бірліктері қозғалыстары, т. б жатады.

Айта кететінтағы бір жай әлеуметтанудың коптеген категориялары басқа

ғылымдарда да кездфеседі. әлеуметтануда құбылыстар мен процестердің

бес негізі заңы тужырымдалған.

1. Әлеуметтік қубылыстардың қатар өмір сүру заңы. Мысалы егер А құбылысы

болса ол әруақытта Б құбылысын қажет етеді.

2. Әлеуметтік қубылыстардың даму тенденцияларын анықтайтын заң.

Мысалы өндіргіш күштердің өзгеруі өндірістік қатынастардың өзгеруін талап етеді.

3. Әлеуметтік қубылыстардың арасырдағы алуан түрлі байланыстарды анықтау

заңы. Бұл заң іс- қиымыл атқаратын қызмет деп те аталады. Ол әлеуметтік

объектінің әрбір элементінің бөлігінің арасындағы байланысын қатынасын

бейнелейді.

4. Әлеуметтік қубылыстардың арасындағы себепті байланыстарды бейнелейтін

заң. Мысалы әлеуметтік бірліктің негізі қажетті шарты- ол қоғамдық және жеке

мүддені сәйкестендіру үйлестіру боліп саналады.

5. Әлеуметтік қубылыстардың арасындағы байланыстардың болу мүмкіндігнін

білдіретін ықтималдық заңы.

Әлеуметтанудың қурлымы мен білім деңгейлері. Қурылым дегеніміз- біртутас

әлеуметтік қубылыстар мен процестердің элементтері мен бөліктерінің іштей

өзара орналасуын айтамыз. Қандай да бір ғылым болмасын оның белгілі бір

қурылымы болады. Бұл қурылым сөл ғылымның қоғамда алдына қойған міндеті мен атқаратын қызметіне байланысты анықталады. Әлеуметтану

ғылымы да осындай. Оның қурылымы екі үлкен жағдаймен түсіндіріледі.

Біріншіден әлеуметтану әлеуметтік өмірді бейнелеу түсіндіру ұғындыру

білімдерін қалыптастырып әлеуметтік зерттеу теориясын әдістемесін әдісін

талдау тәсілін жасап қоғамның даму мәселелерін шешеді. әлеуметтік өмір

туралы әр түрлі деңгейде теориялық қортындылар жасалады.

Екіншіден әлеуметтану қоғамдық және әлеуметтік қубылыстар мен үдерістерді

өзгерту қайта құру үшін оларға жоспарлы әрі тиімді жолдар құралдар арқылы

ықпал етіп әлеуметтік мәселелерді талдап зертейді. Бұл әлеуметтанудың қолданбалы саласын қурайды.

Әлеуметтік білім- теория мен практиканың бірлігінде қалыптасады теориялық

зерттеулер әлеуметтік болмысты өмірді жалпы және арнаулы бағыттардың деңгейінде түсіндіріп оның дамуын және қандай қызмет атқаратынын анықтайды. Оның одан әрі даму заңдарының бағытын көрінісін белгілеп

отырады. Ал эмпирикалық әлеуметтік зерттулер абстрактім филасофиялық

әдістерді іске асырылады.

Теориялық білім- жан- жақты әмбебапты ал әмпирикалық- ақиқатты шындықты

белгілеуші білім теориялық білім эмпирикалық

ә) эмпирикалық әлеуметтану,

б) орта деңгей теориялар

осыларға сәйкес әлеуметтік зертеулерді теориялық және эмпирикалық зерттеулер деп екіге боледі.

Әлеуметтанудың атқаратын қызметі.

әлеуметтанудың атқаратын қызметінің бір ерекшелігі мұнда тужырым мен іс

әруақытта бірлікте болады. Осыдан барып әлеуметтік теория мен тужырымдамалар көбіне тәжірибелік мәселелерді шешуге бағытталады.

Бұл турғыдан қарағанда әлеуметтанудың тәжірибелік қызметі алдыңғы

қатарға шығып атқарылатын қызметтің басқа жаңа түрлері белгіленеді.