Педагогикалық технологияларды меңгеру
Д.Ж.КІШІБАЕВА
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Түркістан - 2010
ӘОЖ 371. 307 8
ББК 74.00
Ж – 28
Пікір жазғандар: Л.К.Керімов - п.ғ.д., профессор Абай атындағы ҚазПУ.
Б.Т.Ортаев - п.ғ.к., доцент А.Ясауи
атындағы ХҚТУ.
К – 15. Жаңа педагогикалық технологиялар. Оқу құрал
Құрастырғандар: п.ғ.к., доцент. Д.Ж.Кішібаева. – Түркістан: А.Ясауи
атындағы ХҚТУ, 2010 ж. 106 бет
Оқу-әдістемелік құралда келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен
білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі - маңызды мәселелердің бірі екендігі айтылады. Үздіксіз
жаңалық енгізу білім беру мекемелерінің ең басты факторы болып отыр. Оқу
құрал болашақ педагогикалық мамандарға, мектеп мұғалімдеріне педагогикалық
іс-тәжірибелерінде пайдалануларына болады.
Оқу-әдістемелік құрал А.Ясауи атындағы ХҚТУ-дің оқу-әдістемелік
Кеңесінде талқыланып, баспаға ұсынылған (хаттама №3, желтоқсан 2009 ж.)
ISBN 978-601-243-225-1 ББК 74.00
А.Ясауи атындағы ХҚТУ, 2009ж.
МАЗМҰНЫ
АЛҒЫ
СӨЗ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.3-4
1 Педагогикалық технологияларды меңгеру
жодары ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..4-10
3 Жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізудің алғы
Шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
-17
4 БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
СИПАТТАРЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 17- 20
5 Жаңа педагогикалық технологиялардың
классификациясы ... ... ... ... ... ... ..20-28
6 ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
7 ОҚЫТУДЫҢ ҚАЗІРГІ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .28-33
8 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ГУМАНИСТІК
БАСТАУЛАРЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.33-37
9 ДАМЫТА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ –
САБАҚТА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..37-40
10 Шаталов технологиясының методикалық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .40-46
11 ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА
БАУЛУ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..47-51
12 НЫСАНАЛЫ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52-58
13 ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ
ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .58-62
14 ТЕХНОЛОГИЯ
ПӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62-70
15 Деңгейлеп оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7 0-76
16 Дидактикалық бірліктерді ірілендіру (ДБІ)–матиматикалық білім беру
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76-78
17 Педагогикалық
технология ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..7 9-83
18 Жаңашылдықтың мәні және оның
қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .84-
88
19 ОҚЫТУДАҒЫ ВИТАГЕНДІК
ӘДІС ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..89-92
20 Қазіргі педагогикалық технологиялар - обьективті
қажеттілік ... ... ... ... ... ..92- 97
21 Компьютерлік технологияны қолдана
білейік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .98-100
22 Мұғалімнің инновациялық Іскерліктерін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... .101-106
Педагогикалық технологияларды меңгеру жолдары
Тегінде адам баласынан ақыл,білім,ар мінез деген қасиеттермен
озады деген екен қазақ елінің ұлы ақыны Абай Құнанбаев.Біз қадам
басқан ХХІ ғасырдың азаматы қандай болу керек?Біз бұл сұраққа
ақылды,білімді,мәдениетті, Отан сүйгіштік қасиеті жоғары,жаңаны тануға
деген ұмтылысы зор болуы керек деген жауап алған болар едік.
Білім берудегі дамытудың 2005-2010 жылдардаға арналған Мемлекеттік
бағдарламасының негізгі міндеттері мына төмендегідей:
-халық барлық мүмкіншіліктері үшін сапалы білімге қол жеткізуді
қамтамасыз ету;
-қазақстандық патриотизмге, төзушілікке,биік мәдениетке,адам құқықтары
мен бостандықтарын құрметтеуге тәрбиелеуге;
-отандық дәстүрлер,әлемдік тәжірибе және тұрақты даму қағидалары
негізінде білім берудің мазмұны мен құрылымын жаңарту.
Жалпы білім беретін мектептерде бүгін белең алып отырған
кемшіліктері де жетерлік.Атап айтқанда,білім сапасының
төмендігі,оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының қалыптаспауы және
оқушылар мен мұғалімдердің бірлескен шығармашылық еңбегінің болмауы тағы-
тағылар.
Бұл тығырықтан шығудың бірден-бір жолы-оқу-тәрбие үрдісіне
инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу,оқушылардың білімге
қызығуын,талпынысын арттырып,өз бетімен ізденуге,шығармашылық еңбек етуге
жол салу.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруді
мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеру-маңызды мәселелердің бірі.Жаңа педагогикалық
технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асырылады:
1кезең-оқып үйрену:
2кезең-меңгеру;
3кезең-өмірге ендіру;
4 кезең-дамыту.
Мектептегі оқу-тәрбие үрдісін жаңаша дамыту,яғни,оның нәтижесінің
көңіл толарлықтай болуын қадағалау жаңашыл-педагогтердің қолында.
Сондықтан олар педагогикаға жаңа технологиялар терминін енгізіп
жатыр.Жаңашыл-педагогтердің негізгі мақсаты-оқушылардың алатын білімін
сапалы ету,оның толыққанды жеке тұлға болып қалыптасуына негіз
қалау.Осы орайда,жаңашыл-педагогтердің педагогикалық технологиялары
көптеп саналады:Эрдниевтің ірі блокпен оқыту технологиясы, Занковтың
дамыта оқыту жүйесі, Неменскийдің әсемдікке баулу жүйесі,
Амонашвилидің ізгілікті тұлғаны оқыту технологиясы, Эльконин,
Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы,т.б.
Педагогикалық технологияның басты белгісі мыналар:
1.Оқушының білім алу,даму,басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде
ұйымдастыра білу.
2.Білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде
тәрбиелеу.
3.Өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру,дамыту.
4.Аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.
Елбасы Н.Назарбаевтың білім мен ғылыми қызметкерлерінің ІІІ
съезінде білім сапасын арттыру жөнінде тұжырымды ой айта
келіп,мұғалімдерге де үлкен міндеттерді жүктегені мәлім.Ендеше,
келекшекте Қазақстанның қарыштап дамуына өз үлесін қосатын бүгінгі
оқушы-ертеңгі азамат болғандықтан,оқу-тәрбие үрдісін жаңартып,білім
сапасын арттыру мұғалім құзырындағы жауапты іс.
Дамыған елдерде білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып
табылатын мәселелердің бірі-оқытуды ақпараттандыру,яғни оқу үрдісінде
ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады.Қазіргі таңда да
елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарын ақпараттық
кеңістікті құру еніп,көкейтесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей
отырғандығы мәлім.
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім,білік
дағдының көлемі күннен күнге артып,мазмұны өзгеріп отыр.Мектептің
білім беру саласында ақпараттық білім беру үрдісін интенсификациялау
мен модернизациялаудың тиімді тәсілдеріннен нәтижелігі шешімін
ғылыми түрде негіздеуді талап етеді.Оларды бірнеше бағыттарға
бөлуге болады:
-оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды іске асырудың жүйелі
ғылыми-әдістемелік жолын анықтау;
-оқушылардың тәжірибелік іс-әрекетінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
-мұғалімдердің ақпараттық кәсіби біліктерін жетілдіру;
-оқушылардың білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
-мектептің материалдық-техникалық базасын нығайту.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде,сонымен бірге
оқыту,тәрбиелеу,дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеруді диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді.Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік
береді.Бірінші бағыт тұрғысынан алып қарасақ,ақпараттық технологиялар
білім,білік,дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып,
оқушылардың саналы тәрбие,сапалы білім алуына жағдай жасайды,ал екінші
бағыт тұрғысында ақпараттық технологиялар оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыру тиімділігін арттырудың қуатты құралы болып табылады.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасының жобасында Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі
мамандар даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен
ықпалдастырылған инновациялық қажеттіліктерімен тығыз байланысты білім беру
және техногияларды жетілдіру болып табылады деп атап көрсеткендей, қазіргі
білім беру саласындағы басты мәселе: әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру
тұрғысынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін
іздестірумен және оларды жүзеге асыра алатын болашақ мамандарды даярлау
болып отыр.
Яғни, қазіргі заман педагогтерінің негізгі мақсаты-оқушылардың алатын
білімін сапалы ету, оның толыққанды жеке тұлға болып қалыптасуына негіз
қалау. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық
технолгиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Педагогикалық
технология терминін 1960 жылдарда шетел зерттеушілері енгізген. Оқыту
технологиясы ұғымын алғаш рет педагогика ғылымына енгізген А.Макаренко,
қазір бұл ұғым оқу-тәрбие үрдісінде кеңінен қолданылып жүр. Ал
Педагогикалық технология ұғымына алғаш рет жүйелі зерттеу жүргізген
Т.Ильина болды.
Педагогика ғылымында Педагогикалық технология ұғымына біржақты
анықтама беріле қойған жоқ.
Көптеген шетелдік ғалымдар технология деп оқытудың объективтік
факторларының жиынтығын (бағдарламаланған оқыту құралдары, дидактикалық
материалдар, құрал-жабдықтар, техникалық құралдар, т.б.) қандай да бір
үрдісте нәтижеге жету құралы ретінде қарастырады. Мәселен, поляк педагогі
Ф.Янушкевич оқыту технологиясының мәнін ашқанда, төмендегідей анықтама
берген: Оқыту технологиясы деп ғылыми ұстанымдар жүйесінде қолданыс
табатын бағдарламаланған окыту үрдісін айтады және оқу мақсатына жетуге
бағытталған оқу тәжірибесінде қолданылады көбіне оқытылатын пәнге емес,
оқушыларға бағытталады, оқыту әдістері мен тәсілдерін сынақтан өткізуге,
эмперикалық талдау жасауға және оқытуда аудивизальды құралдарды кеңінен
қолдануды талап етеді, оқыту теориясын оның тәжірибесімен өзара бірлікте
қарастырады.
Педагогикалық технология дегеніміз-тәжірибеде жүзеге асырылатын
белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ол педагогикалық жағдайларға сай
қолданылатын әдіс-тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана деп В.Беспалько атап
көрсетсе, И.Талызинаның пікірі бойынша педагогикалық технологияның басты
мақсаты-іс жүзінде дидактикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын ғылыми
негізделген талаптар жүйесі болып табылады.
Н.Никандров, В.Кан-Калик Оқытудың бірінші сатысында студенттерді
педагогикалық білік пен дағдылардың қолданбалы эвристикалық жүйесі ретінде
педагогикалық технологиялар негіздерімен қаруландыру қажет, оларды
шығармашылық үрдіс ретінде балалармен тікелей қарым-қатынас жасауға үйрету
педагогикалық технологияның мән-мағынасын ашады деп санайды.
Педагогикалық технология-мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және
сатыланып жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттер
жиынтығы және басты міндеті мыналар:
-оқушының білім алу, даму, басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде
ұйымдастыра білу;
-білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде
тәрбиелеу;
-өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;
-аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.
Педагогикалық технологиялардың басты міндеті оқушының оқу-танымдық
әрекетін жандандыра отырып алға қойған мақсатқа
толықтай жету болып табылса, педагогикалық технология кәсіптік қызметтің
ерекше түрі болып есептеледі. Оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын
меңгеру мұғалімнен орасан зор іскерлік пен шығармашылыққа негізделген
ізденістерді қажет етеді.Осындай мақсат көздеген жүйелі ізденістер
мұғалімнің жаңа технологияны меңгеру инновациялық жетілуіне әкеледі.
Жаңа педагогикалық технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы
шарттар қажет:
-оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
-оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру;
-оның ғылыми-әдістемелік, оқыту әдістемелік, ұйымдастырушылық
себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
-жаңа буын оқылықтарының мазмұнын зерттеп білу;
-пәндік білім стандартымен жете танысу;
-білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы оқушыларға білімді
мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу;
-оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары мына
төмендегідей:
-балаға ізгілік тұрғысынан қарау;
-оқыту мен тәрбиенің бірлігі;
-баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту;
-баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгерту;
-баланың танымдық және шығармашылық икемділігін дамыту;
-әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту;
-барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу;
-оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Жаңа технологияны қолдану төмендегідей алғы шарттар арқылы іске
асады:
1. кезең-оқып-үйрену;
2. кезең-меңгеру;
3. кезең-өмірге ендіру;
4. кезең-дамыту.
Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру барысында оқыту міндеттері
жаңаша сипат алады. Олар мыналар:
-педагогикалық қызметтің өзекті мәселелерін білу;
-оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқауларын қарастыру;
-оқу моделін құрастыру;
-оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар
құрастыру;
-оқушылардың жаңа материалды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар
жүйесін жасау;
-оқу әрекетін бағалау көрсеткіштерін анықтау.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан-жақты
дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология бойынша
әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады. Сондықтан
танымдық іс-әрекетті белгілі бір дәрежеде белсендірілуі қажет. Бұл
әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту түрі мен
құралдарының, т.б.) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етеді. Мұны
орындау үшін мына ұстанымдар жүзеге асуы тиіс.
