Еңбекке баулу сабақтарында 3-сынып оқушылардың қазақтың зергерлігі өнерін таныстыруда эстетикалық талғандарын қалыптастыру
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І-Бөлім Рухани байлықты жетілдіретін - өнер.
1.1 Қазақ халқының тұрмысында жиі қолданылатын зергерлік өнердің ерекшелігі
мен
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
1.2 Зергерлік бұйымдардың шығу тарихының теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ-Бөлім Еңбекке баулу сабақтарында 3-сынып оқушылардың қазақтың зергерлігі
өнерін таныстыруда эстетикалық талғандарын қалыптастыру.
2.1Зергерлік бұйымдар жасауға қойылатын талаптар мен міндеттер және жасау
әрекеттері.
2.2 Зергерлік бұйымдарды әшекейлеу үшін салынатын ою- өрнектердің жасалу
жолдарын үйрету.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Кіріспе
Халқымыздың өнегелі мәдениеті үлгілерінің бірі – еңбекке баулу қаншама
дәуірдің тарихи ағымымен бірге жасап дамып келеді. Қазақ халқының өмір
тұрмысына тереңдей үңілсек, мәдениет дәстүрінің үзілмей бүгінгі ұрпаққа
жетуіне бірден-бір себеп халықтық педагогика.
Өзінің тәрбиелік мәнін бүгінге дейін жоғалтпай келе жатқан көркемдік
педагогиканы, қазіргі таңда мектеп өміріне енгізу, бейнелеу сабақтарында
қолдану заман талабына айналып отыр.
Орта Азия мен Қазақстан жері мәдениеті дамыған өркениет орталығы
болғандығы көпшілікке мәлім. Сыры кетседе, сыны кетпей сақталып келе жатқан
әсем ғимаратттар, тас мүсіндер, сарайлар, халықтың тұрмысында қолданылған
сәндік қолданбалы өнердің інжу-маржандары жастардың көркемдік талғамын
дамытуға дәнекер болғаны сөзсіз. Бұл жерде айта кететін өкінішті жағдай –
көшпелі еліміздің көркем мәдениетін жас ұрпақтың игілігіне пайдалану
кешеуілдеп, оларды мектеп оқушыларына көркемдік білім мен әсемдік тәрбие
беру бағдарламасынан тыс қалуы. Бұл көмекші құралдарға ұсталған бағыт жас
ұрпаққа халықтың мәдени дәстүрін бастауыш сыныптардан бастап таныстыру, ата-
бабамыздың тұрмысында жиі қолданылған заттарды салып үйрету, олардың
формасымен, түр-түсімен т.б. көркемдік ерекшеліктерімен таныстырудың әдіс
тәсілдерін көрсету.
Біз бұл еңбекте бірінше кластағы еңбекке баулу сабақтарын ұлттық
көркем мәдениеттің негізінде өткізу жолдарына назар аудардық.
Қазақ мектептердің ұсынылып отырған тұңғыш методикалық құрал
болғандықтан, кемшіліксіз деген ойдан аулақпыз. Алайда сіздердіңқиын да
күрделі педагогикалық қызметіңізді жеңілдетуге сәл де болса септігін
тигізсе, автордың ойлаған мақсатына жетеді.
Курстық жобаның мақсаты: Еңбекке баулу сабағында оқушыларға ұлттық
қолданбалы өнер туралы мағлұматтар беру, ою өрнектердің шығу тарихымен
таныстыру, өрнектерді стелизатциялау әдістерін үйрету.
Зерттеу міндеттері: Қазақ халқының қол өнерін, ұрпақтан ұрпаққа
жалғастыру, оларға сәндік қолданбалы өнерді жаңа әдіс тәсілдерді түсіндіру.
Зерттеу объектісі: Ұлттық сәндік қолданбалы өнерді безендіру
жұмыстарын жұргізуде оқушылардың белсенділігін арттыру.
Зерттеу пәні: Еңекке баулу оқыту әдістемесімен
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдістемелік журналдар, сызбалар, ою өрнектер
эскиздері қол өнер туындылары.
Курстық жобаның құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
қосымша және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І-Бөлім Рухани байлықты жетілдіретін - өнер.
1.1 Қазақ халқының тұрмысында жиі қолданылатын зергерлік өнердің ерекшелігі
мен маңызы.
Жалпы өнер дегеніміз – шындықты көркем бейне арқылы көрсететін,
әлемде эстетикалық игерудің маңызды тәсілінің бірі болып саналатын қоғамдық
сананың арнайы формасы мен адамның шығармашылық әрекеті. өнер сұлулық заңы
бойынша қоршаған орта мен дамыту мақсаты, қоғам адамның болмысты рухани
меңгерудің түрі.өнер өзінің тарихы дамуы барысында нақты өнер түрлерінде
шынаы өмірдің көпқырлығын бар байлығымен көрсете алатын жүйе ретінде
дамиды. өнер бір рет пайда болғаннан кейін дами отырып, адамның әр жақты
қабілетін қалыптастырады, жетілдіреді, әлеуметтік іс әрекеттермен танымның
кез – келген саласында ғылымда болсын саясатта болсын, тұрмыста және
тікелей еңбекте де іске асырылады.
Оқушыда қоршаған орта деген өнегелі – эстетикалық қатынас
қалыптастыру, өмірдегі әр түрлі құбылыстардың өзіндік құндылығын түсінуге
тәрбиелеу: өз халқының өнерін, мәдениетіне сүйенетін, өзге халықтық көркем
мәдениетін құрметтейтін рухани жан дүниесі бай, әстетикалық тұрғыдан
дамыған тұлға қалыптастыру; нақты өнер түрлері арқылы практикалық білім,
білік дағдыларын қалыптастырып, іскерлігін, көркем – шығармашылық
қабілеттігін арттыру. Осыған орай, мынадай міндеттерді шешуі тиіс.
Қазақ халқының қол өнерінде халық қажетін өтейтін тамаша үогілер бар.
Өрмек тоқу (алаша, басқұр, бауқоржын) текемет басу сырмақ сыру, түс киіз
басу, ши орау т.с.с.
1. Ай, күн, жұлдыз аспан әлеміндегі өрнектер
Айшық, шеңбер, жұлдыз, шитай, төртқұлақ, шұғыла т.б.
2. Малға оның ізімен мүйізіне байланысты өрнктер (мүйіз, қос мүйіз, түйе
табан, өркеш, түйе мойын, тай тұяқ)
3. Құрт – құмырсқа мен аңдардың ізіне ұқсас өрнектер (өрмекші, ирек,
омыртқа, төртқұлақ т.б.)
Құстар, жер, су, өсімдік, гүл жапырақ бейнелі өрнектер (ағаш, жапырақ, қаз
мойын, үш жапырақ, өткізбе, шиыршық, гүл жауқазын т.б.)
