Әлеуметтік психологияның орны мен қүрылымы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Әлеуметтік психологияға кіріспе Бөлімнің қыскаша тақырыбы
Әлеуметтік психологияның орны мен қүрылымы.
Әлеуметтік психологияны анықтау.Әлеуметтік психологиядағы зерттеу
орындары. Әлеуметтік психологияның құрылымы. Ғылым жүйесіндегі элеуметтік
психологияның интеграциясы.
Отандық элеуметтік психологияның тарихы. Әлеуметтік психологияның (XIX ғ.
60 ж. - XX ғ. бас кезінде ) қалыптасуы. Әлеуметтік психологияның (XX ғ. 20-
30 ж. дамуы. Әлеуметтік психологияның (20г. 30-50 ж.) стагиациясы.
Әлеуметтік психологияның (XX ғ. 50-70 жж.) қайта қалыптасуы.
Шетелдік элеуметтік психологияның тарихы. Қоғамдық жэне жаратылыс ғылыми
салаларындағы элеуметтік дамудың туындауы. Әлеуметтік психологияны ата-
аналар пэнінен (психология жэне социология) бөліп, оны өз алдына арнайы
ғылыми салаға қою - айналдыру. Эксперименттік әлеуметтік психологияның
пайда болуы жэне дамуы.
Әлеуметтік психологиялық зерттеу тэсілдері. Бақылау. Құжаттарды анықтау.
Сұрастыру Социометрия. Тұлғаларға топтық баға. Тестлер. Өлшем тұрғысын
элеуметтік тұрғыда орнықтыру. Аппаратуралық эдіс.
18.1. Әлеуметтік психологияның негізі мен құрылымы. Әлеуметтік психология
туралы қазіргі кездегі түсінік барынша бір жақты емес, бүл жағдай басқа да
көптеген ғылым салаларында да осындай, оған осы элеуметтік психология да
жатады. Ол мына төмендегі коріністерді анықтайды:
1. Психологиялық процестер, жеке түлғаның жағдайы мен ерекшелігі, ол жай
оны басқа адамлар мен олардың элеуметтік тобы (отбасы, түрлі үйымдар
т.б.) мен қатынасында, жалпы элеуметтік қатынаста.(экономикалық,саяси,
басқару т.б.) байқалады.
Топтағы жеке тұлғаның басқалардан ерекшелігі барын байқауға оның
көпшілдігі, қауіптілігі немесе жанжал шығаруға бейім түратын мінездері.
2. Адамдар арасындағы арақатынас ерекшелігі, мысалы ерлі-зайыптылар,
бала мен ата-ана арасы, психотерапевтік арақатынастар тек қана жеке
тұлғалар арасында емес, жеке түлға мен арасы, немесе топтар арасында
болады.
3. Психологнялық процестер, түрлі әлеуметтік топтарда, олардың бір-
бірінен айырмашылығында болады. Ол қайсы бір жеке түлғаға тэн емес.
Әлеуметтік психологтардың көбіне қызықтыратын нэрсе ол - қайсыбір
болмасын топтардың элеуметтік-психологиялық ауа райын зерттеп, ондағы
өзгешеліктерді анықтау, топтар арасындағы озара келіспеушілікті анықтау
т.б.
4. Жаппай психикалық көріністер, кейбір топтардың көңіл-күйі мен іс-
әрекеті, жекелеген түлғалардың мінез көрсетуі, қорқыныш, дағдарыс т.б.
Осылайша элеуметтік психология топтың не жеке түлғаның бір-бірімен
элеумегтік қатынасындағы өзгерістерді анықтап отырады. Оны түсінудін
өзіндік жолы
бар, ол топтағы жеке тұлга онымен байланыс (ата-аналармен бала арасындағы
байланыс. басшы мен орындаушы, психолог пен емдеуші араларындағы
байланыстар, ал кішкене топтарда (отбасы,әскери экипаж, бір топ жолдастар
т.б.) жүйедегі қарым-қатынас жеке тұлға - топ ( лидер - оған ерушілер,
командир - взвод, командалық жарыстар топтық жаңа оқушы - класс т.б.), топ
пен топтар арасындағы өзара байланыс - әрекеттер; (командалық жарыстар
топтық пікір алысулар, топтар арасындағы келіспеушіліктер). Үлкен
әлеуметтік топ (этнос, партия, аймақтық топ т.б.) 5. Әлеуметтік психология
құрамында эр кездегі тарихи аралықта бір-бірімен