1. Оқушылардың өзіндік ізденуі іс-әрекетінің әдістерін меңгеру талап
етіледі. Өйткені бұл әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту
әдістерінен айырмашылығы бар. Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп
отырғанымыз: оқушы-мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланыстығы. Демек,
белсенділігіне баса назар аударылады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері оқытудың дербес және топтық
түрлері болып табылады. Бұл жерде алға қойылатын мақсат-оқушыға деген
сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-
қасиет сезімін дамыту.
3. Жаңа технологияның мақсаты бойынша Оқытуды ізгілендіру қажет.
Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық-педагогикалық бағыттын
негізгі ой-тұжырымдары төмендегіше сипатталады:
-есте сақтауға негізделген оқып білім алудан бұрынғы меңгергендерді
пайдалана отырып ақыл-ойды дамытатын оқуға көнігу;
-білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық
құрылым жүйесіне көшу;
-оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап
оқыту бағдарламасына өту.
Болашақ мұғалімнің педагогикалық технологияны меңгеру үрдісін
қарастырсақ, ол 4 кезеңнен тұрады.
1. Кезеңде болашақ педагогтар өз бетінше жоспарын құруды үйренеді:
-сабақтың технологиялық картасын құру;
-оқушы мен мұғалімдер әрекетін бөліп көрсету.
2. Кезеңде өзінің жеке авторлық сабақ жоспарын-сабақтың технологиялық
бағдарламасын жасайды:
-сабақтың мақсат-міндеттерін, формасын, таңдалған әдіс-тәсілдерін,
алынған технологияны ғылыми тұрғыда негіздеу;
-сабақтың технологиялық картасын құру және оны дәлелдеу.
3. Кезең. Микросабақ беру (студенттік дәрісханада сабақ өту)
4. Кезең. Микросабақты талдау, педагогикалық технологияға қажетті
түзетулерді енгізу. Микросабақ барысында мұғалімнің іс-әрекетіне талдау
жасау, болашақ мұғалімнің кәсіби біліктілік дәрежесіне баға беру.
Сонымен педагогикалық технологияны тек қана техникалық оқу құралдарын
дамыту немесе компъютерлендіру емес, жоғары нәтижелерге бағытталған
біртұтас өзара байланысты әдістер, тәсілдер, мазмұнның жиынтығы деп
қарастыруға болады. Білім беру саласының қызметкерлеріне қойылатын
міндеттердің бірі-оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру, қазіргі
заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Бұл міндетті орындамайынша
сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін емес.
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ОҚУ ҮРДІСІНЕ ЕНГІЗУДІҢ АЛҒЫ
ШАРТТАРЫ
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне
оқытудың жаңа технологияларын тереңдете ендіру жолымен шешіле алатындығы
сөзсіз және бұл ретте тұтас алғанда білім берудің сапасы мүлде көтеріліп,
шығармашылықты жеке тұлғаны дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізу
қамтамасыз етіледі.
Педагогикалық теориямен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-
әрекеті тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Ендеше оқыту технологиясын оқу
үрдісіне енгізу білім сапасын қажетті деңгейде және оны басқаруды
қамтамасыз етеді.
Оқытуды және педагогикалық қызметті "технологияландыру" талпыныстары
XX ғасырдың басында-ақ пайда болған, бірақ педагогикалық ғылымда оқыту
технологияларын жобалау мен енгізудің ғылыми қадамдары 80-90 жылдары ғана
жасалып, олардың пәрменділігінің критерийлері анықталды. Қазіргі күннің
өзінде де үлкен педагогикалық және экономикалық мүмкіндіктерге ие бола
тұра, оқытудың жаңа технологияларының оқу үрдісіне ендірілу қарқыны
жеткілікті деңгейде емес.
Бұны түсіндірудің бірнеше себептері бар. Мысалы, оқу орнында жаңа
педагогикалық технологияларды ендіруге қажетті педагогикалық, әдістемелік
шарттарының болмауы, мұғалімдердің технологиялық әрекетінің жеткіліксіз
мотивациялануы мен ынталандырылуы, мұғалімдер мен оқу орындары басшыларының
кәсіби әрекетке өзгеріс енгізуге құлықсыздығы, т.б. Ең алдымен оның себебін
мұғалімдердің жаңа педагогикалық технологияларға қатынасы айқын бейнеленген
жағымды мотивация мен саналылықтың жеткілікті жоғары деңгейімен
сипатталғанмен, олардың технологияларды жобалау мен ендіруге дайын
еместігінен, яғни әлсіз теориялық психологиялық-педагогикалық,
технологиялық және технологияларды оқу үрдісіне ендіру бөлгілі бір
шарттарды қажет етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқу үрдісін жаңа технологиялар негізінде ұйымдастыруына
құзырлылығының жеткілікті деңгейі;
- оқыту субъектілерінің (мұғалім мен оқушы) жаңа технологияларды
қолдануға дайындығы, жағымды психологиялық -педагогикалық ахуал;
- оқытудың жаңа технологияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін оқу -
әдістемелік, дидактикалық базаның болуы;
- оқу бағдарламасының қамтамасыз етілуде жаңа мақсаттар мен қоғам
талабына сай түзетілуі және ақпараттандырылуы.
Білім сапасы мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мұғалімнің шеберлігі
қойылған педагогикалық мақсатқа және бағдарламаға сай қажетті мазмұнды
таңдап алуда және де тиімді әдістер мен құралдарды пайдалана білуінде.
Мұғалімнің педагогикалық қызметін технологияландыру педагогикалық
технологиялардың бөлгілері туралы біліммен, мұғалімнің шеберлігіне қарасты
белгілі шарттардың сақталуын талап етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларына бетбұруы, ынта қоюы;
- қолда бар технологиялық ресурстарға талдау жасауы;
- басты бір мақсатқа немесе мақсаттар жиынтығына бағытталған
технологияларды таңдауы;
- жоспарлай алуы, жобалау дағдысының болуы;
- мақсат қоя алу және міндеттерді бөлу қабілеті;
- іс-әрекетін ұйымдастыру және оған талдау жасау мүмкіндігі;
- өз тәжірибесін рефлексия арқылы меңгеру, оны технологиялық түрде
көрсету;
- технологияның ескіруін көре білу, оны қайта құру, өңдеу дағдысының
болуы.
Оқыту технологияларының қайсысы болмасын пайдалану жеңіл іс емес, ол
оқытушыдан білімділікті, іскерлікті, еңбекқорлықты, шығармашылықты,
құнттылықты, жаңашылдықты және мол дайындықты қажет етеді. Жаңа
технологияларды енгізу көзінде оқытушының технологиялық құзырлығының жоғары
деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін, мұғалім
істей алуы керек;
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген
нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды
дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді
қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің
себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін
оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып,
жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға
жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен
оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
С.И.Годник зерттеулері көрсеткендей, жеке тұлға жаңа жағдайларға
бейімделуде, жеке және кәсіби сапаларды жүзеге асыруда, әрекеттің жаңа
тәсілдеріне ие болуға байланысты қиындықтарды сезінуі мүмкін. Жаңалықты
меңгеруге бүкіл ұжым құлшыныспен кіріседі деп үміттенуге болмайды,
мұғалімдердің бұған деген іс-әрекеттерінде үлкен айырмашылық болады.
Социологтардың мәліметтері бойынша педагогтердің тең жартысы инновациялық
әрекетке бірден енуге дайын, ал қалған жартысы сенімсіздік, ұстамдылық,
тіпті кей жағдайда өшпенділік те білдіруі мүмкін. Мұғалімдердің
педагогикалық технологияларды енгізуге байланысты кейбір психологиялық
қарсылықтары түсінікті. Олар үйреншікті іс-әрекетті өзгертуге деген
қалауларының болмауымен, жаңалықты игере алмаймын деген қорқыныштың
болуымен, іс-әрекеттің жаңа әдіс-тәсілдерін меңгеру қиыншылықтарымен,
өзінің күші мен мүмкіндіктеріне сенімсіздігімен, т.б. шартталған.
Бұл мәселені шешуде мектепте кәсіби педагогикалық іс-әрекетті
"технологиялауды" мотивациялау мен ынталандыру жүйесінің (материалдық және
моральдық ынталандыру шаралары) жасалуы, жағымды психологиялық-
педагогикалық ахуал туғызатын арнайы ортаны құру және педагогикалық
технологияларды жобалау мен ендіру үрдісіне білікті басқаруда көмектесуі
мүмкін.
Оқу орнында технологияны ендіруге жағдай жасайтын ұйымдастыру
жағдайлары туралы айтқанда жағымды ахуал, материалдық және техникалық
құралдар, технологиялау процесіне әдістемелік қолдау, талап және мұғалімдер
іс-әрекетін бағалау, мұғалімдердің кәсіби әрекетін технологиялау туралы
білімдерін тереңдету мақсатында біліктілігін көтеруге мүмкіндік беру (қайта
даярлау курстары, түрлі ақпараттық ресурстарды пайдалануға қол жеткізу) сөз
болады, яғни оқу орны әкімшілігін педагогикалық ұжым мен мұғалім жұмысына
жаңа педагогикалық технологияларды ендіру мәселесі бойынша жұмыс жасауға
үйретіп, ол жұмыстарды мына жеке бағыттарда ұйымдастыруға болады:
- өз тәжірибесінде жұмыстың инновациялық түрлерін қолданып жүрген
тәжірибелі мұғалімдермен жұмыс. Олардың мақсаты - өз жұмысына қандай да бір
технологияны кезеңмен ендіріп, нәтижесін ұжым талқысына шығарып, сол арқылы
әріптестерінде жаңашылдық үрдісіне ену, олардың іс-әрекетін қайталау
тілектерін туғызу:
- әрқайсысына тәжірибелі тәлімгерлер бекітілген жас мамандармен жұмыс:
Туындаған сұрақтарына жауап беріп, сабақтарына қатысып, әдістемелік
көмек, ақыл-кеңес, беретін тәжірибелі әріптеспен бұндай жұмыс әрқашан
нәтиже береді;
- өз жұмысына өзгеріс енгізуге тілек білдірмеген мұғалімдермен жұмыс
Олар үшін технологияны тұтас алғанда және әрбір элементін жеке қолданудың
тиімділігіне баса назар аударта отырып ашық сабақтар өткізу.
Оқу орнының әдістемелік жұмысын жоспарлауда осындай жұмыстың мысалы
ретінде "Жаңа педагогикалық технология - кәсіби даярлықта" бөлімі пайда
болуы мүмкін. Нәтижесінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны нық
қолдануға әкелетін әдістемелік, техникалық қамтамасыз етуді, кеңес беруді,
диагаостикалау, рефлекцияны қамтитын ұзақ кезеңді жұмыс жүзеге асырылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды қолданысқа енгізуде оқу-тәрбие
үрдісінің қолайлылық жағдайын туғызу, оның базалық қорын жасау - жұмыс
сапасының негізі болып табылады. Осы орайда: Ең әуелі мектепке керегі
-білімді, педагогика, методикадан хабардар оқыта білетін мұғалім. Екінші
-оқыту ісіне керекті құралдар қолайлы һам салы болуы; ... үшінші мектепке
керегі белгіленген программа", - деген ағартушы-ғалым А.Байтұрсыновтың
көрегендігінің өміршеңдігін байқамыз.
Оқу үрдісін технологиялаңдыру - білім беру жүйесінің мұғалімнің ғылыми-
әдістемелік пен қамтамасыз етілу жүйесі, мұғалімнің жеке әдістемелік
жүйесі, оқу үрдісі, оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау жүйесі, оқу
жоспарлары мен оқу бағдарламаларын құрастыру жүйесі сияқты педагогикалық
объектілерін жетілдірудің ғылыми негізделген, көп деңгейлі, көп кезеңді
үрдісі.
Оқу үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді жүзеге
асыруда төмендегі жайттарды ұмытпау керек:
1. Ең алдымен оқу орнының үрдісін технологияландыруда таңдап алынған
мәселенің жағдайын тереңдеп зерттеу:
- бітірушілердің біліктілік сипаттамасы негізінде студенттердің кәсіби
әрекетке дайындық деңгейіне терең талдау;
- курстық, дипломдық жұмыстарына, мемлекеттік емтихандар
қорытындыларына талдау жүргізу;
- бітірушілердің даярлық деңгейіне біліктілік, мөлшерлік талаптарды
зерттеу және талдау;
- оқу орнының нақты мамандық бойынша білім беру бағдарламаларына (оқу
жоспарына, оқу бағдарламаларына), олардың біліктілік, мөлшерлік талаптарға
сәйкестік тұрғысынан талдау жасау:
- квалификациялық мінездеме талаптарының сабақтардың мазмұнында,
өндірістік тәжірибе жинақтаудың барлық түрлерінің мазмұнында, қорытынды
мемлекеттік аттестациялау сұрақтары мен тапсырмаларында көрініс табуы;
- осы талаптардың оқу пәндері мен тәжірибе жинақтаудың түрлері
арасында бөлінуі (кәсіби әрекетке даярлықты қамтамасыз етуге ұжымдық
жауапкершіліктің бөлінуі);
- студенттерді кәсіби әрекетке дайындаудың әдістемелік және оқу-
материалдық қамтамасыз етілуіне талдау.
