Жаңғақ жеген жан суықтамайды

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Жаңғақ жеген жан суықтамайды: Жаңғақ жеген жан суықтамайды

Қазан айының соңына қарай пісіп-жетіле бастайтын жемістің бірі - грек жаңғағы. Тұқымы Грекиядан әкелінгендіктен осылай аталып кеткен жаңғақтың денсаулыққа пайдасы мол екенін білесіз бе?Мысалы, кептіріліп, ұнтақталған жаңғақ дәнінің бір қасығын жарты литр суға салып, 1-2 минут қайнатып, бір тәулік тұндырып, күніне 30 грамнан үш рет үзіліссіз 2-3 ай ішіп жүрген адам қант диабетінен айығатын көрінеді.Жаңғақ бүйректі қуаттандырып, өкпені тазалап, ішекті дымқылдандырады және дене әлсіздігіне, бел сыздап ауырғанда, бас айналып, құлақ шыңылдағанда да пайдалы. Ол үшін жаңғақ дәнінен 600 грамм, қара бұршақтан 300 грамм талқандап, балға араластырып, күніне 2 реттен ішеді.Қазіргідей күн суыта бастаған кезде балалардың тамағы жыбырлап, жөтелетіні бар. Осындайда жаңғақтан «дәрі» жасап жіберсеңіз жақсы. 500 грамм ұнтақталған грек жаңғағының дәні мен 300 грамм бал, 100 грамм алоэ және 4 лимонның шырынын сығу керек. Осыларды жақсылап араластырып, күніне үш рет тамақтан жарты сағат бұрын балаға шай қасықпен беріп тұрсаңыз жөтелді қуады, бронхиттің бетін қайтарады. Сонымен қоса ағзаны «жаулаған» суықтан да арылады.Негізі жаңғақ дәнінің құрамында 55-77% май, 18-21% белок, 5-6% көмірсутегі, В1 витамині мен А провитамині бар. Одан бөлек 1500-1200 микрограмм С витамині болады. Жаңғақтың суықтаудан болатын кеселдерді келмеске қуатыны осы витаминдерінің арқасында.Жаңғақ ми қызметін күшейтетін қасиетке ие. Күнде таңертең ашқарынға 1-2 дана жаңғақ жеп жүрген адам алғыр, зейінді болады деседі. Грек жаңғағының майын қабынуға қарсы, атеросклероз бен жүректің ишемиялық ауруларына, тіпті қатерлі ісікке қарсы қолдануға болады. Ағзаны қалпына келтіруден алдына «жан» салмайтын бұл майды көптеген операциялар мен дерттерден кейін қолданса, тіпті керемет. Терідегі алуан түрлі жара, күйік, тартылып, қабықтанбай жүрген үлкен жаралар мен терінің жарылуы кезінде де жаңғақты езіп, майын жағуға болады. Ал ұнтақталған дәнін балмен теңдей мөлшерде араластырып, күніне 3-4 рет, 25-30 грамнан жеп жүрсе балалардың иммунитетін көтеріп, күш-қуат береді. Ол жүкті әйелдерге, қаны аз адамдарға да өте пайдалы. Бұл қоспаны гипертония, анемия, атеросклероз, бауыр, бүйрек, асқазан, жүрек-қан тамырлары ауруларына, сондай-ақ еңбек пен ақыл-ой қабілетін арттыруға да қолдануға болады.Негізі жаңғақтың өзі ғана емес, жапырағы, жас тамыры, тіпті дән арасын бөліп тұрған жұқа «қабырғасы» да денсаулықты түзеуде таптырмас тұнба бола алады. Дегенмен осының бәрі де балмен араластырып жегенге жетпейді. Ендеше жаңғақ жеп жүріңіз . . .:

Мысалы, кептіріліп, ұнтақталған жаңғақ дәнінің бір қасығын жарты литр суға салып, 1-2 минут қайнатып, бір тәулік тұндырып, күніне 30 грамнан үш рет үзіліссіз 2-3 ай ішіп жүрген адам қант диабетінен айығатын көрінеді.

Жаңғақ бүйректі қуаттандырып, өкпені тазалап, ішекті дымқылдандырады және дене әлсіздігіне, бел сыздап ауырғанда, бас айналып, құлақ шыңылдағанда да пайдалы. Ол үшін жаңғақ дәнінен 600 грамм, қара бұршақтан 300 грамм талқандап, балға араластырып, күніне 2 реттен ішеді.

