Жеке адам және оның психологиялық табиғаты

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жеке адам және оның психологиялық табиғаты
Жоспары:

1. Жеке адам жөнінде түсінік.
2. Жеке адам мотивтері.
3. Жеке адамның бағыт-бағдары.
4. Адамның психологиялық қорғанысы.

1. Жеке адам жөнінде түсінік
Әлеуметтік қатынастар субъекті өрі әлеуметтік мәнді қасиеттердің
иегері ретінде әрбір адам - жеке адам болып сипатталады.
"Жеке адам" түсінігімен қатар біздің қолданымымызда "адам", "дара
адам", "даралық" терминдері бірге жүр. Бұл түсініктердің әрқайсысы өз
ерекшеліктерімен ажыратылады, бірақ бір-бірімен тығыз байланысты. Осылардың
ішінде ең жалпыланған, көп қасиеттердің бірігуін - "адам" түсінігі қамтиды.
Адам - өмір дамуының ең жоғары деңгейінің көрінісі, қоғамдық еңбек
барысының жемісі әрі табиғат пен әлеуметтік болмыс тұтастығын андататын
тіршілік иесі. Алайда, адам әлеуметтік тектік мәнге ие болғанмен, ол жалпы
табиғат туыңдысы ретінде - дара адамдық сипаты жағынан жанды мақұлық
дүниесінен бөлектенбейді.
Дара адам - "һоmо sapiens" тектілердің өкілі, адамдық даму
нышандарының иесі - нақты адам.
Даралық - нақты адамның табиғи және әлеуметтік қабылдаған қайталанбас
ерекшеліктері мен қасиеттері.
"Жеке адам" түсінігіне байланысты ең алдымен адамның қоғамдық мәнді
сапалары еленеді. Адамның әлеуметтік мәні оның қоғаммен байланысында
қалыптасады да көрініс береді.
Әрқандай қоғамға орай адамның қасиет, сапа өлшемдері әрқилы келеді.
Қоғам социологиясы нақты қоғамның психологиялық типін анықтап отырады.
Жеке адам көп сатылы құрылымға ие. Осынан жеке адам психологиялық
құрылымның ең жоғарғы да жетекші деңгейі қажеттік - себеп аймағы - жеке
адамның бағыт-бағдарынан, оның қоғамға, басқа тұлғаларға, өзіне қатынасынан
және қоғамдық ері - еңбектік міндеттерінен туындайды. Сонымен бірге, жеке
адам үшін мәнді құбылыс тек оның ұстанған бағыттары ғана емес, оның өз
қатынас мүмкіндіктерін іске асыру қабілеті де үлкен маңызға ие. Ал, бұл өз
кезегінде адамның іс-әрекеттіқ икемділігіне, оның қабілеті, білімі және
ептілігіне, көңіл-күй, еріктік және ақыл-ой сапаларымен байланысып жатады.
Адам өмірге дайын қабілет, мінез және қызығуларымен келмейді,
бұлардың бәрі белгілі табиғи негізде адамның өмір барысында қалыптасады.
адам тәнінің негізі, яғни генотипі оның анатомиялық физологаялық
ерекшеліктерін, жүйке жүйесінің қозғалысын белгідейді. Биологиялық құрылым
иесі-адам өткен әулеттердің білім, салт, заттай және рухани мәдениеті
күйінде топталған өмір тәжірибесін игерумен ғана жеке адам дәрежесіне
көтеріледі.
Жеке адам дамуы - өз мүмкіндіктерін үздіксіз кеңітіп,
қажеттіліктерін арттырып барумен байланысты. Осы даму деңгейі нақты адамға
тән болған қарым-қатынастар аймағымен елшенеді. Даму дәрежесі мардымсыз
тұлғаның адам аралық қатынастары да өте жай, күнделікті тіршілік күйбеңінен
аспайды. Ал даму деңгейі жоғары болған адам озінің рухи мәртебелігімен,
қоғамдық мәнді құндылықтарымен ерекшеленеді.
Әрбір дара адам өзінің қоғамдағы өмірлік әдептерін ретеумен
күнделікті тіршілік проблемаларын шешіп береді. Бірдей қиыншылық,
кедергілердің шешімін ер адам өз әдісі, тәсілдерімен табуы мүмкін.
Осыдан, жеке адамды танып, білу үшін сол адамның алдында тұрған өмірлік
міндеттерін, оларды іске асыру жолдары мен өмір барысында ұстанған
принциптерін жете білу қажет.
Қоғамдық қатынастарға араласып және оларды басшылыққа ала отырып
адам сол қатынастардың ықпалында қалып қоимайды. Әрқандай дара тұлға өз
дербестігі мен ерекшеліктеріне ие.
Жеке адамның дербестігі оның ең жоғары психикалық сапасы - рухани
дүниесімен ұштасады. Рухани дүние дегеніміз адам мәнінің ең биік көрінісі,
оның жалпы азаматтық инабат парызды түсіне білуі, болмыстағы өз орнына сай
қызмет ете алуы. Жеке адамның рухани жетілгендігі бұл жоғары дәрежедегі
саналық жетілу, ізгі мұраттарды басшылыққа алу сонымен бірге, жаман ниеттер
мен мезеттік шен - шекпеннен, жалған белсенділік пен өтірік-өсектен өзін
аулақ ұстай алу. Ал адамның мұндай қасиет, сапаларды өз бойына дарыту
көбіне қоғамдық қасиет, сапаларды өз бойына дарытуы көбіне қоғамдық
салтқа тәуелді.
Жеке адам сапалары сол адамның араласқан қатынастар өрісіне,
әртүрлі әлеуметтік өмір аймағында қызмет ете алу қабілетіне байланысты
келеді. Шығармашыл тұлға тікелей қоршаған әлеумет шеңберінде қалып қоймай,
өзін ауқымды қоғам аймағы негізінде қалыптастыруға ұмтылыс жасайды. Мұндай
адам бойында өзі жасаған қауымның, тіпті бүкіл қоғамның болашақ өркениеті
қөрініп, ол өз дәуірінің сапалық деңгейіне көп ілгері жүреді. Жеке адамның
өз дербестігіне ие болуы оның тұйық әлеуметтік топқа бағынышты еместігін
көрсетумен бірге сол адамның жоғарғы деңгейде кемелденгенінің дәлелі.
Жеке адамның дамуы, яғни онын әлеуметтік ұнамды қасиеттерінің
қалыптасуы белгілі қоғамдық қолдау мен әлеуметтік қажетсінуді керек етеді.
Дара адамның жеке адам санатына көтерілуі үшін маңызды факторлар:
идентификация^ яғни дара адамның өзін басқа адамдармен теңестіре, қоғам
талабына сай болу ниетімен қалыптасып бару процесі; персоналшация - дара
адамның өз басының басқа адамдар өмірінде қадірі барьш түсіне білуі,
сонымен бірге, нақты әлеуметтіқ топта өзінің кісілік мүмкіндікггерін іске
асыра алуы.
Жеке адамдағы барша емірлік күйзеліс - ауытқулар оның озіндік "Менін"
танымаудан, объективті мәнді жеке басының қүнды тараптарын сезіне алмаудан
ксліп шығады. Жеке адам болмысының ең айқын көрсеткіші - оның өз психикалық
жағдайын басқара алу және өрекет-кылықтарын коғам калыптастырған өлшемдергс
икемдестіре білу дәрежесі.
Жеке адам түрақты қасиеттер жиынтығымен дара-ланады, түлғаның барша
ерекшеліктері оның тума, нәсілдік және әлеуметтік-мәдени напаларының
бірлігінен қалыптасады.

