Эволюция және революция

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I.Кіріспе.

II.Негізгі бөлім.

1.Әлеуметтік институттар.

2.Әлеуметтік институттардың бағыты.

ІІІ.Қорытынды.

Әлеуметтік институттар
Әлеуметтік институттар-бұлар адамдардың бірлескен қызметін
ұйымдастырудың тарихи қалыптасқан тұрақты формалары.Отбасы институты,білім
беру институты, дін институты, мемлекет, денсаулық сақтау,т.б,институттар
туралы айтады. Бәрінен "әлеуметтік институт" терминінің қолданылуы әр түрлі
формализациялау, стандартазациялау және қоғамдық байланыстар мен
қатынастардың тәртібіне келтірілуінің сипатымен байланысты. Институттар
белгілі бір әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында адамдардың
бірлескен қызметін ұйымдастыру үшін бейімделген. Институттар- бұлар тұрақты
құрылымды, әлеуметтік мәнді қызметі бар ұйымдасқан әлеуметтік жүйе болып
табылады.
Қоғамның детерминистік және функционалистік концепциялары
("Концепция" деген түсінік латын тілінен аударғанда "негізгі пікір" дегенді
білдіреді).Детрминистер қоғамда өмір сүру себеп-салдарлық қатынастар
арқылыанықталады деп таниды.Марксизмге сәйкес, бүкіл қоғамдық өзгерістердің
тұтас себебі экономиканың жағдайында. Функционалистердің айтуынша, қоғам
дегеніміз- бүтін организм.Онда әрбір бөлік белгілі бір қызмет
атқарады.Т.Парсоно структуралық функционализмді дамытқан.Оның айтуы
бойынша,қоғамдық құбылыстар құрылымдық жағынан ыдыраған тұтастық
ретіндеқарастырылады. Мұнда құрылымның әрбір элементі белгілі бір қызмет
атқарады.
Әлеуметтік өзгерістер дегеніміз-бұл әлеуметтік жүйенің, жалпылықтың,
институттар мен ұйымдардың бір күйден екінші күйге ауысуы, өтуі.
"Әлеуметтік өзгеріс" ұғымы даму ұғымымен нақтыланады.Даму- кері
айналмайтын, бағытталған өзгеріс.Социологтар өзгерістер мен дамудың әр
алуан түрлерін бөліп көрсетеді:экологиялық бірте –бірте және төңкерістік
тез, жедел, прогресті латын тілінен ілгері қарай қозғалыс және регресті
латын тілінен "кейін, кері қарай қозғалыс" имитациялық өзгерістің тек
көрінісін жасау және инновациялық жаңаның пайда болуы.
"Эволюция" деген сөз латын тілінен аударғанда даму дегенді
білдіреді.Бірақ, "реыолюция, төңкеріс" сөзімен тіркескенде, бірте-тірте,
сатылап,жай, баяу, даму деп ұғынылады.Бұл ілімді Герберт Спенсер мен эмиль
Дюркгейм жетілдірді. Дюркгейм еңбек бөлінісін қоғамның өсіп келе жатқан
күрделілігінің себебі мен салдары деп сендірді. Бұл жай және жоғары күрделі
(өте күрделі) қоғамы болып көрсетеді,бірінен екіншісіне өту ұзақ сатылы
эволюциялық жолмен жүзеге асады дейді.
Эволюция және революция. Латын тілінен аударғанда 2 ұғымда " даму
дегенді білдіреді, бірақ сатылап және жедел-2 түрлі даму". Төңкерістер
(революциялар)-саяси жарылыстар. Төңкерістің себебі- үстемдік етуші таптың
халыққа қарсы саясаты.Қоғамда сатылап даму да, төңкерістерде қажет.Қазіргі
кезде кеңес одағы территориясында қоғамдық өмірінің негізгі күші төңкеріс
емес президенттік билікке талас,күрес. Қоғамдағы өзгеріс президенттік
адамшылық қасиеттеріне байланысты болады.
Прогресті(ілгерілемелі)және регресті (кері) өзгерістер. Қоғамда тек
ілгерілемелі ғана емес, сол сияқты кері және керітартпа редакциялы,
прогреске жау күштер де әрекет ете қоғамдық күштерді ілгерімелі жіне
керітартпа өзгерістердей бөлудің өлшемі қандай? Қоғамда прогресс бар. XVIII
ғасырдағы Ұлы Француз төңкерісі , 1917 жылы Ұлы қазан төңкерісі ілгерімелі
болды, себебі олар бір ғана жауыз патшаның бүкіл қоғамға деген билігін
жойды, дінін жәбіленуінен арылуға жәрдемдесті, халыққа сайлау
компанияларында ерікіндік пен теңдік алып берді. 1917 жылы Қазан төңкерісі
халықты отарлық езгіден құтқарды. Үндістан 1950 жылы ағылшындардың
езгісінен , отары болудан азат етілді, Қытай 1949 жылы Америка , Англия,
Франция тәуелділіктен құрады. , Америка Латын Америкасын азат етті,
мысалы, Куба 1919 жылы АҚШ – тың жартылай отар елі болудан азат етілді.
Нәсілдік және ұлттық қанау жоқ, заң алдында бапрлық адамдар тең
,еңбекке бәрі тең құқылы , уақытысында жалақысын алатын ,жайлы жақсы өмір
сүруге ақша таба лау мүмкіндігі бар, білім алуға ,емделуге , қартайған және
ауырған жағдайда көмек ала алатын қоғам ілгері деп сипатталады. Қазіргі
кезде Кеңес Одағы территориясында жалақыны уақытында алмау ,білім беру,
медицина саласында дағдарысқа ұшырау, еңбек ету құқығын қысқарту түрінде
кері өзгерістер басталады. Ресейде азиаттарға бағытталған нәсілшілдік орны
алып отыр. Бұл туралы известия газетінен оқуға болады. (қараңыз:
14.05.1998 – 09.06.1998 - Дмитрий Филимонов. Коречневая Россия).
Әлеуметтік мобильдік – мобильдік - деген сөз латын тілінен
аударғанда ауысу , жылжу дегенді білдіреді. Бұл қоғамдағы қозғалыс ,
әрекет , көшу бір орыннан екінші орынға ауысу.
Күнделікті нақты табыстың бөлінуі – ОАВСДЕ сызығымен көрсетілген бұл сызық
көп ауытқыса немесе Лоренцтің қисығы ОЕ сызығымен ұлғайса, ОВ – да табыс
бөлудегі теңсіздіктің көбейгені. Егер біз торланған аумақты ОFE
үшбұрышының аумағында бөлсек, табыс бөлудегі теңсіздік деңгейін білдіретін
көрсеткішті аламыз. Табысты бөлудегі теңсіздік рыногтық экономика
қалыптасқан елдерде де біздің елімізде де бар. Ресей экономикалық
әдебиетінде бұл қайшылықты шешудің алғашқы шаралар ретінде әртүрлі
жұмысша\ылар мен ұжымдардың жалақы деңгейін , олардың еңбек шығындарын да
сәйкестендіру керектігін көп жазуда. Сонымен қатар еңбек ақы төлеуде
теңгермешілікті жоюдың маңызы зор. Еліміздің тұтыну рыногының
біріңғайлылығын қамтамасыз ету керек, яғни қорлардың бұл бөлігін
тұтынушылар барлық еңбекшілер емес тек осыны тұтынуға тиістілер.
Мысалы дәрігерлік көмекті жұрттың барлығы емес тек ауыратын адамдар
ғана сұрайды, мектеп мекемелерінң қызметі тек мектеп жасындағы балаларына
ғана керек. Басқаша айтқанда , қоғамдық тұтыну қорлары, еңбекке
байланысты айырмашылығын жұмсартуға тиіс ,сонымен қатар олар еңбек
қабілетін қалыптастыру жоғары білім алумен мәдениетті қолдау ,денсаулықты
сақтау зейнеткерлерді қамсыздандыру сияқты маңызды қажеттіліктерді
қанағаттандырулары тиіс. Бірақ бөлудің бұл түрі бүкіл қоғам және оның жеке
мүшелерінің мүддесін қамтығандықтан , денсаулық білім . тұрғын үй және т.б
саладағы саясат мемлекеттің назарында болуы тиіс.
Елдің экономикалық даму деңгейі тұтынудың көлемі мен дәрежесін анықтайды.
Әлеуметтік қорғау жүйесі тек халықтың табыссыз топтары мен өндіріске
қатыспағандары (оқушылар , зейнеткерлер, мүгедектер) ғана қамтымайды, ол
сонымен қатар қоғамдық өндіріске қатысушыларды да , ең алдымен жалданып
істейтіндерді де қорғайды. Мұны еңбекке заңдастырудан (жұмыс аптасының
ұзақтығы , демалыстың мерзімі еңбекті қорғау және т.б) және оған ақы
төлеуден (жалақының төменгі вставкасын тағайындау) жұмысшыларды жұмысқа
алумен босату жөніндегі ержелерден көреміз.
Кедейшілік сияқты өткір әлеуметтік проблемаларды шешу – мемлекет
жұмысының басты бір бағыты. Бұл әл – ауқатты өмірді қамтамасыз ете
алмағанымен экономикалық тұтқалар арқылы ең төменгі тіршілік деңгейін
жасап, тұрмысы нашар адамдардың санын азайтуға көмектеседі. Кедейленген
топты азайту - рыногтық экономикаға көшкен мемлекеттің әлеуметтік
саясатының негізгі міндеті. Тұтынудың әр түрлі деңгейінің еңбек пен жұмысшы
күші факторлары мен байланыстылығын атап өту керек. Сондай факторлар :
отбасының көлемі, ондағы жұмыс істейтіндер мен масылдардың ара қатынасы ,
денсаулық және , географиялық табиғат жағдайлары және т.б. Мемлкеттің
ұлттық табысты қайта бөлу қызметінің негізгі мақсаты – осы
айырмашылықтарды азайтып, қоғамның барлық мүшелерінің өмір сүруіне қолайлы
материалдық негіз жасау. Мұндай мақсатты жүзеге асырудың түрлеріне қызмет
пен өнімдерді транспорттық төлемдер арқылы бөлу немесе табысты
тұрақтандырудың мемлекеттік бағдарламасы жатады.
Біздің елімізде қоғамдық тұтыну қорлары экономикалық категория
ретінде бүкіл қоғам мен еңбек ұжымдарының оның мүшелерінің арасында өмір
сүру қорының бөлінуі жөніндегі қатынасты білдіреді. Олар белгілі дәрежеде
бұрынғы немесе қазіргі еңбекті есепке ала отырып бөлінеді.
Қоғамдық тұтыну қорларының бір бөлігі мемлекеттік бюджет арқылы
құралып, орталықтан тұлғаның емес, қоғамның әлеуметтік құрылымында орын
алатынәлеуметтік себебінің өзгеруі." Әлеуметтік мобильдік терминін 1927 ж.
П. Сорокин" ұсынды.
Бұл жүйе өзара байланысқан элементтер жиынтығын, рынокқа өтудің
өтпелі кезең қиыншылықтарын жеңілдетуге, сонымен қатар барлық халық
топтарының іскерлік белсенділігін ынталандыруға бағытталған ең алдымен
әлеуметтік қорғау жүйесі қоғамның ең қорғансыз бөлігі- қарттар, мүгедектер,
көп балалы отбасылар,жетімдер ауруларды қорғауды көздейді.Бұл зейнетақыны
индексациялау,жәрдемақыны әр түрлі талондарды таратып беру, түске астар
беру, т.б көмек түрлері жолымен жүзеге асырылады.Аталған қоғамдық топтарды
қолдау үшін мейірбандық қорлар мен ұйымдардың, мемлекеттік және
коммерциялық кәсіпорындардың, жеке азаматтардың көмегі маңызды рөл
атқарады.
Екіншіден, мемлекеттік сектордан босаған жұмысшыларды қабылдай
алатын ұсақ және орта кәсіпорындардың дамуына мемлекет қажетті шараларды
жасауға мүдделі және міндетті.
Үшіншіден, мемлекет, одан кейін кәсіпкерлік құрылымдар, мамандықты
жоғарылату, мамандықты ауыстыру немесе жұмыстан босатудың өндірістік немесе
экономикалық себептеріне байланысты белгілі мөлшерде материалдық ресурстар
шығындарын көрсету қажет.
Төртіншіден, мемлекет жалпы адамдық мораль қалыптарына, салт-
дәстүрге, мәдениетке және т.б қайшы келмейтінзаңдар жүйесін жасап, олар өз
кезегіндеәр азаматқа тіршілік түрін таңдау мүмкіндігін қамтамасыз етуі
қажет.
Рыноктық экономикаға өтпелі кезең әр адам, әр отбасы үшін қиын
сынақ. Біреулер бұл кезеңнен жеңіл өтеді,біреулеріне қиындау, ал
кейбіреулері үшін бұл апатпен тең.Бұл рыноктықэкономиканы қалыптастыру
кезеңі. Осы кезеңнің қиындықтарын күн ілгері көре білу, халықты әлеуметтік
жағынан қолдау мен қорғау шараларын тереңінен ойластыру өркениетті
мемлекеттік төл ісі.
Мұнда рыноктық экономикасы қалыптасқан мемлекеттердің әлеуметтік
саясатымен қатар рынокқа көшіп жатқан біздің еліміздің әлеуметтік
саясатының ерекшеліктерін қарастырамыз.
Табыс құрылуының рыноктық механизмі және әлеуметтік саясат.
Табысты рыноктық бөлудің бір ғана әділетті жолы бар, ол өндіріс
фактарлары иелерінің табыстары сұраныс пен ұсыныс заңының шекті пайдалылық
негізінде анықталады.Осы тұрғанда алып қарағанда, мысалы, жоғары
маманданған еңбек иелерінің егер оған сұранысы болмаса,табыстары төмен
болуы әбден мүмкін. Ал астық бағасының динамикасын дәл болжап көрсете
білген брокердің табысының жоғары болуы да әділетті.Рыноктық механизм әл-
ауқаттың дәрежесіне кепілдік бере алмайды.Дегенмен, ХХ ғасырда Батыстың
өнер кәсібі дамыған елдерінде мемлекеттен адамдар үшін әл- ауқат стандартын
талап ететін тұжырымдамалар мен доктриналар кеңінен тарай бастады. Әсіресе,
теория мен тәжірибеде "берекелік мемлекет" деген ұғым, яғни ауқымды
әлеуметтік шараларды, ең алдымен,әлеуметтік қамсыздандыру шараларын жүзеге
асыратын мемлекет деген ұғым қалыптасты. Рыноктық экономикасы қалыптасқан
елдерде табысты бөлу тек рыноктық күштердің еркін ойынының нәтижесінде ғана
емес, түрлі табыстар ағындарын мемлекеттік реттеу, қайта бөлу негізінде де
бөлінетінін байқадық.
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты- оның қоғам өмірінің әлеуметтік-
экономикалық жағдайларын реттеу жөніндегі қызметінің бір бағыты.
Мемлекеттің әлеуметтік саясатының мәні қоғамдағы әділеттілік қатынастарды
қолдау немесе қоғамдағы әлеуметтік – тптардың арасындағы қатынастарды
реттеу,қоғам мүшелерінің тұрмыс дәрежесін, әл-ауқатын көтерудің жағдайларын
қамтамасыз ету, қоғамдық өндіріске қатысу үшін экономикалық ынталандырудың
әлеуметтік кепілдіктерін жасау. Мемлекеттің қоғамдық өндірісті реттеу
мақсатында жүргізетін шаралардың құрамдас бөлігі ретінде мемлекеттің
әлеуметтік саясаты елдегі бүкіл экономикалық ахуалмен тығыз баланыста
болады.
Әлеуметтік қорғау жүйесі және оның дамуы.
Үкімет бағдарламасы бойынша берілетін және "жұмыспен табылған
табыстар" құрылуының жалпы принциптеріне қарамастан табыстар теңсіздігін
тудыратын жағдайлар сақталады,демек халықтың әр түрлі топтарының өмір сүру
деңгейлері де түрліше болады. Табыстарды бөлудегі теңсіздікті өлшеуге бола
ма?Экономикалық теорияда Лоренцтің сынық сызығы халықтың әр-түрлі тобының
қоғамдағы жиынтық табысты бөлудегі теңсіздіктің көрсеткіші ретінде
қолданылып жүр. Көлбеу сызықта проценттік топтар,тік сызықта осы топтардың
алатын проценттік табыстары жатыр. Егер табысты бөлуде абсолюттік теңдік
сақталса, халықтың 20 проценті қоғамның жиынтық табысының 20 процентін, 40%
тиісінше табыстың 40, халықтың 80 %-і табыстың 80%-тін және т.б алар
еді.Демек, ОЕ сызығы табыс бөлудегі абсолюттік теңдікті көрсетеді.

Қазақ қоғамының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.