Жоғары сынып оқушыларының мамандық таңдаудағы процесіне мектеп психологының әсері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ СТАН РЕСПУБИЛКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ

ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

ТАҚЫРЫБЫ: Жоғары сынып оқушыларының мамандық таңдаудағы процесіне мектеп психологының әсері

Орындаған:

Педагогика және психология

бөлімінің 4 курс студентті

Ғылыми жетекшілері: Р. Б. Каримова

аға оқытушы, Ә. М. Кисыкова

Кафедра меңгерушісі,

Психология ғылымдарының

докторы, профессор Р. Б. Каримова

Алматы, 2008

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3-7

І ТАРАУ. Психологиядағы кәсіптік бағдар мен мамандық таңдау мотивациясының өзекті міселелері.

Психологиядағы кәсіптік бағдар, мамандық таңдау мотивациясы және кәсіби мамандықтың рөлі туралы шет ел ғалымдарының көз-қарастары. . . 8-29
Оқушылардың мамандық тағдаудағы қабілеттілік ерекшеліктерін зерттеу мәселелері. . . . 30-39
Оқушыларға мамандық таңдауға байланысты кәсіби бағдар берудегі психологтың жұмысының әсері. . . 39-43

ІІ ТАРАУ. Оқушылардың мамандық таңдау ерекшеліктерінің эксперименттік зерттеу.

Зерттеудің мақсаты, міндеттері, болжамы. . . 44-45
Зерттеу барысы. . . 46-59
Зерттеу жұмысының нәтижелерін талдау. . . 57-76

Қорытынды . . . 77-78

Пайдаланған әдебиеттер . . . 79-82

Қосымша . . . 83-91

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі.

Бүгінгі таңда қоғам алдына қойылған негізгі міндеттердің бірі жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру. Қазіргі жаңа кезеңдерде ғылымдар жүйесінде, кәсіби өзіндік анықталу мәселесін зерттеу өзектілігі қоғам талаптарына орай еңбек сипаты мен мазмұнының аумақты, жылдам өзгеруіне байланысты кәсіби бағдар мен мамандық таңдауға психологиялық дайындықты қалыптастырудың теориялық және әдіснамалық өңдеулерін жүзеге асыру мәнді сұрақтардың бірі. Кәсіби бағдарлану мен кәсіби анықталу, соған байланысты іс-әрекетті саналы өзіндік реттеу мәселелерінде дәстүрлі және диагностикалық зерттеуді қолдану, психологиялық, педагогикалық, практикалық кеңес беруді, мамандыққа дайындауды, еңбек субьектісі ретінде болашаққа бағыт бағдар беруді кеңінен қолдануды күшейтіп негіздейді.

Қазіргі қоғамда жоғарғы сынып оқушыларының кәсіби іс-әрекет пен мамандық таңдауға саналы дайындығының ішкі субьективті факторын зерттеу қажеттілігі психология ғылымы үшін әрқашан маңызды болып табылады.

Алайда, кәсіби бағдарлану жүйесінің білімдер сферасында жетіспей жатқан жастарының бірі оқушылардың ішкі әлемін, олардың қызығуын, білімділігін, қабілеттерін зерттеу және өзіндік бағалауларын, мамандық таңдауға байланысты зерттеу мәселелері әлі де жеткіліксіз. Сондықтан да біздің зерттеудің негізгі мәселесі, кәсіби өзіндік анықталу процесіндегі тұлғаның іс-әрекетті психикалық өзіндік реттеу жүйелерінің қалыптасу ерекшеліктері, тұлғаның кәсіби өзіндік анықталуының позитивті жақтарын дұрыс ашып көрсете алады.

Алғашқылардың бірі ретінде оқушылардың мамандық таңдау себептерін арнайы зерттеген Петербург университетінің профессоры Н. И. Кареев болды. Оның жұмыстарында жастардың мамандық таңдаудағы түсініктері төмен, және олар болашақ мамандықтың айналасындағы адамдардың ақылымен таңдайды деп көрсетілген. Мамандық таңдау себептерін тереңнен зерттеген Н. А. Рыбников болды, ол себептерді дифференциалды қарастырды, яғни жасына, жынысына, тұрмыс жағдайына, ата-анасының мамандығына т. б. байланысты.