2. Жеке адам мотивтері
Адамды әрекетке келтіруші күш-қажетсіну. Болмысты бейнелеудің жоғары
формаларына ие адамды әрекетке келтіруші нысандар - саналы түзілген бейне
не елес, ой не түсінік, идея немесе ізгі мұрат күйінде өрнектелуі мүмкін.
Психологияда мотив түсінігіне келесідей анықтама беріледі: мотив -
бұл адам санасында қаланып, оқы белгілі бір қажеттілікті қанатағаттандыру
үшін әрекетке итермелеуші себеп күш. Ал кең мәнінде мотив - шындыққа сай
заңшылық ретінде ықпал жасап, объектив қажеттілік түрінде көрінетін болмыс.
Ал мотивтік әрекет қылық пен іс-әрекетті психикалық реттеудің ерекше түрі
(Р. Г. Агеева). Қорыта айтқанда, адамның орқандай қылық - әрекеті оның
мотивтік себеп күштеріне байланысты.
Сонымен, адамның қалағаң іс-әрекетінің негізінде оны осы іс-әрекетке
ынталандырушы мотив жатыр. Бірақ адамда туындаушы және оны іс-әрекетке
ойыстырушы қандай да бір мотив көзделген нақты әрекетінен шектелмейді, оның
нәтижесіне жетумен адам келесі әрекетке ұмтылады, іс-әрекет барысында мотив
өзгеруі мүмкін және керісінше, бір тұрақты мотив аясында бірнеше әрекет
бірін-бірі ауыстырып баруы да орынды. Мотив дамуы мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.