2. Ендірілетін технологияның теориясы мен әдістемесін зерттеу:
- жаңа педагогикалық технологиялар бойынша әдебиеттерді талдау, бұл
ұсынынатын әдебиеттер бойынша ақпараттық тізімдерді жасауды, әдебиеттерді
жинақтауды, түрлі көрмелер ұйымдастырып, оқытушылар біліктілігін арттыру
жүйесінде (әдістемелік сағаттар, озық тәжірибе мектебі, мәселелік
семинардар, т.б.) талдауды қажет етеді;
- басқа оқу орыдарының, салалық құрылымдардың оқу үрдісіне жаңа
технологияларды ендіру тәжірибесімен танысу (журнал мақалалары, ғылыми
еңбектер жинақтары, басқа оқу орындарының жұмысын бақылау, т.б.);
- берілген бағыттағы өз тәжірибесін пәндік циклдік комиссиясы (ПЦК)
мәжілістерінде талдау және талқылау;
- жаңа педагогакалық технологияларды оқу үрдісіне енгізуге шешім
қабылдап, педагогикалық ұжым алдында перспективаға мақсат-міндеттер қоя
отырып, педагогикалық кеңесте жаңашылдықтың мәнін түсіндіріп, оны жүзеге
асыру жолдарын жобалау;
- тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың жоспарын құрастыру.
3. Тәжірибелік-экспериментцс жұмыстарды ұйымдастыру.
Жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруге оқытушыларды жалпы
ынталаңдырумен қатар оқу орнында тәжірибелі, белсенді, бастамашыл,
ендірілетін технологияның мәні мен мазмұнын түсінген 8-12 оқытушылардан
тұратын тәжірибелік-эксперименттік топ құрған жөн. Оларға барлық
оқытушыларға жаңа технологияны меңгеруге көмек көрсету қызметі, өз
тәжірибесін демонстрациялау және талдау жасау, нәтижелерін эксперименттік
түрде тексеру міндеттері жүктеледі. Сонымен бірге оларға оқу жоспарлары мен
оқу бағдарламаларын қайта жасау, толықтырулар енгізуді қамтитын
оқытушылардың жаңа технологияның ғылыми - әдістемеліктің қамтамасыз
етілуіне кемектесу міндеті де қойылады.
Тәжірибенің мақсаты - қолданылып отырған технологияның тиімділігін
мұқият тексеріп, оны жүзеге асырудың ғылыми-әдістемелік базасын жасап, өз
тәжірибесіне және оқыту технологиясының теориялық негіздеріне сүйене
отырып, инновацияны насихаттаудың негіздемесін дайындау. Оқытушылардың
эксперименттік тобы жаңа технологияны ендірудің жалпы жоспарына сай келетін
өз жоспарларымен жұмыс жасайды. Тәжірибе-эксперименттік жұмыстың екінші
жылында оған қатысушы оқытушылардың шеңбері кеңейіп, жаңа технологияларды
жаппай ендіру мәселесі қойылуы мүмкін.
4. Жаңа педагогикалық технологияға негізделген оқу бағдарламалық
базаны қамтамсыз ету.
Нақты бір мамандықтар бойынша біліктілік сипаттамасының талаптарына
жасалған талдау негізінде оқу бағдарламаларына түзетулер, толықтырулар
енгізу (теориялық және практикалық сабақтардың ара-қатынасын қайта қарау,
мекеме тандау пәні, студенттің таңдау пәндері есебінен әрекетті-бағдарлы
пәндер көлемін арттыру).
5. Жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің материалдық-техникалық
базасын құру.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қолдану тиімділігін арттыруда осы
көрсетілген бағыттардың қүрылымдық мазмұнын іске асыру, сапалы жүргізу
нәтижелікке бағдарланған жұмыс болып табылады.
БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
СИПАТТАРЫ
Жаңа кезенге бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу
Рухани жан-дүниесі бай, халқын сүйген, ата-баба жерін қадаірлейтін ұрпақ
қана -болашақ тірегі бола алады.
XXI ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді ойлап тербетер,
баптап өсірер тәрбие керек. Ұрпақ тәрбиесі - сл алдыңдагы маңызы зор
міндет. Еліміздің, қоғамның эқаномикалық, саяси. Мәдени дамуына үлес
қосатын, әлемдік иновацияға көтерілетін білімді де мәдениетті, парасатты,
денсаулығы мықты азамат тәрбиелей шығару - мектептің. ұстаздар қауымының
бүгінгі таңдағы баға жстпес міндеті.
Адам ұрпағымен мың жасайды дегендей, ұрпақ, тәрбиесі қай кездес де
халықктык мәселе болған. Тарихтан білетініміз: дарындылар, қабілеттілер аса
жоғары бағаланған. Сондықтан қазіргі мектеп мұғалімдері алдыңда тұрган аса
маңызды міндет — талабы таудай - жеке түлғаны іздеп тауып, оны өсіріп
шығару. Ал сш нәрсеге бейімділігі жоқ қабілеті жоқ адамның болмайтыны
педагогикада дәлелдеңген. Оқушы талантын тауып, дарының дамытар жұмысты
кіші жастағылардан-ақ бастан жүргізу керсктігі айдай анық.
Жеке тұлғаға жсту үшін әр оқушының кабілетін тамып, біліп, дамытып.
шыңдап, жол сілтеп. Адам дәрежесіне кетеру керек. Жске адамды қалыпастыру
үшін қазіргі мектеп, ондағы сабақтар талапқа жауап бере алмайды. Жеке
адамды қалыптастыру үшін нс ксрск. Ол үшін жаңашыл жұмысқа бет бұру ксрек.
Міндет — Ұлттық мәдениетті көтеру, ұлттық педагогиқаны әдет-ғүрып, халық
мұрасын пайдалану арқылы намысты, иманылық пен ізгілікті, жат іс-
әрскеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын берс білетін, рухани байлықты
қастерлейтін, өз ошағын, Отаның қадірлейтін Азамат тәрбиелеу. Ол үшін
ұлттық мектебімізді Жаңа типпен, білім беруді жаңаша әдіс-тәсілмен
жүргізуіміз ксрек. Бірақ, мектептің түрін өзгерткеннен (гимназия,
лицейт.б.) ойлаған мақсатқа жете алмаймыз. Ондағы оқыту мазмұның. білім
беру технологиясын өзгерті керек, яғни баланың талантына, дарыныңа, талап-
тілегіне қарай ұлттық тәрбие, салт-дәстүр, бабалар тарихын негізге ала
отырып, жеке тұлға қалыптастыруға бағытталу керек. имандылық псн ізгілікке
құрылған мектептер өмірге кслуі ксрск деп ойлаймын!
Қазір псдагогика теориясы елеулі өзгерістер еніп, білім беру мазмұны
жақсарып, жаңа көзқарастар пайда болуы мен білім беру құрылымында жаңа
технологиялар өмірге келуде. Оқытудың жаңа технологияларын алдымсн жете
мсңгерген, онан соң оны оқу мазмұныңа, оқушыларлын жас және психологиялық
ерскшеліктеріне қарай таңдап пайдаланудың маңызы зор. Қазір педагогикалық
техналогия ұғыми іс-тәжірибемізде жиірск қолданылып, практикаға енуде. Ал
технолагия түсіндірмесін сөздікте қандай да болеын істегі, шсберліктегі,
өнердегі амадардың жиынтығы деп. ал педагогикалык технология —
педагогикалык, мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қиеынды
ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйслі жиынтығы және жұмыс істеу
реті — деп түсінік берсді. В. Кларин ("Бастауыш мсктеп" журналы). Яғни
псдагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асатын педагогикалық жүйенің
жобасы. Ал педагогикалық жүйе дара тұлганы қалыптастыруга бағытталган,
белгілі бір мақсатка жету жолындағы арнайы, педагогикалық ықпалды
ұйымдастыруға қажеттті өзара баиланысқан әдістердің құралдарының жиынтығы.
Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалык, технолояогияны дамыту,
приктикада пайдалану. Педагогикалық, техналогияның негізі ~ саралық оқыту.
Бұл бойынша оқушы білімді менгеру деңгейін төрткс болуге болады. Бірінші
төменгі деңгей -міндетті деңгей, қалғаны оқушы қабілетіне қарай игеріледі.
Сонда міндетті деңгейді мемлекеттік өлшем ретінде алсақ, білім берудін
шығармашылық сипаты қалыптасады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология
- оқушының процесінің шы-ғармашылықпен терең ойластырылған көптеген
факторлардың үйлесімділігі, оқыту мен тәрбиелік тиімділігін қамтамасыз
стетін жанды құрамдас бөлігі.
Мектептің ескі құрылысы мен білімнін жаңа мазмұныңың арасындағы қарама-
қайшылықты жою үшін. жүйелі түрде саралап білім берудің түпкі мақсаты
өмірдің сан тараулы дамуын мсңгерстін адамға табиги мүмкіндігі негізінде
дамыта тәрбиелеу.
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
Кез келген елдің экономикалық қуат, халідының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықгағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі экономика, ғылым мен
мәдениеттің қарқында дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше
қазіргі заманның ақпараттық технологиясын меңгеру міндетіміз.
Оқыту технологиясы - бұл оқытудың тиіміділігін арттыру мақсаты мен білім
беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және бағалау,
бағдарламалаудың жүйелі тәсілі.
Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген. 60-шы жылдарда
шетел зерттеушілері педагогикалық технология терминін енгізді.
Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі
бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай
қолданылатын әдіс, тәсілдер - оның құрамды бөлігі ғана.
Педагогикалық технология оқыту үрдісін жобалау, ұйымдастыру формасымен
анықталады. Педагогикалық технологияның өзіндік ерекшеліктері - қойылған
мақсатқа жету мүмкіндігіне кепілдік беретін оқыту үрдісін құрастыру және
оны жүзеге асыру. Оқытылатын пән мазмұны, мұғалім мен оқушының өзара
байланыс іс-әрекеті, оқушының ішкі даму үрдісі негізінде анықталған нақты
мақсат қана педагогикалық технология құрылымын түсіну кілті бола алады.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
берудің жүйелі реформалану қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді
реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы
оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр. Осыған орай,
соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасальш, мектеп
өміріне енгізіліп жатыр. Олар: Лысенкованың алдына ала оқьггу, Шаталовтың
интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы), Эрдниевтің ірі
блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясы мен В.М. Монаховтың,
Дьяченконың оқытудың үжымдық тәсілі, сондай-ақ профессор Ж.Қараевтың
окытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа
педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде
қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік- сынақ жұмыстардың
басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне
енгізу болъш табылады. Мәселен, Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдовтың
бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз башіанысты әрі
мынадай ұстанымдардан құралады: Жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
Теориялық білімнің жетекші ролі.
Оқу материалын жеделдете оқыту.
Оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу
Л.В. Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеді, оның
әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде
оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынастың іргесі қаланады.
Мұғалім түсіндіруші, оқыту тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін
ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б. Элъконин мен В.В. Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның
субъектісін қалыптастыруға бағытталған. Оның құрылымы төмендегідей: оқу-
танымдық мативтер, оқу тапсырмалары, оку амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан-жақты
дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технолгия бойынша
әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады. Сондықтан,
танымдық іс-әрекеті белгілі бір дәрежеде белсендірілуі қажет. Бұл
әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту түрі мен
құралдарының) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етеді. Мұны
орындау үшін төмендегі ұстанымдар жүзеге асыруы тиіс: Оқушылардың өзіндік
ізденіс іс-әрекеттерінің әдістерін меңгеру талап етіледі. Өйткені бұл
әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту әдістерінен айырмашылық бар.
Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы - мұғалім
ұстанымының өзара тығыз байланыстылығы.
Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім
алудағы белсенділігіне баса назар аударылады. Жаңаша оқытудың негізгі
түрлері: оқытудың дербес және топтық түрлері болып табылады. Бұл жерде алға
қойылатын басты мақсат - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру
мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-қасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың
фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру, талқылау және тұзету енгізуде ғана
пайдаланылады. Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру
қажет. Бұл үшін оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін
жүргізе алатындай болуы керек.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, оның
өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға, қажетті іскерліктері мен
дағдыларын қалыптатыруға және өзін-өзі дамытуда қолайлы жағдай жасауға
қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды.
Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологияның
негізіне жататындар:
әрбір оқушының жеке және дара ерекшеліктерін ескеру; оқушлардың қабілетгері
мен шығармашылығын арттыру; оқушлардың өз бетішпе жұмыс істеу, іздену
дағдыларын қалыптастыру. Жаңа педагогикалық технология : ынтымақтық
педагогикасы;
білім беруді ізгілендіру технологиясы;
проблемалы оқыту технологиясы;
тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы;
түсіндіру басқарып оза оқыту технологиясы;
деңгейлік саралап оқыту технологиясы;
міндетті нәтижеге негізделген деңгейлеп саралап оқыту технологиясы;
модельдік оқыту технологиясы;
жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақгастық педагогикасы негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан
қарым-қатыныас педагогикасына көшу, балаға ізгілік тұрғысьшан қарау, оқыту
мен тәрбиелеудің ажырамас бірлігі. Ынтымақгастық педагогиканың
ерекшеліктері:
мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім, оқупіы - оқушы, оқушы да субъект, мұғалім
де субъект.
Оқушының жеке басьша ізгілік қарым-қатынас.
Оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-
қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясының негізін қалаған Ш.А. Амонашвили.
Білім беруді ізгіліктендіру технологиясының мақсаты - баланы азамат етіп
тәрбиелеу, баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, баланың жаны
мен жүрегіне жылылық ұялату.
Проблемалы оқыту технологиясының негізгі мақсаты - оқушыны өз бетімен
ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемдіктерін дамыту.
Проблемалы оқыту технологиясының ерекшеліктері: Оқушының белсенділіктерін
арттыру;
Оқу материалдарын баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәнге жеткізу; Оқушы
материалдарды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды, білімге деген
қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді.
Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф. Шаталов
болып табылды. Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясы төмендегідей
мақсатты көздейді: Білім, білік, дағдыны қалыптастыру; Барлық баланы оқыту;
Оқытуды жеделдету.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері: Үнемі
қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, ірі
блокпен оқыту, тіректі қолдану; Жеке бағдарлы қарым-қатынас ықпал; Ізгілік,
еркімен оқыту;
Әр оқушының жобасының жариялылығы түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай
жасау; Оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясының авторы -жаңашыл
мұғалімдердің бірі Ресейлік мұғалім С.Н. Лысенкова. Бұл технологиясының
негізгі мақсаты - барлық баланы табысты оқыту. Түсіндіре басқарып оза
отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:
Оқыту материалдарының бірізділігі, жүйелілігі;
Саралау, әр оқушыға берілетін тапсырманың қолайлылығы;
Бағдарламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды
біртіндете оңайлату әдісін - оза оқыту әдісін қолдану;
сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар
оқушылар қатыстырылады;
Бірте-бірте толық дербестілікке өту;
Сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру; түсінетін, өзара көмек,
ынтымақтастық қарым-қатынас;
Оқушының қателігін ескерту, бірақ еш жазғырмау;
Үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай
алатын жағдайда ғана) беріледі;
Білім, білік, дағдыны дамыта меңгеру;
Түсіндіруді қабылдау.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының негізіне әр оқушыны оның қабілеті
мен мүмкіндік деңгейіне қарап оқыту мен оқытуды оқушылардың әртүрлі
топтардың ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау жатады. Деңгейлік саралап
оқыту технологиясының ерекшеліктері төмендегідей : Күштілер өздерінің
қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі де, ал әлсіздер өзін-өзі
сьшап қарауға мүмкіндік алып, өзіне сенімсіздіктен арылады;
Әлсіз топтарда окуға деген ынта артады; Білім дәрежесі деңгейлес оқу
топтарында аздап жеңілдейді.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы
төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады: білімнің базалық деңгейінің
барлық оқушылар үшін міндеттілігі; оқушыларға берілген тапсырманың
саралануы: тапсырма оқушының күші жететіндей және қолайлы болуы шарт;
білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде
оқушының бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасау тиіс; оқушыға оқу
деңгейін таңдауға ерік беру;
оқушы өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға
ерікті.
Модельдік технология дамыта оқыту идеясына негізделген. Модульдік
оқытудың мақсаты - оқушының өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту,
оқу материалын өңдеудің жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету.
Модельдік оқытудың өзегі - оқу моделі. Оқу моделі: Ақпараттардың
аяқгалған блогынан; Бағдарламаны табысты мұғалімнің нұсқауларынан; Оқушы іс-
әрекетінің мақсаты бағдарламасынан тұрады.
Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше
жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша оқытудың
дербестігін қамтамасыз етеді.
Қазіргі уақытта кеңінен оқу-тәрбие үрдісінде нәтижелі қолданылып жүрген
жаңа педагогикалық технологиялардың ерекшеліктерін 1-кестеде көрсеттік.
Қазіргі педагогика ғьшымьшың бір ерекшелігі-баланың тұлғалық дамуына
бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.Ал жаңа
педагокикалық технологиялар бір білімнің басымды мақсаттарымен
біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың
өзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының,
формалары мен әдістерінің кұрделі және ашық жүйелері жиынтығын қорғайды.
Оқытудың технологиясьш жетілдірудің педагогикалық бағыты негізгі ой-
тұжырымдары бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын
оқуға көшу, оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп,
саралап оқыту бағдарламасына өту болып табылады.
Жаңа технологияның принциптері-оқытуды ізгілендіру, өздігінен дамитын,
дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп тәрбиелеуші тұлға
қалыптастыру болып табылады.
Мұғалімдердің оқыту технологияларын меңгеруде педагогикалық кеңестер,
әдістемелік бірлестіктер, олардың зерттеушілік жұмыстары, шығармашылық іс-
әрекеттері пайдаланылады.
Оқытудың жаңа технологиялары мұғалімнің алдына төмендегідей міндеттерді
қояды:
Педагогикалық қызыметтің өзекті мәселесін білу; Оқу бағдарламасының
түрлендірген нұсқауларын кұрастыру; Оқу модулін құрастыру;
Оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар
құрастыру;
Оқушылардың жаңа материаларды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар
жүйесін жасау; Оқу-әрекеттерінің материалдарьш іріктеп ала білу.
Осы аталған оқыту міндеттерін мұғалім меңгеруі үшін, ұстаздар қауымымен
төмендегідей педагогикалық жұмыстар жүйесі жүргізілуі керек:
а) проблемалық-рөлдік ойьш;
б) рефлексивті-рөлдік ойын;
в) панорамалық сабақгар;
г) педагогикалық ринг;
д) педагогикалық идеялар аукционы ;
е) ашық сабақгарға кіру, талдау және т.б.
Барлық жаңа технологияның алдымен қоятын мақсаты- оқушының жеке басының
дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін
арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық
технологшшарын меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін
емес. Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік,
кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген ұстаздық
келбетінің қалыптасуьша игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие
үрдісін жүйелі ұйьвмдастыруына көмектеседі.
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудың қазіргі кездегі қалыптасқан
жүйесі оның құрылымын, ұйымдатырылуын, мектеп практикасымен және білім беру
жүйесіндегі иннова-циялык. үрдістермен өзара байланысын кайта қарауды талап
етеді. Бұл жоғары оку орныңда мамаңдар даярлаудың сапасын арттыруды,
мұғағлім тұлғасының өздігінен дамуына, оның шығармашылық қабілетінің
артуына мүмкіндік жасауды және оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруді камтамасыз
ететін жаңа педагогикалык технологияларды пайдалануды көздейді,
Технологияны педагогикалық іс-әрекеіті қайта құрудың жүйелі тұтас құралы
ретінде тимді пайдалану оқу-тәрбие үРДІСІНің сана-сын жақсартуға, жеке
тұлғаны дамыту міндеттерін шешуге септігін тигізеді.
Бүгінгі таңда педагогикалық технология мәселесі теориялық және ғылыми-
қолданбалы бағыт тұрғысынан (ерттеу арқауы болып отыр.
Теориялық тұрғыдан алып қарағанда, пе-дагогикалық техиология
педагогиқаның категориясы ретінде карастырыады, оның мәні, құрылымы
айқындлады; педагогикалық іс-әрекеттің әртүрлі саласындағы (дидактика,
тәрбие, білім беруді басқару) педагогикалық технологияның ғылыми негіздері
оқып-үйренеді; педагогикалық технологияны жобалаудың әдіснамасы мен
теориясы зерттеледі: педагогикалық, технология теориясының негіздері ашып
көрсетіледі,
Ғылыми-қолданбалы бағытта нақты педагогикалық. идеялар мен
тұжырымдарға негізделген жаңа педагогикалық технологиялар жобалады;
мұгалімдерге педагогикалық технологияларды оқытудың теориясы мен әдістемесі
зерттеледі.
Ғылыми педагогикалық зеріттеулерге жасалынған талдау жаңа
педагогикалық технологиялардың бірнеше түрлерін бөліп көрсетуге мүмкіндік
берді. Енді солардың ішінен жоғары оқу орындарының оқу үрдісінде қолдануға
ұсынылатын бірқатарына тоқталайық.
Кәсіби-бғгдарланғаң технологиялар — оқытудың кәсіби бағыттылығы есепке
алынған және болашақ мамандардың кызығушылығына, бейімі мен қабілетіне
бағдарланған педагог пен студенттің психологиялық.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық қаты-
нәстардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы
қоғам өмірінің барлык саласыида, оның ішінде мектепте оқыту маэмүны мен
оқытүдың қаэіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып
отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім түралы" заңында (1999) білім беру
сала-сындағы мемлекеттік саясаттың үстанымдарының бірі- жеке адамды
қалыптас-гыруға бэғытталған ролі және ледагог қызметкерлер оқушылардың
мемлекеттік білім беру стандартында көэделген деңгейден төмен емес білім,
білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық
қабілеттерінің дамуы үшін жағ-дай жасауы қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқы гу технологиясының білімді мемлекеттік стандарт
деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім
жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие
үРДІСІН жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ
беруде қолдану арқылы білім сапа-сын жақсартуға болатындығына басым бағыт
берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде де 50-ден астам
педагогикалық тех-нологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бүл
технологиялардың бәрін бір са-бақта қамту мүмкін емес. Сондықтан,
мектептегі әрбір ләнді оқыту технология-сын таңдап, іріктеу және оны іс-
әрекеттік гүрғыда жетілдіру арк,ылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға
болады. Мунда оқушының әрекеті-технологияны қабылдауы, ынтасы, қүштарлығына
көңіл бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда "Математика" пәні бойынша оқушылардың оқу
жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндеп деңгейлік тапсырмалар жүйесін
дайындауға бо-лады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке
танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс.
Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде
қарастыруға бола-ды. Оқытудан кутілетін нәтижелер тізбесін негізге ала
отырып, әртүрлі деңгейдеһ тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша
тексеру. тапсырмә беру, жауапты галдау гапсырмалары, бір ғанз дүрыс жауабы
бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар гапсырмалар, түрлі практикалық
сипаттағы тапсырмалар түрінде сарастыруға болады.
Тапсырмалардың мүндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік
тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-ӨЗІ білім алуға
тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
әртүрліәдісгердіқолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің
дурыс-тығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы
(Л.С.Выготеский, Л В Занков. Д.Б.Элькокин, В.В.Давыдов) дамыта оқыту жуиесі
жеке тупғаны жеделдете қарқыиды, барлық сапалармен сәйкестікте жан-жақты
дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В.ММонахов) оқу
урдюін мақсат-ты жобалап, Құруға болады.
Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютер-мен Жұмыс істеу
техникасын меңгеру, сыныпта белеенділік көрсету, жеке ж^умыс ютеу, жекелеп
кенек көрсету. проблемалык. оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы
ок,ытү техкологиясы (В.Ф.Шаталов) теория және практиқаны блок түрінде
гоптау, лрек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялык,
материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу.
тусіндіре басқарып - оза оқыту (С.Н.Лысенков) алынатын білімнің алғашқы
бөлігін алдың ала оқыту, деңгемлік саралап оқыту текнологиясы бірнеше
деңгейде тапсырма беру және т.б.
Республикадағы ауыл мектептерінің оку -тәрбие үрдісінде деңгейлеп
оқыту технологиясы (Қараев Ж.Д.). жүйелік непзде оқыту технологиясы (Ғалиев
Г.Г.), шоғырландырып -қарқынды оқыту технологиясы (Әбдіғәлиев Қ.А.,
Нурахметов Н.Н.), блоктык,-модульдык, технологиясы (Жанпейісова М.) қолдау
табуда.