И. В. Дубровина болса жасөспірім кезеңдегі негізгі психологиялық өзгеріс өзін-өзі анықтау емес, сол өзін-өзі анықтауға психологиялық дайындық деп есептейді. Мұндағы өзін-өзі анықтауға психологиялық дайындық дегеніміз:

Сана сезімінің жоғарғы дәрежеде қалыптасуы;
Тұлғалық қажеттіліктің дамуы;
Жоғарғы сынып оқушыларының әрқайсысының өзіндік қызығушылығымен қол жетерлік табыстары.

Қазіргі жағдайда өзін-өзі анықтау мәселесін мамандықталған өзін-өзі анықтаусыз толық деп айту қиын. Өзін-өзі анықтау мәселесіндегі барлық сұрақтарішінде психологияда мамандықталған өзін-өзі анқтауда толық жауаптар берілген С. П. Крягже алғашқы этапта мамандықталған өзін-өзі анықтау екі түрге бөлінеді деп көрсетеді, яғни белгілі мамандық таңдау немесе мамандырылған мектеп таңдау.

С. Л. Рубинштейн бойынша өзіндік анықталу сыртқы себептің ішкі әсерге байланысты болып табылады. Сыртқы себептелу “сыртқы детерминация” әлеуметтік шарт, жеке тұлғаның әлеуметтік детерминациясын анықтайды. Бұл жағдайда жеке анықтама жеке детерминация болып табылады.

Сондай-ақ, Л. И. Божович жұмыстары да өзін-өзі анықтауға психологиялық анықтама береді. Біріншіден, өзін-өзі анықтау қажеттілігі онтогенез өзегінде яғни жасөспірім кезеңі мен жастық шақ кезеңінде пайда болады. Екіншіден, өзін-өзі анықтау қажеттілігі тұлғаның өзі және айналасы туралы түсінігін жүйелеу ретінде қарастырылады. Үшіншіден, өзін-өзі анықтау болашақта мамандық таңдауға байланысты. Осылайша, Л. И. Божович өзін-өзі анықтауда екі жақтылықты көрсетеді, бір жағынан ол мамандық таңдауда, болашағын жоспарлауда қажет болса, екінші жағынан өзінің өмір сүру мағынасын іздеу болып табылады.

Оқушылардың жас ерекшелігіне қарай және олардың кәсіби қызығушылығының қалыптасу дәрежесіне қарай, өмірлік жоспары мен үлгерім дәрежесіне қарай дифференциалды және жеке қатынас болып табылады. Оқушыларды топқа дифференциалды түрде бөлу әр топтың мамандық таңдаудағы әсер ету жағдайларын толық әрі нақты анықтауға мүмкіндік береді, яғни бір топқа әсер ету жағдайлары нәтижелі болса, келесі бір топқа нәтижесіз болуы мүмкін. Сондай-ақ дифференциация жеке қатынастың іске асуына жағдай туғызады.

Кәсіби бағдардың әдістеме түсінігі ретінде кәсіби өзін-өзі анықтауды ғылыми зерттеу мәселесінің әдісі, құрылымы және негізгі жағдайы туралы сондай-ақ жастарға болашақ мамандығын таңдауға тұлғалық және қоғам көзқарастарының практикалық әдісі деп қарастыруға болады.

