Сыбайлас-жемқорлықпен байланысты қылмыс субьектілері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ КҮРЕС

А.О. Ағымбай
И.Жансүгіров атындағы Жетісу мемелекеттік университеті, Талдықорған қаласы

Елімізде жемқорлыққа қарсы күрестің жарияланғанына да біраз
жылдардың жүзі болыпты. Осы уақыт аралығындағы атқарылған жұмыстарды ақыл
таразысына салып өлшесеңіз желпіндіретін жетістік те аз емес, тасада қалып
отырған кемшілік те жетерліктей екен. Ең бастысы, заң шыққанға дейін қу
дүниені көрсе көзі тұнып, жалаңдаған аш нәпсінің дегеніне көніп жүре
беретін шенеуніктердің алды тойымсыздықтың торға түсіретінін ұғынып,
тәубеге келе бастады. Сыбайлас-жемқорлық қылмыс болып ҚР ҚК 176 баптың
үшінші бөлімінің г) тармағы; 193 баптың үшінші бөлімінің а) тармағы;
209,307 баптың үшінші бөлімінің а) тармағы; 308,310-315 баптардың төртінші
бөлімінің в) тармағы, 380 бап қарастырған қылмыстар мойындалады.
Мемлекеттік қызмет мүддесіне қарсы сыбайлас-жемқорлық және басқа қылмыстар
ҚР ҚК 13 тарауында болады. Сыбайлас-жемқорлық қылмыстар, әлеуметтік-
құқықтық іс болып, қылмыстық заңнамамен қорғалатын қоғамдық қатынасқа
қоғамдық қауіпті әрекет жасау болып табылады. Мұндай қылмыстар қауіпті,
себебі қоғамға әрекет және қоғамның мүшелеріне саяси, материалдық және
басқа зиян келтіреді. Соңғы үш жылда сыбайлас-жемқорлық қылмыстардың өсуі
байқалды. Мемлекеттік міндеттерді орындауға өкілеттелген адамдарға және
оларға теңелген адамдарға қатысты қылмыстық істер саны 23,8( (922-ден 1141-
ге дейін). ҚР экономикалық және сыбайлас-жемқорлық қылмыспен күрес
жөніндегі Агенттігінің мәліметтері бойынша, сыбайлас-жемқорлық қылмысқа
жататын қылмыстың жеке түрлері арасында пара алу фактілері 8,3((302-ден 327-
ге дейін) бөтен мүлікті иемдену немесе шығындану -33,3((99-дан 132-ге
дейін) билікті және лауазымды құзіретті асыра пайдалану -5,3((57-ден 60-қа
дейін), қызмет бойынша әрекетсіздік- 2,1(17-ден 36 ға дейін), қызметтік
жалған іс- 27,6( (453 тен 579-ге дейін) өсті. Салыстырмалы талдау
көрсеткендей, Қазақстанда сыбайлас-жемқорлық қылмыс негізінен сот арасында
жіберілген (0-ден 22-ге дейін), ішкі істер органдарының қызметкерлері
арасында -79,7((59-дан 106-ға дейін); әділет -13,6 (22-ден 25-ке дейін),
Қорғаныс министрлігі-3,5 рет (2-ден 7- ге дейін), селолық округтер мен
аудан әкімдері 22,9((83-тен 102-ге дейін). Пара алу негізінен бүкіл
мемлекеттік органдарда кеңінен таралған жағдай болып қалуда. Сыбайлас-
жемқорлыққа жақын тұратын мемлекеттік сатып алу, мемлекеттік қызмет көрсету
саласы, инвестициялық және жекешелендіру үрдістері, рұқсат беру және
лицензиялау жүйелері, бюджеттік қаражат пен жерді бөлу, салық жинау,
басшылық органдарға тағайындау және мемлекеттік қызметке орналасу,
жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметі. Қылмыстық кодекстің
сыбайлас-жемқорлық қылмыстарды қарастыратын барлық баптарына тән нәрсе;
мұндай қылмыстардың субьектілері ретінде арнайы субьектілер шығады - жалпы
белгілерден басқа (белгілі бір жасқа келу және ақыл-есі дұрыс), оларды
қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін ерекше қосымша белгілері де болуы
тиіс. Сыбайлас-жемқорлықпен байланысты қылмыс субьектілері, ҚР Жоғары
соттың 2007 жылғы 13 желтоқсанындағы Соттардың сыбайлас-жемқорлықпен
байланысты қылмыстар туралы қылмыстық істерді қарау практикасы туралы № 8
нормативтік Қаулысына сай, мемлекеттік органдардың жергілікті өзін-өзі
басқару органдарының, әскери күштердің және басқа әскери құрамдардың және
республика әскерлерінің лауазымды адамдары, сондай-ақ жауапты мемлекеттік
лауазымда отырған адамдар болып табылады. ҚР ҚК 307 бабына берілген
қосымшаға сәйкес, лауазымды адамдар болып тұрақты, уақытша немесе арнайы
құзреттікпен билік өкілдігінің міндетін атқарушы немесе мемлекеттік
органдарда, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында, әскери күштерде және
басқа әскери құрамдарда және республика әскерлерінде ұйымдастыру-билік
жүргізу немесе әкімшілік-шаруашылық міндеттер атқарып отырған адамдар
есептеледі. Жауапты мемлекеттік лауазымға ие адамдар болып ҚР
Конституциясы, конституциялық және ҚР басқа заңдармен мемлекет міндетін
және мемлекеттік органдар құзретін тікелей орындалу үшін белгіленген
адамдар есептеледі, сондай-ақ мемлекеттік қызмет туралы заңнамаға сәйкес
мемлекеттік міндеттерді орындауға өкілденген адамдарға лауазымды тұлғалар,
Парламент және маслихат депуттартары, соттар дәне барлық мемлекеттік
қызметшілер жатады. Сыбайлас –жемқорлықпен күрес туралы Заңның 7 бабында
сыбайлас-жемқорлықпен күреске ықпал жасап жүрген адамдары қорғауға келесі
кепілдік бекітілген:
-сыбайлас-жемқорлық қылмыс фактісі туралы хабар берген немесе басқаша бір
тәсілмен сыбайлас-жемқорлықпен күресуге ықпал жасап жүрген адам мемлекет
қорғауында болады.
-сыбайлас-жемқорлықпен күресуге ықпал жасап жүрген адам туралы ақпарат
мемлекттік құпия болып табылады және тек қана прокуратура, ұлттық
қауіпсіздік, ішкі істер, салық, кеден және шекара қызметі, қаржы және
әскери полиция органдары, соттың сұрауымен заң белгіленген тәртібі бойынша
беріледі.
Өйтпесе жемқорлық дерті ауа жайылып, кез келген мекеменің жабағынан
сығалай бастайды. Күрес әлі де жүріп жатыр, ол жуырақта күн тәртібінен
түсе қоймайтын да секілді. Олай дейтініміз, құқық қорғау органдарының бұл
бағыттағы түзген статистикалық көрсеткіштеріне көз салсаңыз жемқорлық дерті
жалынын сипаттық түгілі қайта жылдан жылға отқа май тамызғандай өршіп,
қаулап бара жатқандай. Үстіміздегі жылдың алты айында бір ғана Алматы
облысының аумағында сыбайлас жемқорлық сипатындағы 4338 қылмыстық дерек
тіркеліпті. Оның қомақты бөлігі ішкі істер органдарымен, 356-сы қаржы
полициясымен, 71-і Ұлттық қауіпсіздік комитетіне қарасты құралдармен
әшкереленіп, ашылған. Тіркеуге алынған қылмыстардың да сыр- сипаты мен мән-
мағынасы егіз қойдай ұқсас. Шенеуніктің өзіне сеніп тапсырылған мүлікті
талан таражға салып, иелініп кетуі, кейбір ұлықтардың қызметтік өкілдерін
асыра пайдалануы, пара алу және пара беру, парақорлыққа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.