байланысты сэттері болады. А) дифференциация. элеуметтік психологияның өз
құрылымында түрлерге бөлінуі.
Б) оның психологиядан да басқа ғылым саласымен интеграциясы элеуметтік
психологиямен жэне басқа да салаларммен бірдей болып келеді.
Әлеуметтік психологияның бөліну процестері көптеген негіздерде жүреді,
дегенмен оның бірнеше негізгі бағыттары белгіленді:
1) Түрлі әдістердегі бастаушы жобалар (теоретикалық, элепирикалық,
эксперименттік жэне практикалық) эдістермен әлеумметтік психологиялық
анықтама жасалады. Осы бір-бірімен байланыстағы бөлімдер өзінше эр түрде
әлеуметтік психологияның атқарған міндеттерін анықтайды (жазба түрде,
бақылау, ықпал ету т.б.)
2) Адам өміріндегі кездесетін түрлі жағдайларды зерттеу барысында.
Сондағы эрбір өзгерістерге сай элеуметтік психология түрі болады: еңбекте,
қарым-қатынаста, элеуметтік танымда жэне ойында т.б. Өз кезегінде
элеуметтік психологияда еңбек саласында еңбек жолының жекелеген түрлері:
басқару, игеру, кэсіпкерлік, инженерлік-еңбек т.б.
3) Қоғамдық өмірде әлеуметтік психология білімін түрлі салаларда
қолдануда ол мына салаларда:
4) Бүлардан басқа түрақты түрде қалыптасып отыратын Қоғамдық
психология бар.
Қазіргі кездегі элеуметтік психологияның қүрылымын түсіну үшін міндетті
түрде оның ғылым жүйесіндегі интеграциялық процесін білу, түсіну қажет.
Онда негізінен екі интеграциялық негіз бар : сыртқы жэне ішкі. Сыртқы
интеграция негізі көптеген психологиялық салалармен бірігуге жатады.
Мысалы, жеке түлғаның әлеуметтік психологиясы, элеуметтік психология
интеграциясы негізінде қалыптасқан, ол жеке түлғаның өзіне тэн психология.
Еңбектің элеуметтік психологиясы - элеуметтік психология еңбек
психологиясымен бірге.
Қорыта айтқанда осындай интеграцияның қорытындысында XX ғ. 90 ж. соңына
элеуметтік психологияда осындай оншақты сала түрлері пайда болды.
Әлеуметтік психологияның басқа да психология саласымен интеграпиялық
процесі жалғасып келеді, қазіргі кезде элеуметтік-экономикалык, элеуметтік-
экологиялық, элеуметтік-тарихи т.б. құрылып отыр.
Ішкі интеграциялық орта осы элеуметтік психологияның өзінің даму жолына
жатады.
Біріншіден, ішкі интеграция әлеуметтік психологияны зерттеуде оған
қолданатын теоретикалық , эмпирикалық жэне практикалық тәсілдерді бір
уақытта бэрін бірдей қолдануға тура келеді , бұл жерде орталықтандырылған
зерттеу жұмыстары қажет болады.
Екіншіден, элеуметтік психологиядағы бір-бірімен байланысы бар нүктелер
(объекты) зерттеуде байқалады.
Мысалы: жеке тұлғалар мен кішкене топтар - бригадалар, үлкен әлеуметтік
топтағы кіші группалар, лидерлер кейбір қозғалыс үйымдарының лидерлері т.б.
Үшіншіден. ішкі интеграңияның нақты-анық бағыты болып табылатын
элеуметтік психологияның коғамдық өмірде адамдардың өмір сүру жолындағы
психологиялық өзгерістерге кез болуы т.б.
Осындай жағдайлардан барып көптеген пайдалы эрі қызық ғылыми- практикалық
жаңалықтар болды. Мысалы: педагогикалық үйымды басқару психологиясы
(Р.Х.Щакуров), инженерлер гворчествосының психологиясы (Э.С.Чугунона т.б.),
ғылыми үжымды басқару психологиясы (А.Г.Аллахвердян т.б.) еңбек пеп қатынас
жөніндегі элеуметтік психология (О.Т.Кукосян т.б.)
Қазіргі кезде әлеуметтік психологияны қүрастыру процесі элі біткен жоқ,
элі де алдағы уақытта оның жаңа түрлері шыға береріне біздердің куэ
боларымыз анық.

Отандық әлеуметтік психология тарихы

Отандық элеуметтік психология XIX ғ. ортасында пайда болды. Озінің дүниеге
келуі жолында ол мына төмендегі кезеңдерден өтті:
о қоғамдық жэне жаратылыстану ғылымдарында әлеуметтік
психологиялық ойлардын туындауы, о ата-аналық тәртіп деңгейінен (психология-
социология) ерікті түрде
ғылыми салаға бет бүру, о экспериментті элеуметтік психологияның пайда
болуы жэне оның дамуы. Осы жолдағы қосымша салалар мен бірге дамуы үшін
отандық элеуметтік психология тарихында төрт кезеңді боліп көрсетеді:
Әлеуметтік психологияның қүрылуы (XIX ғ. 60 ж. - XX ғ. басы). Бұл бірінші
кезеннің ерекшелігі әлеумттік-психологиялық ойдың тууының жаратылыстану мен
қоғамдық ғылым саласының ішінде болуы еді. Бүл жерде адамның психологиялық
ерекшеліктерін, оның топ ішіндегі мінез-қүлқына мэн бере қарау, қарым-
қатынас, бірге қызметте болу барысындағы өзгешеліктерге қарап, байқау.
Осылайша әскери ғылымда оның бар қызметіне психологиялық зерттеу жасап,
анықтама алуға болады екен. Соғыс психологиясы, әскер басының психологиясы
т.б: анықталады. Заң ғылымында, іс жүзінде сот жүйесінің психологиясы.
Батыстың элеуметтік психологиясымен қатар Ресейде де халықтық психология
дамып отырды. Ресей халқының тарихы туралы (тілі,қүрылымы,салт дэстүрі
т.б.) туралы өте қүнды, эрі бай деректер жиналғаны мэлім. Г.Спешер тіл
білмегендіктен осы деректерді өз еліне элеуметік психология саласына жарата
алмағанына өкініш білдірген. Батыс халқының психологы В.Вундто бүл ойды
қайталайды. Медицина ғьшымы мен психиатриялық практикада осындай
психологиялық ой-жоспарлардың бірнеше жолдары қалыптасқаны белгілі. Онда
жеке адамның психологиясы, науқас адамның психологиясы олардың басқа
адамдармен қарым-қатынасы туралы зерттеулер нәтижесі өте зор деректер
берген. Сол кездердегі әлеуметтік - психологиялық ойлар қоғамдық ғылым
өкілдеріне өзінің зор эсерін тигізді. Социология саласында түтасымен
психологиялық мектептер ашьшды. Оның ең көрнектісі Н.К.Михайловский болды.
Оның пікірінше тарихи тұрғыдан қарағанда бұл ең мэні зор, қоғамға өте қажет
деп көрсеткен. Әлеуметтік даму жолындағы ықпалды күштер - топқа жол
бастаушы, ал ашуға берілген көпшіліктің ойынан шығатын сөздер айтып, оларды
өзін тыңдауға көндіреді. Онымен сол өзі бастаған топтың ахуалы, жағдайы сол
басталғалы тұрған тарихи сәтпен байланысты. Бұл жерде көпшіліктің жалпы
көңіл-күйі, бір нәрсеге еліктеуі де болады. Әлеуметтік психологияның
жаратылыстану ғылымы бойынша өте жоғары дамуына В.М.Бехтеров еңбектерінің
әсері зор. Солардың бірі 1898 жарық көрген қоғамдық өмірдегі сенімнің әсері
туралы еңбегі элеуметтік-психология туралы шығармалардың алдыңғысы Оның
ғылыми салада берік орын алған Коллективтік рефлексология (1921 ж.)
еңбегі Россияда элеуметтік-психология туралы алғашқы оқу кұралы болды.
Бехтерев белгілі бір топ-коллективтің өзіндік жүйелі белгісін, оның
мүшелерінің бэрі де сол іске ортақ мүдде де болуын көрсетеді. Ондағылар
бірімен-бірі дұрыс қатынаста болып, алға қойған мақсатты орындауда дұрыс
көніл күйімен жұмыс атқарып, өз ара келісімдікпен болуы керек. Бехтерев
үлкен эмпиривтік материалды толықтыра отырып, эрбір нэрсеге байқау жүргізе
отырып, анықтамалық (анкет) деректерді пайдаланып, өткендерді де еске
түсірумен Россияда алғашқы болып эксперименталды әлеуметтік психологияны
дүниеге экелді.
Оның дамуы (XX ғ. 20-30 жж.) бұл кезеңнің ерекшелігі өзінін даму жолын
әлемдік элеуметтік-психологиялық ойлардан іздеуі болды. Сол кезеңдегі жалпы
орыналған сөздер марксизммен психологияның қатынасы, ол элеуметтік
психологияғада эсерін тигізді. Бұл дискуссияда Л.Н.Войтоловский,
М.А.Рейспер, А.Б.Залкинд, Ю.В.Франдфурт, К.Н.Корнилов, Г.И.Челпановтар
қатысқан еді.
Бұл айтыстың мақсаты - элеуметтік психологияны талдау оның социологияға
қатынасы, бұл жерде ерекше орын алған Г.И.Челпанов болды. Ол элеуметтік
психологияның жеке жэне экспериментті сопиологиямен қатар болуын өте қажет
деп тапты.
Әлеуметтік психология оның пікірінше қогамдық-детермишерлік психикалық
көріністі зерттейді, ол марксизмнің теориясы мен идеологиясы мен тығыз
байланысты. Әлеуметтік психологияның екінші бір бетбұрысы сол кездердегі:
топтық-ұжымдық қиындықтарды зерттеу жұмыстары болатын. Бұл теорияда ұжым
мен жеке тұлғаның қатынасы, оның топтасу түрлері туралы (Б.В.Беляев,
Л.Бызов, Л.Н.Войтоловский, А.С.Залужный, М.А.Рейсит, Г.А.Фортунатов)
көптеген психологтар жұмыстар жасады.
Осы кезден бастап Отандық ғылымда топ пен ұжым саласындағы психологияның
іргетасы қаланды деуге болады. 1930 ж. әлеуметтік психологияны зерттеуде,
оның педология мен психотехника жүйесін зерттеу өз шыңына жетті.
Мысалы: педагогика саласында сондағы коллектив-мұғалімдер мен басқарушы-
директор арасындағы қатынас ондағы оқушылар тобының құрылымы т.б. Бұл
жердегі ең зор мэн беретін жері - балалардың топтасуы, оларға қалыптасқан
мінез-құлқы, топтардың арасындағы қатынас, келіспеушіліктер т.б. тегіс
зерттеу қадағалау жүмыстарын қажет етері анық.
Өндіріс саласында элеуметтік-психология олардың озі атқаратын жұмысына сай
екендігі, оны жақсы меңгергені, жұмыс орнының техникалық қауіпсіздік
шараларына сай болуы қажет екені, жұмысшьшарға тиісті жағдайлар жасалып
тұруы т.б. шаралар. Бұл жердегі өзекті мэселенің бірі - сол ұйым басшысына
да байланысты. Оның білімді - іскерлігі, адамдармен қарым-қатынасы,
қарамағындағыларға деген жақсы көзқарасы т.б. Әлеуметтік-психологтарды тағы
бір ойландырған жағдай - ол жұмыссыздық. Әлеуметтік психологияның
шеттетіліуі (стагнация) (30 ж) 1930 ж. екінші жартысынан бастап елде, ғылым
саласында кенеттен өзгерістер пайда болды. Отандық ғылымды Батыс ғылымынан
бөліп тастады, ғылым саласына идеологиялық бақылау барынша күшейді. Осы
кезде:
1) Әлеуметтік психологияның қажет емес екенін теоретикалық тұрғыдан
дэлелдеп, оны қажет емес деп тапты.
2) Бұл саланы Батыстың элеуметтік психологиясына бет бұрып кеткен деп
сынады. Осыдан, барып сол кезде әлеуметтік-психология жалған ғылым сияқты
болді.
3) Әлеумттік-психология жасаған зерттеулер мен ғылыми анықтамалар
қажетсіздікке айналды.
4) Ғылымға идеологиялық тұрғыдан қысым көрсету арқылы 1936 ж. ЦК ВКП(Б)
қаулысында педологияны жапты, сонымен қатар психотехника мен элеуметтік
психология қудалауға ұшырады. Бұл жағдайлар 1950 ж.
ек.ж.дейін жалғасты. Дегенмен бұл сала оз жұмысын істеді. Осы кезде
ғалымдарды алаңдатқан үш жағдай болды: Макаренконың пікірінше ұжым
(коллектив) - бұл біріккен көпшілі мақсатпен алға ұмтылған арнайы тобы.
олардың басқа жүйелері бар. Бүл бір-бірімен байланыстағы организм, оның
негізгі белгілері бэрінің мақсаты бір екені, белгілі мақссаты

Үшінші кезең – әлеуметтік психологияны практикалық байқаумен зерттеу
жұмыстары. Бұл кездерге мектептегі жағдайларды,ондағы ұйым мен басшы,
оқытушылар мен оқушылар арасындағы қарым-қатынастар мен білім беру
жұмыстарын дұрыс жолға қою мәселелері.Әлеуметтік психологтяда өндіріс
саласы туралы проблемалар өз жұмысын тоқтатқан емес.Ерекше назар аударатын
мәселе ол өндірістік бригадалардағы психология, ондағы сол кездегі
Стахоновшылдар еңбегі,еңбек озаты болу,коллективтік және жеке
жарыстар,осындағы озғандарды дұрыс бағалау,сол үшін жұмысты жақсы жолға қою
осыны ұйымдастыру шаралары болу керек.
Әлеуметтік психологияның дүниеге келуі ( 50ж.2жарт.-70ж.2жарт.ХХғ)Бұл
кезеңді тарихта жылан кез деп атаған.Өмірдің барлық саласына демократиялау
еніп,ғылым саласына қудалау тоқтаған кез еді.1950жылы психология ғылымы өз
құқығын сақтап қалды.Физиологтар мен болған өткір айтыстар жеңіп шығып өз
алдына өмір сүруге ерікті болды.
Жалпы психология әлеуметтік психологияға қорған болды.Біздің елімізде
әлеуметтік психология қайта туындап,өз алдына ғылыми сала болып, өмірге
енді.
Оған:
-Бұл ғылымның өкілдеріне осы ғылым саласының дамуы ,оны зерттеу жұмысының
жағжайы туралы түсіну.білу қажет.
-Басқа ғылымдар мен қатар бұл ғылымның орнын білу
-Оның зерттейтін жұмыстар қандай-қандай
-Негізгі қажет жүйе мен заңдылықтарды анықтау,қолдану.
-Мамандар даярлау,еңбектер жариялау,қолдану.
-Ғылымды институтциялау
-Мамандар даярлау,еңбектер жариялау,оқулықтар дарярлау.
-Съездер,коференция,симпоузиумдар ұйымдастыру.
Осындай жұмыстар туралы А.Г.Кавалевтың Әлеуметтік психологиятуралы
публикациясы шығып,талқыланды.Дискуссия Вопросы психологийжурналында
жарияланды.Онда осы әлеуметтік психология туралы,оның ғылымдағы
орны,зерттеу тәсілдері.алдағы даму жолы қалай болмақ.Кездесіп тұратын
қиындақтар сөз болған еді.
Төртінші кезеңді аяқтауда, шын мәнінде оның қазіргі жағдайға ауысуына
себеп болған әлеуметтік психологиялық проблематиканың кристализатциялануы
еді.Бұл жерде негізгі проблема болып көрінетін:
-Методологиялық және теоритикалық проблема
-Коллективтік проблема
-Әлеуметтік-психологиялық тұлға
-Жұмыс саласындағы әлеуметтік –психологиялық проблема
-Қарым-қатынастық психология
Шелтелдің әлеуметтік психология тарихы
Батыс мамандары әлеуметтік – психологияны адамдар мінез – құлқының бір
–біріне қатысы туралы ғылым деп анықтайды.
Осы бір – біріне қатыстылықтың әсері жеке тұлғалардың мінез құлықтарында
басқалардыкімен бірдей салыстырып көреді.
Тарихи жобамен қарағанда қайсыбір ғылыми сала болмасын даму кезеңінде,
сонымен бірге осы әлеуметтік психология да бәрі де философия шеңберінде
дамиды. Содан жайлап барып философиялық білімнен бөлінеді дейді. Тарих
бойынша әлеуметтәк психология ХХ ғ. Басында шықты. Ол жалпы психологияның
ауа райын өзгертетін реакция сияқты болды. Оның пайда болуын 1908 ж. деп
есептейді. Себебі сол кезде ол туралы екі кітап жарыққа шыққан еді. Ағылшын
психологы жазған Әлеуметтік психологияға кіріспе Американдық социолог
Э. Россаның Социалдық психология адамдардың әлеуметтәк сипатқа арналған
зерттеулерге қызығушылығы ХІХ ғ.ек.ж. басталған еді. Сол кезде Халық
психологиясы атты адамдардың бір – бірімен қатынасы, араласуы туралы
айтылады.
Батыстың ғылыми әлеуметтік психологиясының басы В. Меденің Еуропадағы,
Ф.Ольпорттың АҚШ – тағы ХХ ғ. 20ж. шыққан еңбегінде әлеуметтік психологияны
экспериментальдық жүйеге айналдыру туралы ұсыныс жасады, содан кейін осы
жұмысқа көшті.
Психологияның дамуында осы кезге үш теоретикалық мектеп құрылды;
психоанализ, бихевиоризм және гештальт – психология. Осының ішіндегі өзіне
тартатыны бихевиористік сала еді. Экспериментальды методологиялық әсерімен
, осы әлеуметтік психология екі дүние жүзілік соғыстар арасында
пайдаланған. Содан социализациялау лабораториялық жағдайда жүзеге
асырған. Осылайша өз еңбек жолына ақау түсірген әлеуметтік психология осы
эксперименттік тәсілдермен 1960-1970 жж. Дағдарысқа ұшырады. Осы кезде оған
көптеген балама ұсыныстар айтылған еді, оның мүмкіндік жолдарыда бар
болатын. Бұл дағдарыстан құтылудың негізгі жолы әлеуметтік психологияны өз
еркіне қойып – либеризациялау керек, оны лабораториялық эксперименттің
жасандылығынан босату қажет. Соңғы жылдары үлкен нзар аударылып отырған
нәрсе,ол кідімгі табиғи жағдайда әлеуметтік мінез құлықты байыпты түрде
қадағалап, әлеуметтік және мәдени болмыстарды бақылау тәсілдері арқылы
жүргізіп отыруға көшті. Батыстың әлеметтік психологиясының теоретико-
методологиялық дамуы жалпы психологиялық сарынмен өтті. Ол-бихевиоризм және
фрейдизм,сол сияқты жаңадан қосылған әлеуметтік-психологиялық
мектептер,оладың бағытына жататындар;
- Необихевиоризм ( Э.Богардус, Г.Оллпорт, В. Ламберт, Р.Бейлс, Г.
Хоумене,Э.Мэйо т.б.)

- Неофрейдизм ( К.Хорный, Э. Формм, А.Кардинс, Э.Шиллз)

- Теория полия және топтық динамика ( К.Левин, Р.Липпит, Р.Уайд,
Л.Феетиллер, Г. Келли)

- Социометрия ( Дж.Морено, Э. Дженниге, Дж.Крисуэл, Н.Бронденбреннер
т.б. )

- Трансактивтік психология ( Э.Кентрил, Ф.Килпатрик, В. Иттелсон,
А.Эймес т.б. )

- Гуманистикалық психология ( К.Роджер т.б. )

- Когнитивистикалық теория интационизм ( Г. Мид, Г.Блумер, М.Кун,
Т.Сарбин, Р.Мерон )

Осылар социологиялық арена, ол әлеуметтік психологияны дамытады.
Әлеуметтік психология ауқымды істерді қамтиды:
1. Аттрибуция процесі

2. Топтық ( группа ) процесі

3. Жәрдем көрсету

4. Аттракция және аффиляция

5. Агрессия

6. Қылмыс

7. Орнату және оны оқып білу

8. Әлеуметтік таным

9. Жеке тұлғаның әлеуметтік дамуы ( социолизация )

10. Кроссультуралық зерттеу

Әлеуметтік – психологиялық зерттеу тәсілдері.