Кәсіби бағдар жұмысының құрылымының негізіне концептуалды идеялар сипаты жатады. Соның бірі-мамандықты дұрыс таңдау үшін тұлғаны диагностикалық зерттеу, қызығушылығы мен қабілетінің ескеру идеясы. Бұл идея 30-шы жылдардың ортасына дейін таралып, “диагностикалық концепсия” деп аталды. Мұнда тест кеңіннен қолданылды. Осы тесттердің дұрыс қолданылмауы, дұрыс құрылмауы тағы да басқа себептер диагностикалық зерттеу идеясының “тәрбиелік концепсиясы” болып өзгеруіне әкелді. Алайда сол кездің өзінде-ақ диагностикада, тәрбиеде оқушыларды кәсіби бағдарлауда өзара байланысты және негізгі бағыттар екендігі түсінікті болды. Қазіргі кезде диагностиканың маңызы мектеп реформасының қабылдауынан кейін өсе түсті, онда кәсіби бағдар орталықтарының ашылуы қарастырылған еді. Бұл орталықтардың негізгі функцияларының бірі-оқушылардың қабілеттілігі мен қызығушылығы диагностикасын ұйымдастыру жұмысы.

Әдістемелік сипат идеясына оқушыларға кәсіби бағдар беру жұмысына дифференциалды қатынас жатады. Мұнда оқушыларды өмірлік және кәсіби жоспарларына орай алдын-ала топтарға классификациялау және осы топтардағы сәйкес тәрбие жұмыстары қарастырылады. Дифференциялды қатынас кәсіби бағдар жұмысын дұрыс әрі жемісті болуына септігін тигізеді.

Сондай-ақ кәсіби бағдардың әдістемелік сұрақтарына кәсіби бағдар жүйесін дамыту мен анықтау сұрақтары да жатады. Жалпы білім беретін және кәсіби мектептердің реформасының негізгі бағытының көптеген мақсаттарының ішінде оқушылардың кәсіби бағдарын жақсарту мақсаты да көзделген.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Жоғарғы сынып оқушыларының болашақтағы кәсіби мамандық таңдауындағы қабілеттілігін анықтау.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

Алдын-ала тұлғаның белгілі бір мамандыққа деген қызығушылығы мен қабілеттілігінің кәсіби диагностикасын анықтау.
Оқушылардың бойында ішкі психологиялық-әлеуметтік мәнділікті реттейтін қызмет түрлеріне түсінік беру.
Кәсіпті өз бетінше, саналы түрде жеке қасиеттерін есепке ала отырып таңдау бағытын жетілдіріп, тірбиелеу.

Зерттеу жұмысының ғылыми болжамы: Жоғарғы сынып оқушыларының мамандық таңдау қабілеттілігін зерттеп, оларға нақты оқу орнының жағдайында, сол маман бойынша кәсіптік-техникалық білім беру мен кәсіби бағдар беруге арналған кеңестер арқылы олардың мамандыққа деген жағымды көз-қарастары қалыптасады.

Зерттеу жұмысының пәні: Тұлғалық және кәсіптік өзін-өзі анықтауы, мамандық таңдау себептерінің актуалды мәселелері.

Зерттеу жұмысының объектісі: Жоғарғы сынып оқушылары мен кәсіби колледждің студенттері.

Зерттеу жұмысының ғылыми-теориялық маңызы:

Диплом жұмысының теориялық маңыздылығы жоғарғы сынып оқушыларының мамандық таңдауындағы қызығушылығы мен қабілеттілік ерекшелігін анықтауға мүмкіндік береді. Кәсіби бағдардың әдістемесі түсінігі ретінде кәсіби өзін-өзі анықтауды ғылыми зерттеу мәселесінің әдісі, құрылымы және негізгі жағдайы туралы сондай-ақ жастарға болашақ мамандығын таңдауға тұлғалық және қоғам көз-қарастарынның практикалық әдісі деп қарастыруға болады.

Зерттеу жұмысының практиклық маңызы:

Жоғарғы сынып оқушылары мен коледждің студенттеріне жүргізілген әдістер нәтижелерінде мамандық таңдауындағы қызығушылығы мен өзін-өзі кәсіби тұрғыда анықтаудың актуалді мәселелерін зерттеу.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:

Жүргізілген тәжірибелік әдістер бойынша алынған қорытындысына байланысты нәтижелік сапасы.

Зерттеу жұмысының негізгі әдістері:

Е. А. Климовтың “Мамандыққа қатысты өзін бағалау қабілеттілігі”

сұрақнамасы (1-2 нұсқалары) ;

Е. А. Климовтың “ Мамандықтарды топтастыру ” әдістемесі.
Е. А. Климовтың ДДС(дифференциональды -диогностикалық сауалнама) .

