Әлеуметтік – психологиялық құбылыс ретіндегі этноцентризм

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

3. ЭТНИКААРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ ТОПАРАЛЫҚ ТҮЙСІНУ
МЕХАНИЗМДЕРІ
3.1. Әлеуметтік – психологиялық құбылыс ретіндегі этноцентризм

Негізге сүйенген ұқсастықтығы бар топты қолдау үшін
топаралық түйсінудің спецификалық механизмі – топ ішіндегі фаворитизм
пайдаланылады, бұл өзінің тобына және оның мүшелеріне басқа олармен
салыстырылатын топтармен салыстыру кезінде жағымды жағдай жасау
тенденциясын білдіреді. Бұл термин – ағылшын тілінен калька (үлгі) -
ғылыми айналысқа орыстың өзінің тобын артық көру дегенді білдіретін
сөз.
Топ ішіндегі фаворитизм – этноцентризмнің баршаға белгілі
мысалына, өзінің этникалық тобы артық көруі жатады. Бұл түсінікке
1906 жылы У.Самнер анықтама берді, оның пікірінше, этноцентризм –
бұл өзінің тобының барлығының ортасында тұруын көруі, ал басқалары
онымен салыстырылып бағаланады.
Қазіргі заманғы зерттеушілер этноцентризмді адамдарға тән өмір
құбылыстарын өзінің этникалық тобының дәстүрі мен құндылықтарын
қандай а ір ерекше эталон ретінде көрінетін, бағалау мен қабылдау
қасиеті ретінде қарастырады. Эталон ретінде барлығы: дін, тіл,
әдебиет, тағам, киім-кешек қарастырылуы мүмкін, мысалы, ежелгі
қытайлықтардың халаттарын айқастырып кию тәсілі және т.б.
М.Бруэр мен Д.Кэмпбелл этноцентризмнің мына төмендегідей негізгі
көрсеткіштерін бөліп қарады:
• өзінің мәдениетінің элементтерін табиғи және дұрыс мәдение
ретәнде қабылдау, ал басқа мәдениеттердің элементтерін жасанды
және дұрыс емес ретніде қарау;
• өзінің тобының әдет-ғұрпын әмбебап ретінде қарастыру;
• адам үшін өзінің тобының мүшелерімен әріптестік ету табиғи
құбылыс екендігі туралы түсінік, оларға көмек беру, өзінің тобын
артық көру, оны мақтаныш ету, және де басқа топтың мүшелерімен
жауласуына жол бермсеу;
Атап өтер жайт, зерттеушілер арасында этноцентризмнің құбылысына
қатысты бірдей көзқарас жоқ. Кеңестік қоғамтанушылар, этноцентризм –
бұл ұлтшылдық және нәсілшілдік сияқты жағымсыз әлеуметтік құбылыс
деп жорамал жасады. Ал, көптеген психологтар этноцентризмді өзінің
тобын жоғары бағалаумен басқа топтарды жеккөрушілік тенденцияларында
көрінетін жағымсыз әлеуметтік-психологиялық құбылыс деп есептейді.
Бірақ та кез келген басқа да әлеуметтік-психологялық құбылыстар
сияқты этноцентризм тек жағымды немесе тек жағымсыз нәрсе деп
қарастырылуы мүмкін, ал ол туралы құндылықты сөз ету оларға мүлдем
жат нәрсе. Этноцентризм топаралық өзара әрекет ету үшін жиі кедергі
болса да, сонымен бірмезгілде ол топ үшін пайдалы дұрыс ұқсастықты,
тіпті тұтастықты сақтау мен топтың өзіндік ерекшелігін сақтауды
қолдау қызметін атқарады. Мысалы, Әзербайжандағы бұрыннан тұрып келе
жатқан орыстарды зерттеу кезінде анықталғандай, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.