Қазіргі қазақ аулының мәдени өмірі

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Ќазаќстан Республикасыныњ Білім жєне ѓылым министрлігі

Ќазақстан халықтар Достығы университеті

Түркістан филиалы

“Тарих және география” кафедрасы

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі, т. ғ. к.

“___” 2006 жыл

Д И П Л О М Ж ¦ М Ы С Ы

Таќырыбы: Қ а з і р г і қ а з а қ а у л ы н ы ң м ә д е н и ө м і р і

(Оңтүстік Қазақстан бойынша)

Ѓылыми жетекшісі: т. ѓ. к., аѓа оќытушы

Орындаѓан: КТГ-201 тобының студенті М. Қосдаулетова

Т‰ркістан - 2006

М А З М ¦ Н Ы

КІРІСПЕ . . .

І. МӘДЕНИ ОРТАНЫҢ ӨЗГЕРУI . . .

1. 1. Ауыл мәдениетiнiң материалдық базасы . . .

1. 2. Оңтүстiк Қазақстанның ауылды жерiнде бiлiм беру

жүйесiнiң дамуы . . .

1. 3. Ауыл тұрғындарының бiлiм деңгейiнiң өсуi және әлеуметтiк-

кәсiби құрамының өзгеруi . . .

ІІ. АУЫЛ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ РУХАНИ МӘДЕНИЕТI . . .

2. 1. Көркем әдебиетке әуестiгi . . .

2. 2. Ауыл тұрғындарының мәдени өмiрiнде театр, кино мен

мұражайдың орны . . .

2. 3. Музыкалық талғамы . . .

2. 4. Ауыл тұрғындарының рухани өмiрiнде бұқаралық ақпарат құралдарының орны . . .

ЌОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНҒАН ЄДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

КIРIСПЕ

Тақырыптың өзектiлiгi. Тәуелсiздiктiң алғашқы онжылдығын артта қалдырған елiмiз үшiн, өтпелi нарықтық қатынастардың ауыр кезеңiн бастан кешiрген халқының әлеуметтiк-мәдени жағдайын қарастыруды алдына мақсат етiп қойған тарихи-этнографиялық және этносоциологиялық зерттеулерге мұқтаждығы арта түстi. Қазақстанның ХХI ғасырдағы болашағы, көп жағдайда, оның құрамдас бөлшектерiнiң дұрыс тепе-теңдiктi ұстап, тұрақты iлгерi дамып отыруына байланысты болады. Ал, бұл болса өз кезегiнде этномәдени дамудың өзiндiк тұстарын жан-жақты талдап, жалпы мен жекенi анықтауды талап етедi. Этномәдени процестер қоғамдық өмiрдiң барлық саласын қамтып, ұлттық мәдениеттiң негiзгi өзегiне айналды. Бұл процестер ең алдымен дәстүрлi-тұрмыстық мәдениетте болып жатқан сан алуан өзгерiстерде кең көрiнiс тауып отыр. Осы орайда, көп ұлтты елiмiздегi халықтардың мәдениетiн қоғамдық-саяси және ғылыми-теориялық мәселе тұрғысында өзектi деп қарастыруға толық негiз бар.

Соңғы жылдары ауыл тұрғындарының рухани өмiрiн зерттеуге де ерекше ден қойыла бастады, себебi оның тiршiлiк ету ортасында мәдени кескiндердiң сан алуан белгiлерi мен дәстүршiлдiк пен жаңашылдықтың өзара әсерiнен туған жаңа дүниелердi кездестiруге болады. Қоғамдық сана-сезiм мен қоғамдық тәртiпте үнемi қайта туып, жалғасын тауып отыратын мәдениеттiң осы бiр бөлiгiн дәстүр деп түсiнемiз, ал жаңашылдық деп мәдениеттiң жаңа түрлерi мен әлемдiк мәдениет қорынан алынған жеке әлде дайын кешендi дәстүрлердi айтамыз [1] .