Зерттеу жұмысының күтілетін нәтижесі:

Психологиялық практика сферасында тұлғаның мамандық таңдауы мен кәсіби қызығушылықтарын бекіту, мамандыққа байланысты ақпараттандыру барысында іс-әрекетті өзіндік саналы реттеу жүйелерінің (жеке бастық сапалар-саналы белсенділік, мақсатқа ұмтылу, өз әрекетін қадағалау, жинақылық, ойдың икемділігі және т. б. сапалар) маңыздылығы.

І ТАРАУ. Психологиядағы кәсіптік бағдар мен мамандық таңдау мотивациясының өзекті міселелері

Психологиядағы кәсіптік бағдар, мамандық таңдау мотивациясы және кәсіби мамандықтың рөлі туралы шетел ғалымдарының көзқарастары.

Жалпы білім беретін мектептерде оқушыларға кәсіптік бағдар беру, олардың экономикалық ой-өрісінің қалыптасуына, еңбектің жетілдірген жаңа тәжірибелерін игеруге ықпал етеді. Мамандық таңдауға кәсіптік бағдар беруде әрбір оқушының психофизиологиялық, жеке қасиеттері, мамандық таңдаудағы басты себептері назардан тыс, қалмауы керек. Кәсіптік білім беру жүйесінде жоспарлы кәсіби бағдар беру ісін дұрыс ұйымдастырғанда ғана инженер педагог-психолог жұмысын жеңілдетіп, көптеген тәрбие мәселелерін ұтымды шеше алады. К. Өстеміровтің кәсіптік бағдар берудегі айтқан пікірі бойынша [2] кәсіби бағдар беру - жас ұрпақты өзіне ұнаған тиісті мамандықты саналы таңдап алуға дайындауға бағытталған мектеп мұғалімдерінің, технологтардың, дәрігерлердің, педагог-психологтардың, отбасының, еңбек ұжымдарының бірлескен іс-әрекеті. Кәсіби бағдар беру оқушыларды мамандықтар әлемінде, олардың мазмұны, ерекшеліктері, жеке тұлғаға қоятын талаптарын өз бойындағы қасиеттерімен ұштастырып, өндіріс, шаруашылық салаларының даму міндеттеріне, оның нарықтық экономика жағдайындағы рөліне сай саналы таңдалып алынған мамандыққа мүдделілігін тәрбиелеуді қажет етеді. Кәсіби бағдар беру жүйесі қазіргі таңда жастарды өз бетінше кәсіп үйренуде ғылыми-теориялық және практикалық қабілеттерін, ел экономикасындағы қажеттілікпен ұштастыру болып табылады.

Кәсіби бағдар мақсаты жас ұрпақты саналы түрде мамандық таңдауға дайындау, үйрету екендігі белгілі. Ол үшін мынадай нәрселер қажет:

Оқушылардың бойында ішкі психологиялық-әлеуметтік мәнділікті реттейтін қызмет түрлерін тәрбиелеу.
Түрлі еңбек қызметтері мен сыйластық қатынастарын тәрбиелеу.
Кәсіпті өз бетінше, саналы түрде жеке қасиеттерін есепке ала отырып орындау бағытын жеңілдетіп, тәрбиелеу.

Кәсіби бағдар берудің негізгі компоненттері:

Кәсіби бағдар беруді ақпараттандыру.
Қоғамдық пайдалы өнімді еңбекке жас кезінен бастап үйрету;
Кәсіби бағдарға арналған кеңестер беру.
Кәсіптік бейімделу.

Кәсіби бағдар беруді ақпараттандыру - оқушыларға түрлі еңбек қызметтері мен кәсіп ерекшеліктері олардың нарық жағдайы мен әлемдік өркениеттегі даму бағыттарымен, ел, аймақ экономикасына тигізетін әсері, рөлі туралы мәліметтер беру.

Кәсіби бағдар беруге арналған кеңестер-м ұндағы басты нәрсе-кәсіп таңдауда негізгі қоғамдық және идеялық сананы қалыптастыру. Оқушылардың жеке қасиеттері кәсіп талаптарына сай келуі қажет. Мұндай кеңестерге қазіргі оқып жүрген жастардың тең жартысы зәру

Өз бетінше мамандық таңдай алмаған оқушылар.
Мамандық таңдауда ата-аналарымен келісе алмаған жастар.
Өзі таңдаған мамандықтың дұрыстығына көз жеткізгісі
келген жасөспірімдер.
Тәртібі нашар, толқу үстінде жүрген жеткіншектер.
Кәсіби бағдарға ұсыныс беру түрі:
Ақпаратты-анықтамалық.
Психологиялық-педагогикалық.
Медициналық тұрғыдан.

Кәсіби бейімделу- өзі таңдап алған мамандыққа бейімділігін оқу кезінде сақтап, дамытып өндірістік салада істеп жүргенде біліктілігін көтеру, шеберлігін арттыру. Бұл қасиеттер:

Кәсіпке қызығушылығына;
Еңбек мазмұнына;
Отбасы әсеріне;
Қызмет ортасына байланысты болады.

Кәсіби бағдар берудің мақсат мүддесі тек кәсіби бағдар дамыған теориямен әдісіне сүйенгенде ғана толық қанды іске асады. Бұл әрине кездейсоқ емес себебі теория мен әдістеме түсініктер, идеялар, көзқарастар, әдіс және принциптер тексеріледі, ал бұлар практикалық жұмыстың алға басуына көмектеседі.

“Кәсіби бағдар” түсінігі барлығына түсінікті сияқты, яғни ол-оқушылардың мамандық таңдау бағдары. Дәл осы сияқты анықтамаларды, әдістемелерді құралдарда да береді, мұнда кәсіби бағдарды жастарға мамандық таңдауда берілетен көмек ретінде қарастырыды. Сондай-ақ кәсіби бағдар ретінде адамның үлкен өмірге қадам басып мамандық таңдауын немесе кәсіби бағдарды дамыту мақсатындағы тәрбие жұмысының жүйесін түсінеді.

Осылайша бұл түсініктің анықтамалары өте көп және олар кәсіби бағдардың дамуының жолында пайда болған. Себебі уақыт ағымында қажеттілік өзгеріп отырды, сонымен қатар мазмұнымен түсінікте өзгерді. Бұл әрине заңды құбылыс.

Көптеген ғылыми түсініктер сияқты “кәсіби бағдар” түсінігі деп тұрақты, өзгеріссіз болып қала алмайды. Ол қоғамның кәсіби бағдар туралы түсінігіне, мақсатына, әдісіне қарай өзгеріп отырады. Бұл түсініктің өзгеріске ұшырап отыруындағы берілген анықтамалардан көрінеді. Әр анықтама кәсіби бағдардың әртүрлі аспектісін қамтиды, яғни теориялық немесе практикалық даму дәрежесін көрсетеді, педагогика позициясынан қарастырады, басқару теориясы т. б.

Сондықтан кәсіби бағдарға бір жалпы анықтама беру үшін алдымен негізгі үш қараушысын анықтайық, яғни: “іс-әрекет”, “мамандық”, “бағыт”.

Іс-әрекетті философиялық энциклопедиялық сөздікте адамның қоршаған әлемге қатынасы, деп қарастырады. “Кәсіби бағдар” түсінігіне “іс-әрекет” категориясының енгізілуі кәсіби бағдарды тек практика жүзінде ғана емес, сондай-ақ теория жүзінде қарастыруға мүмкіндік береді, яғни пәнаралық ғылыми бағдар ретінде.

Практикалық іс-әрекет ретінде пайда бола отырып кәсіби бағдар теориялық толығады, бұл дегеніміз кәсіби бағдарды теориялық және практикалық іс-әрекет бірлігі ретінде қарастыруға әкеледі.

Атақты ғалым, академик С. Г. Струмилиннің көз-қарасында туыстас мамандықтар ортақ топқа бірігуіне болады, мысалы металистер, ағаш өңдеушілер, музыканттар. Оның ойынша кейбір мамандықтар мамандандыруға бөлінеді. Мамандандыру мамандыққа қарағанда нақты түсінік, ол дгеніміз белгілі бір адамның еңбек іс-әрекетін анықтайды.

“Бағыт” түсінігі бір қатар ғылымда қолданылады. Мысалы геометрияда-түзудің, қисықтың, кеңістіктің бағыты, химияда-молеккула бағыты. Сондай-ақ бұл ұғым астрономия, география, типографияда да қолданылады. Осылайша бұл ғылымдардың барлығында да “бағыт” түсінігін белгілі бір бағытты, мекен-жайды анықтаумен байланысты. Энциклопедияда бағдарды тура және тура мағынасында анықталады. Тура мағынасы-қоршаған ортада шешімін табу, жалпы-ғылыми қоғамдық және басқа да бір іс-әрекеттің белгілі бір жаққа бағыттау.

“Бағыт” түсінігіне қандай анықтама берілседе оның барлығы да негізгі бағдарды таңдау іс-әрекетімен байланысты, қарастырылып отырған жағдайда мамандық таңдау бойынша.

Егер жасөспірім мамандық әлемінде бағдар іздеуге әрекеттенсе және белгілі бір мамандық оның өмірлік ұмтылыстарына сәйкестігін анықтауға тырысса онда бұл жағдайда оның мамандыққа бағдары туралы айтқанымыз жөн болады. Ал егер оған және қоғамға сәйкес мамандық таңдау мақсатында ол педагогикалық немесе басқа да бір әсер обьектісі болса, онда оны мамандыққа бағыттау деп қарастыруға болады.

Кәсіби бағдар туралы жалпы түсініктің жоқтығының басқа да себептерін көрсетуге болады. Мысалы, оны комплексті мәселе десек, оның анықтамалары әртүрлі болуы әбден мүмкін. Егер кәсіби бағдарды педагогикалық практика тұрғысында қарастырсақ, онда бұл көз-қарас бірдей және негізгі кәсіби бағдар берудегі педагогикалық образ болып қалыптасады.

Ал егер бұл процессті психология ғылымы тұрғысында қарастырсақ, онда бірінші орынға психологиялық түсініктер мен концепсиялар шығады, олар таңдаудың ерекшеліктеріне түсінік береді.

Осы тұрғыда кәсіби бағдар психологиялық процессті қалыптастырады, және ол екі жақты өзара байланыстан тұрады:

а) Оқушының өзіндік кәсіби таңдауы туралы шешімін қабылдауы;

б) Оқушының психикасына кәсіби таңдауды қалыптастыру мақсатында әсер ету, яғни тұлғаның қызығушылығына, икемділігіне, сәйкес сондай-ақ қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыратын мамандықты таңдауға итермелеу.

Сондай-ақ кәсіби бағдарды әлеуметтік тұрғыда қарастырсақ, бұл жағдайда жастардың әлеуметтік бағытының бір бөлігі болып табылады. Сәйкесінше мамандық таңдауда, жалпы өмірлік бағдарының, қоғамының әлеуметтік құрылымынан орын алуының бір бөлігі ретінде қарастырылады. Осыдан барып пәнаралық байланыс қажеттілігі туындайды, яғни кәсіби бағдар түсінігі турасында да сондай-ақ жастарға мамандық таңдау бағдарының практикалық жұмысында да. Кәсіби бағдар турасында жоғарыда берілген түсініктер келесі анықтамаға тіреледі.

Кәсіби бағдар дегеніміз-жастарды жеке қызығушылығы мен икемділігін, сондай-ақ қоғамның әртүрлі мамандықтарға деген сұраныстарын, әртүрлі квалификациялық дәрежесін ескере отырып мамандық таңдауға дайындау. Ол практикалық іс-әрекетпен дамушы пәнаралық байланыс бірлігі ретінде қарастырылады және тек оқушылардың оқу-тәрбие процессінде ғана іске аспайды. Мұнда теория негізгі мәнге ие, себебі мұнда туындайтын идеялар кейіннен практикалық жұмысты ғылыми-практикалыққа әкеледі. Теорияның қалыптасуына көптеген жылдар жүргізілген зерттеулер, бақылаулар қажет болады, бұлар кәсіби бағдардың практикалық дамуына себепкер болады.

