Адамның табиғатсыз күні жоқ

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Адамның табиғатсыз күні жоқ...
Мақсаты: Оқушыларды география сабағында жаңа технологиялық
элементтерінен пайдалана отырып, экологиялық тәрбие беру.
Табиғат әсемдіктің төркінісің,
Ән саламын бір сенің көркің үшін.
Жан – жануар табынып бір өзіне,
Сенен алып тұрғандай бар тынысын
Табиғат адамның күнкөріс көзі. Бірақ оны есепсіз шашып-төгіп
пайдалануға тиісті емес. Табиғат — келер ұрпақтардың да мекен тұрағы,
несібесі, қызықтайтын қуанышы. Сондықтан бүгінгі ұрпақтардың несібесін жеп
тауысса, бүлдіріп кетсе, күнәнің үлкені сол болары хақ.
Адамның дені сау болу үшін қоршаған орта, табиғат таза сау болу
керек. Демек, адам баласы өзінің салауаттығын ойласа барды күтіп аялап
сақтаумен қоса қалпына келтіру, кәркейтуге мән беру керек. Мектептің
төңірегі жайқалған бақ, гүлзарлар, үйдін төңірегі жеміс бақтары болса
қандай жақсы. Осыған байланысты қазіргі кезенде экологиялық білім мен
тәрбиенің маңызы ерекше. Бұған куә — экологиялық айлық, апталық, мектептегі
экология сабақтары, сенбілікгер. Біздің мектеп осы шаралардың белсенді
атқарушысы. Сенбілікте ауылымыздың көшелерін тазартып, ағаштар отырғыздық.
Мектебіміздің айналасы жайқалған бақ, гүлзар болуына күш салып жатырмыз.
Бүгін экологиялық білім, құқықтық тәрбие беру мақсатында сот сабағын
ұйымдастырып отырмыз.
Сот сабағына қатысушылар: сот, екі кеңесші, хатшы, жәбірленуші (Жер,
Табиғат), айыптаушы (прокурор), куәгер мамандар (геолог, су маманы,
өсімдіктанушы, жануартанушы, топырақ зерттеуші, атмосфера зерттеуші,
эколог), қоргаушы.
Залда сот пен оның кеңесшілерінен басқа адамдар отырады.
Хатшы (Ергешова Шахноза): — Сот келді, орындарыңыздан тұрыңыздар!
Сот (Абдужаббаров Рустем): — Отырыңыздар. Адамнан жәбір керіп жапа
шеккен, адамның әрекетінен табиғатына зақым келіп, көптеген табиғат құрам
бәліктері құрып кету қаупінде тұрған жәбірленуші Жердің шағымы бойынша іс
қозғалды. Істі экология соты жүргізеді. Куәгерлер сотқа жалған куәлік
бергендеріңіз үшін айыпталатындарыңызды естеріңізге саламын. Куәгерлер
сыртқа шыға тұрыңыздар. Сөз кезегі жәбірленуші Жерге беріледі.
Оқушы Абдуллаева Феруза "Жер тағдыры" өлеңінен үзінді оқиды. Жер
(Абдуллаева Феруза) арызын оқиды.
— Мен Жермін, Табиғатпын. Адамды келесі қылмыстары үшін айыптаймын.
Адам жыл сайын жер қойнауынан 100 млрд. тонна пайдалы қазбалар алады. Егін
даласына 500 млн. тонна минералды тыңайтқыш шашады, 30 млн, тонна улы
химикат пайдаланады, 9 млн. тонна шартты отын түрін жагады, атмосфераға 20
млрд. тонна көмір қышқыл газы, 700 млн. тонна әр түрлі қосылыстар тастайды.
Осыдан көптеген экологиялық мәселелер пайда болды.
Озон қабатының жұқаруы.
Атмосфералык жылыжайлық өзгеріс.
Қышқыл жауын-шашындар.
Топырақ қунарлылыгының азаюы, құрғауы, тұздануы.
Орман-тогайдың кемуі.
Өзендер мен көлдердің тартылуы.
Әсімдіктер мен жануарлардың көптеген түрлерінің жойылуы.
Жердің барлық қабаттарының ластануы.
Адам атом қаруымен менің табигатымның өмір сүруіне үлкен қауіп төндіріп
тұр.