Қазіргідей күн суыта бастаған кезде балалардың тамағы жыбырлап, жөтелетіні бар. Осындайда жаңғақтан «дәрі» жасап жіберсеңіз жақсы. 500 грамм ұнтақталған грек жаңғағының дәні мен 300 грамм бал, 100 грамм алоэ және 4 лимонның шырынын сығу керек. Осыларды жақсылап араластырып, күніне үш рет тамақтан жарты сағат бұрын балаға шай қасықпен беріп тұрсаңыз жөтелді қуады, бронхиттің бетін қайтарады. Сонымен қоса ағзаны «жаулаған» суықтан да арылады.

Негізі жаңғақ дәнінің құрамында 55-77% май, 18-21% белок, 5-6% көмірсутегі, В1 витамині мен А провитамині бар. Одан бөлек 1500-1200 микрограмм С витамині болады. Жаңғақтың суықтаудан болатын кеселдерді келмеске қуатыны осы витаминдерінің арқасында.

Жаңғақ ми қызметін күшейтетін қасиетке ие. Күнде таңертең ашқарынға 1-2 дана жаңғақ жеп жүрген адам алғыр, зейінді болады деседі. Грек жаңғағының майын қабынуға қарсы, атеросклероз бен жүректің ишемиялық ауруларына, тіпті қатерлі ісікке қарсы қолдануға болады. Ағзаны қалпына келтіруден алдына «жан» салмайтын бұл майды көптеген операциялар мен дерттерден кейін қолданса, тіпті керемет. Терідегі алуан түрлі жара, күйік, тартылып, қабықтанбай жүрген үлкен жаралар мен терінің жарылуы кезінде де жаңғақты езіп, майын жағуға болады. Ал ұнтақталған дәнін балмен теңдей мөлшерде араластырып, күніне 3-4 рет, 25-30 грамнан жеп жүрсе балалардың иммунитетін көтеріп, күш-қуат береді. Ол жүкті әйелдерге, қаны аз адамдарға да өте пайдалы. Бұл қоспаны гипертония, анемия, атеросклероз, бауыр, бүйрек, асқазан, жүрек-қан тамырлары ауруларына, сондай-ақ еңбек пен ақыл-ой қабілетін арттыруға да қолдануға болады.

Негізі жаңғақтың өзі ғана емес, жапырағы, жас тамыры, тіпті дән арасын бөліп тұрған жұқа «қабырғасы» да денсаулықты түзеуде таптырмас тұнба бола алады. Дегенмен осының бәрі де балмен араластырып жегенге жетпейді. Ендеше жаңғақ жеп жүріңіз . . .

Грек жаңғағының тұқымы

Грек жаңғағы′ (лат. Júglans régia ) - жаңғақ тұқымдасына жатады.