Практикалық жағы мемлекеттік және қоғамдық ұжымдардың, өндірістің, мектептің және жанұяның тұлғаның қызығушылығын ескеріп кәсіби және әлеуметтік дамуындағы іс-әрекеті деп қарастырамыз.

Кәсіби бағдар теориясын келесі анықтама беруге болады: кәсіби бағдардың эффективті пайда болуындағы көз-қарастар комплексі, идеялар мен түсініктер жиынтығы. Бұл қарапайым және жалпы анықтама теория әлемі туралы түсінік бергенімен ғылыми тұрғыда жеткіліксіз. Келесі анықтаманы нақтырақ деп көрсетсек болады: кәсіби бағдар теориясы-бұл ғылыми білімді ұйымдастыру формасы, ол екі процесс-жастардың кәсіби өзін-өзі анықтауымен және жастарды кадр жеткіліксіздігі бойынша мамандықтарға бағыттаудан тұрады.

Оқушылардың кәсіби бағдар теориясының негізгі компоненттерін қарастырайық: принцип заңдылығы, факты. Кәсіби бағдарда ғылыми әдіс көмегімен алынған нақты фактілер өте аз. Сондықтан негізгі мақсаттардың бірі-жаңа фактілер жинау және оларға дұрыс интерпретация беру. Бұл тек жаңа фактілерді іздеу де бір немесе бірнеше гипотезаға жүгінгенде мүмкін болады. Соңғылары сондай-ақ теорияның бөлігін құрайды. Мысалы, барлық аймақтарда белгілі бір мамандық таңдауға өзіндік факторлары туралы гипотеза зерттеу әдістерінің пайда болуына көмектеседі.

Кәсіби бағдар психологиясының негізгі компоненті-белгілі бір заңдылықтар. Оларды іздеу ғылыми іс-әрекетінің жалпы мақсаты. Заңдылықтарды тану-ғылыми зерттеулер негізі болып табылады. Әр теорияның даму дәрежесі оның құрылымы мен принципінің сапасымен анықталады. Кәсіби бағдар принціпінің қалыптасуына аз көңіл бөлінбейді. Бірақ кәсіби бағдар прициптерінің жүйесін жасау аяқталды деп айта алмаймыз барлық сұраныстарды қанағаттандыратын, қарама-қайшылықсыз жүйені құру үшін әлі көп жұмыс жасау керек.

Кәсіби бағдар іс-әректінің обьектісі адамның өзін-өзі анықтауының кәсіби-әлеуметтік процессі болғандықтан, ең бірінші жастар мамандық таңдауда және қоғамда өзінің орнын табуда сүйенетін принциптер тобын құру қажет.

Мамандық таңдаудағы ақыл-ой принципі өзінің таңдауымен еңбек етудегі жеке басының қажеттілігін ғана қанағаттандыру емес, сонымен қатар қоғамға неғұрлым көбірек пайда әкелу. Бірінші орында халық шаруашылығында қажетті мамандықтарды таңдау, қазіргі таңды тұлғаның ақыл-ойының дамығандығының бір көрсеткіші болып табылады.

Таңдалған мамандықтың қызығушылығына, икемділігіне, тұлғаның қабілеттілігіне, сонымен қатар қоғамдағы кадр қажеттілігіне сәйкестік принципі мамандық таңдаудағы өзіндік және қоғамдық аспектілер арасындағы байланысты көрсетеді. Қоғаммен санаспай тек өзіндік қызығушылығымен мамандық таңдауға болмайды. Тұлғалық және қоғамдық қажеттіліктерінің сәйкестік принциптерінің бұзылуы кәсіби кадр структурасында тепе-теңсіздікке әкеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.