Мен — адамды жазалауды өтінемін. Адамның Жер ғаламшарында тұруына
болмайды, оның Жерден қуылуын сұраймын. Осы сөздерім дәлелді болу үшін
куәгерлерді тыңдауларыңызды өтінемін.
Сот (Абдужаббаров Рустем): — Куәгер геолог залға шақырылады.
Геолог (Исраилов Данияр): — Күн жүйесіндегі 9 ғаламшардық бірі — Жер,
адамзаттың бірден-бір мекені. Жер қойнауынан өзіне жетті пайдалы қазбаны
ертеден ала бастады. Алғашында адам өз қажетіне 4 металл: алтын, күміс, мыс
және темірді алса, қазір жер қойнауынан 200 түрлі шикізат алады. Ерте ме
кеш пе олар сарқылады. Осыған байланысты қазба қорын үнемдеп пайдалану
керек.
Ғалымдардың есебі бойынша қазіргі өндіру қарқыны бойынша кен қоры:
мыс және табаги газ — 2030 жылга дейін, қоргасын — 2015 жылга дейіп, боксит
-2045 жылга дейін, темір — 2055 жылға дейін, никель — 2040 жылга дейін, ал
тас көмір болса 2100 жылға дейін гана жетеді екен. Қазақстан барлық пайдалы
қазбалар түрі мен қорына бай. Адамзат әлі кен байлығын тиімді, қоршаган
ортага зиянсыз өндіріп пайдалануды үйренбеді. Кен байытып, металл алғанда
шикізат толық игерілмейді. Ғалымдардың есебі бойынша кеннің 1 немесе 1,5%
ғана дайын өнім болады екен. Адамзат әлі де қоршаған ортаға, табиғатқсі
зиянсыз сарқылмайтын жел, күн энергиясын пайдалануды жолга қоймай келеді.
Сот (Абдужаббаров Рустем): — Сұрақтарыңыз бар ма? Жоқ болса, келесі
куәгер су маманы шакырылады.
Су маманы (Мирзахметова Динара): — Су баға жетпес табиги байлык.
Жердің 34 бөлігін су алып жатса да, тұщы су үлесі 2,5% ғана. Тұщы су —
барлық тіршіліктіи негізі. Адамның да, өсімдік-жануарлардың да денесінің
көп бөлігі судан тұрады. Тірі организмдердегі зат алмасу процесі тек су
арқылы жүреді. Су жақсы еріткіш, жылу сақтағыш. Өнеркәсіп, ауыл
шаруашылыгы, күнделікті тұрмыс сусыз жүрмейді. Қазақстан - тұщы су
жеткіліксіз аймаққа жатады. Амудария мен Сырдария суларын бұру салдарынан
Арал тартылды. Каспий теңізі мұнай өнеркәсібінен зардап шегуде, жағалауында
ақку құстары қырылып жатыр. Балқаш көлінің де су деңгейі төмендеп, суы
өнеркәсіп қалдықтарымен ластану салдарынан балығы жеуге жарамайды. Ауыз су
тамшылығы судың аздығынан емес оның адам әрекетінен ластанып жарамсыз
болуынан, Дүниежүзілік мұхитқа жылына әр түрлі қоспа ретінде 6,5 мын тонна
фосфор, 2,3 тонна қоргасын, жүздеген мың тонна детерегенттер мен
пестицидтер түседі екен. Осының салдарынан соңгы он жылда теңіз
жануарларының 1000 түрі мәңгі жоғалып кеткен, бағалы кәсіптік балық саны
азайған. Дүниежүзілік мұхиттың көмір қышқыл газын жұтып, өттегі шығару
мүмкіндігі азайған.
Сот (Абдужаббаров Рустем): — Куәгерге сұрақтарыңыз бар ма?
1-кеңесші (Нуриддинов Дилмұрад): — Кәсіптік балықтардың қаншама
азайғаны туралы дерек бар ма?
Куәгер (Назарова Дияра): — Ондай деректер "Экология мен экономика"
журналында жарияланып тұрады.
Сот (Абдужаббаров Рустем): — Куәгер топырақ зерттеуші залға
шақырылады.
