Интеграция – арнайы білім беруді ұйымдастырудың жаңа формасы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Интеграция – дегеніміз, ерекше қасиеттілігі бар, еңбек ету қабілетті
шектеулі тұлғаларды қоғамға біріктіру, сол адамға теңдік жағынан қамтамасыз
ету. Сонымен қатар арнайы оңалту жағдайын ұйымдастыру процесі.
Л.С. Высоцкидің анықтауынша, мүмкіндігі шектеулі балаларға арнацф білім
беру жағдайын қамтамасыз ету – дегеніміз оларды қалыпты балалармен бірге
оқыту, тәрбиелеу және дамыту. Шетелдерде біріктіріп оқыту процесі ертерек
қолға алынған. Ал біздің елімізде бұл оқыту жұйесі енді қолға алынған.
Сол сияқты біріктіріп оқытудың екі түрі белгіленген: 1) интернальдық –
бұл арнайы білім беру жүйесінде мүмкіндігі шектеулі балалар біріктіріліп
оқытылады. Мысалы, нашар еститін балалар мен тіркемістігі бар балалар бірге
оқытылады. Енді келесі бір түрі екстернальдық түрі. Бұл жалпы және арнайы
білім беру жүйесінің біріктірілуі немесе қосылуы.
Соңғы уақытта интеграция терминымен қатар инклюзивті оқыту термині
қолданылуда. Бұл дегеніміз қосып білім беру жүйесі. Инклюзивті (қосу) білім
беруді біріктіру мен салыстырғанда кең, себебі тек білім беру жағдай ғана
емес, тұлғаның қоғамдағы жалпы орнын көрсетеді және мемлекеттік – саяси
шараларымен анықталады, бекітіледі.
Интеграция – арнайы білім беруді ұйымдастырудың жаңа формасы. Яғни
мүмкіндігі шектеулі балаларға арнайы білім беру мен тәрбиелеуді қалыпты
балалармен біріктіре отырып оқыту, тәрбиелеу, дамыту және кемістіктерін
түзету.
Мүмкіндігі шектеулі адам, қоғамеың басқа мүшелері сияқты білім алуға ,
өмір суруге , жергілікті жерде жұмыс жасауға, өз үйінде тұруға, достарын
таңдауға және олармен дос болуға, қоғамға сай қажетті адам болуына толық
құқықты. Сондықтан да оларға әрдайын мемлекет тарапынан үлкен көмек
көрсетілуі керек.
Мектеп жасына дейінгі мүмкіндігі шектелген, дамуы тенелген балаларды
біріктіріп тәрбиелеу мен оқыту біздің елімізде соңғы он жылда педогогикалық
ғылым мен тәжірибиеде маңызды мәселелер айналды.
Біздің елімізде қазіргі таңда бірнеше қалаларда арнайы мектептер жұмиыс
істейді. Көптеген облыстардың ауылдық мектептерінде арнайы сыныптар жоқ,
олар тек қана Атырау, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарының аумақтарында
ұйымдастырылған.
Осы уақытқа дейін ерекше қасиеттіліктері бар балалар жалпы бағдарламамен
білім алған, сонымен қатар олар жүйелік, комплекстік педогогикалық түзету
көмектерін және психологиялық, әлеуметтік қолдау алған жоқ. Қазыр бұл
балаларға ерекше көңіл бөлінуде. Яғни бұл жағдайлардың барлығын оқыту
барысында жүзеге асыруда.
Қазақстандағы инклюзивті білім беру мекемелерінің бірі - ӘБЕО
орталығындағы инклюзивті топ. Бұл орталықта еститін және нашар еститін
біріктіріп оқытады. Бұл туралы шетел авторлары, мысалы, Норткотт У.Х,
Юртайкин В және Жиянова Л. т.б. ғылымдар ауру баланы қалыпты ортаға
ендірудің бірнеше шарттарын үсынды.