Еңбек сабағының негізгі мақсаты:
1. Оқушылардың еңбек адамдарына көзқарасын қалыптастыру (адал еңбек ете
білу, еңбекті сүйе білу, адам еңбектерін құрметтей білу).
2. Еңбек шеберліктерін арттырып оқушыларды еңбек мәдениетіне тәрбиелеу,
өзінің және жолдастарының жұмыстарын жоспарлы түрде ұйымдастыра білу.
3. Еңбек сабақтарында оқушылардың ой-өрістерін дамытып оқушыларды
адамгершілікке тәрбиелеу, оқушылардың эстетикалық талғамдарын қалыптастыру,
оқушылардың сұлулыққа әуестік сезімін ояту.
4. Сабақтар барысында құрастырушылық, шеберліктерін, іскерлік қабілеттерін
арттыруға, ауылшаруашылық сабақтарда өсімдіктерді өсіру, күте білуге, егін
шаруашылығымен мал шаруашылығы туралы, қоғамдық пайдалы еңбектің түрлері
туралы жалпы мағлұматтар алу.
5. Еңбектің қарапайым құрал-саймандарымен жұмыс істей білуге үйрету
(кесетін, жонатын, тесетін, соғатын, қырқатын т.б).
Бұл аталған еңбек сабағының негізгі 5 талабы күнделікті сабақ барысында
сабақтың тақырыбына, сабақтың мақсатына байланысты болып мұғалімнің үнемі
жадында сақталуы тиіс.
Қазақ дүниеге келгелі бері тек қана
ою -
өрнек ішінде өмір сүреді.
(Марғұлан)
Қол өнер халық тұрмысында жиі қолданылатын өнер жиынтығы болып
табылады.Әрбір халықтың өмірімен, қоғамдық тарихымен тікелей байланысты
дамыған.
Қазақтың ою-өрнек деген сөзі (латынша орнамент) сәндеу, әсемдеу деген
мағынаны білдіреді. Осы сәндеу мен өсімдік белгілері геометриялық және
ғарыштық түрлердің үнемі ырғақты қайталанатын, орналасқан көркем өрісі ою
болып табылады.
Ою-өрнектің 4 түрі болады.
1 Хайуанаттық 3
Геометриялық
2 Көгөрістік 4
Ғарыштық.
Құстар мен жан-жануарларды ерте заманда ата- бабаларымыз суретті тасқа
қашап салғанын немесе киім-кешектеріне, ыдыс-аяқтарына, үй жиһаздармен ойып-
салғанына қысқаша мәлімет береміз.
Қазақ халқының бар өмір салты табиғатпен тағдырлас болған. Табиғат аясы
оның тіршілік ететін мекені болып табылады. Халық өзін табиғаттың
туындысы деп ұғынып оның байлығын көзінің қарашығындай сақтаған. Осындай
салт-дәстүр ұрпақтан-ұрпаққа ана сүтімен беріліп, асыл мұра ретінде
жеткізіліп отырды.
Біздің ата-бабаларымыз — Майқы би, Бәйдібек би, Төле би, Қаз дауысты
Қазыбек би табиғатты, туған жерді қорғауға үндесе, ақындар мен жыраулар
табиғатты аялап жырына қосқан. Одан бері Абай, Мұхтар, Шәкәрім және кейінгі
жазушы-ағартушылар М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, А.Байтұрсынов, І.Жансүгіров,
Б.Майлин, С.Сейфуллиндердің қалдырған тамаша туындыларының тақырыбы да
табиғаттың әсемдігі және оны қорғау туралы экологиялық тәрбие беруде.
Қазақ даласында болған саяхатшы жат жұрттық ғалымдар өз еңбектерінде
қазақ халқының табиғат сырын, құпиясын бақылай білу қабілетін, оған деген
қамқорлығын ерекше атап өткен. Мәселен, белгілі орыс ғалымы А.Формозов өз
еңбегінде "Қазақтардың 6айқағыш көзі табиғаттағы тіршілік атаулыны үнемі
бақылай отырып табигат туралы қызықты деректер мен тұжырымдарды
жинақтағаны" деп, аса жоғары бағалаған.
Кезінде қазақ даласын жаяу аралап оның байлығын әлемге паш еткен
геологиялық зерттеулердің атасы академик Қ.Сәтбаев бір сөзінде "Туған
жердің тағдыры толғантпаған, жаны тебіреніп ол туралы ойланбаған жігітті
к,айтіп азамат дейміз? Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат
бөгдө жердің алтын тасын да мақтап жарытпақ емес" деп түйсе, ал өзінің
зерттеушілік қабілетімен Ресей гөографиялық қоғамының толық мүшесі болған
Жихангер ағартушы Ш.Уәлиханов "Табиғат, адам — олардан құпия не бар?" деп
толғанған.
Басқа ұлттар сияқты қазақтар да "киелі" деген сөзге үлкен мән берген.
Табиғаттың ерекше бір әсем жерлеріндегі көріністерін, мөлдір бұлақты,
кейбір жануарлар мен құстарды, әсіресе туз тағыларын киелі деп қастерлейді.
Аң мен құсты бейберекет ауламай, үркітпей қорғап отырған. Халық өздері
қастерлеген жерлерді "Әулиө бұлақ", "Әулие ағаш" деп атап келген. Ал
қарлығаш, аққу, ұлар, дегелек, т.б. құстарды жақсылықтың жаршысы, адамдарға
бақыт әкеледі деп ұясын бұзуға, оларды өлтіруге мүлдем рұқсат етпеген.
Қазақ халқы туған өлкөсінің табиғатын сүйе отырып, ондағы жануарлар мен
өсімдіктер әлемін де зерттей білген. Орман мен тоғайды, өзен мен көлді, шөл-
шөлейтті жерлер мен даланың тіршілік үшін қажеттігін, біртұтастығын
байқаған. Табиғаттағы барлық құбылыстарды бақылап, ауа райын, табиғат
апаттарын алдын ала болжап отырған.
Басқа ұлттар сияқты қазақтар да өздерінің ұрпақтарын табиғатты сүюге
тәрбиелеуде мақал-мәтелдерге көп көңіл бөлген. Сол арқылы жасөспірімдердің
табиғатқа деген сезімін оята біліп, оны сүюге, ал жат қылықтардан аулақ
болуға тәрбиелеген. "Жер-ана, ел-бала", "Жері байдың — елі бай", Күте
білсең — жер жомарт" деп жерді Анаға теңеп көркейтсе, "Тозған жерде
тоқшылық болмайды" деп жерді қорғауға шақырады.