(ғалымдардың пікірінше. шағын комплектілі мектептер жағдайында оқу-тәр-бие
үрдісін ұмымдастыруда жүйелік непзде оқыту мен шоғырландырып оқыту
гехнологияларының ок,ыту сапасын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Түркістан - 2010
ӘОЖ 371. 307 8
ББК 74.00
Ж – 28
Пікір жазғандар: Л.К.Керімов - п.ғ.д., профессор Абай атындағы ҚазПУ.
Б.Т.Ортаев - п.ғ.к., доцент А.Ясауи
атындағы ХҚТУ.
К – 15. Жаңа педагогикалық технологиялар. Оқу құрал
Құрастырғандар: п.ғ.к., доцент. Д.Ж.Кішібаева. – Түркістан: А.Ясауи
атындағы ХҚТУ, 2010 ж. 106 бет
Оқу-әдістемелік құралда келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен
білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі - маңызды мәселелердің бірі екендігі айтылады. Үздіксіз
жаңалық енгізу білім беру мекемелерінің ең басты факторы болып отыр. Оқу
құрал болашақ педагогикалық мамандарға, мектеп мұғалімдеріне педагогикалық
іс-тәжірибелерінде пайдалануларына болады.
Оқу-әдістемелік құрал А.Ясауи атындағы ХҚТУ-дің оқу-әдістемелік
Кеңесінде талқыланып, баспаға ұсынылған (хаттама №3, желтоқсан 2009 ж.)
ISBN 978-601-243-225-1 ББК 74.00
А.Ясауи атындағы ХҚТУ, 2009ж.
МАЗМҰНЫ
АЛҒЫ
СӨЗ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.3-4
1 Педагогикалық технологияларды меңгеру
жодары ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..4-10
3 Жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізудің алғы
Шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
-17
4 БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
СИПАТТАРЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 17- 20
5 Жаңа педагогикалық технологиялардың
классификациясы ... ... ... ... ... ... ..20-28
6 ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
7 ОҚЫТУДЫҢ ҚАЗІРГІ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .28-33
8 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ГУМАНИСТІК
БАСТАУЛАРЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.33-37
9 ДАМЫТА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ –
САБАҚТА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..37-40
10 Шаталов технологиясының методикалық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .40-46
11 ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА
БАУЛУ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..47-51
12 НЫСАНАЛЫ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52-58
13 ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ
ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .58-62
14 ТЕХНОЛОГИЯ
ПӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62-70
15 Деңгейлеп оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7 0-76
16 Дидактикалық бірліктерді ірілендіру (ДБІ)–матиматикалық білім беру
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76-78
17 Педагогикалық
технология ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..7 9-83
18 Жаңашылдықтың мәні және оның
қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .84-
88
19 ОҚЫТУДАҒЫ ВИТАГЕНДІК
ӘДІС ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..89-92
20 Қазіргі педагогикалық технологиялар - обьективті
қажеттілік ... ... ... ... ... ..92- 97
21 Компьютерлік технологияны қолдана
білейік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .98-100
22 Мұғалімнің инновациялық Іскерліктерін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... .101-106
Педагогикалық технологияларды меңгеру жолдары
Тегінде адам баласынан ақыл,білім,ар мінез деген қасиеттермен
озады деген екен қазақ елінің ұлы ақыны Абай Құнанбаев.Біз қадам
басқан ХХІ ғасырдың азаматы қандай болу керек?Біз бұл сұраққа
ақылды,білімді,мәдениетті, Отан сүйгіштік қасиеті жоғары,жаңаны тануға
деген ұмтылысы зор болуы керек деген жауап алған болар едік.
Білім берудегі дамытудың 2005-2010 жылдардаға арналған Мемлекеттік
бағдарламасының негізгі міндеттері мына төмендегідей:
-халық барлық мүмкіншіліктері үшін сапалы білімге қол жеткізуді
қамтамасыз ету;
-қазақстандық патриотизмге, төзушілікке,биік мәдениетке,адам құқықтары
мен бостандықтарын құрметтеуге тәрбиелеуге;
-отандық дәстүрлер,әлемдік тәжірибе және тұрақты даму қағидалары
негізінде білім берудің мазмұны мен құрылымын жаңарту.
Жалпы білім беретін мектептерде бүгін белең алып отырған
кемшіліктері де жетерлік.Атап айтқанда,білім сапасының
төмендігі,оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының қалыптаспауы және
оқушылар мен мұғалімдердің бірлескен шығармашылық еңбегінің болмауы тағы-
тағылар.
Бұл тығырықтан шығудың бірден-бір жолы-оқу-тәрбие үрдісіне
инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу,оқушылардың білімге
қызығуын,талпынысын арттырып,өз бетімен ізденуге,шығармашылық еңбек етуге
жол салу.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруді
мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеру-маңызды мәселелердің бірі.Жаңа педагогикалық
технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асырылады:
1кезең-оқып үйрену:
2кезең-меңгеру;
3кезең-өмірге ендіру;
4 кезең-дамыту.
Мектептегі оқу-тәрбие үрдісін жаңаша дамыту,яғни,оның нәтижесінің
көңіл толарлықтай болуын қадағалау жаңашыл-педагогтердің қолында.
Сондықтан олар педагогикаға жаңа технологиялар терминін енгізіп
жатыр.Жаңашыл-педагогтердің негізгі мақсаты-оқушылардың алатын білімін
сапалы ету,оның толыққанды жеке тұлға болып қалыптасуына негіз
қалау.Осы орайда,жаңашыл-педагогтердің педагогикалық технологиялары
көптеп саналады:Эрдниевтің ірі блокпен оқыту технологиясы, Занковтың
дамыта оқыту жүйесі, Неменскийдің әсемдікке баулу жүйесі,
Амонашвилидің ізгілікті тұлғаны оқыту технологиясы, Эльконин,
Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы,т.б.
Педагогикалық технологияның басты белгісі мыналар:
1.Оқушының білім алу,даму,басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде
ұйымдастыра білу.
2.Білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде
тәрбиелеу.
3.Өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру,дамыту.
4.Аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.
Елбасы Н.Назарбаевтың білім мен ғылыми қызметкерлерінің ІІІ
съезінде білім сапасын арттыру жөнінде тұжырымды ой айта
келіп,мұғалімдерге де үлкен міндеттерді жүктегені мәлім.Ендеше,
келекшекте Қазақстанның қарыштап дамуына өз үлесін қосатын бүгінгі
оқушы-ертеңгі азамат болғандықтан,оқу-тәрбие үрдісін жаңартып,білім
сапасын арттыру мұғалім құзырындағы жауапты іс.
Дамыған елдерде білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып
табылатын мәселелердің бірі-оқытуды ақпараттандыру,яғни оқу үрдісінде
ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады.Қазіргі таңда да
елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарын ақпараттық
кеңістікті құру еніп,көкейтесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей
отырғандығы мәлім.
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім,білік
дағдының көлемі күннен күнге артып,мазмұны өзгеріп отыр.Мектептің
білім беру саласында ақпараттық білім беру үрдісін интенсификациялау
мен модернизациялаудың тиімді тәсілдеріннен нәтижелігі шешімін
ғылыми түрде негіздеуді талап етеді.Оларды бірнеше бағыттарға
бөлуге болады:
-оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды іске асырудың жүйелі
ғылыми-әдістемелік жолын анықтау;
-оқушылардың тәжірибелік іс-әрекетінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
-мұғалімдердің ақпараттық кәсіби біліктерін жетілдіру;
-оқушылардың білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
-мектептің материалдық-техникалық базасын нығайту.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде,сонымен бірге
оқыту,тәрбиелеу,дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеруді диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді.Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік
береді.Бірінші бағыт тұрғысынан алып қарасақ,ақпараттық технологиялар
білім,білік,дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып,
оқушылардың саналы тәрбие,сапалы білім алуына жағдай жасайды,ал екінші
бағыт тұрғысында ақпараттық технологиялар оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыру тиімділігін арттырудың қуатты құралы болып табылады.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасының жобасында Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі
мамандар даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен
ықпалдастырылған инновациялық қажеттіліктерімен тығыз байланысты білім беру
және техногияларды жетілдіру болып табылады деп атап көрсеткендей, қазіргі
білім беру саласындағы басты мәселе: әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру
тұрғысынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін
іздестірумен және оларды жүзеге асыра алатын болашақ мамандарды даярлау
болып отыр.
Яғни, қазіргі заман педагогтерінің негізгі мақсаты-оқушылардың алатын
білімін сапалы ету, оның толыққанды жеке тұлға болып қалыптасуына негіз
қалау. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық
технолгиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Педагогикалық
технология терминін 1960 жылдарда шетел зерттеушілері енгізген. Оқыту
технологиясы ұғымын алғаш рет педагогика ғылымына енгізген А.Макаренко,
қазір бұл ұғым оқу-тәрбие үрдісінде кеңінен қолданылып жүр. Ал
Педагогикалық технология ұғымына алғаш рет жүйелі зерттеу жүргізген
Т.Ильина болды.
Педагогика ғылымында Педагогикалық технология ұғымына біржақты
анықтама беріле қойған жоқ.
Көптеген шетелдік ғалымдар технология деп оқытудың объективтік
факторларының жиынтығын (бағдарламаланған оқыту құралдары, дидактикалық
материалдар, құрал-жабдықтар, техникалық құралдар, т.б.) қандай да бір
үрдісте нәтижеге жету құралы ретінде қарастырады. Мәселен, поляк педагогі
Ф.Янушкевич оқыту технологиясының мәнін ашқанда, төмендегідей анықтама
берген: Оқыту технологиясы деп ғылыми ұстанымдар жүйесінде қолданыс
табатын бағдарламаланған окыту үрдісін айтады және оқу мақсатына жетуге
бағытталған оқу тәжірибесінде қолданылады көбіне оқытылатын пәнге емес,
оқушыларға бағытталады, оқыту әдістері мен тәсілдерін сынақтан өткізуге,
эмперикалық талдау жасауға және оқытуда аудивизальды құралдарды кеңінен
қолдануды талап етеді, оқыту теориясын оның тәжірибесімен өзара бірлікте
қарастырады.
Педагогикалық технология дегеніміз-тәжірибеде жүзеге асырылатын
белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ол педагогикалық жағдайларға сай
қолданылатын әдіс-тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана деп В.Беспалько атап
көрсетсе, И.Талызинаның пікірі бойынша педагогикалық технологияның басты
мақсаты-іс жүзінде дидактикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын ғылыми
негізделген талаптар жүйесі болып табылады.
Н.Никандров, В.Кан-Калик Оқытудың бірінші сатысында студенттерді
педагогикалық білік пен дағдылардың қолданбалы эвристикалық жүйесі ретінде
педагогикалық технологиялар негіздерімен қаруландыру қажет, оларды
шығармашылық үрдіс ретінде балалармен тікелей қарым-қатынас жасауға үйрету
педагогикалық технологияның мән-мағынасын ашады деп санайды.
Педагогикалық технология-мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және
сатыланып жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттер
жиынтығы және басты міндеті мыналар:
-оқушының білім алу, даму, басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде
ұйымдастыра білу;
-білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде
тәрбиелеу;
-өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;
-аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.
Педагогикалық технологиялардың басты міндеті оқушының оқу-танымдық
әрекетін жандандыра отырып алға қойған мақсатқа
толықтай жету болып табылса, педагогикалық технология кәсіптік қызметтің
ерекше түрі болып есептеледі. Оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын
меңгеру мұғалімнен орасан зор іскерлік пен шығармашылыққа негізделген
ізденістерді қажет етеді.Осындай мақсат көздеген жүйелі ізденістер
мұғалімнің жаңа технологияны меңгеру инновациялық жетілуіне әкеледі.
Жаңа педагогикалық технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы
шарттар қажет:
-оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
-оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру;
-оның ғылыми-әдістемелік, оқыту әдістемелік, ұйымдастырушылық
себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
-жаңа буын оқылықтарының мазмұнын зерттеп білу;
-пәндік білім стандартымен жете танысу;
-білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы оқушыларға білімді
мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу;
-оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары мына
төмендегідей:
-балаға ізгілік тұрғысынан қарау;
-оқыту мен тәрбиенің бірлігі;
-баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту;
-баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгерту;
-баланың танымдық және шығармашылық икемділігін дамыту;
-әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту;
-барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу;
-оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Жаңа технологияны қолдану төмендегідей алғы шарттар арқылы іске
асады:
1. кезең-оқып-үйрену;
2. кезең-меңгеру;
3. кезең-өмірге ендіру;
4. кезең-дамыту.
Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру барысында оқыту міндеттері
жаңаша сипат алады. Олар мыналар:
-педагогикалық қызметтің өзекті мәселелерін білу;
-оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқауларын қарастыру;
-оқу моделін құрастыру;
-оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар
құрастыру;
-оқушылардың жаңа материалды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар
жүйесін жасау;
-оқу әрекетін бағалау көрсеткіштерін анықтау.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан-жақты
дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология бойынша
әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады. Сондықтан
танымдық іс-әрекетті белгілі бір дәрежеде белсендірілуі қажет. Бұл
әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту түрі мен
құралдарының, т.б.) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етеді. Мұны
орындау үшін мына ұстанымдар жүзеге асуы тиіс.
1. Оқушылардың өзіндік ізденуі іс-әрекетінің әдістерін меңгеру талап
етіледі. Өйткені бұл әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту
әдістерінен айырмашылығы бар. Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп
отырғанымыз: оқушы-мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланыстығы. Демек,
белсенділігіне баса назар аударылады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері оқытудың дербес және топтық
түрлері болып табылады. Бұл жерде алға қойылатын мақсат-оқушыға деген
сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-
қасиет сезімін дамыту.
3. Жаңа технологияның мақсаты бойынша Оқытуды ізгілендіру қажет.
Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық-педагогикалық бағыттын
негізгі ой-тұжырымдары төмендегіше сипатталады:
-есте сақтауға негізделген оқып білім алудан бұрынғы меңгергендерді
пайдалана отырып ақыл-ойды дамытатын оқуға көнігу;
-білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық
құрылым жүйесіне көшу;
-оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап
оқыту бағдарламасына өту.
Болашақ мұғалімнің педагогикалық технологияны меңгеру үрдісін
қарастырсақ, ол 4 кезеңнен тұрады.
1. Кезеңде болашақ педагогтар өз бетінше жоспарын құруды үйренеді:
-сабақтың технологиялық картасын құру;
-оқушы мен мұғалімдер әрекетін бөліп көрсету.
2. Кезеңде өзінің жеке авторлық сабақ жоспарын-сабақтың технологиялық
бағдарламасын жасайды:
-сабақтың мақсат-міндеттерін, формасын, таңдалған әдіс-тәсілдерін,
алынған технологияны ғылыми тұрғыда негіздеу;
-сабақтың технологиялық картасын құру және оны дәлелдеу.
3. Кезең. Микросабақ беру (студенттік дәрісханада сабақ өту)
4. Кезең. Микросабақты талдау, педагогикалық технологияға қажетті
түзетулерді енгізу. Микросабақ барысында мұғалімнің іс-әрекетіне талдау
жасау, болашақ мұғалімнің кәсіби біліктілік дәрежесіне баға беру.
Сонымен педагогикалық технологияны тек қана техникалық оқу құралдарын
дамыту немесе компъютерлендіру емес, жоғары нәтижелерге бағытталған
біртұтас өзара байланысты әдістер, тәсілдер, мазмұнның жиынтығы деп
қарастыруға болады. Білім беру саласының қызметкерлеріне қойылатын
міндеттердің бірі-оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру, қазіргі
заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Бұл міндетті орындамайынша
сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін емес.
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ОҚУ ҮРДІСІНЕ ЕНГІЗУДІҢ АЛҒЫ
ШАРТТАРЫ
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне
оқытудың жаңа технологияларын тереңдете ендіру жолымен шешіле алатындығы
сөзсіз және бұл ретте тұтас алғанда білім берудің сапасы мүлде көтеріліп,
шығармашылықты жеке тұлғаны дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізу
қамтамасыз етіледі.
Педагогикалық теориямен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-
әрекеті тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Ендеше оқыту технологиясын оқу
үрдісіне енгізу білім сапасын қажетті деңгейде және оны басқаруды
қамтамасыз етеді.
Оқытуды және педагогикалық қызметті "технологияландыру" талпыныстары
XX ғасырдың басында-ақ пайда болған, бірақ педагогикалық ғылымда оқыту
технологияларын жобалау мен енгізудің ғылыми қадамдары 80-90 жылдары ғана
жасалып, олардың пәрменділігінің критерийлері анықталды. Қазіргі күннің
өзінде де үлкен педагогикалық және экономикалық мүмкіндіктерге ие бола
тұра, оқытудың жаңа технологияларының оқу үрдісіне ендірілу қарқыны
жеткілікті деңгейде емес.
Бұны түсіндірудің бірнеше себептері бар. Мысалы, оқу орнында жаңа
педагогикалық технологияларды ендіруге қажетті педагогикалық, әдістемелік
шарттарының болмауы, мұғалімдердің технологиялық әрекетінің жеткіліксіз
мотивациялануы мен ынталандырылуы, мұғалімдер мен оқу орындары басшыларының
кәсіби әрекетке өзгеріс енгізуге құлықсыздығы, т.б. Ең алдымен оның себебін
мұғалімдердің жаңа педагогикалық технологияларға қатынасы айқын бейнеленген
жағымды мотивация мен саналылықтың жеткілікті жоғары деңгейімен
сипатталғанмен, олардың технологияларды жобалау мен ендіруге дайын
еместігінен, яғни әлсіз теориялық психологиялық-педагогикалық,
технологиялық және технологияларды оқу үрдісіне ендіру бөлгілі бір
шарттарды қажет етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқу үрдісін жаңа технологиялар негізінде ұйымдастыруына
құзырлылығының жеткілікті деңгейі;
- оқыту субъектілерінің (мұғалім мен оқушы) жаңа технологияларды
қолдануға дайындығы, жағымды психологиялық -педагогикалық ахуал;
- оқытудың жаңа технологияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін оқу -
әдістемелік, дидактикалық базаның болуы;
- оқу бағдарламасының қамтамасыз етілуде жаңа мақсаттар мен қоғам
талабына сай түзетілуі және ақпараттандырылуы.
Білім сапасы мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мұғалімнің шеберлігі
қойылған педагогикалық мақсатқа және бағдарламаға сай қажетті мазмұнды
таңдап алуда және де тиімді әдістер мен құралдарды пайдалана білуінде.
Мұғалімнің педагогикалық қызметін технологияландыру педагогикалық
технологиялардың бөлгілері туралы біліммен, мұғалімнің шеберлігіне қарасты
белгілі шарттардың сақталуын талап етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларына бетбұруы, ынта қоюы;
- қолда бар технологиялық ресурстарға талдау жасауы;
- басты бір мақсатқа немесе мақсаттар жиынтығына бағытталған
технологияларды таңдауы;
- жоспарлай алуы, жобалау дағдысының болуы;
- мақсат қоя алу және міндеттерді бөлу қабілеті;
- іс-әрекетін ұйымдастыру және оған талдау жасау мүмкіндігі;
- өз тәжірибесін рефлексия арқылы меңгеру, оны технологиялық түрде
көрсету;
- технологияның ескіруін көре білу, оны қайта құру, өңдеу дағдысының
болуы.
Оқыту технологияларының қайсысы болмасын пайдалану жеңіл іс емес, ол
оқытушыдан білімділікті, іскерлікті, еңбекқорлықты, шығармашылықты,
құнттылықты, жаңашылдықты және мол дайындықты қажет етеді. Жаңа
технологияларды енгізу көзінде оқытушының технологиялық құзырлығының жоғары
деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін, мұғалім
істей алуы керек;
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген
нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды
дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді
қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің
себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін
оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып,
жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға
жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен
оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
С.И.Годник зерттеулері көрсеткендей, жеке тұлға жаңа жағдайларға
бейімделуде, жеке және кәсіби сапаларды жүзеге асыруда, әрекеттің жаңа
тәсілдеріне ие болуға байланысты қиындықтарды сезінуі мүмкін. Жаңалықты
меңгеруге бүкіл ұжым құлшыныспен кіріседі деп үміттенуге болмайды,
мұғалімдердің бұған деген іс-әрекеттерінде үлкен айырмашылық болады.
Социологтардың мәліметтері бойынша педагогтердің тең жартысы инновациялық
әрекетке бірден енуге дайын, ал қалған жартысы сенімсіздік, ұстамдылық,
тіпті кей жағдайда өшпенділік те білдіруі мүмкін. Мұғалімдердің
педагогикалық технологияларды енгізуге байланысты кейбір психологиялық
қарсылықтары түсінікті. Олар үйреншікті іс-әрекетті өзгертуге деген
қалауларының болмауымен, жаңалықты игере алмаймын деген қорқыныштың
болуымен, іс-әрекеттің жаңа әдіс-тәсілдерін меңгеру қиыншылықтарымен,
өзінің күші мен мүмкіндіктеріне сенімсіздігімен, т.б. шартталған.
Бұл мәселені шешуде мектепте кәсіби педагогикалық іс-әрекетті
"технологиялауды" мотивациялау мен ынталандыру жүйесінің (материалдық және
моральдық ынталандыру шаралары) жасалуы, жағымды психологиялық-
педагогикалық ахуал туғызатын арнайы ортаны құру және педагогикалық
технологияларды жобалау мен ендіру үрдісіне білікті басқаруда көмектесуі
мүмкін.
Оқу орнында технологияны ендіруге жағдай жасайтын ұйымдастыру
жағдайлары туралы айтқанда жағымды ахуал, материалдық және техникалық
құралдар, технологиялау процесіне әдістемелік қолдау, талап және мұғалімдер
іс-әрекетін бағалау, мұғалімдердің кәсіби әрекетін технологиялау туралы
білімдерін тереңдету мақсатында біліктілігін көтеруге мүмкіндік беру (қайта
даярлау курстары, түрлі ақпараттық ресурстарды пайдалануға қол жеткізу) сөз
болады, яғни оқу орны әкімшілігін педагогикалық ұжым мен мұғалім жұмысына
жаңа педагогикалық технологияларды ендіру мәселесі бойынша жұмыс жасауға
үйретіп, ол жұмыстарды мына жеке бағыттарда ұйымдастыруға болады:
- өз тәжірибесінде жұмыстың инновациялық түрлерін қолданып жүрген
тәжірибелі мұғалімдермен жұмыс. Олардың мақсаты - өз жұмысына қандай да бір
технологияны кезеңмен ендіріп, нәтижесін ұжым талқысына шығарып, сол арқылы
әріптестерінде жаңашылдық үрдісіне ену, олардың іс-әрекетін қайталау
тілектерін туғызу:
- әрқайсысына тәжірибелі тәлімгерлер бекітілген жас мамандармен жұмыс:
Туындаған сұрақтарына жауап беріп, сабақтарына қатысып, әдістемелік
көмек, ақыл-кеңес, беретін тәжірибелі әріптеспен бұндай жұмыс әрқашан
нәтиже береді;
- өз жұмысына өзгеріс енгізуге тілек білдірмеген мұғалімдермен жұмыс
Олар үшін технологияны тұтас алғанда және әрбір элементін жеке қолданудың
тиімділігіне баса назар аударта отырып ашық сабақтар өткізу.
Оқу орнының әдістемелік жұмысын жоспарлауда осындай жұмыстың мысалы
ретінде "Жаңа педагогикалық технология - кәсіби даярлықта" бөлімі пайда
болуы мүмкін. Нәтижесінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны нық
қолдануға әкелетін әдістемелік, техникалық қамтамасыз етуді, кеңес беруді,
диагаостикалау, рефлекцияны қамтитын ұзақ кезеңді жұмыс жүзеге асырылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды қолданысқа енгізуде оқу-тәрбие
үрдісінің қолайлылық жағдайын туғызу, оның базалық қорын жасау - жұмыс
сапасының негізі болып табылады. Осы орайда: Ең әуелі мектепке керегі
-білімді, педагогика, методикадан хабардар оқыта білетін мұғалім. Екінші
-оқыту ісіне керекті құралдар қолайлы һам салы болуы; ... үшінші мектепке
керегі белгіленген программа", - деген ағартушы-ғалым А.Байтұрсыновтың
көрегендігінің өміршеңдігін байқамыз.
Оқу үрдісін технологиялаңдыру - білім беру жүйесінің мұғалімнің ғылыми-
әдістемелік пен қамтамасыз етілу жүйесі, мұғалімнің жеке әдістемелік
жүйесі, оқу үрдісі, оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау жүйесі, оқу
жоспарлары мен оқу бағдарламаларын құрастыру жүйесі сияқты педагогикалық
объектілерін жетілдірудің ғылыми негізделген, көп деңгейлі, көп кезеңді
үрдісі.
Оқу үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді жүзеге
асыруда төмендегі жайттарды ұмытпау керек:
1. Ең алдымен оқу орнының үрдісін технологияландыруда таңдап алынған
мәселенің жағдайын тереңдеп зерттеу:
- бітірушілердің біліктілік сипаттамасы негізінде студенттердің кәсіби
әрекетке дайындық деңгейіне терең талдау;
- курстық, дипломдық жұмыстарына, мемлекеттік емтихандар
қорытындыларына талдау жүргізу;
- бітірушілердің даярлық деңгейіне біліктілік, мөлшерлік талаптарды
зерттеу және талдау;
- оқу орнының нақты мамандық бойынша білім беру бағдарламаларына (оқу
жоспарына, оқу бағдарламаларына), олардың біліктілік, мөлшерлік талаптарға
сәйкестік тұрғысынан талдау жасау:
- квалификациялық мінездеме талаптарының сабақтардың мазмұнында,
өндірістік тәжірибе жинақтаудың барлық түрлерінің мазмұнында, қорытынды
мемлекеттік аттестациялау сұрақтары мен тапсырмаларында көрініс табуы;
- осы талаптардың оқу пәндері мен тәжірибе жинақтаудың түрлері
арасында бөлінуі (кәсіби әрекетке даярлықты қамтамасыз етуге ұжымдық
жауапкершіліктің бөлінуі);
- студенттерді кәсіби әрекетке дайындаудың әдістемелік және оқу-
материалдық қамтамасыз етілуіне талдау.
2. Ендірілетін технологияның теориясы мен әдістемесін зерттеу:
- жаңа педагогикалық технологиялар бойынша әдебиеттерді талдау, бұл
ұсынынатын әдебиеттер бойынша ақпараттық тізімдерді жасауды, әдебиеттерді
жинақтауды, түрлі көрмелер ұйымдастырып, оқытушылар біліктілігін арттыру
жүйесінде (әдістемелік сағаттар, озық тәжірибе мектебі, мәселелік
семинардар, т.б.) талдауды қажет етеді;
- басқа оқу орыдарының, салалық құрылымдардың оқу үрдісіне жаңа
технологияларды ендіру тәжірибесімен танысу (журнал мақалалары, ғылыми
еңбектер жинақтары, басқа оқу орындарының жұмысын бақылау, т.б.);
- берілген бағыттағы өз тәжірибесін пәндік циклдік комиссиясы (ПЦК)
мәжілістерінде талдау және талқылау;
- жаңа педагогакалық технологияларды оқу үрдісіне енгізуге шешім
қабылдап, педагогикалық ұжым алдында перспективаға мақсат-міндеттер қоя
отырып, педагогикалық кеңесте жаңашылдықтың мәнін түсіндіріп, оны жүзеге
асыру жолдарын жобалау;
- тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың жоспарын құрастыру.
3. Тәжірибелік-экспериментцс жұмыстарды ұйымдастыру.
Жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруге оқытушыларды жалпы
ынталаңдырумен қатар оқу орнында тәжірибелі, белсенді, бастамашыл,
ендірілетін технологияның мәні мен мазмұнын түсінген 8-12 оқытушылардан
тұратын тәжірибелік-эксперименттік топ құрған жөн. Оларға барлық
оқытушыларға жаңа технологияны меңгеруге көмек көрсету қызметі, өз
тәжірибесін демонстрациялау және талдау жасау, нәтижелерін эксперименттік
түрде тексеру міндеттері жүктеледі. Сонымен бірге оларға оқу жоспарлары мен
оқу бағдарламаларын қайта жасау, толықтырулар енгізуді қамтитын
оқытушылардың жаңа технологияның ғылыми - әдістемеліктің қамтамасыз
етілуіне кемектесу міндеті де қойылады.
Тәжірибенің мақсаты - қолданылып отырған технологияның тиімділігін
мұқият тексеріп, оны жүзеге асырудың ғылыми-әдістемелік базасын жасап, өз
тәжірибесіне және оқыту технологиясының теориялық негіздеріне сүйене
отырып, инновацияны насихаттаудың негіздемесін дайындау. Оқытушылардың
эксперименттік тобы жаңа технологияны ендірудің жалпы жоспарына сай келетін
өз жоспарларымен жұмыс жасайды. Тәжірибе-эксперименттік жұмыстың екінші
жылында оған қатысушы оқытушылардың шеңбері кеңейіп, жаңа технологияларды
жаппай ендіру мәселесі қойылуы мүмкін.
4. Жаңа педагогикалық технологияға негізделген оқу бағдарламалық
базаны қамтамсыз ету.
Нақты бір мамандықтар бойынша біліктілік сипаттамасының талаптарына
жасалған талдау негізінде оқу бағдарламаларына түзетулер, толықтырулар
енгізу (теориялық және практикалық сабақтардың ара-қатынасын қайта қарау,
мекеме тандау пәні, студенттің таңдау пәндері есебінен әрекетті-бағдарлы
пәндер көлемін арттыру).
5. Жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің материалдық-техникалық
базасын құру.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қолдану тиімділігін арттыруда осы
көрсетілген бағыттардың қүрылымдық мазмұнын іске асыру, сапалы жүргізу
нәтижелікке бағдарланған жұмыс болып табылады.
БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
СИПАТТАРЫ
Жаңа кезенге бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу
Рухани жан-дүниесі бай, халқын сүйген, ата-баба жерін қадаірлейтін ұрпақ
қана -болашақ тірегі бола алады.
XXI ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді ойлап тербетер,
баптап өсірер тәрбие керек. Ұрпақ тәрбиесі - сл алдыңдагы маңызы зор
міндет. Еліміздің, қоғамның эқаномикалық, саяси. Мәдени дамуына үлес
қосатын, әлемдік иновацияға көтерілетін білімді де мәдениетті, парасатты,
денсаулығы мықты азамат тәрбиелей шығару - мектептің. ұстаздар қауымының
бүгінгі таңдағы баға жстпес міндеті.
Адам ұрпағымен мың жасайды дегендей, ұрпақ, тәрбиесі қай кездес де
халықктык мәселе болған. Тарихтан білетініміз: дарындылар, қабілеттілер аса
жоғары бағаланған. Сондықтан қазіргі мектеп мұғалімдері алдыңда тұрган аса
маңызды міндет — талабы таудай - жеке түлғаны іздеп тауып, оны өсіріп
шығару. Ал сш нәрсеге бейімділігі жоқ қабілеті жоқ адамның болмайтыны
педагогикада дәлелдеңген. Оқушы талантын тауып, дарының дамытар жұмысты
кіші жастағылардан-ақ бастан жүргізу керсктігі айдай анық.
Жеке тұлғаға жсту үшін әр оқушының кабілетін тамып, біліп, дамытып.
шыңдап, жол сілтеп. Адам дәрежесіне кетеру керек. Жске адамды қалыпастыру
үшін қазіргі мектеп, ондағы сабақтар талапқа жауап бере алмайды. Жеке
адамды қалыптастыру үшін нс ксрск. Ол үшін жаңашыл жұмысқа бет бұру ксрек.
Міндет — Ұлттық мәдениетті көтеру, ұлттық педагогиқаны әдет-ғүрып, халық
мұрасын пайдалану арқылы намысты, иманылық пен ізгілікті, жат іс-
әрскеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын берс білетін, рухани байлықты
қастерлейтін, өз ошағын, Отаның қадірлейтін Азамат тәрбиелеу. Ол үшін
ұлттық мектебімізді Жаңа типпен, білім беруді жаңаша әдіс-тәсілмен
жүргізуіміз ксрек. Бірақ, мектептің түрін өзгерткеннен (гимназия,
лицейт.б.) ойлаған мақсатқа жете алмаймыз. Ондағы оқыту мазмұның. білім
беру технологиясын өзгерті керек, яғни баланың талантына, дарыныңа, талап-
тілегіне қарай ұлттық тәрбие, салт-дәстүр, бабалар тарихын негізге ала
отырып, жеке тұлға қалыптастыруға бағытталу керек. имандылық псн ізгілікке
құрылған мектептер өмірге кслуі ксрск деп ойлаймын!
Қазір псдагогика теориясы елеулі өзгерістер еніп, білім беру мазмұны
жақсарып, жаңа көзқарастар пайда болуы мен білім беру құрылымында жаңа
технологиялар өмірге келуде. Оқытудың жаңа технологияларын алдымсн жете
мсңгерген, онан соң оны оқу мазмұныңа, оқушыларлын жас және психологиялық
ерскшеліктеріне қарай таңдап пайдаланудың маңызы зор. Қазір педагогикалық
техналогия ұғыми іс-тәжірибемізде жиірск қолданылып, практикаға енуде. Ал
технолагия түсіндірмесін сөздікте қандай да болеын істегі, шсберліктегі,
өнердегі амадардың жиынтығы деп. ал педагогикалык технология —
педагогикалык, мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қиеынды
ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйслі жиынтығы және жұмыс істеу
реті — деп түсінік берсді. В. Кларин ("Бастауыш мсктеп" журналы). Яғни
псдагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асатын педагогикалық жүйенің
жобасы. Ал педагогикалық жүйе дара тұлганы қалыптастыруга бағытталган,
белгілі бір мақсатка жету жолындағы арнайы, педагогикалық ықпалды
ұйымдастыруға қажеттті өзара баиланысқан әдістердің құралдарының жиынтығы.
Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалык, технолояогияны дамыту,
приктикада пайдалану. Педагогикалық, техналогияның негізі ~ саралық оқыту.
Бұл бойынша оқушы білімді менгеру деңгейін төрткс болуге болады. Бірінші
төменгі деңгей -міндетті деңгей, қалғаны оқушы қабілетіне қарай игеріледі.
Сонда міндетті деңгейді мемлекеттік өлшем ретінде алсақ, білім берудін
шығармашылық сипаты қалыптасады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология
- оқушының процесінің шы-ғармашылықпен терең ойластырылған көптеген
факторлардың үйлесімділігі, оқыту мен тәрбиелік тиімділігін қамтамасыз
стетін жанды құрамдас бөлігі.
Мектептің ескі құрылысы мен білімнін жаңа мазмұныңың арасындағы қарама-
қайшылықты жою үшін. жүйелі түрде саралап білім берудің түпкі мақсаты
өмірдің сан тараулы дамуын мсңгерстін адамға табиги мүмкіндігі негізінде
дамыта тәрбиелеу.
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
Кез келген елдің экономикалық қуат, халідының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықгағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі экономика, ғылым мен
мәдениеттің қарқында дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше
қазіргі заманның ақпараттық технологиясын меңгеру міндетіміз.
Оқыту технологиясы - бұл оқытудың тиіміділігін арттыру мақсаты мен білім
беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және бағалау,
бағдарламалаудың жүйелі тәсілі.
Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген. 60-шы жылдарда
шетел зерттеушілері педагогикалық технология терминін енгізді.
Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі
бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай
қолданылатын әдіс, тәсілдер - оның құрамды бөлігі ғана.
Педагогикалық технология оқыту үрдісін жобалау, ұйымдастыру формасымен
анықталады. Педагогикалық технологияның өзіндік ерекшеліктері - қойылған
мақсатқа жету мүмкіндігіне кепілдік беретін оқыту үрдісін құрастыру және
оны жүзеге асыру. Оқытылатын пән мазмұны, мұғалім мен оқушының өзара
байланыс іс-әрекеті, оқушының ішкі даму үрдісі негізінде анықталған нақты
мақсат қана педагогикалық технология құрылымын түсіну кілті бола алады.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
берудің жүйелі реформалану қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді
реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы
оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр. Осыған орай,
соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасальш, мектеп
өміріне енгізіліп жатыр. Олар: Лысенкованың алдына ала оқьггу, Шаталовтың
интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы), Эрдниевтің ірі
блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясы мен В.М. Монаховтың,
Дьяченконың оқытудың үжымдық тәсілі, сондай-ақ профессор Ж.Қараевтың
окытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа
педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде
қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік- сынақ жұмыстардың
басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне
енгізу болъш табылады. Мәселен, Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдовтың
бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз башіанысты әрі
мынадай ұстанымдардан құралады: Жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
Теориялық білімнің жетекші ролі.
Оқу материалын жеделдете оқыту.
Оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу
Л.В. Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеді, оның
әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде
оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынастың іргесі қаланады.
Мұғалім түсіндіруші, оқыту тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін
ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б. Элъконин мен В.В. Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның
субъектісін қалыптастыруға бағытталған. Оның құрылымы төмендегідей: оқу-
танымдық мативтер, оқу тапсырмалары, оку амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан-жақты
дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технолгия бойынша
әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады. Сондықтан,
танымдық іс-әрекеті белгілі бір дәрежеде белсендірілуі қажет. Бұл
әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту түрі мен
құралдарының) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етеді. Мұны
орындау үшін төмендегі ұстанымдар жүзеге асыруы тиіс: Оқушылардың өзіндік
ізденіс іс-әрекеттерінің әдістерін меңгеру талап етіледі. Өйткені бұл
әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту әдістерінен айырмашылық бар.
Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы - мұғалім
ұстанымының өзара тығыз байланыстылығы.
Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім
алудағы белсенділігіне баса назар аударылады. Жаңаша оқытудың негізгі
түрлері: оқытудың дербес және топтық түрлері болып табылады. Бұл жерде алға
қойылатын басты мақсат - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру
мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-қасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың
фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру, талқылау және тұзету енгізуде ғана
пайдаланылады. Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру
қажет. Бұл үшін оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін
жүргізе алатындай болуы керек.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, оның
өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға, қажетті іскерліктері мен
дағдыларын қалыптатыруға және өзін-өзі дамытуда қолайлы жағдай жасауға
қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды.
Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологияның
негізіне жататындар:
әрбір оқушының жеке және дара ерекшеліктерін ескеру; оқушлардың қабілетгері
мен шығармашылығын арттыру; оқушлардың өз бетішпе жұмыс істеу, іздену
дағдыларын қалыптастыру. Жаңа педагогикалық технология : ынтымақтық
педагогикасы;
білім беруді ізгілендіру технологиясы;
проблемалы оқыту технологиясы;
тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы;
түсіндіру басқарып оза оқыту технологиясы;
деңгейлік саралап оқыту технологиясы;
міндетті нәтижеге негізделген деңгейлеп саралап оқыту технологиясы;
модельдік оқыту технологиясы;
жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақгастық педагогикасы негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан
қарым-қатыныас педагогикасына көшу, балаға ізгілік тұрғысьшан қарау, оқыту
мен тәрбиелеудің ажырамас бірлігі. Ынтымақгастық педагогиканың
ерекшеліктері:
мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім, оқупіы - оқушы, оқушы да субъект, мұғалім
де субъект.
Оқушының жеке басьша ізгілік қарым-қатынас.
Оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-
қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясының негізін қалаған Ш.А. Амонашвили.
Білім беруді ізгіліктендіру технологиясының мақсаты - баланы азамат етіп
тәрбиелеу, баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, баланың жаны
мен жүрегіне жылылық ұялату.
Проблемалы оқыту технологиясының негізгі мақсаты - оқушыны өз бетімен
ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемдіктерін дамыту.
Проблемалы оқыту технологиясының ерекшеліктері: Оқушының белсенділіктерін
арттыру;
Оқу материалдарын баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәнге жеткізу; Оқушы
материалдарды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды, білімге деген
қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді.
Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф. Шаталов
болып табылды. Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясы төмендегідей
мақсатты көздейді: Білім, білік, дағдыны қалыптастыру; Барлық баланы оқыту;
Оқытуды жеделдету.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері: Үнемі
қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, ірі
блокпен оқыту, тіректі қолдану; Жеке бағдарлы қарым-қатынас ықпал; Ізгілік,
еркімен оқыту;
Әр оқушының жобасының жариялылығы түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай
жасау; Оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясының авторы -жаңашыл
мұғалімдердің бірі Ресейлік мұғалім С.Н. Лысенкова. Бұл технологиясының
негізгі мақсаты - барлық баланы табысты оқыту. Түсіндіре басқарып оза
отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:
Оқыту материалдарының бірізділігі, жүйелілігі;
Саралау, әр оқушыға берілетін тапсырманың қолайлылығы;
Бағдарламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды
біртіндете оңайлату әдісін - оза оқыту әдісін қолдану;
сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар
оқушылар қатыстырылады;
Бірте-бірте толық дербестілікке өту;
Сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру; түсінетін, өзара көмек,
ынтымақтастық қарым-қатынас;
Оқушының қателігін ескерту, бірақ еш жазғырмау;
Үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай
алатын жағдайда ғана) беріледі;
Білім, білік, дағдыны дамыта меңгеру;
Түсіндіруді қабылдау.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының негізіне әр оқушыны оның қабілеті
мен мүмкіндік деңгейіне қарап оқыту мен оқытуды оқушылардың әртүрлі
топтардың ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау жатады. Деңгейлік саралап
оқыту технологиясының ерекшеліктері төмендегідей : Күштілер өздерінің
қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі де, ал әлсіздер өзін-өзі
сьшап қарауға мүмкіндік алып, өзіне сенімсіздіктен арылады;
Әлсіз топтарда окуға деген ынта артады; Білім дәрежесі деңгейлес оқу
топтарында аздап жеңілдейді.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы
төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады: білімнің базалық деңгейінің
барлық оқушылар үшін міндеттілігі; оқушыларға берілген тапсырманың
саралануы: тапсырма оқушының күші жететіндей және қолайлы болуы шарт;
білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде
оқушының бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасау тиіс; оқушыға оқу
деңгейін таңдауға ерік беру;
оқушы өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға
ерікті.
Модельдік технология дамыта оқыту идеясына негізделген. Модульдік
оқытудың мақсаты - оқушының өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту,
оқу материалын өңдеудің жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету.
Модельдік оқытудың өзегі - оқу моделі. Оқу моделі: Ақпараттардың
аяқгалған блогынан; Бағдарламаны табысты мұғалімнің нұсқауларынан; Оқушы іс-
әрекетінің мақсаты бағдарламасынан тұрады.
Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше
жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша оқытудың
дербестігін қамтамасыз етеді.
Қазіргі уақытта кеңінен оқу-тәрбие үрдісінде нәтижелі қолданылып жүрген
жаңа педагогикалық технологиялардың ерекшеліктерін 1-кестеде көрсеттік.
Қазіргі педагогика ғьшымьшың бір ерекшелігі-баланың тұлғалық дамуына
бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.Ал жаңа
педагокикалық технологиялар бір білімнің басымды мақсаттарымен
біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың
өзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының,
формалары мен әдістерінің кұрделі және ашық жүйелері жиынтығын қорғайды.
Оқытудың технологиясьш жетілдірудің педагогикалық бағыты негізгі ой-
тұжырымдары бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын
оқуға көшу, оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп,
саралап оқыту бағдарламасына өту болып табылады.
Жаңа технологияның принциптері-оқытуды ізгілендіру, өздігінен дамитын,
дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп тәрбиелеуші тұлға
қалыптастыру болып табылады.
Мұғалімдердің оқыту технологияларын меңгеруде педагогикалық кеңестер,
әдістемелік бірлестіктер, олардың зерттеушілік жұмыстары, шығармашылық іс-
әрекеттері пайдаланылады.
Оқытудың жаңа технологиялары мұғалімнің алдына төмендегідей міндеттерді
қояды:
Педагогикалық қызыметтің өзекті мәселесін білу; Оқу бағдарламасының
түрлендірген нұсқауларын кұрастыру; Оқу модулін құрастыру;
Оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар
құрастыру;
Оқушылардың жаңа материаларды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар
жүйесін жасау; Оқу-әрекеттерінің материалдарьш іріктеп ала білу.
Осы аталған оқыту міндеттерін мұғалім меңгеруі үшін, ұстаздар қауымымен
төмендегідей педагогикалық жұмыстар жүйесі жүргізілуі керек:
а) проблемалық-рөлдік ойьш;
б) рефлексивті-рөлдік ойын;
в) панорамалық сабақгар;
г) педагогикалық ринг;
д) педагогикалық идеялар аукционы ;
е) ашық сабақгарға кіру, талдау және т.б.
Барлық жаңа технологияның алдымен қоятын мақсаты- оқушының жеке басының
дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін
арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық
технологшшарын меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін
емес. Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік,
кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген ұстаздық
келбетінің қалыптасуьша игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие
үрдісін жүйелі ұйьвмдастыруына көмектеседі.
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудың қазіргі кездегі қалыптасқан
жүйесі оның құрылымын, ұйымдатырылуын, мектеп практикасымен және білім беру
жүйесіндегі иннова-циялык. үрдістермен өзара байланысын кайта қарауды талап
етеді. Бұл жоғары оку орныңда мамаңдар даярлаудың сапасын арттыруды,
мұғағлім тұлғасының өздігінен дамуына, оның шығармашылық қабілетінің
артуына мүмкіндік жасауды және оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруді камтамасыз
ететін жаңа педагогикалык технологияларды пайдалануды көздейді,
Технологияны педагогикалық іс-әрекеіті қайта құрудың жүйелі тұтас құралы
ретінде тимді пайдалану оқу-тәрбие үРДІСІНің сана-сын жақсартуға, жеке
тұлғаны дамыту міндеттерін шешуге септігін тигізеді.
Бүгінгі таңда педагогикалық технология мәселесі теориялық және ғылыми-
қолданбалы бағыт тұрғысынан (ерттеу арқауы болып отыр.
Теориялық тұрғыдан алып қарағанда, пе-дагогикалық техиология
педагогиқаның категориясы ретінде карастырыады, оның мәні, құрылымы
айқындлады; педагогикалық іс-әрекеттің әртүрлі саласындағы (дидактика,
тәрбие, білім беруді басқару) педагогикалық технологияның ғылыми негіздері
оқып-үйренеді; педагогикалық технологияны жобалаудың әдіснамасы мен
теориясы зерттеледі: педагогикалық, технология теориясының негіздері ашып
көрсетіледі,
Ғылыми-қолданбалы бағытта нақты педагогикалық. идеялар мен
тұжырымдарға негізделген жаңа педагогикалық технологиялар жобалады;
мұгалімдерге педагогикалық технологияларды оқытудың теориясы мен әдістемесі
зерттеледі.
Ғылыми педагогикалық зеріттеулерге жасалынған талдау жаңа
педагогикалық технологиялардың бірнеше түрлерін бөліп көрсетуге мүмкіндік
берді. Енді солардың ішінен жоғары оқу орындарының оқу үрдісінде қолдануға
ұсынылатын бірқатарына тоқталайық.
Кәсіби-бғгдарланғаң технологиялар — оқытудың кәсіби бағыттылығы есепке
алынған және болашақ мамандардың кызығушылығына, бейімі мен қабілетіне
бағдарланған педагог пен студенттің психологиялық.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық қаты-
нәстардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы
қоғам өмірінің барлык саласыида, оның ішінде мектепте оқыту маэмүны мен
оқытүдың қаэіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып
отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім түралы" заңында (1999) білім беру
сала-сындағы мемлекеттік саясаттың үстанымдарының бірі- жеке адамды
қалыптас-гыруға бэғытталған ролі және ледагог қызметкерлер оқушылардың
мемлекеттік білім беру стандартында көэделген деңгейден төмен емес білім,
білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық
қабілеттерінің дамуы үшін жағ-дай жасауы қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқы гу технологиясының білімді мемлекеттік стандарт
деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім
жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие
үРДІСІН жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ
беруде қолдану арқылы білім сапа-сын жақсартуға болатындығына басым бағыт
берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде де 50-ден астам
педагогикалық тех-нологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бүл
технологиялардың бәрін бір са-бақта қамту мүмкін емес. Сондықтан,
мектептегі әрбір ләнді оқыту технология-сын таңдап, іріктеу және оны іс-
әрекеттік гүрғыда жетілдіру арк,ылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға
болады. Мунда оқушының әрекеті-технологияны қабылдауы, ынтасы, қүштарлығына
көңіл бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда "Математика" пәні бойынша оқушылардың оқу
жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндеп деңгейлік тапсырмалар жүйесін
дайындауға бо-лады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке
танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс.
Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде
қарастыруға бола-ды. Оқытудан кутілетін нәтижелер тізбесін негізге ала
отырып, әртүрлі деңгейдеһ тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша
тексеру. тапсырмә беру, жауапты галдау гапсырмалары, бір ғанз дүрыс жауабы
бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар гапсырмалар, түрлі практикалық
сипаттағы тапсырмалар түрінде сарастыруға болады.
Тапсырмалардың мүндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік
тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-ӨЗІ білім алуға
тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
әртүрліәдісгердіқолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің
дурыс-тығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы
(Л.С.Выготеский, Л В Занков. Д.Б.Элькокин, В.В.Давыдов) дамыта оқыту жуиесі
жеке тупғаны жеделдете қарқыиды, барлық сапалармен сәйкестікте жан-жақты
дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В.ММонахов) оқу
урдюін мақсат-ты жобалап, Құруға болады.
Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютер-мен Жұмыс істеу
техникасын меңгеру, сыныпта белеенділік көрсету, жеке ж^умыс ютеу, жекелеп
кенек көрсету. проблемалык. оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы
ок,ытү техкологиясы (В.Ф.Шаталов) теория және практиқаны блок түрінде
гоптау, лрек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялык,
материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу.
тусіндіре басқарып - оза оқыту (С.Н.Лысенков) алынатын білімнің алғашқы
бөлігін алдың ала оқыту, деңгемлік саралап оқыту текнологиясы бірнеше
деңгейде тапсырма беру және т.б.
Республикадағы ауыл мектептерінің оку -тәрбие үрдісінде деңгейлеп
оқыту технологиясы (Қараев Ж.Д.). жүйелік непзде оқыту технологиясы (Ғалиев
Г.Г.), шоғырландырып -қарқынды оқыту технологиясы (Әбдіғәлиев Қ.А.,
Нурахметов Н.Н.), блоктык,-модульдык, технологиясы (Жанпейісова М.) қолдау
табуда.
(ғалымдардың пікірінше. шағын комплектілі мектептер жағдайында оқу-тәр-бие
үрдісін ұмымдастыруда жүйелік непзде оқыту мен шоғырландырып оқыту
гехнологияларының ок,ыту сапасын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz