Жалғау түрлері

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
1. Жалғау түрлері

Жіктік жалғау

Тәуелдік жалғау

2. Септік жалғау

Әдебиет

Жалғау түрлері

• Жіктік жалғау

• Көптік жалғау

• Тәуелдік жалғау

• Септік жалғау

Жіктік жалғау

Жіктік жалғау - баяндауышқа ғана тән жалғау. Жіктік жалғау тек қана
синтаксистік қызмет атқарады.
Жіктеу категориясы - қазіргі қазақ тілінде тек етістікке ғана тән
қасиет емес, баяндауыш болып қызмет атқара алатын өзге де сөз таптарына,
соның ішінде есімдерге де тән қасиет.

Жалғану жүйесі мен формалары

Қазақ тіліндегі сөздер төмендегідей төрт топқа бөлініп, төрт үлгі
бойынша жіктеледі:

Бірінші топ

Бірінші топқа отыр, тұр, жүр, жатыр етістіктері, есімшелер, зат
есімдер, сын есімдер, сан есімдер, есімдіктер, үстеулер жатады;
Үлгілер:

а) тұр, жүр.

Жекеше
Көпше

1-жақ
тұр-мын, жүр-мін
тұр-мыз, жүр-міз

2-жақ
тұр-сың, жүр-сің
тұр-сыңдар, жүр-сіңдер

тұр-сыз, жүр-сіз
тұр-сыздар, жүр-сіздер

3-жақ
тұр, жүр
тұр, жүр

ә) Есімшелер: барған, келген; б) Зат есімдер:оқушы, мұғалім т. б.
баратын, келетін; барар, келер;
бармақ(шы), келмек(ші). Жекеше
Көпше
Жекеше
Көпше 1-жақ
оқушы-мын, мұғалім-мін
1-жақ оқушы(лар)-мыз, мұғалім(дер)-біз
барған-мын, келген-мін
барған-мыз, келген-біз 2-жақ
оқушы-сың, мұғалім-сің
2-жақ оқушы(лар)-сыңдар, мұғалім(дер)-сіңдер
барған-сың, келген-сің
барған-сыңдар, келген-сіңдер
оқушы-сыз, мұғалім-сіз
оқушы(лар)-сыздар, мұғалім(дер)-сіздер
барған-сыз, келген-сіз
барған-сыздар, келген-сіздер 3-жақ
оқушы, мұғалім
3-жақ оқушы(лар), мұғалім(дер)
барған, келген
барған, келген

в) Сын есімдер: аласа, үлкен т. б.г) Сан есімдер: оныншы, үшінші т. б.

Жекеше
Жекеше Көпше
Көпше
1-жақ
1-жақ оныншы-мын, үшінші-мін
аласа-мын, үлкен-мін оныншы-мыз, үшінші-міз
аласа-мыз, үлкен-біз
2-жақ
2-жақ оныншы-сың, үшінші-сің
аласа-сың, үлкен-сің оныншы-сыңдар, үшінші-сіңдер
аласа-сыңдар, үлкен-сіңдер

оныншы-сыз, үшінші-сіз
аласа-сыз, үлкен-сіз оныншы-сыздар, үшінші-сіздер
аласа-сыздар, үлкен-сіздер
3-жақ
3-жақ оныншы, үшінші
аласа, үлкен оныншы, үшінші
аласа, үлкен

ғ) Есімдіктер: қалай, кім т. б. д) Үстеу: бірге

Жекеше Жекеше
Көпше Көпше

1-жақ 1-жақ
қалай-мын, кім-мін бірге-мін
қалай-мыз, кім-біз бірге-міз

2-жақ 2-жақ
қалай-сың, кім-сің бірге-сің
қалай-сыңдар, кім(дер)-сіңдер бірге-сіңдер

қалай-сыз, кім-сіз бірге-сіз
қалай-сыздар, кім(дер)-сіздер бірге-сіздер

3-жақ 3-жақ
қалай, кім бірге
қалай, кім(дер) бірге

Екінші топ

Екінші топқа -а, -е, -й (бара, келе, сөйлей) формалы және -п, -ып, -іп
(қарап, айтып, келіп) формалары көсемшелер жатады; олар екінші үлгі бойынша
жіктеледі.

Үшінші топ

Үшінші топқа етістіктің жедел өткен шақ формасы (бар-ды, кел-ді), мен
шартты рай формасы (барса, келсе) жатады; бұлар үшінші үлгі бойынша
жіктеледі.

Төртінші топ

Төртінші топқа етістіктің бұйрық рай формасы (бар, кел) жатады да,
төртінші үлгі бойынша жіктеледі.

Тәуелдік жалғау

Тәуелдік жалғау, әдетте, бір заттың басқа бір затқа тәуелді екенін
білдіретін қосымша. Негізінде зат есімге тән қосымша бола тұрса да, зат
есім қызметін атқаратын, демек, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.