Жас ерекшелік және педагогикалық психологияның пайда болуы және алғашқы дамуы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

Жас ерекшелік және педагогикалық психологияның пайда болуы және алғашқы дамуы.

ІІ. Негізгі бөлім.

Жас өспірімдік және оның жас шағының шектері.
Дана күшінің дамуы.
Дамудың әлеуметтік жағдайы.
Ақыл - ой қызметінің ерекшектері.

ІІІ Қорытынды.

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Жас ерекшелігі және педагогикалық психологияның өмірге келуі ХІХ ғасырдың екінші жартысына жатады және психология ғылымына генетикалық идеяның енуімен байланысты. Даму үстіндегі психологиялық-педагогикалық ой-пікірге көрнекті орыс педагогы К. Д. Ушинскийдің еңбектері, алдымен оның “Адам - тәрбие тақырыбы” деген жұмысы едәуір үлес қосты. Адамды жан-жақты тәрбиелеуге ұмтылған педагог, алдымен оны барлық жағынан танып білуі тиіс деп есептейді. Жас ерекшелігі психологиясының дамуына Ч. Дарвиннің эволюциялық идеяларының айтарлықтай ықпалы тиді. Психология зерттейтін деректердің рефлекстік мәнін түсінудегі психикалық іс-әрекеттің маңызын көрнекті орыс ғалымы И. М. Сеченов те атап көрсетті.

Жас ерекшелік психологиясы - психология ғылымынын саласы. Онын зерттейтін пәні - адам психологиясынын жас ерекшелігі динамикасы. Даму үстіндегі адамның психологиялық пропестері мен психологиялық қасиеттерінін онтогенезі. Балалар психологиясы төменгі сынып оқушылары психологиясы балаң жас өспірімдер психологиясы; ересек адам психологиясы. Герантопсихология - жас ерекшелігі психологиясының тармақшалары болып есептеледі. Жас ерекшелігі психологиясы психикалық процестердің жас ерекшеліктерін. білімді игерудін жасқа лайық мүмкіндіктерін, жеке адамнын дамуының жетекші факторларын т. б. зерттейді. Жас ерекшелігі психологиясы пелагогикалық психологиямен ажырамастай тығыз байланысты.

Пелагогикалық психология пәні - окыту мен тәрбиелеудің психикалық заңдылықтарын зерттейді. Педагогикалық және жас ерекшеліп психологиясының біртұтастығы зерттеу объектісі - бала. жеткіншек, жас өспірім ортақтығымен түсіндіріледі, олар егер жас ерекшелігіне сай даму динамикасы тұрғысында зерттелсе, жас ерешіелігі психологиясының зерттеу объекттілері. ал егер педагогтық максаты, ыкпалдары карастырылса. педагогикалық психологиянын объектілері болып табылады. Мектепке дейінгі балалар психологиясы, теменгі сынып оқушылары психологиясы. жеткіншектер жас өспірімдер психологиясы -жас ерекшеліп психологиясының бөлімдері. Оқыту психологиясы, тәрбиелеу психологиясы мұғалім психологиясы - педагогикалық психологиянын бөлімдері Оқыту мен даму проблемаларына арналған бөлім педагогикалық және жас ерекшеліті психологиясына теңдей катысты. Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы ажырамастай біртұтастық құрайды: баланы окыту үшін мен тәрбиелеу процесінде карастырады, сонымен бірге окыту мен тәрбиелеу де езінен-езі окыту мен тәрбиелеудің объектісінен, яғни баладан тыс каралуы мүмкін емес. Бұл жағдай педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы проблемаларды баяндау шекарасын шартты ете түседі.

Жас өспірімдік және оның жас шағының шектері.

Жас шағы психологиясына жас өспірімдік шақ жыныстық толысудан басталып, ересектіктің басталуымен аяқталатын даму стадиясы деп анықталады. Алайда

Бірінші шегі физиологиялық,
Екіншісі әлеуметтік шек болып тұрған осы анықтаманың өзі

құбылыстың күрделілігі мен көп өлшемділігін көрсетеді.