Мінездеме

Жаңғақ ағашытың жемістері

Грек жаңғақтың бұтақпен жапырақтар

Ағаштың орташа биіктігі-25-30 метрге дейін жетеді. Максималды - 50 метр болу мүмкін. Ұшар басының диаметрі 1, 5-2 метрлік үлкен шар тәрізді дөңгелектеніп келеді. Грек жаңғағы 200-300 жылға дейін «өмір сүреді». Бұл жаңғақтың отаны - кейбір авторлардың дерегіне сүйенсек, Кіші Азия, оның ішінде - Иран. Осы жерден ол Грекия, Италия және Батыс Еуропа елдеріне таралған. Грек жаңғағын диқаншылықпен айналысатын халықтар жоғары бағалаған. Біздің елге (әсіресе Орта Азия, Күнгей Кавказда көп) бұрын осы жаңғақ тұқымдары Грекиядан әкелінетін де, оның аты содан қалыптасқан. Түйе жаңғағы волох елдерінің (румын, молдаван) құрметіне волош деп те аталған. Ал қазақ жерінде де бұл жаңғақтық ана тілімізде түйе жаңғақ деген аты бар. Демек, біздің Республикада да ол кең тарап, шаруашылығымыз бен тұрмыс-салтымызға молынан енген өсімдік түрі болып табылады. Республикамыздағы Піскем және Өгем өзендерінің жағаларында, Дарваз, Гиссар және Қара теңіз (Памир - Алтайда) жоталарының баурайларынан бастап, 900-2000 м биіктікке дейін осы жаңғақтық 2 түрі өседі. Грек жаңғағы 10 жылдан кейін мол өнім бере бастайды. Жаңғағының сыртқы түрі - шар тәрізді. Түрі мен диаметрі бір ағаттық өзінде әр түрлі болып өзгеріп отырады. Жаңғақ қабығына байланысты қалың және жұқа болып келеді. Жемісін әбден пісіп толғанда, яғни ыртқы қатты сүректенген қабығы кепкенде жинайды. Осы кезде оның қатты қауыз жапқан ішкі дәні төртке бөлінеді. Жиналған жаңғақ дәндерін ұзақ сақтау үшін, күн көзінде не арнайы кептіргіште кептіреді. Ашық және күңгірт қауызды ядросын (дәнін) 12 сағаттай тұзды суға салып қойса, қауызы оңай алынады, содан кейін дәнді ағынды суға шайып алып, кептіру керек. Ұнтақталған, кесілген және майдалап үгітілген грек жаңғағының піскен жемістерін алма, қант қызылшашы және балдыр көкке (сельдерей) қосып, түрлі салат жасайды. Сондай-ақ оны ерік қосылған қышқылтым сорпаға, жұмыртқа қосылған әр түрлі сұйық асқа және баклажан, жаңғақ тұздығы (соусы) мен пудингке (ұн немесе күрішке жұмыртқа, сүт, жұзім т. б. раластырып жасалған тағам) үстемелен қос ады. Жайғақты шикі күйінде де жеуге болады. Қаймақ, тосап 'жасарда қолданылатын май алынады. Конфет, торт, печенье, халва, начинка, кондитер өнімінің басқа түрлерін даярлауда пайдаланылады. Кавказдықтар бал қосып гозинаки, шабдалымен араластырып, алманы жұзім шырыны сіңген жіпке тізіп, чурчхелы деген дәмді тағам жасайды. Грек жаңғағы ядросы калориялық құрамы жағынан барлық жаңғақ тұқымдастардан асып түседі, бұл орайда ол бидай нанынан 3 есе, сиыр сүттен 10 есе асып, сары майға жақындайды. Халықтық медиңинада грек аңғағының діңінен, жапырағы мен тамыр қабықтарынан алынған шырын (сөл), майы емдік-диеталық мақсатта пайдаланылады. Мысалы, рахит, сары аурулармен ауырған балаларды оның жапырақ, жаңғақтарының қайнатылдысымен емдейді. Тұнбасына дәке батырып, жараның бетіне басады. Ал байлауға ыңғайсыз жерлерге сұйық май сияқты жағады. Асқазан-ішек ауруларын емдейді. Грек жаңғағын тағамға қосып, медиңинада пайдаланумен бірге, оның шаруашылықтық та маңызы зор. Жапырағы мен ядросы хош иісті эфир майына, А, В, Р витаминдеріне және каротин, белоктік заттарға бай, ядро ұясы аскарбин қышқылын (С витамин) бөледі. [1]

Жалпы түрі:

Жалпы түрі

Қабығы:

Қабығы

Бүршіктері:

Бүршіктері

Аталық гүл:

Аталық гүл

Аналық гүл:

Аналық гүл

Піспеген жеміс:

Піспеген жеміс

Піскен жеміс:

Піскен жеміс

Күтім және өсіру

Ағаш жылы жерде өседі тек-ғана -25 -30 градус көтере алмайды. Грек жаңғағы - ол күннің жарықты жақсы көреді. Осы ағаш күн жаққа жерге егеді. Грек жаңғағы су жақсы көреді, бірақ су ақрын құяды. Мамыр айында гүлдейді, ал қыркүйекте жеміс піседі.

Орта Азия - грек жаңғағы мен кәдімгі пістенің шығу орталығы болып табылады. Орта Азияның жаңғақты ормандарын дүниежүзілік маңызы бар інжу-маржан деп атауға болады. Олар Батыс Тянь-Шань, Памир-Алтай және Копетдаг жоталарының беткейлерінде тарала отырып, беткейлерді судың шайып және жуып кетуінен қорғап, іргелес жатқан аумақтардың микроклиматын жақсартуға ықпал етеді.
Оңтүстік Қазақстанда - таралу аймағының солтүстік шекарасында орналасқан жаңғақжемісті ағаш тұқымдастары суыққа төзімді формаларын бөлу үшін бағалы гендік қор болып қана қоймай, осы аймақта бұл түрлерді сақтау орманның биологиялық қауымдастығын байытады.
Грек жаңғағы мен кәдімгі пістені пайдалану әр уақытта алуан түрлі кешенді болған. Бір жағынан бұл Орта Азия тауларында басты орман құраушы тұқымдастар, бағалы сүректің, жаңғақ ағашының безін (кап) алудың көздері, ал, кәдімгі пістеден жоғары сапалы ағаш көмірін және ағаш отынын алуға болады. Екінші жағынан, бұл дүниежүзілік әйгілі орны бар -жаңғақ жемісін беретін өте бағалы жаңғақ жемісті ағаш тұқымдастары болып табылады.
Грек жаңғағының латынша атауын «Ханымдық жаңғақ» деп аударуға болады. Шындығында оның тамаша жемісі - жаңғағының өзін айтпағанда, бұл құдыретті, сән-салтанатты, әдемі сымбатты ағаш. Оңтүстік Қырғызстандағы дүние жүзіндегі жалғыз бірегей табиғи жаңғақжемісті орман алқабы оның Орта Азиядан шыққандығының көрнекті айғағы болады. Ал, Орта Азияның басқа республикаларында, сондай-ақ Оңтүстік Қазақстанда шоғырланған түрде әр жерде топ-топ болып өседі.
Грек жаңғағын - комбинат ағаш деуге болады. Ерте замандардан адам оның жемістерін, сүрегін, діңі мен тамырының қабықтарын, жапырағын, діңіндегі безін (кап) пайдаланып келеді. Жалпы тағамдық жеміс өнімдердің арасында жаңғақтың дәні құнарлылығы мен қоректілігі бойынша жетекші орындардың бірін алады.
Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумағындағы Бақшелпек орманшылығындағы солтүстік беткейлер мен Өгем өзенінің жайылмасында табиғи түрде өсетін Қазақстандағы жалғыз грек жаңғақты тау ормандарының құндылығы өте үлкен. Мұнда жасы 90-нан 150 жылға дейін, ағаштардың орташа биіктігі 14-тен 21 метрге дейін, ал орташа диаметрлері 32 см-ден 52 см-ге дейінгі жаңғақ ағаштары кездеседі.
Бұл табиғи алқаптардағы жаңғақ жемістерінің құрылымы, қабығының мөлшері, қалыңцығы және оның түсі, дәнінің шығымының пайызы бойынша қатты өзгереді. Мұнда шаруашылық жағынан өте бағалы, жұқа қабықты және дәнінің шығымы 45 пайыздан жоғары жаңғақтың формалары кездеседі.
В. И. Мичурин грек жаңғағын болашақтың «наны» деп әділдікпен атаған. Грек жаңғағы дәнінің құрамы мен олардың құнарлылығын салыстырмалы талдау жасағанда орта есеппен 17% - ақуыз, майлар - 54% көмірсулар 16%, құнарлылығы 1кг-ға 8500 ккал болса, тиісінше сиыр сүтінде 3, 4; 3, 7; 4, 6; % және 670 ккал, бидай нанында: 8, 1; 0, 9; 47 % және 2340 ккал болып отыр.
Сонымен қатар жаңғақ дәнінде В, В1, С дәрумендері, амин қышқылдары, тері илейтін бояу заттары, пектиндік және хош исті заттар, пентозандар мен ферменттер бар. Орташа майлылығы 60% және дәнінің шығымы 45% болғанда, 100 кг жаңғақтан алынатын 27 кг жаңғақ азықтық майынан басқа, жоғары сапалы бояуларды, лактарды, баспаханалық сияларды, тушьтарды, сабынның жақсы сорттарын дайындауда, ал халықтық медицинада ішек құртын түсіретін дәрі ретінде диабетте, несеп-жыныстық, көз, асқазан, ауруларында қолданылады.
Одан өте құнды - қызғылт түсті, хош иісті, қазтамақты, шегіргүлді және басқа эфир майлары алынады. Микроскопта иммерсиялық майларды алмастырушы ретінде пайдаланылады. Жемісінің қабығы көмірдің белсенді жоғарғы сорттарын, тегістейтін және егеулейтін тастарды, линолеумді, динамитті, тыңайтқыштарды дайындау үшін пайдаланылады. Майын сығудан алынатын жаңғақ күнжарасы халуа дайындауға тамаша шикізат болып табылады әрі құс пен малдың азығына жарайды.