Топырак зерттеуші (Тураханова Шаира): — Жер жұқа топырақ қабатымен
жабылған. Топырақ күрделі табиғи зат. Жүздеген жылдар тау жынысы, өсімдік,
жануарлар дүниесінің құрделі әсерлесуінен пайда болған. Халық санының,
егістік жерлердің көбеюі биосферадагы экологиялық теңдікті жоятынып
ескерген жөн. Жер қала, жол, зауыт, фабрика, әуежай, су қоймасы, демалыс
орындарына қажет. Адамзат өз өмірінде 1,9 млрд. га жерді шолге, сазға,
жыраларға айналдырып құрдымға жіберген. Жылына 50-60мың га жер шөлге
айналады. Түсті металлургия орталықтары Павлодар, Өскемен, Балхаш, Шымкент
қалаларының маңайындағы топырақта улы заттар нормадан 20-25 есе көп. Химия
өнеркәсіп орталықтары Тараз, Атырау, Ақтобе маңындагы топырақта мышьяк
20—25 есе көп. Бұдан басқа атмосферадағы шығарган көмір қышқыл газы,
күкірт, сутектер топырақтың химиялық қурамын өзгертіп, қунарлығын
төмендетеді. Ауыл шаруашылығы да топыраққа көп зиян келтіреді. Түрлі
пестицидтер топыраққа жиналып, суды, өсімдіктерді уландырады. Мұнымен қоса
қазіргі кездегі көктемгі саңырауқулақтардай көбейіп кеткен жанармай
бекетінің топыраққа тигізіп жатқан зияны өз алдына.
"Агаш — жапырағымен, жер — топырағымен" демекші, топырақ түзілу
үрдісі ұзақ мерзімді екенін ескеріп, адамзаттың топырақ жамылғысына
тигізген зияны көп деп есептеймін.
Сот (Абдужаббаров Рустем): — Келесі куәгер өсімдіктанушы залға
шақырылады.
Өсімдіктанушы (Абдураимова Дилноза): — Адамзат та, жануарлар әлемі де
өсімдік дүниесімен тығыз байланысты. Біздің ғаламшарда микроскоппен
көрінетінін есептегенде өсімдіктің 500 мыңдай түрі белгілі. Өсімдіктің
адамға тигізетін пайдасы зор. Топырақтың құнарлы қабатын түзейді,
атмосфераны өттегімен байыталы. Өсімдіктің біразын тамаққа пайдаланса, бір
тобын әр түрлі шаруашылыққа пайдаланады, дәрі-дәрмек, бояулар алады. Өз
тарихында адам 20 мыңдай мәдени өсімдік түрлерін өсіріп, оның тарау аймағын
кеңітті. Сонымен қатар адам әрекетінен көптеген өсімдік түрлері жойылып
кетті. Жер бетінен өсімдіктің 30 мың түрі мүлдем жойылып кетсе, 24 мың түрі
жойылудың алдында. Осімдік ресурстарының ішінде орманның орны ерекше. Орман
— Жердіқ өкпесі. Қазақстанда орман 3%террриторияны алып жатыр. Олардың өзі
аяусыз оталып жатқаны жанымызға аяздай батады. Адам Жер ғаламшарындағы
орманның 60% қырқып, тек 5% ғана қайта отырғызған.
Сот (Абдужаббаров Рустем): — Куәгерге сұрақтарыңыз бар ма? Жоқ болса,
залға келесі куәгер жануартанушы шақырылады.
Жануартанушы (Сатыбалдиев Бекзат): — Жер бетінде адамзатпен көршілес
тіршіліқ ететін сондай ғажайып әлем өкілдері, жануарлар әлемі. Табиғатта
жануарлардың 2 млн. жуық түрлері бар. Жануарлардың табигаттағы рөлі
маңызды, олар топырақ түзілу процесінде, өсімдіктерді тозаңдатуда маңызды
рөл атқарады. Адам әрекетінен табиғаттағы теңдік бұзылып, келеңсіз апатты
жағдайлар тууда. Австралияға алып келінген қой, ірі қара тезегін өңдейтін
жәндік болмағандықтан жайылымдары қалың (4 см) көң басып, шөп өспей қалган.
Америка ашылған кездегі мыңдаган бизондар топтарыпан 1900 жылы бірде-бірі
қалмаган. Қазақ даласының көркі болған киік, қарақұйрық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.