Жас өспірімдіктің көптеген теориялары бар. Биологиялық теориялар нақ өсудің биологиялық процестері басқаларының бәрінен басым болады, деген оймен жас өспірімдікті алдымен организм эволюциясының белгілі бір кезеңі деп қарайды. Психологиялық теориялар психикалық эволюцияның заңдылықтарына, ішкі дүние мен езін-езі ұғынудың тән сипаттарына назар аударады, Психоаналитикалық теориялар жас өспірімдікті психосексуалдық дамудың белгілі бір кезеңі деп біледі. Көрсетілген теориялар жас өспірімдікті алдымен индивид немесе жеке адамның дамуы ретінде ішкі процесс тұрғысынан қарайды. Бірақ бұл даму әр турлі әлеуметтік және мәдени ортада әр келкі болып өтеді. Жас өспірімдіктің социологиялық теориялары оны алдымен социализацияның белгілі бір кезеңі, тәуелді балалықтан ересектіктің дербес те жауапты іс-әрекетіне көшу деп қарайды. Зерттеушілер адам меңгеруге тиісті әлеуметтік рольдерге, оның бағалаушылық бағдарларының қалыптасуына, еңбек өміріне аяқ басуымен байланысты проблемаларға назар аударады, яғнн индивидтік-психологиялық проблемалар әлеуметтік проблемалардан шығарылады.

Советтік ғылым жастық проблемасын әлеуметтік-психологиялық факторлар мен дамудың ішкі заңдылықтарын есепке алып, комплексті зерттеу керек деп біледі. Бұл әжептәуір қиын, өйткені психофизиологиялық дамудың қарқыны мен фазалары әлеуметтік толысу мерзімімен әр кезде үйлесе бермейд. Акселерацияның, дене күшінің жедел дамуы нәтижесінде қазіргі балалар тез және бойлары екі-үш ұрпақ бұрынғыға қарағанда, орта есеп пен екі жыл бұрын өседі. Жыныстық толысу да екі жыл ерте басталып, ерте аяқталады. Физиологтар екінші жыныстық белгілердің шығуына қарай бұл процесті үш фазаға препубертаттық, пубертаттық және постубертаттық фазаларға бөледі, осының езінде жасқа қатысты психология әдетте жеткіншектік жасты (балаң жастық) алғашқы екі кезең мсн байланыстырады.

Акселерацияға банланысты жеткіншектік кезеңнің шеқтері төмендейді де, қазір ол енді 14-14, 5 жаста-ақ аяқталады. Жас өспірімдік тиісінше ерте басталады. Бірақ дамудың бұл кезеңінің нақты мазмұнын алдымен әлеуметтік жағдайлар анықтайды. Жастардың қоғамдағы орны, ол меңгеруге тиісті білімдердің келемі және басқа бірқатар факторлар осы жағдайларға тәуелді.

Қөптеген алғашқы қауымдық қоғамдарда жас шағы айырмашылықтары әлеуметтік айырмашылықтарға тікелей үйлеседі; социализацияның негізгі механизмі бір жастағы адамдарды (еркектерді) біріктіретін жас шағы топтары болып табылады, осының езінде мұндай топтардың әрқайсысы ездеріне ғана тән арнайы әлеуметтік функңияларды ғана атқарады. Феодалдық қоғамда социализация жеткіншекті не жас өспірімді ересектердің іс-әрекетіне едәуір дәрежеде тікелей қосу арқылы (шаруалар шаруашылығына кемек, рыцарьлық сословиедегі паждар мен атқосшының міндеттері) жүзеге асырылған. Мектеп оқытудын осы практикалық формаларын толықтыратын ғана болған. Қазіргі қоғамда ецбектің және қоғамдық іс-әрекеттің күрделіленуіне байланысты адам жұмыс істемей, негізінен оқитын даярлық кезеңі едәуір ұзарады. Білім алу мен оқудың қоғамдық қажетті мерзімі неғұрлым ұзақ болса, шын мәніндегі әлеуметтік кемелділік соғұрлым кеш басталады. Осыдан келіп жас өспірімдік кезең ұзарып, жалпы алғанда жас шағы шектері біршама тиянақсыз болады. -

Балаң жас өспірімдік (14, 5-17 жас) бұл күрделі кезеңнің басталуы ғана. Ал, оның негізгі ерекшеліктері қандай?

Дене күшінің дамуы.

Балаң жастық - адамның дене дамуының аяқталатын кезеңі. Бойдың ұзаруы жеткіншек кезеңге қарағанда баяулайды. Қыздардың бойының толуы орта есеппен 16 мен 17-нің арасында болады (ауытқу плюс-минус 13 ай), жігіттерде 17 мен 18-дің арасы (ауытқу плюс-тминус 10 айу) Салмағы артады, осының езінде ер балалар қыздардан қалып келген есесін толтырады. Бұлшық ет күші өте тез өседі: 16 жаста ер бала 12 жастағысынан бұл тұрғыдан екі есе асып түседі. Бойы толысқаннан кейін шамамен бір жылдан кейін адам қалыпты ересектік бұлшық ет күшіне жетеді. Әрине, көп нәрсе дұрыс тамақтану режимі мен дене шынықтырумен шұғылдануға байланысты. Спорттың кейбір түрлерінде балаң жастық - ең көп жетістіктарге жететін кезең.

Жыныстық даму жөнінен жігіттер мен қыздардың кәбі бұл жаста постпубертаттық кезеңде болады. Қөп тараған түсініктерге карамастан, _: жыныстық, толысудың, мерзімі нәсілдік және ұлттық ерекшеліктерге, климатқа байданысты емес. Онын есесіне тамақтану сипатындағы айырмашылықтар мен басқа да әлеуметік-экономикалық факторлар ықпал етеді. Мұның үстіне орташа статистикалық норманың жеке физиологиялық нормамен үйлеспейтінін ескеру өте маңызды. Кейбір әбден қалыпты адамдар орташа статистикалық мерзімдерден көп озық не қалыңқы дамиды. Қарқынның бұл вариацияларын патологиялық жағдайлардан ажырату әрдайым оңай бола бермейді.

Дамудың әлеуметтік жағдайы .

Жас өсірімдік шақ бала мен ересектің арасындағы аралық жағдайда. болады. Баланың жағдайы оның ересектерге тәуелділігімен сипатталады, бұлар оның өмірлік іс-әрекетінің басты мазмұны мен бағытын белгілейді.
Баланың атқаратын ролі ересектердің ролінен сапалық тұрғыда езгеше болады және екі жағы да мұны анық ұғынады. Өмірлік іс-әрекеттің күрделене түсуімен бірге жастарда әлеуметтік рольдер мен мүдделер диапазонының сандық ұлғаюы ғана болып коймайды, сапалық тұрғыдан да өзгеріп, ересектік рольдер бірден-бірге кебейеді, осыдан келіп дербестік пен жауатікершілік өлшемі шығады. 14 жаста оны комсомолға қабылдайды, 16 жаста паспорт алады. 18 жасында сайлау правосы мен некелесуге мүмкіндік алады. Жас өспірім қылмысты істер үшін жауап беретін болады. Қөпшілігі бұл жаста еңбек қызметін бастайды, бәрі де мамандық таңдау туралы және т. б. ойлайды. Алайда жас өспірімде ересектер статусының элементтерімен катар оның жағдайын баланың жағдайына жақындататын тәуелділік белгілері әлі сақталады. Материалдық жағынан жоғары класс
оқушысы әлі ата-аналар қарауында. Мектепте оған, бір жағынан, екінің бірінде Сен ересексін, үлкенсің десе, екінші жағынан, одан үнемі тіл алуды талап етеді. Бұл мектептен басқа жерлерде де байқалады, мұнда 16 жастағылар емес, 20 жастағыларды да көбінесе ересек деп санамайды. Жағдайдың (бір тұрғыдан ересек деп танитын, екінші тұрғыдан танымайтын) және езіне Қойылатын талаптардың тиянақсыздығы жастардың психологиясында езінше ұғынылады.

Жас өспірімдік шақтың аса маңызды міндеттері - мамандық таңдау, еңбек пен қоғамдық-саяси кызметке даярлану, некелесуге ез семьясын құруға әзірлену. Езара байланысты бұл міндеттердің жүзеге асырылуы белгілі бір уақытты талап етеді және олардың жүзеге асу мерзімдері жас адамнын іс-әрекетінің сипатына тәуелді. Барлығы мектеп оқушылары болатын жеткіншектердей емес 15-17 жастағы жас өспірімдер мен бойжеткендер бұған қоса кәсіптік-техникалық училищелердің немесе арнаулы орта оқу орындарының оқушылары болуы мүмкін. Кейбір жас өспірімдер оқуды өнімді еңбекпен ұштастырады. Бұл айырмашылықтар психологияға әсер етеді, сондықтан тәрбиешілер мұны ескеруге тиіс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.