Мысалы, осы мекемеде еститіндер мен естимейтіндер балалардан араластан
құралды. Сурдопедогог естімейтін балалармен жекеше тіл дамыту сабағын
өткізеді. Сөйлеу қабылетін дамыту, есту сезімін дамыту т.б. сабақтарды
біріктіріп өткізді. Есту аппараттарын қолдануды қамтамасыз етті. Бұл топта
арнайы мамандар жұмыс жасайды олар өздеріне тиісті бағдарламаға сүйене
отырып, жұмыс өткізеді. Біріктіріп оқытудың жалпы барысы осындай. Бұл
жөнінде толық мәлеметтер келесі беттерде.
Интеграцияның жаңа түсінігі.
Қоғамдағы мүмкіндігі шектеулі адам; қоғамдіқ сананың моделі . Адамның
қоғамға біріктірілуі-білім берудегі маңызді сүраныста ры мен қазіргі еңбек
қабілеттілігінде шектеулі үрдісі және қоғам нәтижелерінің көрінісі мен
шынайы мүмкіндіктері әлеуметтік өмірдің барлық түрлеріне қатысуына құқықты
және қоғымның өзге мүшелерімен теңесіп, дамуындағы ауытқуы бар адамдармен
теңгеріле отырып мүмкіндіктері шектеледі.
Білім беру жүйесіндегі интеграция (біріктіру) төменгі мүмкіндіктері
шектеулі алтернативті маңызды білім беру сүраныстары болып келеді: міндетті
білімді (мектепке дейінгі білім мекемелерінде, мектептерде) арнайы білім
мекемелері мен жалпы білім беретін мекемелерінен алады.
Интеграция нормалық тұжырымдамаға негіздемеде, мүмкіндіктері шектеулі
адамдардың өмірі мен тұрмысы, олар өмір сүріп отырған қоғамдық өмір стилі
мен оның талаптарына неғұрлым жақын болуы тиісті идеясы негізінен қаланған.
Балаларға қатыстысы төмендегідей:
Ерекше білім сұраныстары мен баланың бәріне ортақ болатын сұраныстарда бар,
олардың негізгісі – дамыды ынталандыратын жағдайдағы және сүйіспеншілікке
деген сүраныстар.
Бала қалыпты өмірге жоғары дәрежеде жақындатылған өмір сүруі қажет.
Балаға ең жақсы орын – оның туған үйі болып саналады, жергіліктіт
басқарма орындарының міндеті – ерекше білімге сұраныстары бар балаларды өз
жанұяларында тәрбие алуына әрекет жасау.
Барлық балалар білім алады, дамуындағы ауытқып қандай ауыр болса да,
олардың бәрінің білім алуына мүмкіндік берілуі тиіс.
Нормалдық принцптері бүгінгі халықаралық құқық актілерімен бірге
бекітілген: бала құқығының Декларациясы, интелектуалды дамуында кемістігі
бар тұлғалардың құқығы туралы Декларация, кем – тар адамдардың құқығы
туралы Декларация.
Адамзат цивилизациясының даму тарихында қоғамдағы мүмкіндіктері
шектеулі адамдар әлеуметтік сөре ретінде қарым – қатынас болады.
Сондай сөре немесе мщдельдің қысқаша нұсқасына тоқталайық.
Ауру адам. Осы моделге сәйкес мүмкіндіктері шектеулі тұлғалар – ауру
адамдар. Бұл адам – емделу объектісі ретінде қарастырылады дегенді
білдіреді. Медециналық қызметте осындай адамдардың зәру екендігін жоққа
шығармау арқылы білім беру контексінде табиғатындағы шектеулі
мүмкіндіктерге, әлеуметтендіру мен білім берудегі бірқатар қиыншылықтарға
баиланысты.
Мүмкіндіктері шектеулі адамдарды – ауру деп ұйғаратын қоғам, оны білім
процесін алып, оған медециналалық диогностиканы, емделуде және қарауды
ғана қамтамасыз ете алады.
Прогрессивтік қоғам даму кезеңдері болып келеді, бұл модель жеке
ауруларды емдеуде және профилактикалық тәсілдерді қолдануда, адамның
дамуына кері әсер ететін факторларды, себептерді, клиникалық ғылыми
зерттеуде игеруде дамытуын ынталандырады.
Бірақ қазіргі талаптарда бұл модель жеткіліксіз мүмкіндіктері шектеулі
тұлғалар, өзі ерекше сұраныстары бар адамдартың мүмкіндіктерін шектейді.
Адамға тән емес моделі. Дамуында ауытқып бар адам бұл моделге сәйкес
толыққанда емес бейне ретінде өз денгейі бойынша жануарға жақын келеді.
Яғни, қоршаған ортаның өзара іс - әрекетінің әсер етуінен туындаған өнердің
шектелуінен көрініс табады.
Қоғамға қауіпті моделі. Дамуында ауытқулары бар, кейбір бейнелік
котегорияда адамдар (психологиялық ауытқулары бар адамбар, саңырау, ақыл
есі кем) қоғамға қауыпты деген ой туындатады. Бұл адамдар тек аурудың көзі
ғана емес, сондай – ақ дуға жолдау, бақытсыздықты тілейді , материалдық
және моральдық нұқсан келтыреді деген жағымсыс оилар әлі де толастамады .
Потенциалды қауіптен өзінен аулақ үстау үшін қоғамдағы осындай
жағдайаттарға іс жаралар қолданылады, интернаттар, қоғамнан алыс орындар,
мазмұны қатаң тәртіпті мекемелер құрылды. Бұндай жағдайларда білім
жеткіліксіз болған немесе дұрыс берілмеген дейді.
Жаңашырлық объектісінің моделі. БҰл модель адам тұлғасының дамуына
үлкен әсер етеді, оның ұмтылстарының өздігінен іске асуына әрекет етеді.Осы
модкль аясында мүмкіндігі шектеулі адамдарға кішкентай балаға қарағандай
көзқарас болады, өспейтін, жетілмейтін, өмір бойы балалық шақта қалады
деген ой қалыптасқан. Бұл моделдің басты міндеті мүмкіндігі шектеулі
адамдарға жаманнан қоршаған ортаның өзінің қоғамы арқылы сезімі деп
түсінеді, бірақ білім беру мен дамуын қамтамасыздандырылмағандығынан
байқалады.
Қайырымдылық объектісі моделі. Кейбір дүние кеңілік елдерде қиын
экономикалық жағдай мүмкіндігі шектеулі адамдарға жағымсыз әсер етеді.
Оларға көрсетілетін көмек экономикалық ауыртпалықтарды қысқартуға қатысты
болып келеді.
Даму моделі. Бұл модель кейбір мүмкіндіктері шектеулі бейнелер үшін
адамдардың дамуы мен білім ауылдағы қабілеттілігінен көрініс табады. Осы
моделге сәйкес қоғам мүмкіндігі шектеулі баланың толық дамуына жағдай
жасайды және түзету – педогогикалық көмек береді. Бұл моделге сәйкес
мүмкіндігі шектеулі адам қоғның басқа мүшелері сияқты өмір сүруге, оқуға,
жергілікті жерде жұмыс жасауға, өз үйінде тұруға достарын таңдауға және
олармен дос болуына, қоғамға сай қажетті адам болуына толық құқықты.
Мұнедай моделді іске асыру нормалау принцпіне сәйкес келеді.
Тәрбиелеумен оқытудағы біріктіру. Біріктіру тиориясы бойынша тәрбие мен
оқыту – тек жалпыадамзаттық пайдалы білімді менгерте ғана емес, ол әрі
мүмкіндігі шектеулі баланы қоғамның қабылдауы және баланың өзімен қоғамдағы
оның әлеуметтік – бағыттары мен құндылықтар жүйесін қабылдай әлеуметтік
үрдісі.
Мектеп жасына дейінгі мүмкіндігі шектелген, жетілуі тоқыраған балаларды
біріктіріп тәрбиелеу мен оқыту біздің елімізде соңғы он жылда педогогикалық
ғылым мен тәжіребиеде маңыөды мәселеге айналды. Басында бұл үрдіс
денсаулығы төмен, жағдай ауыр балалар ата – анасының бастамасы еді. Олардың
көзқарасы бойынша бардлық балалар табиғи қажеттілік пен білім алу
қажеттілігін қанағаттандыруға арнайы жағдай жасаған кезде ғана олар жалпы
білім беретін мекемелер жағдайында алаңдамай оқи алады.
Педогогикалық ғылыми көзқарас бойынша, біріктіру үрдісінің оңтайлы
болуының тағы бір жағы: кәсіп қойларды түзету педогогикасы бойынша
балалармен жұмыс істеуге бағыт бағдар береді. Педогогикалық әсер етудің
нысанасы бала бойындағы кемшіліктер емес, оның тұлғасы болады.
Тәжіриебиеде біз бір – біріне ұқсамайтын жағдайларда байқаймыз.
Психикалық дамуы тексерген балалардың кең таралуы және ерте
диагностикалалдың осалдағы интеграцияның тосыннан жағдайда болып
жатқандығын байқатады. Кей жағдакйда баланыда ұстазды да кәсіби қолдау
кемшін соғып жатады, сондықтан ішінара біз дене – тұрпаты дұрс дамыған
құрдыларының тобында жүрген балалардан да ауытқушылықты байқаймыз. Мұндай
жағдайда тек қана түзету жұмысы ғана емес, бұкіл тәрбиелеу үрдісін сапалы
мүмкін болмай тұр.
Мектепке дейінгі және жалпы білім беру мекемелері жағдайында ауытқудың
шекаралық ерекшелігі бар балаларға байланысты жүргізілген көп жылғы
зерттеулер мен бақылаулар біріктіру үрдіс ерекшеліктері туралы кейбір ой –
талғауларды түйіндеуге мүмкіндік береді.
Біріншісі және де негізгісі: баланың қоғамға біріктіру ұтымды болуы
үшін, баладағы ауытқуды ертерек анықтау механизмінін дұрыс жолға қою керек.
Баланың даму потенциялы мен ауытқуларын таба отырып, оның педогогикалық –
психологиялық, медециналық - әлеуметтік қолдау жолдарын анықтауға болады.
Екінші – бұл баладағы оқуға байланысты мәселені таңдау тәсілімен шешу
мүмкіндігінің болуы. Бұл екі жүйе – саралап және біріктіріп оқытуды өтпелі
және аралық тұр сияқты қатар алып жұруге болады.
Үшіншісі – оқытудың қайсы бір түріне болса да, білім беру мекеме
тұжырымдамасын, қызметкерлер санатын, материял жағдайы мен мекеменің жұмыс
сапасын ескере отырып, сапалы түрде нақты білім беру мекемесін таңдаған
жөн.
Мектепге дейінгі бала тәрбиелеу мекемелерінің жұмыс тәжіриебиесіне
біріктіру үлгісін ендіре отырып, мына жағын ескерген жөн: топтағы қиын
балалардың болуы тұлғалық джамуға баса көңіл бөледі. Мұндай топта жұмыс
істейтін тәрбиешілер мен мұғалімде қиын балаларда тұлғалық маңызы бар
дағдыларды қалыптастыра отырып, оның дұрыс дамып жатқан құрбыларында
қадыптастыруға даиын болу қажет. Осындай дағдыларға мыналарда жатқызуға
болады: баланың өзінің тұлға ретінде бағалап білуі және қабылдау икемі, өз
қалауы мен сезімін айта білуі, серіктестікпен жұмыс істеу дағдысы, дұрыс
шешім қабылдай білуі, қуанышпен қайғыға ортақтаса білуі, топпен етене
жарасуы, ішкіжеңсіз іс-әрекет жасау қағидасын сақтауы , мәселеге келу
дағдыларына тәрбиелеу .
Осыған байланысты балалар сана кіші топта -10,жоғары және дастандық-
15 баладан аспағаны жөн .Мүндай топта тәрбиешімен қатар педогог -
,логопед -мұғалім және балалар психологі жұмыс істеу керек .Бырақ ең
бастысы .бүкіл педогогикалық үжым мүшелері балаға психлогикалық әсер ету
және түзету педагогикалы әдістерінменгеру қажет .Тек қана осылай әсер ету
нәтижесінде бала өз мүмкіндігі мен икемділігін толық іске асыра дамытып
,өзінің маңызды жан екендігін сезіне біледі.
Біріктіру үрдісінде құрамалы түрдегі мектепке дейнгі мекемелер
өздерін үсына біледі. Олардың дамуында әр түрлі ауытқуы бар. Мұндай ауытқуы
бар балаларды көпшілік балалар ортасынан көп кездестіруге болады, ондай
топтар қиындықсыз жинақталады. Бірақ тогп құрамындағы балалар санынан дамуы
тежелген балалардың ширек аспағаны жөн. Олардың қатысуымен топтағы
барлықтүзету және дамыту жұмыстары толығымен белсендірек өтеді. Ал П.Д.Т.
балалар үшін өз құрбыларының іс - әрекеті маңызды, дұрыс ұйымдастырылған
педогогикалық жұмыс барысында еліктеу үшін басты бағдар мен үлгі болып
табылады.
Біріктіру топтарына қатысатын балалардың ата – аналары педогогикалық
ұжымның толыққұқылы мүшесі және педогогикалық түзету тәрбиесінің табысты
болуы үшін өз мойнына барлық жауапкершілікті алады.
П.Д.Т балаларға арналған мекемелер мен біріктіру мектепке дейін
топтар жұмыстарының теория мен тәжіриебиелі псмхологиялық – педогогикалық,
сондай – ақ, әдістемелік – ұйымдастырушылық тұрғыда әлі де тереңірек
қарстыруды қажет етеді.
Қазақстандағы инклюзифті білім беру мәселесі Қазақстан
Республикасының болашағы ол біздің келер ұрпақтларымыздың қолында. Солай
бола тұра, тек жаңа ұрпақ ашық қоғамда өмір сұруі мүмкін ұлкен дәрежелі
мүмкіндік, біріккен әлеуметтік шындық барлық мүшеге тең құқық береді. Егер
халықтың бір бөлігі қоғамға қатыса алмаса, қоғам оны жоғалтады, ал балық
адамдар барлық күштерін, мүмкіндігінше қоғамның дамуына қосатын болса, онда
қоғам өркендейді.
Жалпы білім беретін мектептерде мүмкіндігі шектеуде балалардың оқу
проесінде білім алуы барлық уақытта орын алып келген. Бірақ соңғы уақытта
мұндай оқушылардың құрт өсті. Дегенмен арнайы мәліметтер бойынша оқыту
процесіндегі педогогикалық түзету психологиялық - әлеуметтік қолдау және де
бұл оқушылардыңі арнай есебі керек болмады. Жалпы мектепте орта білім беру
департамментінің есебі бойынша 2000-2001 ж жалпы мектептерде 55,858
мүмкіндігі шектеулі балалар және оның ішінде түзету сыныбында 3353 бала
оқыған. Дегенмен, олар туралы нақты деректер, кадр мәселесі педогогикалық
түзетуді қолдау – ауылдық және қалалық мектептерде болған жоқ. Сондықтан
обылыстық ПМПК – нің көмегі мен осы сұрақтарды шешу көзделді. Нақты
мектептерде зерттеу жұмысы үшін арнайы салалнамалар жасалды. Обылыстық және
қалалық жерлерде мүмкіндігі шектеулі балалардың саны туралы объиективті
және деталды мәліметтер алынды, жалпы мектептерде оқу процесінде кадрлармен
қамтамасыз етілді. Бұл статистикалық мәліметтердің арнайы мәліметтерден
айырмашылықтары көп.
2000-2001 оқу жылында, жалпы білім беретін мектептерде 60308
мүмкіндігі шектеулі оқушылардың білім алғаны белгілі, санның ішінде қалалық
мектептерде 29968 бала, яғни 49,7%, ал ауылдық мектептерде 30340 немесе
50,3 % болған. Осы уақытта Ақмола, Алматы, Атырау, Тараз, Батыс Қазақстан
және Оңтүстік Қазақстан обылыстарында бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.