Біздің жеріміз әлі де бай, әлі де шырайлы. Десе де, Арал, Балқаш,
Билікөл, т.б су айдындары мен орман-тоғайымыздың экологиясы қиын жағдайда
екені әлемге әйгілі. Бір кездегі бұл өңірлердегі қалың тоғай жұтаған, аң
мен құсы азайып, жануарлардың көптеген түрлері жойылып кеткен.
Табиғатымыздың осындай халге душар болатынын алдын ала сезген бабаларымыз
бен ғалымдарымыз да жоқ емес. Ертеде ит тұмсығы өтпейтін ну-тоғайда Ертіс,
Жайық, Сырдария, Іле, Шу, Ырғыз, Есіл, Нұра өзендері бойында көп болған. Ал
таулы жерлердегі қалың ормандар кең алқапты алыл жатқаны туралы деректер
көп. Мәселен, 1892 жылы А.Құнанбаев Дала уәлаяты газетінде экологиялық
мақала жариялаған. Онда Шыңғыстау өңіріндегі ормандардың қырқылып құрылысқа
пайдалана бастағанын, оның әсерінен сол жөрдің табиғаты тозып бара жатқаны
айтылады. Бұл деректің өзі-ақ қазақ халқының бойында экологиялық
сауаттылықтың ерте кезден-ақ болғанын айғақтаса керек. Ендеше халқымыздың
ата-салт дәстүрлері арқылы берілген экологиялық білім мен тәрбиені қайта
түлету - бүгінгі аға буынның міндеті.
1.2 Зергерлік бұйымдардың шығу тарихының теориялық негіздері.
Зергер деп кімді айтамыз? Зергерлер орындаған ою - өрнектердің бәрі
де табиғаттан алынады. Мысалы: Гүл, жапырақ, бүршік, ағаш, ай, күн, жұлдыз
т.б.
Халық өнерінің өміріндегі алар орнын және қазіргі заман талабына сай
бұйым үлгілерін көрсетіп айту қажет. Халық шеберлерінің қолынан шыққан
бұйымдар олардың орналасу ретін, формасын, түс жарасаымдылығын қарастыру
қажет.
Қазақ қол өнері көне заманнан бері халық тұтынып келе жатқаан ұлттық
мүліктер мен заттарға таяқша, сызықша салып ойылатын. Қарапайым
әшекейлеуден басатап қазіргі дәуірдегі қоршаған айналаны, табиғат
құбылысын ағашпен, сүйікті түсті металға жасау жиһаздарға бейнелейтін
сюжетті өрнектермен әшекейлеуге дейінгі жоғары дамыған кезіне келіп жетті.
Сондай – ақ өру, бұрау, жөну, ойын – алу, құю, сызу, бояу, сүйектеу,
күмістеу, бедерлеу, сияқты өрнек үлгіңлерінің үй тұрмысында, (өнер
үлгілерінің)
өнеркәсіпте әртүрлі құрылыста мәдениет саласында архитектура да жалпы әлем
өмірінің дамуына қолданылмайтын, іске аспайтын жері жоқ.
Бейнелеу өнерінің әр түрге бөлінуі суретшінің техникалық әдістері мен
композиция заңдылықтарын өз еңбегінде қолдану ерекшеліктеріне байланысты.
Символдық көріністер қоғам өміріндедегі, адамдар арасындағы қарым –
қатынас қызметін атқарады. Белгілі бір іс - әрекет немесе көріністер туралы
мәлімет символдық белгілер бейнелеу өнерінің ерекше тілі деп қарауға
болады. Символ арқылы берілген мәліметке қандай ұлттың адамдары болмасын
түсінуге, ұғынуға жеңіл.
Бейнелеу өнерінде белгілі символдық белгі ретінде де алынады. Мысалы:
қызыл түс – қоғамдағы ревалюциялық жеңісті, жасыл көк жастықтың, ақ
көгершін бейбітшіліктің символы ретінде белгілі. Сондай – ақ сары түс қазақ
даласын мегзесе, көк түс аспан мен судың түсін білдіреді. Спасск
мұнарасының бейнесі Москва қаласын білдірсе, Аврора крейсерінің бейнесін
көрсек Ленинград, есімімізге түседі.
Символдық белгілердің жасалуының өзіндік ерекшеліктері бар.
Символдық сурет салу үшін суретшілер зат көріністеріндегі үлкен бөліктерді
қалдырып, ұсақ бөлшектерді алып тастап ықшамдау әдісімен белгілі көрініс
арқылы көрушіге мәлімет пен түсініктер береді.
Мысалы: Жол ережесін білдіретін белгі арқылы автомобиль жүргізушілері
белгілі мәліметтерді қабылдап огтырады. Сондай – ақ жолаушылар автобустың
кірер есігі , шығар есігі, мүгедектер орны , жас балалы әйелдер орны
деген сияқты әр түрлі көріністер суреттермен беріледі.
Символдық белгілер жасалуының ою- өрнектергк ұқсастығы бар. Ою -
өрнектер әр түрлі табиғат формаларын ( өсімдіктер мен жануарлар,
геометриялық тұлғалар) ықшамдау әдістерімен орындалады. Табиғат
обьектілерінің көріністерінің ықшамдау біріншіден бейнелеу өнерініңғ
туындысы қатарына кіретін болса, екіншіден белгілі түсініктерді беретін
бейнелеу өнерінің ерекше тілі деп толық атауға болады. Себебі көріністер
белгілерін өзара байланыстарын негізінде символдық ойды берді. Идеялық
мазмұны берілетін мәліметтің сипатын пайдалану қолдану мақсатына байланысты
символдық белгілерді мынадай түрге бөлуге болады.
1. қоғамдық құбылыстарды (ревалюция, фестиваль, бейбітшілік, олимпияда)
бейнелейтін белгілер.
2. ғылым, өнер және түрлі мамандық квалификациясының белгісі.
3. Жол – транспорт ережелеріне байлансты белгілер.
4. Тұрмыстағы кеңістік бағыттары мен тұтыну орындарын көрсетуге арналған
белгілер.
5. Сауда орындарында азық – түлік, киім – кешек жөнінде мәлімет беретін
белгілер.
Мектептегі бейнелеу өнер сабақтарында символдық белгілерді
оқушыларға таныстырудың танымдық және тәрбиелік маңызы бар.оқушыларды
олармен танысу барысында ғылым мен өнер туралы түсініктерді толықтырылады.
Суреттердің мазмұнын математика, физика, тарих, әдебиет, музыка: бейнелеу
өнері деген ұғымдарды білдіретін болуы мүмкін. Оқушылар өз бетінше суреттер
салу алдында мұғалім мынадай принциптер бойынша басшылық жасайды:
1. Өмірдегі реалдық заттардың форасын ықшамдап алу.
2.Символдық белгінің өлшемін қоршаған ортаға пайдалану қажеттігіне,
мазмұнына байланысты көрсету.
3.Символдық белгілердің әрбір формасының көрінісі нақты болуы. Символдық
белгіні әсіресе тақырып бойынша және сәндік сурет салу сабағында орындау
ұтымды.
Себебі бұл сабақтарда суретті композиция заңдылықтарымен орындау талап
етеді. Ал символдық суреттер салу үшін композиция ерекшеліктері мен
заңдылықтарын білу өте қажет. Символдық белгі танымдық мүмкіндігі бар
бейнелеу өнерінің ерекше түрі болып табылады.
Өнер адам жанының тереніңдегі тебіреніс әсерін көрсетуі жайлы Гегель
өзінің эстетикалық тұжырымдамасында былай дейді: "Көркемдік шығармалар
өзінің мазмұны мен құрылымында тиянақты бір әлем көрінісін құраса да, ол
өзімен-өзі бір шетгегі шындық объект ретінде өзі үшін емес, көркемдік
шығарманы сырттай бакылаушы және одан ләззат алушы біз үшін, көпшілік үшін
қолданылады", деп қорытынды жасайды.
Жалпы білім мазмұның жаңартудың ғылыми негізіне мектеп оқушысын
белгілі бір кажетті біліктіліктер мен дағдылардың иесі, оку әрекетінің
субъектісі, әр түрлі мәдениеттермен өз көзкарасы тұрғысынан диалогқа
түсетін автор және жас ерекшелігіне байланысты өз ж.асын қалыптастыруға күш
жұмсап, еңбектенетін бала деп қарастыратын, осыған орай көп қырлы құрылымды
білім - тәрбие мазмұнын анықтап, кұруға көмектесетін қазіргі заманғы дамыта
оқыту идеясы арқау болған. Сонымен қатар бейнелеу өнері пәнінің білім
мазмұны мен құрылымын анықтауда дамыта оқыту идеясынан басқа білім
мазмұнының интегративті сипатын қамтамасыз ету, оқушының адамгершілігін,
эстетикалық талғамын, мәдени-көркем білімін халыктың озық салт-дәстүрі,
рухани-мәдени мұрасы негізінде тәрбиелеу сияқты ұстанымдар басшылыққа
алынды.
Еңбекке баулу — көру, шолу арқылы қабылданған шындықты көрсететін
көркем шығармала түрлерінің тобы. Еңбекке баулу шығармалары — уақытта да
кеңістікте де өзгермейтін заттық форма. Еңбекке баулу өмірдегі шындық
түрінде, соңдай - ақ заттын материалдық формасы ретіндегі объективті
қасиетіне және заттың көлемі, түсі, жарықтығы, фактурасы және кеңістіктік
ортаға байланысты шығарылады.
Пәнінің мазмұны осы міндетті жүзеге асыратын ұғымдар мен түсініктер
жүйесін біріктіретін мынадай блоктардан тұрады:
кескіндеме сәндік-қолданбалы өнер, мүсін өнері және сәулет өнері. Әр блок
мазмұнында, іс-әрекеттің екі түрі қамтылады өнерді қабылдау және
практикалық көркем іс-әрекеттер. Өнерді қабылдау бөлімінде өнер шығармалары
мазмұнын, суретшілер шығармалары мен олардың өнердегі шығармашылық өмір
жолдары туралы мәліметтерді оқушылар өзара пікір алысуға, әр түрлі
түрлерімен ойша мәдени диалог құру және т.б. әдіс-тәсілдермен меңгереді. Ал
практикалық бөлімін де оқушылар жазықтықта бейнелеу, мүсіндеу, сәндеу және
сәулет өнеріндегі құрастыру жолдарының технологиясын іс жүзінде орындап
игереді.
Көркем-эстетикалық білім мен тәрбиенің маңызды да тиімді әдісі -
эстетикалық көркем сипаттағы бейнелеу әрекеті түріндегі ойын болып
табылады. Фребель өз еңбегінде баланы эстетикалық тұрғыдан тәрбиелеуде өнер
түрінің барлығының маңызды екендігін атап көрсетті. Сонын ішінде
оқушылардың түрлі өнер шығармаларын қабылдауға деген қызығушылығын
арттыруға баса назар аударылуда..
ІІ-Бөлім. Еңбекке баулу сабақтарында 3-сынып оқушылардың қазақтың
зергерлігі өнерін таныстыруда эстетикалық талғандарын қалыптастыру.
2.1 Зергерлік бұйымдар жасауға қойылатын талаптар мен міндеттер және жасау
әрекеттері.
Қазақ халқының дәстүрлі қол өнер түрлерімен жіктелу кестелері.
1.Қазақ халқының дәстүрлі қол өнер түрлері.
2.Киіз үй жабдығы.
3. Ер тұрман жабдығы.
4. Зергерлік бұйымдар.
5. Ұлттық киімдер.
6. Қазақ халқының теріден жасалған ыдыс атаулары.
7. Ағаш өңдеуде қолданылатын құрал – жабдықтар.
Алқа – көп тасты бүрлі, тас
салпыншақты, кеспек қатталған,
ілмекті.
Бойтұмар – бедерленген өрілген,
қос көзді, бұрлі, жыланбас
салпыншақты.
Бесбілезік – үш көзді, құстұмсық,
қатталған, сіркелі балдақты.
Тұмар – үкі аяқты, қос көзді,
қатталғы, сіркелі, жыланбас
салпыншақты.
Сырға – түймелі, сағанақты,
орама, салпыншақты қатталған,
көзді.
6. Еңбек сабағының мұғалімдеріне қойылатын талаптар
Бүгінгі ғылыми-техникалық прогресс дәуірінде оқушы қиялына қозғау салып,
қанат бітіру, ой-өрістерін дамыту, білім аясын кеңейту – жастарға білім
берудің алғышарты. Өйткені, қиялы қарыштамаған оқушының білімді еркін
меңгеруі мүмкін емес. Ал жастарды жан-жақты етіп, білімді, мәдениетті, ой
жүйесінің қазіргі заманға сай етіп тәрбиелеп шығару ұстаздың
ұлағаттығында, білім өрісіне, түсінігінің тереңдігіне және мұғалімнің өз
мамандығына деген сүйіспеншілігіне байланысты.
Қазіргі таңда қоғам жедел даму үстінде, әрбір өндіріс орындары шетелдік
құралдармен жабдықталып күн санап өркендей түсуде. Өнім шығаратын
құрал-жабдықтарды жаңа технологиямен қамтамасыз етіп мамандарды даярлау
бүгінгі күннің басты міндеті. Сол себептен еңбек сабағының мұғалімдерінің
өндіріс салалары туралы хабардар болып өз шәкірттеріне білімдерін ... жалғасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І-Бөлім Рухани байлықты жетілдіретін - өнер.
1.1 Қазақ халқының тұрмысында жиі қолданылатын зергерлік өнердің ерекшелігі
мен
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
1.2 Зергерлік бұйымдардың шығу тарихының теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ-Бөлім Еңбекке баулу сабақтарында 3-сынып оқушылардың қазақтың зергерлігі
өнерін таныстыруда эстетикалық талғандарын қалыптастыру.
2.1Зергерлік бұйымдар жасауға қойылатын талаптар мен міндеттер және жасау
әрекеттері.
2.2 Зергерлік бұйымдарды әшекейлеу үшін салынатын ою- өрнектердің жасалу
жолдарын үйрету.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Кіріспе
Халқымыздың өнегелі мәдениеті үлгілерінің бірі – еңбекке баулу қаншама
дәуірдің тарихи ағымымен бірге жасап дамып келеді. Қазақ халқының өмір
тұрмысына тереңдей үңілсек, мәдениет дәстүрінің үзілмей бүгінгі ұрпаққа
жетуіне бірден-бір себеп халықтық педагогика.
Өзінің тәрбиелік мәнін бүгінге дейін жоғалтпай келе жатқан көркемдік
педагогиканы, қазіргі таңда мектеп өміріне енгізу, бейнелеу сабақтарында
қолдану заман талабына айналып отыр.
Орта Азия мен Қазақстан жері мәдениеті дамыған өркениет орталығы
болғандығы көпшілікке мәлім. Сыры кетседе, сыны кетпей сақталып келе жатқан
әсем ғимаратттар, тас мүсіндер, сарайлар, халықтың тұрмысында қолданылған
сәндік қолданбалы өнердің інжу-маржандары жастардың көркемдік талғамын
дамытуға дәнекер болғаны сөзсіз. Бұл жерде айта кететін өкінішті жағдай –
көшпелі еліміздің көркем мәдениетін жас ұрпақтың игілігіне пайдалану
кешеуілдеп, оларды мектеп оқушыларына көркемдік білім мен әсемдік тәрбие
беру бағдарламасынан тыс қалуы. Бұл көмекші құралдарға ұсталған бағыт жас
ұрпаққа халықтың мәдени дәстүрін бастауыш сыныптардан бастап таныстыру, ата-
бабамыздың тұрмысында жиі қолданылған заттарды салып үйрету, олардың
формасымен, түр-түсімен т.б. көркемдік ерекшеліктерімен таныстырудың әдіс
тәсілдерін көрсету.
Біз бұл еңбекте бірінше кластағы еңбекке баулу сабақтарын ұлттық
көркем мәдениеттің негізінде өткізу жолдарына назар аудардық.
Қазақ мектептердің ұсынылып отырған тұңғыш методикалық құрал
болғандықтан, кемшіліксіз деген ойдан аулақпыз. Алайда сіздердіңқиын да
күрделі педагогикалық қызметіңізді жеңілдетуге сәл де болса септігін
тигізсе, автордың ойлаған мақсатына жетеді.
Курстық жобаның мақсаты: Еңбекке баулу сабағында оқушыларға ұлттық
қолданбалы өнер туралы мағлұматтар беру, ою өрнектердің шығу тарихымен
таныстыру, өрнектерді стелизатциялау әдістерін үйрету.
Зерттеу міндеттері: Қазақ халқының қол өнерін, ұрпақтан ұрпаққа
жалғастыру, оларға сәндік қолданбалы өнерді жаңа әдіс тәсілдерді түсіндіру.
Зерттеу объектісі: Ұлттық сәндік қолданбалы өнерді безендіру
жұмыстарын жұргізуде оқушылардың белсенділігін арттыру.
Зерттеу пәні: Еңекке баулу оқыту әдістемесімен
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдістемелік журналдар, сызбалар, ою өрнектер
эскиздері қол өнер туындылары.
Курстық жобаның құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
қосымша және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І-Бөлім Рухани байлықты жетілдіретін - өнер.
1.1 Қазақ халқының тұрмысында жиі қолданылатын зергерлік өнердің ерекшелігі
мен маңызы.
Жалпы өнер дегеніміз – шындықты көркем бейне арқылы көрсететін,
әлемде эстетикалық игерудің маңызды тәсілінің бірі болып саналатын қоғамдық
сананың арнайы формасы мен адамның шығармашылық әрекеті. өнер сұлулық заңы
бойынша қоршаған орта мен дамыту мақсаты, қоғам адамның болмысты рухани
меңгерудің түрі.өнер өзінің тарихы дамуы барысында нақты өнер түрлерінде
шынаы өмірдің көпқырлығын бар байлығымен көрсете алатын жүйе ретінде
дамиды. өнер бір рет пайда болғаннан кейін дами отырып, адамның әр жақты
қабілетін қалыптастырады, жетілдіреді, әлеуметтік іс әрекеттермен танымның
кез – келген саласында ғылымда болсын саясатта болсын, тұрмыста және
тікелей еңбекте де іске асырылады.
Оқушыда қоршаған орта деген өнегелі – эстетикалық қатынас
қалыптастыру, өмірдегі әр түрлі құбылыстардың өзіндік құндылығын түсінуге
тәрбиелеу: өз халқының өнерін, мәдениетіне сүйенетін, өзге халықтық көркем
мәдениетін құрметтейтін рухани жан дүниесі бай, әстетикалық тұрғыдан
дамыған тұлға қалыптастыру; нақты өнер түрлері арқылы практикалық білім,
білік дағдыларын қалыптастырып, іскерлігін, көркем – шығармашылық
қабілеттігін арттыру. Осыған орай, мынадай міндеттерді шешуі тиіс.
Қазақ халқының қол өнерінде халық қажетін өтейтін тамаша үогілер бар.
Өрмек тоқу (алаша, басқұр, бауқоржын) текемет басу сырмақ сыру, түс киіз
басу, ши орау т.с.с.
1. Ай, күн, жұлдыз аспан әлеміндегі өрнектер
Айшық, шеңбер, жұлдыз, шитай, төртқұлақ, шұғыла т.б.
2. Малға оның ізімен мүйізіне байланысты өрнктер (мүйіз, қос мүйіз, түйе
табан, өркеш, түйе мойын, тай тұяқ)
3. Құрт – құмырсқа мен аңдардың ізіне ұқсас өрнектер (өрмекші, ирек,
омыртқа, төртқұлақ т.б.)
Құстар, жер, су, өсімдік, гүл жапырақ бейнелі өрнектер (ағаш, жапырақ, қаз
мойын, үш жапырақ, өткізбе, шиыршық, гүл жауқазын т.б.)
Еңбек сабағының негізгі мақсаты:
1. Оқушылардың еңбек адамдарына көзқарасын қалыптастыру (адал еңбек ете
білу, еңбекті сүйе білу, адам еңбектерін құрметтей білу).
2. Еңбек шеберліктерін арттырып оқушыларды еңбек мәдениетіне тәрбиелеу,
өзінің және жолдастарының жұмыстарын жоспарлы түрде ұйымдастыра білу.
3. Еңбек сабақтарында оқушылардың ой-өрістерін дамытып оқушыларды
адамгершілікке тәрбиелеу, оқушылардың эстетикалық талғамдарын қалыптастыру,
оқушылардың сұлулыққа әуестік сезімін ояту.
4. Сабақтар барысында құрастырушылық, шеберліктерін, іскерлік қабілеттерін
арттыруға, ауылшаруашылық сабақтарда өсімдіктерді өсіру, күте білуге, егін
шаруашылығымен мал шаруашылығы туралы, қоғамдық пайдалы еңбектің түрлері
туралы жалпы мағлұматтар алу.
5. Еңбектің қарапайым құрал-саймандарымен жұмыс істей білуге үйрету
(кесетін, жонатын, тесетін, соғатын, қырқатын т.б).
Бұл аталған еңбек сабағының негізгі 5 талабы күнделікті сабақ барысында
сабақтың тақырыбына, сабақтың мақсатына байланысты болып мұғалімнің үнемі
жадында сақталуы тиіс.
Қазақ дүниеге келгелі бері тек қана
ою -
өрнек ішінде өмір сүреді.
(Марғұлан)
Қол өнер халық тұрмысында жиі қолданылатын өнер жиынтығы болып
табылады.Әрбір халықтың өмірімен, қоғамдық тарихымен тікелей байланысты
дамыған.
Қазақтың ою-өрнек деген сөзі (латынша орнамент) сәндеу, әсемдеу деген
мағынаны білдіреді. Осы сәндеу мен өсімдік белгілері геометриялық және
ғарыштық түрлердің үнемі ырғақты қайталанатын, орналасқан көркем өрісі ою
болып табылады.
Ою-өрнектің 4 түрі болады.
1 Хайуанаттық 3
Геометриялық
2 Көгөрістік 4
Ғарыштық.
Құстар мен жан-жануарларды ерте заманда ата- бабаларымыз суретті тасқа
қашап салғанын немесе киім-кешектеріне, ыдыс-аяқтарына, үй жиһаздармен ойып-
салғанына қысқаша мәлімет береміз.
Қазақ халқының бар өмір салты табиғатпен тағдырлас болған. Табиғат аясы
оның тіршілік ететін мекені болып табылады. Халық өзін табиғаттың
туындысы деп ұғынып оның байлығын көзінің қарашығындай сақтаған. Осындай
салт-дәстүр ұрпақтан-ұрпаққа ана сүтімен беріліп, асыл мұра ретінде
жеткізіліп отырды.
Біздің ата-бабаларымыз — Майқы би, Бәйдібек би, Төле би, Қаз дауысты
Қазыбек би табиғатты, туған жерді қорғауға үндесе, ақындар мен жыраулар
табиғатты аялап жырына қосқан. Одан бері Абай, Мұхтар, Шәкәрім және кейінгі
жазушы-ағартушылар М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, А.Байтұрсынов, І.Жансүгіров,
Б.Майлин, С.Сейфуллиндердің қалдырған тамаша туындыларының тақырыбы да
табиғаттың әсемдігі және оны қорғау туралы экологиялық тәрбие беруде.
Қазақ даласында болған саяхатшы жат жұрттық ғалымдар өз еңбектерінде
қазақ халқының табиғат сырын, құпиясын бақылай білу қабілетін, оған деген
қамқорлығын ерекше атап өткен. Мәселен, белгілі орыс ғалымы А.Формозов өз
еңбегінде "Қазақтардың 6айқағыш көзі табиғаттағы тіршілік атаулыны үнемі
бақылай отырып табигат туралы қызықты деректер мен тұжырымдарды
жинақтағаны" деп, аса жоғары бағалаған.
Кезінде қазақ даласын жаяу аралап оның байлығын әлемге паш еткен
геологиялық зерттеулердің атасы академик Қ.Сәтбаев бір сөзінде "Туған
жердің тағдыры толғантпаған, жаны тебіреніп ол туралы ойланбаған жігітті
к,айтіп азамат дейміз? Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат
бөгдө жердің алтын тасын да мақтап жарытпақ емес" деп түйсе, ал өзінің
зерттеушілік қабілетімен Ресей гөографиялық қоғамының толық мүшесі болған
Жихангер ағартушы Ш.Уәлиханов "Табиғат, адам — олардан құпия не бар?" деп
толғанған.
Басқа ұлттар сияқты қазақтар да "киелі" деген сөзге үлкен мән берген.
Табиғаттың ерекше бір әсем жерлеріндегі көріністерін, мөлдір бұлақты,
кейбір жануарлар мен құстарды, әсіресе туз тағыларын киелі деп қастерлейді.
Аң мен құсты бейберекет ауламай, үркітпей қорғап отырған. Халық өздері
қастерлеген жерлерді "Әулиө бұлақ", "Әулие ағаш" деп атап келген. Ал
қарлығаш, аққу, ұлар, дегелек, т.б. құстарды жақсылықтың жаршысы, адамдарға
бақыт әкеледі деп ұясын бұзуға, оларды өлтіруге мүлдем рұқсат етпеген.
Қазақ халқы туған өлкөсінің табиғатын сүйе отырып, ондағы жануарлар мен
өсімдіктер әлемін де зерттей білген. Орман мен тоғайды, өзен мен көлді, шөл-
шөлейтті жерлер мен даланың тіршілік үшін қажеттігін, біртұтастығын
байқаған. Табиғаттағы барлық құбылыстарды бақылап, ауа райын, табиғат
апаттарын алдын ала болжап отырған.
Басқа ұлттар сияқты қазақтар да өздерінің ұрпақтарын табиғатты сүюге
тәрбиелеуде мақал-мәтелдерге көп көңіл бөлген. Сол арқылы жасөспірімдердің
табиғатқа деген сезімін оята біліп, оны сүюге, ал жат қылықтардан аулақ
болуға тәрбиелеген. "Жер-ана, ел-бала", "Жері байдың — елі бай", Күте
білсең — жер жомарт" деп жерді Анаға теңеп көркейтсе, "Тозған жерде
тоқшылық болмайды" деп жерді қорғауға шақырады.
Біздің жеріміз әлі де бай, әлі де шырайлы. Десе де, Арал, Балқаш,
Билікөл, т.б су айдындары мен орман-тоғайымыздың экологиясы қиын жағдайда
екені әлемге әйгілі. Бір кездегі бұл өңірлердегі қалың тоғай жұтаған, аң
мен құсы азайып, жануарлардың көптеген түрлері жойылып кеткен.
Табиғатымыздың осындай халге душар болатынын алдын ала сезген бабаларымыз
бен ғалымдарымыз да жоқ емес. Ертеде ит тұмсығы өтпейтін ну-тоғайда Ертіс,
Жайық, Сырдария, Іле, Шу, Ырғыз, Есіл, Нұра өзендері бойында көп болған. Ал
таулы жерлердегі қалың ормандар кең алқапты алыл жатқаны туралы деректер
көп. Мәселен, 1892 жылы А.Құнанбаев Дала уәлаяты газетінде экологиялық
мақала жариялаған. Онда Шыңғыстау өңіріндегі ормандардың қырқылып құрылысқа
пайдалана бастағанын, оның әсерінен сол жөрдің табиғаты тозып бара жатқаны
айтылады. Бұл деректің өзі-ақ қазақ халқының бойында экологиялық
сауаттылықтың ерте кезден-ақ болғанын айғақтаса керек. Ендеше халқымыздың
ата-салт дәстүрлері арқылы берілген экологиялық білім мен тәрбиені қайта
түлету - бүгінгі аға буынның міндеті.
1.2 Зергерлік бұйымдардың шығу тарихының теориялық негіздері.
Зергер деп кімді айтамыз? Зергерлер орындаған ою - өрнектердің бәрі
де табиғаттан алынады. Мысалы: Гүл, жапырақ, бүршік, ағаш, ай, күн, жұлдыз
т.б.
Халық өнерінің өміріндегі алар орнын және қазіргі заман талабына сай
бұйым үлгілерін көрсетіп айту қажет. Халық шеберлерінің қолынан шыққан
бұйымдар олардың орналасу ретін, формасын, түс жарасаымдылығын қарастыру
қажет.
Қазақ қол өнері көне заманнан бері халық тұтынып келе жатқаан ұлттық
мүліктер мен заттарға таяқша, сызықша салып ойылатын. Қарапайым
әшекейлеуден басатап қазіргі дәуірдегі қоршаған айналаны, табиғат
құбылысын ағашпен, сүйікті түсті металға жасау жиһаздарға бейнелейтін
сюжетті өрнектермен әшекейлеуге дейінгі жоғары дамыған кезіне келіп жетті.
Сондай – ақ өру, бұрау, жөну, ойын – алу, құю, сызу, бояу, сүйектеу,
күмістеу, бедерлеу, сияқты өрнек үлгіңлерінің үй тұрмысында, (өнер
үлгілерінің)
өнеркәсіпте әртүрлі құрылыста мәдениет саласында архитектура да жалпы әлем
өмірінің дамуына қолданылмайтын, іске аспайтын жері жоқ.
Бейнелеу өнерінің әр түрге бөлінуі суретшінің техникалық әдістері мен
композиция заңдылықтарын өз еңбегінде қолдану ерекшеліктеріне байланысты.
Символдық көріністер қоғам өміріндедегі, адамдар арасындағы қарым –
қатынас қызметін атқарады. Белгілі бір іс - әрекет немесе көріністер туралы
мәлімет символдық белгілер бейнелеу өнерінің ерекше тілі деп қарауға
болады. Символ арқылы берілген мәліметке қандай ұлттың адамдары болмасын
түсінуге, ұғынуға жеңіл.
Бейнелеу өнерінде белгілі символдық белгі ретінде де алынады. Мысалы:
қызыл түс – қоғамдағы ревалюциялық жеңісті, жасыл көк жастықтың, ақ
көгершін бейбітшіліктің символы ретінде белгілі. Сондай – ақ сары түс қазақ
даласын мегзесе, көк түс аспан мен судың түсін білдіреді. Спасск
мұнарасының бейнесі Москва қаласын білдірсе, Аврора крейсерінің бейнесін
көрсек Ленинград, есімімізге түседі.
Символдық белгілердің жасалуының өзіндік ерекшеліктері бар.
Символдық сурет салу үшін суретшілер зат көріністеріндегі үлкен бөліктерді
қалдырып, ұсақ бөлшектерді алып тастап ықшамдау әдісімен белгілі көрініс
арқылы көрушіге мәлімет пен түсініктер береді.
Мысалы: Жол ережесін білдіретін белгі арқылы автомобиль жүргізушілері
белгілі мәліметтерді қабылдап огтырады. Сондай – ақ жолаушылар автобустың
кірер есігі , шығар есігі, мүгедектер орны , жас балалы әйелдер орны
деген сияқты әр түрлі көріністер суреттермен беріледі.
Символдық белгілер жасалуының ою- өрнектергк ұқсастығы бар. Ою -
өрнектер әр түрлі табиғат формаларын ( өсімдіктер мен жануарлар,
геометриялық тұлғалар) ықшамдау әдістерімен орындалады. Табиғат
обьектілерінің көріністерінің ықшамдау біріншіден бейнелеу өнерініңғ
туындысы қатарына кіретін болса, екіншіден белгілі түсініктерді беретін
бейнелеу өнерінің ерекше тілі деп толық атауға болады. Себебі көріністер
белгілерін өзара байланыстарын негізінде символдық ойды берді. Идеялық
мазмұны берілетін мәліметтің сипатын пайдалану қолдану мақсатына байланысты
символдық белгілерді мынадай түрге бөлуге болады.
1. қоғамдық құбылыстарды (ревалюция, фестиваль, бейбітшілік, олимпияда)
бейнелейтін белгілер.
2. ғылым, өнер және түрлі мамандық квалификациясының белгісі.
3. Жол – транспорт ережелеріне байлансты белгілер.
4. Тұрмыстағы кеңістік бағыттары мен тұтыну орындарын көрсетуге арналған
белгілер.
5. Сауда орындарында азық – түлік, киім – кешек жөнінде мәлімет беретін
белгілер.
Мектептегі бейнелеу өнер сабақтарында символдық белгілерді
оқушыларға таныстырудың танымдық және тәрбиелік маңызы бар.оқушыларды
олармен танысу барысында ғылым мен өнер туралы түсініктерді толықтырылады.
Суреттердің мазмұнын математика, физика, тарих, әдебиет, музыка: бейнелеу
өнері деген ұғымдарды білдіретін болуы мүмкін. Оқушылар өз бетінше суреттер
салу алдында мұғалім мынадай принциптер бойынша басшылық жасайды:
1. Өмірдегі реалдық заттардың форасын ықшамдап алу.
2.Символдық белгінің өлшемін қоршаған ортаға пайдалану қажеттігіне,
мазмұнына байланысты көрсету.
3.Символдық белгілердің әрбір формасының көрінісі нақты болуы. Символдық
белгіні әсіресе тақырып бойынша және сәндік сурет салу сабағында орындау
ұтымды.
Себебі бұл сабақтарда суретті композиция заңдылықтарымен орындау талап
етеді. Ал символдық суреттер салу үшін композиция ерекшеліктері мен
заңдылықтарын білу өте қажет. Символдық белгі танымдық мүмкіндігі бар
бейнелеу өнерінің ерекше түрі болып табылады.
Өнер адам жанының тереніңдегі тебіреніс әсерін көрсетуі жайлы Гегель
өзінің эстетикалық тұжырымдамасында былай дейді: "Көркемдік шығармалар
өзінің мазмұны мен құрылымында тиянақты бір әлем көрінісін құраса да, ол
өзімен-өзі бір шетгегі шындық объект ретінде өзі үшін емес, көркемдік
шығарманы сырттай бакылаушы және одан ләззат алушы біз үшін, көпшілік үшін
қолданылады", деп қорытынды жасайды.
Жалпы білім мазмұның жаңартудың ғылыми негізіне мектеп оқушысын
белгілі бір кажетті біліктіліктер мен дағдылардың иесі, оку әрекетінің
субъектісі, әр түрлі мәдениеттермен өз көзкарасы тұрғысынан диалогқа
түсетін автор және жас ерекшелігіне байланысты өз ж.асын қалыптастыруға күш
жұмсап, еңбектенетін бала деп қарастыратын, осыған орай көп қырлы құрылымды
білім - тәрбие мазмұнын анықтап, кұруға көмектесетін қазіргі заманғы дамыта
оқыту идеясы арқау болған. Сонымен қатар бейнелеу өнері пәнінің білім
мазмұны мен құрылымын анықтауда дамыта оқыту идеясынан басқа білім
мазмұнының интегративті сипатын қамтамасыз ету, оқушының адамгершілігін,
эстетикалық талғамын, мәдени-көркем білімін халыктың озық салт-дәстүрі,
рухани-мәдени мұрасы негізінде тәрбиелеу сияқты ұстанымдар басшылыққа
алынды.
Еңбекке баулу — көру, шолу арқылы қабылданған шындықты көрсететін
көркем шығармала түрлерінің тобы. Еңбекке баулу шығармалары — уақытта да
кеңістікте де өзгермейтін заттық форма. Еңбекке баулу өмірдегі шындық
түрінде, соңдай - ақ заттын материалдық формасы ретіндегі объективті
қасиетіне және заттың көлемі, түсі, жарықтығы, фактурасы және кеңістіктік
ортаға байланысты шығарылады.
Пәнінің мазмұны осы міндетті жүзеге асыратын ұғымдар мен түсініктер
жүйесін біріктіретін мынадай блоктардан тұрады:
кескіндеме сәндік-қолданбалы өнер, мүсін өнері және сәулет өнері. Әр блок
мазмұнында, іс-әрекеттің екі түрі қамтылады өнерді қабылдау және
практикалық көркем іс-әрекеттер. Өнерді қабылдау бөлімінде өнер шығармалары
мазмұнын, суретшілер шығармалары мен олардың өнердегі шығармашылық өмір
жолдары туралы мәліметтерді оқушылар өзара пікір алысуға, әр түрлі
түрлерімен ойша мәдени диалог құру және т.б. әдіс-тәсілдермен меңгереді. Ал
практикалық бөлімін де оқушылар жазықтықта бейнелеу, мүсіндеу, сәндеу және
сәулет өнеріндегі құрастыру жолдарының технологиясын іс жүзінде орындап
игереді.
Көркем-эстетикалық білім мен тәрбиенің маңызды да тиімді әдісі -
эстетикалық көркем сипаттағы бейнелеу әрекеті түріндегі ойын болып
табылады. Фребель өз еңбегінде баланы эстетикалық тұрғыдан тәрбиелеуде өнер
түрінің барлығының маңызды екендігін атап көрсетті. Сонын ішінде
оқушылардың түрлі өнер шығармаларын қабылдауға деген қызығушылығын
арттыруға баса назар аударылуда..
ІІ-Бөлім. Еңбекке баулу сабақтарында 3-сынып оқушылардың қазақтың
зергерлігі өнерін таныстыруда эстетикалық талғандарын қалыптастыру.
2.1 Зергерлік бұйымдар жасауға қойылатын талаптар мен міндеттер және жасау
әрекеттері.
Қазақ халқының дәстүрлі қол өнер түрлерімен жіктелу кестелері.
1.Қазақ халқының дәстүрлі қол өнер түрлері.
2.Киіз үй жабдығы.
3. Ер тұрман жабдығы.
4. Зергерлік бұйымдар.
5. Ұлттық киімдер.
6. Қазақ халқының теріден жасалған ыдыс атаулары.
7. Ағаш өңдеуде қолданылатын құрал – жабдықтар.
Алқа – көп тасты бүрлі, тас
салпыншақты, кеспек қатталған,
ілмекті.
Бойтұмар – бедерленген өрілген,
қос көзді, бұрлі, жыланбас
салпыншақты.
Бесбілезік – үш көзді, құстұмсық,
қатталған, сіркелі балдақты.
Тұмар – үкі аяқты, қос көзді,
қатталғы, сіркелі, жыланбас
салпыншақты.
Сырға – түймелі, сағанақты,
орама, салпыншақты қатталған,
көзді.
6. Еңбек сабағының мұғалімдеріне қойылатын талаптар
Бүгінгі ғылыми-техникалық прогресс дәуірінде оқушы қиялына қозғау салып,
қанат бітіру, ой-өрістерін дамыту, білім аясын кеңейту – жастарға білім
берудің алғышарты. Өйткені, қиялы қарыштамаған оқушының білімді еркін
меңгеруі мүмкін емес. Ал жастарды жан-жақты етіп, білімді, мәдениетті, ой
жүйесінің қазіргі заманға сай етіп тәрбиелеп шығару ұстаздың
ұлағаттығында, білім өрісіне, түсінігінің тереңдігіне және мұғалімнің өз
мамандығына деген сүйіспеншілігіне байланысты.
Қазіргі таңда қоғам жедел даму үстінде, әрбір өндіріс орындары шетелдік
құралдармен жабдықталып күн санап өркендей түсуде. Өнім шығаратын
құрал-жабдықтарды жаңа технологиямен қамтамасыз етіп мамандарды даярлау
бүгінгі күннің басты міндеті. Сол себептен еңбек сабағының мұғалімдерінің
өндіріс салалары туралы хабардар болып өз шәкірттеріне білімдерін ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz