Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
"Инженерлі-технологиялық" факультет
"Су шаруашылығы және жерге орналастыру "кафедрасы
"Гидромелиоративтік жүйелерді пайдалану " пәнінен
Тақырыбы:
Орындаған: Рахмет А
Тобы: МРОЗ-14-1
Норма бақылаушы:
Қабылдаған: Олжабаева А.О
Қызылорда,2017 жыл
Жоспар
Кіріспе 2
1. Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері 3
2.Шаруашылықтың ішкі жүйелерін пайдалануды ұйымдастыру 7
3.Шаруашылық ішіндегі суды пайдалану жоспары 11
4.Тасыныдылармен жүргізілетін күрес шаралары 17
5.Каналдар тізбегін тасындылардан тазарту 18
6.Жүйелердегі жөндеу жұмыстары 20
7. Жүйелерді пайдаланудың шығыны 23
8.Жүйелердің техникалық-экономикалық көрсеткіштері 25
Қорытынды: 27
Қолданылған әдебиеттер 28
Кіріспе
Мелиорация-ауылшаруашылығы өндірісін дамыту үшін жерді түбегейді жақсарту. Жүргізілетін жұмыстардың гидромелиоративтік жүйелерді пайдалану деңгейімен анықталады. Жүйелерді пайдалану жұмыстары төрт бағытта жүргізіледі; ауыл шаруашылық дақылдарының жоғары және тиянақты өнім алуға қолайлы жағдайлар жасау, ол үшін жүйелерді су пайдалану жоспарын жасау, жүйелер жұмысын ұзақ уақытқа сенімді түрде қамтамасыз ететін шаралар (жөндеу және қызмет ету), жаңа техникаларға байланысты жүйелерді жаналау я қайта құру, жүйелерді пайдалануды жақсарту және мейлінше жетілдіру үшін ғылыми өндірістік зерттеулер жүргізу, су пайдалану ережесінің және мелиоративтік жер қорының сақталуын бақылау, су қорларын тиімді пайдалануды қамтамасыз ететін және жердің мелиоративтік жағдайын жақсартатын шаралар жасау.
Гидромелиоративтік аймақтарға байланысты бірінен - бірінің көп айырмашылықтары бар. Орталық Азия, Оңтүстік Қазақстан және Закавказияда жүйелі түрде жаппай суару жүргізіледі, бұл аймақта ариалы жүйелер басымдау. Мал жайылымына су беретін суармалы жүйелер де бар. Ресейдің құрғақ аудандары, Украина, Молдовия және солтүстік Қазақстанда суармалы суландыру жүйесі дамыған Ресейдің ылғалы көп аудандары, Украина, Беларустарда және Прибалтикада құрғату және құрғату-суару жүйелері пайдаланылады. Жоғарғы оқу орнының қай аймақта орналасуына байланысты олардың студенттері бір курстық жоба және басқа аймақтағы жүйелерді пайдаланудағы бір жаттығу орындайды.
Курстық жоба мен жаттығу орындау үшін әр студентке берілетін мәліметтер: суармалы жүйелердің егіс жоспары төменде келтірілген масштабтың біреуі M 1:100000, 1:50000, 1:25000\ W=15-50мыңға, шаруашылық бөлімшелерінің егіс жоспар\ M1:10000, 1:5000\, w=1000-2000, жүйелердің негізгі көрсеткіштері, егілетін дақылдардың құрамы, ауданы, өнімділігі, ылғалдылық режимі, топырақтар жер асты сулары техникалық қондырғылар, пайдаланылатын жабдықтар, өзендердің шығындары өтімдері ауа райының жылылығы, жауын - шашын, 10-15 жылға буланудың мөлшері.
Өзен-көлдердегі, суармалы егістіктерге беретін, судың (шығыны) жыл сайын өзгеріп тұрады.
Мелиоративтік жүйелерге керекті суды дұрыстап бөлу үшін жыл сайын өзендердегі судың шығымын анықтап, олардың келетін жылы қанша жерді суаруға мүмкіншілігі бар екенін есептейді.
Өзеннің бойында орналасқан әрбір мелиоративтік жүйеге керекті судың проценттік шығыны бірнеше жылға жасалған жер мен судың теңдігіне байланысты әр он күн сайын белгілейді.
Өзендегі судың көлемін жылдың басында, ақпан-наурыз бен желтоқсан айлары аралығында анықтайды, көпшілік жағдайда орташа жыл бойынша анықталады. Дұрысы, есепті жылды (расчетный год) бір- біріне ұқсайтын 75,50,25% қамтамсыз ететін жылдарға табады.
2
1. Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері:
Бидай мен жүгері дақылдарының суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
Суару тәртібін жобалағанда алдымен дақылдың өсіп өну мерзімінде пайдаланылатын суды тұтынуы анықталады. Содан кейін егіс учаскесінің табиғи ылғалдылығы есептелінеді. Соңында маусымдық және бір суарымда берілетін ылғал мөлшері белгіленеді.
Вегетациялық кезеңінің әр айы үшін дақылдың суды тұтынуының тапшылығы анықталады:
∆Е = Е - (α · Р + ∆W + Wгр), м3га
Айдың орташа ауа ылғалдылығының тапшылығы келесі өрнек арқылы анықталады:
∆а = 100 - а, %
мұнда: ∆а - айдың орташа ауа ылғалдығының тапшылығы, %
а - ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %
Дақылдың суды тұтыну мөлшері төмендегі формула арқылы анықталады:
Е = Еv·кб· ко, м3га
мұнда: Еv - стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, м3га
кб - дақылдың биологиялық коэффициенті;
ко - алқаптың микроклиматтық коэффициенті.