Өтпелi кезеңнiң алғашқы жылдары мәдениет саласы мемлекеттiк ұйымдардың назарынан тыс қалып, бiраз күйзелiс пен тоқырауға ұшырайды. Ендiгi кезекте, ауыл тұрғындарының рухани сұранысын қанағаттандыру үшiн қолайлы жағдай туғызу қажет, ал ауылдың мәдени-тұрмыстық жағдайын қаланың көрсеткiштерiне жақындату әлеуметтiк-мәдени дамудың бiрден-бiр шарты болмақ. Елiмiздiң әлеуметтiк-мәдени саласын қайта құру, тек бүкiл қоғам болып, оның экономикалық мүмкiншiлiгi, материалдық-техникалық, қаржы және адам қорының күш бiрiктiруiнiң арқасында ғана iске аса алады. Сонымен қатар, бұл мақсат-мұраттар бiлiм беру, тәрбие, мәдени-ағарту мекемелерi, бұқаралық ақпарат құралдары, тұрмыстық және т. б. мекемелердiң бiрлесе отырып еңбек етуiнiң нәтижесiнде және адамдар арасындағы тiкелей байланыстың өзара көмегi арқылы ғана жүзеге асады.

Оңтүстiк Қазақстан ауыл тұрғындарының мәдени өмiрiнде болып жатқан сан алуан түбегейлi өзгерiстер мен қоғамдағы жаңа құбылыстар, этникалық процестер, мәдениет пен тұрмыс саласындағы дәстүрлi және жаңа үрдiстердi этнографиялық тұрғыда зерттеу мен талдаудың нәтижесiнде өзгерiстердiң бағыт-бағдарын анықтауға мүмкiндiк бередi. Бұл аймақтың өзiне тән ерекшелiгiн ескеретiн әдiстеменi жасау үшiн ғылыми негiз қалыптастырады, сан-қилы тұжырымдамалардың артықшылығы мен кемшiлiктерi, этномәдени саясаттың болашағы шынайы түрде талқыға түседi.

Тақырыпты зерттеудiң өзектiлiгi мен ғылыми мәнi, ең алдымен рухани мәдениет саласындағы этникалық кескiндердi, этномәдени байланысты, оның iшiнде тiл, әдебиет, өнер, тұрмыс және т. б. бiрқатар арналарды жан-жақты зерттеу мен танудың қажеттiлiгiмен анықталады. Ауыл тұрғындарының мәдени-тұрмыстық жағдайы мен әл-ауқатын жақсарту мәселесiн шешу үшiн, бiрiншiден, республика көлемiнде, оның iшiнде әрбiр аймақ шеңберiнде ауылда орын алып отырған жағдайды терең талдау қажет [2], екiншiден, бұл мәселенi ұлттық және нақты этникалық кескiнде шешу керек.

Қазақ халқының ұлттық сана-сезiмiнiң оянуы, олардың отаншылдық рухты жете сезiнуi, саны жағынан өсiп, өз елiнде басым ұлтқа айналуының нәтижесiнде этникалық мәдениет пен ұлттық құндылықтардың маңызы арта түстi. Осыған орай, қазақ халқы, оның iшiнде зиялы қауым өкiлдерi арасында ата-бабалардың салт-дәстүрлерi мен әдет-ғұрыптарының жақсы үрдiстерiн оятуға, ұлттық рухани мәдениеттiң таңдаулы кескiндерi мен ана тiлiн қайта жаңғыртуға, сондай-ақ адамзаттың қол жеткiзген табыстарын тиiмдi игеруге бағытталған талпыныстарын байқауға болады.