Жаңғақ жемісінің сүттей пісе бастаған кезеңінде тек жоғары дәруменді итмұрындарға ғана жол бере отырып, лимондар, апельсиндер, мандариндермен салыстырғанда С дәрумені 40-50 есе көп болады. Сондықтан пісіп жетілмеген жемістері шараптарды дәрумендендіру үшін, жоғары дәруменді тосаптар және басқа да дәрумендердің концентраттарын дайындауға пайдаланылады.
Құрамында 4-5% С, В1 және Р, А дәрумендері, 3-4% тері илейтін заттар, каротин, юглон, гиперзия, инулин, инозит, минералдық тұздар бар жасыл жапырақтарының бағалылығы да аз емес.
Шығыс елдері соңғы жылдары тағам рационында кәдімгі пістенің жемістерін пайдалануға маңызды көңіл аударып келеді. Атап айтқанда, көрші Орта және Таяу Шығыс елдерінде (Иран, Түркия т. б. ) кәдімгі пістенің жемістері дүниежүзілік нарықта экспортқа шығарылатын негізгі өнімдері болып табылады.
Шындығында пісте жаңғақтары деп аталатын пістенің жемістері өте бағалы тағамдық өнімдер болып табылады. Онда орташа есеппен алғанда 60%-ке дейін тағамдық май, 20% ақуыз, 3-8% қант және көптеген мөлшерде микроэлементтер бар және құнарлылығы жағынан қанттан, крахмалдан, майдан екі есе асып түседі.
Зәйтүн майының сапасынан кем емес, пісте майының сүйкімді дәмі бар. Ол азықтық тағам дайындауда және медицинада да қолданылады. Кәдімгі пісте тері илейтін заттарды, танидтер алу үшін шикізат көзі болып табылады. Сондықтан бұл ағаш тұқымдасын да грек жаңғағы сияқты комбинат, көп салалы өнімдер беретін ағаш деп атайды.
Әбу Әли Ибн Сина пістеге дәрілік зат ретінде үлкен маңыз берген.
Пісте бауыр, асқазан және сыртқы жараларды емдеуге ұсынылған, ас қорытуды жақсартады. Ұшақ құрылысында металмен қапталған беттердің сыртын қаптауда таптырмайтын, бағалы лактар өндірісі үшін пайдалануға болатын пісте шайырының зор маңызы ертеден белгілі.
Әрине, кәдімгі пістеге, оның биологиясының, морфологиясының, фитоценологиясының, географиясының ерекшеліктеріне, сол сияқты табиғи пісте ормандарында ұтымды шаруашылық жүргізу мәселелеріне көптеген жарияланымдар арналған. Оның ішінде В. И. Запрягаеваның, К. П. Поповтың, С. М. Аблаевтың, Г. М. Чернованың жұмыстары бар. Кәдімгі пісте Қазақстанның Қызыл Кітабына енгізілген, оның табиғи алқаптары тек Оңтүстік Қазақстанның Боралдай, Машаттау, Дәубаба жоталарында сирек және кездейсоқ түрде кездеседі.
Ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Г. М Чернованың басшылығымен біздің ұлттық парк аумағының Көкбұлақ шатқалындағы өсіп тұрған кәдімгі пісте ағаштарының су режимі, өсу мен даму ерекшеліктері жөнінде зерттеу жұмыстары жүргізілді. Қазіргі таңда ұлттық парк аумағында кәдімгі пістенің аз көлемдегі контейнерде өсірілген жабық тамырлы көшеттерімен өсіру технологиясын енгізу қолға алынды. Пісте дақылдары егілген алаңдардың көлемін ұлғайту, олар өнім бере бастағаннан соң, оның бағалы гендік қорын байытуға жол ашады. Жалпы Қазақстанның оңтүстігінде, біздің табиғи ұлттық парктің аумағында жаңғақ шаруашылығын дамыту бұл аймақтың орман қауымдастығын байытуда, экологиясын жақсартуда өте маңызды болады.

Жаңғақ жемісінің шипасы

Жаныңды жасартып, тәніңді сауықтырады Той дастарханында, қонақ шақырғанда жеміс-жидек, тәттілермен бірге неше түрлі жаңғақтарды да үстелге қояды. Алайда, жаңғақты күнделікті тағаммен қоса жеп, пайдаланса, оның шипалық қасиеті мол. Ендігі әңгіме сол жөнінде.

Жаңғақтың жалпы
сипаты
Жаңғақ (Jyglans) - жаңғақ тұқымдасына жататын қос жарнақты көп жылдық ағаш. Кейбір мәліметтер бойынша дүние жүзінде жаңғақтың қырыққа жуық түрі бар. Қазақстанда жаңғақтың екі түрі кездеседі. Олар: грек жаңғағы және қара жаңғақ. Жаңғақтың жабайы түрлері Орталық Азияда, Қытайда, Жапонияда өседі. Ағаштары өте биік (20-30 метр), дінінің жуандығы 1, 5-2 метр.
Грек жаңғағы жемісінің жеуге жарамды бөлігі - дәні. Грек жаңғағы ағашының сүресі жиһаз дайындауда, жапырағы, дәнінің қабығы медицинада, парфюмерияда пайдаланылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.