Әлеуметтік – психологиялық зерттеу дегеніміз – ол жеке тұлғалар мен
топ , ұжымдардың ара қатынастарындағы психологиялық заңдылықтарды
қадағалау, қажет кезінде жөнге салып отыру, оның негізгі деректер
алып отыратын жерлері:

А) Жеке адамдармен топтардың мінездемелері – ( өзін қалай алып жүруі,
іс әрекеттері, көз қарастарыт.б. )

Б) Жекелеген тұлғаның не топтың білім – көз – қарасының ерекшеліктері
– болжамы , пікірі , сенімі , қатысы т.б.

В) Олардың онша байқалмайтын немесе тіпті білінбейтін мінездері мен
іс- әрекеттері , болжамдары т.б.

Г) Олардың жан азығы туралы мінездеме

Д) Олардың өміріндегі кейбір жекелеген жағдайлармен әлеуметтік қарым
– қатынас жағдайлары т.б.

Эмпирикалық зерттеу тәсілінің ішіндегі барынша кеңінен
қолданылатын әлеуметтік психологияда орын алғандары :

-байқау,құжаттардың анықтамасы,жеке тұлғаға топтық баға беру,тесттер
т.б аппараттық тәсілдер құру.

Бақылау тәсілі. Бақылаушылардың атқарар жұмысына байланыстығ, соның
жұмысына қарай мына екі түрде болады.іске қосылған (қатысушылар),іске
қосылмаған (жайбар ғана)бақылаулар зерттуші мен екуеінің (іске
қатысушымен)арадағы қалыпты қатынаста болады.Осы сияқты зерттеулердің
түрін классикалық мысалға алатын болсақ,-Н.Андерсонның қаңғыбастар
өмірі туралы зерттеулері,У.Уайттың Эмигранттар,В.Б.Ольшанекийдің жас
жұмысшылардың бағалау жолдары т.б жатады.Іске қосылмаған бақылау жеке
тұлға немесе топтың әлеуметтік психологияның өзгерістерін сырттай
байқауға алады.бұл жерде зерттеушімен олардың қатынасы болмайды,және
тексеріліп,зерттеліп жатқан қарай бақылауды ұйымдастыру екіге:Далалық
(жеке тұлғаның не топтың өміріндегі табиғи жылдық бойынша)және
Лабороториялық (жасанды түрде).Бақылау арқылы алынатын деректердің
барынша дәл, шындықты көрсетуіне барынша мән беріледі.

Мысалы:белгілі бір жүйеге аса жауапты жоба жасауда оған техникалық
жүйе пайдаланылғанда ондағы жеке адам мен топтардың жұмысын
бақылағанда,бақылаушылардың өзін дайындағанда т.б барынша мән береді.

Құжаттарды анықтау тәсілі:-адам өміріндегі тіршіліктік азықтық жалпы
психологиялық анализі сияқты.У.Томас пен Ф.Знанецки алғаш рет
социологиялық психологияда осы тәсілмен әлеуметтік тұрғының
феноменіне зерттеулер жасаған.

Жалпы алғанда құжаттарды ажырату үшін:

1)деректерді белгілеуге икемділік (қолжазба,баспа,жазба,фото,кино
және видео құжаттар.)

2)арнайы бекітілген (шындақпен,арнайы және мақсатпен)

3)жеке белгілеу,мәні)жеке басы немесе өзі)

4)статус (орны ... .) (арнайы,арнайы емес)т.б

Құжаттарды сараптап,анықтау тәсілдері:сапалы( немесе ұқсастықпен
емес),және санды түрде (арнайы түрде) болады.Осы екі түрдің қайсыыс
болмасын зерттеушінің сол жүргізіп отырған жұмысына түсінігі,оны
қалай жүргізуіне байланысты.Анықтаудың сандық тәсілі ХХғ.30-40 жж көп
қолданылды.Әлеуметтік –психикалық зерттеулерде жауап алу-сұрақ қойып
деректер объективті не субъективті түрде дереетер алуға болады.Ол ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.