Тақырыптың зерттелу деңгейi. Қазақстан ҒА қарасты Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Тарих, археология және этнология институтының этнограф ғалымдары тарапынан, бiздiң елiмiздегi қала және ауыл тұрғындарының мәдениетi мен тұрмысын этносоциологиялық материалдар негiзiнде жаппай зерттеудi қолға ала бастағанына біраз жылдың басы болды. 1982 жылы Қазақстан материалдары бойынша жарыққа шыққан Х. А. Қауанованың “Жұмысшы отбасының өмiрi мен тұрмысының бейнесi” атты монографиясын дәстүрлi этнографиялық әдiстер мен нақтылы социологиялық материалдарды шебер ұштастыра бiлген ғылыми деңгейдегi еңбектердiң санатына жатқызуға болады. Бұл жұмыста, автор Алматы, Қарағанды, Темiртау, Жезқазған және Сәтпаев қалаларында тұратын, әр түрлi ұлттың өкiлдерiне жататын жұмысшы отбасыларының күнделiктi өмiр салтының этномәдени аспектiлерiне тоқталып, рухани мәдениетiнiң жеке және жалпы тұстарының өзара әсерлерiне көңiл аударады [3] . Алайда, бұл монографияның жазылуына, тоталитарлық жүйенiң идеологиялық ықпалы қатты әсер етедi, социалистiк өмiр сүрудiң артықшылығы бастан-аяқ насихатталып, тоқырау заманның кемшiлiктерi жасырылады, жұмысшы таптың кеңестiк қоғамдағы қызметi мен орыс ұлтының прогрессивтiк ролi шектен тыс мадақтауға ұшырайды.

1984-1985 жылдары жоғарыда аталған ғылыми институттың этнограф ғалымдары ел арасында жиналатын этнографиялық деректердiң дәстүрлi әдiстерi мен пәнаралық этносоциологияны зерттеу кезiнде қатар қолдануды тұңғыш рет “Қазiргi кезеңдегi ауыл отбасының тұрмысында жаңашылдық және дәстүршiлдiк” атты жоспардағы тақырыпты Алматы облысының Шелек және Кеген аудандары мен Талдықорған облысының Киров ауданында тұратын ауыл тұрғындарының арасында орындау барысында тәжiрибеден өткiздi. Сауалнамаға қазақ, орыс және ұйғыр ұлтының өкiлдерi арасынан ұзын саны 1000-нан аса респондент қатысты. Сауалнама сұрақтары арасында рухани мәдениет тақырыбы да кең қамтылды. Осы iспеттi зерттеулер сол жылдары Қырғызстан, Өзбекстан, Түрiкменстан және Тәжiкстан республикаларында да өтедi [4] . Кең көлемдi деректердi жинау мен өңдеу барысында Т. А. Жданко мен Г. П. Васильеваның құрастырған арнайы бағдарламасы басшылыққа алынды [5] . Осы ел арасынан жиналған этнографиялық және антропологиялық зерттеулердiң нәтижелерi Махачкала, Йошкар-Ола және Сухумиде өткен Бүкiлодақтық ғылыми сессияларда баяндалды [6] .

1988-1989 жылдары Қазақстан ҒА жанындағы Тарих, археология және этнология институтының этнографтары Алматы және Жамбыл облыстары мен Алматы қаласында “Қазақстан халықтарының мәдениетiндегi этникалық аспектiлер” атты тақырыпта 3 мыңнан астам респонденттi қамтыған кешендi этносоциологиялық сауалнама жүргiзедi [7] . Бұл зерттеулердiң барлығы Ресей ҒА қарасты Этнология және антропология институтының нақтылы социологиялық зерттеулер секторының (бағдарлама жетекшiлерi Ю. В. Арутюнян мен В. С. Кондратьев) “КСРО халықтарының әлеуметтiк-мәдени жағдайын дамытуды оңтайландыру” бағдарламасына сәйкес үйлестiрiледi. Осы этносоциологиялық деректердiң негiзiнде жасалған талдаулар 1990 жылдың жаз айларында Алматы қаласында Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Тарих, археология және этнология институтының қабырғасында ел арасында жиналатын этнографиялық және антропологиялық деректердiң қорытындысы бойынша өткен Бүкiлодақтық ғылыми сессияда [8] және Мәскеу қаласында жарыққа шыққан екi монографияда көрiнiс тауып [9], Е. К. Нояновтың Оңтүстiк Қазақстан және А. Т. Абдулинаның Жетiсу өңiрi бойынша жүргiзген ғылыми iзденiстерiнiң арқауы болады [10] .

Қарастырып отырған мәселе бойынша 1989 жылы Ресейдiң ҒА қарасты Этнология және антропология институтында А. Б. Қалыштың Павлодар облысындағы ауыл тұрғындарының рухани өмiрiндегi этномәдени үрдiстер тақырыбы бойынша қорғаған кандидаттық диссертациясы жете танысуды қажет етедi [11] . Бұл жұмыс көрсетiлген облыстағы бiрнеше моно және полиэтникалық аудандардың 50-ден астам елдi мекенiн қамтыған этносоциологиялық сұрау қағаздары мен этнографиялық материалдардың және деректiк көзiнiң мол болуымен ерекшеленедi. Мәселен, 1980 және 1988 жылдары онымен әр түрлi этникалық топқа жататын 2 мыңға жуық респонденттердiң арасында сауалнама жүргiзiледi, статистикалық материалдардың анағұрлым бөлiгi өңделедi. Бұл оған 1950-1980 жылдары Павлодар облысының көп ұлтты тұрғындарының заттай және рухани мәдениетiндегi, қоғамдық және отбасылық тұрмысындағы, этнодемографиялық және тiлдiк үрдiстерiндегi өзгерiстердi жаңаша және жүйелi түрде көрсетуге мүмкiндiк бердi. Сондай-ақ, бұл жұмыста ауыл тұрғындарының мәдени даму болашағына бiлiм беру жүйесiнiң, мәдени-ағарту мекемелерi мен бұқаралық ақпарат құралдарының тигiзетiн ықпалы да қаралады. Республика халқының, оның iшiнде Оңтүстiк Қазақстан өңiрiнiң қала және ауыл тұрғындарының күнделiктi өмiрiндегi мәдени тұстарды пәнаралық әдiстеменi негiзге ала отырып зерттеу А. Б. Қалыштың кейiнгi еңбектерiне де тән [12] .

1991 жылы осы iспеттi диссертациялық жұмысты, республиканың бiрқатар солтүстiк-шығыс (Көкшетау, Павлодар, Целиноград, Семей) және оңтүстiк (Шымкент, Алматы) облыстарының 13 ауылдық кеңесiнiң материалдары бойынша О. Б. Наумова орындайды. Бұл еңбекте, қазақ халқының көпұлтты ортадағы заттай және рухани мәдениетiнiң этникалық тұстарына, отбасылық тұрмысы мен этникалық сана-сезiмiне ерекше көңiл бөлiнедi [13] . Сонымен бiрге, автордың бұл еңбегiнде қазақ халқының дәстүрлi ұлттық мәдениетiнiң негiзi бiрте-бiрте жоғалып, оның жаңа әлеуметтiк қағидалы мәдениетке көшiп бара жатқандығы туралы ой айтылады. Алайда, автордың мұндай қисынға келмейтiн дәйексiз байламдарымен келiсу қиын. Себебi, бiрiншiден, жергiлiктi қазақ халқы басым көпшiлiктi құрайтын моноэтникалық елдi мекендердегi үрдiстерге назар аудармастан, тек полиэтникалық ортада болып жатқан процестердi ғана қарастырып, одан шыққан нәтиженi бүкiл Қазақстанның атымен сөйлетуге болмайды. Екiншiден, өткен ғасырдың 80-жылдарынан бастап қазақ халқының ұлттық сана-сезiмiнiң оянуы басталып, қалың бұқара халық өзiнiң төл мәдениетiмен қайта қауышады, сондай-ақ мұндай үрдiстердiң көп ұлтты ортада да орын алғаны баршаға мәлiм.

1996 жылы А. А. Асанқановтың арнайы бағдарламасы бойынша Тараз қаласында жүргiзiлген этносоциологиялық зерттеулер ұзын саны 1000 респонденттi қамтып, И. М. Ақылбаеваның “Тараз қаласындағы қазақтардың қазiргi кезеңдегi тұрмысы мен мәдениетi” атты диссертациялық жұмысының негiзгi дерек көзiне айналады. Бұл жұмыста мәдени-бұқаралық ақпараттың негiзгi тетiгi болып табылатын мәдениет базасы мен бiлiм беру жүйесiнiң қазiргi жағдайы, ұлттық мәдениеттiң қайта жаңғыру кезеңi баяндалады. Әсiресе, автордың қала тұрғындарының мәдени өмiрiнде болып жатқан оң өзгерiстермен қатар, олардың рухани құндылықтарды игеруiне терiс әсер етiп отырған факторларды анықтауға тырысуы қатты қуантады [14] .

Сондай-ақ, бұл ғылыми бағыт Алматы мен Тараз қалаларының тұрғындары арасында жүргiзiлген этносоциологиялық сауалнаманың материалдарын өз еңбектерiнiң арқауы еткен С. Х. Шалғынбаеваның зерттеулерiне де тән. Автор, дәстүрлi отбасылық рәсiмдердi қарастыру барысында басты назарды тек дәстүршiлдiк пен жаңашылдыққа ғана аударып қоймай, сонымен бiрге қалада тұратын қазақ тұрғындарының этномәдени ерекшелiктерi мен әлеуметтiк-мәдени келбетiне де ерекше тоқталып кетедi [15] .

Өткен ғасырдың соңғы онжылдығында республика аймақтарының мәдени өмiрiне байланысты бiрқатар кандидаттық диссертациялар қорғалды. Мәселен, М. К. Тiлеужанованың зерттеуi Орталық Қазақстанды, Г. Б. Сүлейменованың iзденiсi Батыс Қазақстанды, ал Г. Ө. Оспанованың жұмысында Қазақстанның бiраз облыстары қамтылады [16] . Зерттеулердiң хронологиялық шеңберi ХХ ғасырдың 70-90 жылдарын қамтиды және бұл жұмыстардың барлығына ортақ нәрсе, олар таза тарихи-мұрағаттық және статистикалық материалдарға сүйене отырып жазылған. Онда, қарастырып отырған өлкенiң мәдени ортасы, мәдени-ағарту мекемелерiнiң материалдық-техникалық базасы, ағарту жұмыстары-ның әдiстерi мен түрлерi баяндалады. Сондай-ақ, орта және бастауыш кәсiби бiлiмдi ұйымдастыру тәжiрибесi сарапталып, көркем шығармашылықтың қоғамның рухани өмiрiндегi орны мен маңыздылығына тоқталады, осы бағыт төңiрегiнде қол жеткiзiлген жетiстiктерге және керiсiнше кемшiлiктерге талдау жасалады.

Қарастырып отырған мәселе, сондай-ақ белгiлi дәрежеде тарихшы-демограф, әлеуметтанушы, фәлсафашы, саясаттанушы ғалымдардан бастап журналистерге дейiнгi гуманитарлық саланың әр түрлi ғылыми бағытындағы зерттеушiлердi де қызықтырып отыр. Елiмiз егемендiгiн жариялағалы берi отандық қоғамтанушы ғалымдар республика тұрғындарының рухани өмiрiн зерттеудi бастап кеттi. Бүгiнде, тоталитарлық жүйе кезiнде орын алған “жабық” немесе “тыйым” салынған тақырып пен сiресiп қалған немесе таңдаулы бiр нақты ғылыми бағыт жоқ. Қазiргi қоғамдық санаға ескiнi қайта бағалау мен идеологиялық ойлардан арылу тән.

Республика халқының, оның iшiнде Оңтүстiк Қазақстандағы қала және ауыл тұрғындарының ұлттық құрамы мен әлеуметтiк дамуындағы әр түрлi мәселелердi жете түсiну үшiн отандық тарихшы-демографтардың нақтылы зерттеулерiне түпкiлiктi зер салу қажет. Қазiргi кезеңдегi әлеуметтiк және этнодемографиялық процестердi зерттеумен айналысып жүрген ғалымдардың арасынан Ф. Н. Базанова, М. Б. Тәтiмов, М. Х. Асылбеков, В. В. Козина, Ә. Б. Галиев, А. Н. Алексеенко және т. б. ғылыми iзденiстерiн ерекше атап кеткен жөн [17] . Алайда, бұл жұмыстардың арасында, мәселен А. Н. Алексеенконың iзденiсiнен бiзге мәлiм болған мәлiметтердi қайталаумен болған Н. З. Такижбаеваның монографиясы сияқты бiрқатар зерттеулер бар. Бұл жұмыста автор республика мен оның жекелеген аймақтарының этнодемографиялық дамуын баяндау барысында сандық мәлiметтер мен статистикалық көрсеткiштерге шамадан артық тоқталып, даму тенденцияларына сараптама мен талдау жасауды мақсат тұтпайды [18] .

Бiрiншi бөлiмдi қарастыру барысында көп ұлтты бiлiм беру жүйесiн арқау еткен Р. Ж. Кадысованың жұмысы, оқытушы кадрларды дайындау туралы Г. К. Ахметованың зерттеуi, 1970-1990 жылдары республика мен оның облыстарында қазақ бала-бақшаларының жағдайы бойынша С. Г. Батибаеваның iзденiсi белгiлi дәрежеде қызығушылық туғызады [19] . Бұл жұмыстарда республика-дағы қазақ, орыс және аралас мектептер мен мектепке дейiнгi мекемелердiң тарихи, әлеуметтiк және педагогикалық дамуы тарихи-педагогикалық тұрғыда қарастырылады, сонымен қатар елiмiзде педагогикалық кадрлардың қалыптасуы мен оларды дайындаудың ерекшелiгi көрсетiлiп, ұлттық мектептердiң дамуы, олардың құрылымы, материалдық-техникалық жабдықталуы, оқу-тәрбие процесiндегi жетiстiктер мен кемшiлiктер жан-жақты қаралады. Сондай-ақ, бiлiм беру саласында мемлекеттiң қызметi мен жүргiзiлiп отырған реформалардың концепциялары баяндалады.

Сонымен қатар, бұл мәселе бойынша Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келiсiм министрлiгiнiң Мәдениет жөнiндегi Республикалық ғылыми орталығының ғалымдары мен мамандары тарапынан бiрқатар еңбектер жарияланды, атап айтқанда: қазiргi замандағы көркем мәдениет бойынша М. Х. Балтабаевтың монографиясы және Д. Исабеков пен Е. Б. Имамбектiң редакциялық басшылығымен екi ғылыми жинақ жарық көрдi [20] . Онда, бiртұтас әдiстемелiк нұсқауды негiзге ала отырып тарихи-мәдени дәстүрдi қазiргi заманның нақты кедергiлерiмен байланыстыруға және республиканың мәдени кеңiстiгiндегi жағдайды ғылыми болжауға әрекет жасалады. Нақты мәлiметтерге сүйене отырып жергiлiктi жерлерде, оның iшiнде әсiресе ауылды аймақтарда әлеуметтiк-мәдени инфрақұрылымды дамыту бойынша алуан түрлi мекемелер мен ғылыми кеңселердiң жұмысы көрсетiледi.

Қазақстандағы Иран Ислам Республикасының Мәдениет жөнiндегi өкiлдiлiгiнiң басшысы, иран дипломаты Мехди Санаи, өзiнiң естелiк кiтабын қазақ халқының қазiргi замандағы мәдениетiне, оның iшiнде бiз зерттеп отырған оңтүстiк өңiрге арнайды [21] . Бұл кiтапта ұлттық рухтың қайта жаңғыруы мен дәстүрлi ақындар сайысы айтыс туралы, сондай-ақ басқа да қызықты этнографиялық мағлұматтарды кездестiруге болады. Ол, қарастырып отырған қазақ халқының қоғамдық және мәдени өмiрiнде телевизия мен басқа да бұқаралық коммуникация құралдарының айрықша рөлiне арнайы тоқталады. Сондай-ақ, автор бiздiң елiмiздiң мәдениет саласында өтпелi кезеңде орын алған кемшiлiктерге түсiнiстiкпен қарайды. Парсылық саяхат күнделiктерiнiң жанрында жазылған бұл кiтапқа автордың жоғары кәсiби шеберлiгi, әдептiлiктi сақтауы, қазақ халқына деген құрмет пен достық сезiмi тән.

Республикамызда отандық баспасөз, телевизия мен радиохабар секiлдi бұқаралық коммуникация құралдары тақырыбы бойынша бiрқатар көкейтестi еңбектер жарияланды. Отандық БАҚ ел тұрғындарын әлемде, республикада және оның жекелеген аймақтарында болып жатқан соңғы жаңалықтармен жедел ақпараттандырып отыратын негiзгi құрал болып табылады. Бұл мәселе бойынша республика өңiрлерiн, оның iшiнде Оңтүстiк Қазақстан аймағын қамтыған зерттеулерде, кiтап авторлары қол жеткiзiлген табыстармен қатар, елiмiздiң бұқаралық ақпарат құралдары саласында орын алып отырған қазiргi жағдайды шынайы түрде оқырманға жеткiзуге талпыныс жасайды.

Мұндай жұмыстардың санатына Н. О. Омашев, Т. М. Көпбаев, Р. Сағымбековтiң - радиохабар [22], М. Барманкулов, Г. Ж. Ибраева, К. Ж. Тұрсын, Ә. Ә. Молдабековтiң - телевизия [23], Р. А. Нұртазина, А. Т. Байдәулетов, Ә. Ғ. Игенсартовтың - баспасөз [24], А. Сәрсенбаев, Д. Н. Назарбаева, Б. О. Исабаевтың - бұқаралық ақпарат құралдарына арналған жұмыстарын [25], сондай-ақ Е. Летягина, К. С. Смаилов пен Е. Салимбаевтың басылымдық еңбектерiн жатқызуға болады [26] . Осы зерттеулерде Қазақстанның мемлекеттiк ресми ақпарат құралдарымен қатар, олармен ашық бәсекеге түсiп отырған тәуелсiз жекеменшiк БАҚ-тың қызметi де сөз болады. Сондай-ақ, қазақ тiлдi баспасөздiң нарық жағдайындағы даму мәселесi де назардан тыс қалмайды. Бұл тұрғыда елiмiзде мемлекеттiк тiлде жұмыс iстейтiн бұқаралық ақпарат құралдарының отандық бұқаралық коммуникация нарығында тек екiншi сатыда тұруының келеңсiз себебiн анықтауға әрекет жасаған С. Исмаилованың iзденiсi ерекше тоқталуды қажет етедi. Ол қоғамда айтылып жүрген пiкiрлердi сараптай келе, қазақ тiлiнде жарыққа шығатын мерзiмдi басылымдардың беделiн көтеру жолдарын iздестiруге тырысады [27] .

Егер, нақты қарастырып отырған аймаққа келетiн болсақ, Оңтүстiк Қазақстан мен Жамбыл облысындағы мәдени құрылыстың даму тарихы Ж. Д. Дәдебаев, А. Б. Әлмаханова, Г. А. Бибатырова, Ж. Боданов, Ж. А. Аралбаев [28] сынды ғалымдардың еңбектерiнде де кең көрiнiс тапқан. Қарастырып отырған аймақтың мәдени құрылысы мен даму тарихын зерттеуде бұл авторлар қыруар жұмыс атқарды. Аталмыш зерттеулердiң арасынан осы аймақтағы алғашқы мәдени-ағарту мекемелерiнiң даму тарихы жайында тың деректер кездестiруге болады.

Түркiстан қаласының 1500-жылдығы мен Тараз қаласының 2000-жылдығына арналған салтанатты мерейтойлар, қарастырып отырған тақырыптың тарихнамасында елеулi iз қалдырды. Мәселен, Түркiстанның мерейтойына арнап кiтаптар, жинақтар, мерзiмдi басылымдарда сан алуан мақалалар, сондай-ақ қарастырып отырған мәселе бойынша аймақтық тұрғыда жаңа құнды мәлiметтердi қамтыған “Түркiстан” атты халықаралық энциклопедия жарыққа шықты [29] .

ЮНЕСКО-ның шеңберiнде Тараз қаласының 2000-жылдық мерейтойының өткiзiлуiне орай 2002 жылдың сәуiр айында М. Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттiк университетiнде “Көне және қазiргi Тараз: тарихы және әлеуметтiк-экономикалық дамуының болашағы” атты тақырыпта ұйымдастырылған Республикалық ғылыми-практикалық конференция болып өттi. Онда мiнбеден сөз сөйлеген М. Қ. Қойгельдиев, Т. О. Омарбеков, К. М. Байпақов және басқа да ғалымдардың баяндамалары, қарастырып отырған мәселе бойынша үлкен қызығушылық тудырды [30] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.