Әр дақылдың биологиялық коэффициенті оның қандай өңірде егілетін жағдайына байланысты анықталады.
Буланудың мәні (Еv) Н.Н.Ивановтың формуласы арқылы табылады:
Еv = ∆а(25+t)255,5, м3га
мұнда: ∆а - айдың орташа ауа ылғалдығының тапшылығы, %
t - айдың орташа ауа ылғалдылығы, оС.
Вегетациялық мерзімдегі жер асты суларын пайдалану мөлшерін (Wгр) келесі формуламен анықтаймыз:
Wгр = Е · gг, м3га
Wгр - вегетациялық мерзімдегі жер асты суларын пайдалану мөлшері, м3га
Е - дақылдың суды тұтыну мөлшері, м3га
gг - дақылдың ыза суды пайдалану коэффициенті, м3га
Топырақтағы бастапқы ылғал қорын (∆W) келесі өрнекпен анықтаймыз:
∆W = 10 · Р · u , м3га
Р - вегетациялық емес мерзімдегі жауын - шашын мөлшері;
Р = Ржыл - Рвег;
u - қысқы - күзгі мерзімдегі жауын - шашынды пайдалану коэффициенті.
3
1.1 - кесте. Арпаның суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
(20.04-15.07)
№
Есептік көрсеткіштері
Айлар
ІV
V
VI
VII
1
1
Ауа температурасы (t), oC
9.7
18.3
23.8
26.6
2
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (а), %
42
39
39
37
3
Ауаның ылғалдылығының тапшылығы (∆а), %
58
61
61
63
4
Жауын - шашын мөлшері (Р),мм
18
17
10
11
5
Температураның қосындысы, ΣtoC
97
664
1378
1777
6
Стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, Еv, м3га
1258
2061
2617
3022
7
Алқаптың микроклиматтық коэффициенті, (кб)
0.85
0.87
0.89
0.90
8
Дақылдың биологиялық коэффициенті (ко)
0.99
0.85
0.8
0.75
9
Дақылдың суды тұтыну мөлшері, (Е) м3га
1059
1524
1863
2040
10
Жер асты суларын пайдалану коэффициенті, (gг),м3га
0.10
0.15
0.20
0.25
11
Жер асты суларын пайдалану мөлшері, (Wгр), м3га
106
229
373
510
12
Белсенді топырақ қабатының тереңдігі(һ), м
0.4
045
0.5
0.6
13
Белсенді топырақ қабатының өсімі (∆һ), м
0.4
0.05
0.05
0.1
14
Топырақтағы ылғал қоры(∆W), м3га
-nереңдік мөлшеріне сәйкес ылғал қоры;
-қабаттың тереңдеуіне байланысты ылғал мөлшерінің қосылуы
207
207
233
26
259
26
311
52
15
Суды тұтынудың тапшылығы (∆Е), м3га:
-әр ай бойынша
-вегетация кезеңінде
-пайыздық мөлшері, %
186
186
9
502
688
25
671
1359
33
659
2018
33
4
1.2 - кесте. Бидайдың суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
(20.04-10.07)
№
Есептік көрсеткіштері
Айлар
IV
V
VI
VII
1
1
Ауа температурасы (t), oC
12,2
19,7
25,5
27,7
2
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (а), %
37
34
34
32
3
Ауаның ылғалдылығының тапшылығы (∆а), %
63
66
66
68
4
Жауын - шашын мөлшері (Р),мм
19
14
6
5
5
Температураның қосындысы, ΣtoC
121
732
1488
1765
6
Стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, Еv, м3га
1562
2376
2997
3403
7
Алқаптың микроклиматтық коэффициенті, (кб)
0,99
0,85
0,8
0,75
8
Дақылдың биологиялық коэффициенті (ко)
0,85
0,87
0,89
0,9
9
Дақылдың суды тұтыну мөлшері, (Е) м3га
1314
1757
2134
2297
10
Жер асты суларын пайдалану коэффициенті, (gг),м3га
0,05
0,07
0,09
0,10
11
Жер асты суларын пайдалану мөлшері, (Wгр), м3га
78
166
270
340
12
Белсенді топырақ қабатының тереңдігі(һ), м
0,40
0,45
0,50
0,6
13
Белсенді топырақ қабатының өсімі (∆һ), м
0,40
0,05
0,05
0,10
14
Топырақтағы ылғал қоры(∆W), м3га
-nереңдік мөлшеріне сәйкес ылғал қоры;
-қабаттың тереңдеуіне байланысты ылғал мөлшерінің қосылуы
241
241
271
30
301
30
361
60
15
Суды тұтынудың тапшылығы (∆Е), м3га:
-әр ай бойынша
-вегетация кезеңінде
-пайыздық мөлшері, %
555
555
15
880
1435
24
1123
2558
30
1156
3714
31
5
1.2 - кесте. Жүгерінің суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
(15.05-20.07)
№
Есептік көрсеткіштері
Айлар
IV
V
VI
VII
VIII
1
2
3
4
5
6
1
Ауа температурасы (t), oC
13,6
20
25,2
27,8
25,1
2
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (а), %
57
34
34
32
33
3
Ауаның ылғалдылығының тапшылығы (∆а), %
63
66
66
68
67
4
Жауын - шашын мөлшері (Р),мм
20
16
6
4
3
5
Температураның қосындысы, ΣtoC
252
620
756
834
377
6
Стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, Еv, м3га
1605
2408
2997
3416
3030
7
Алқаптың микроклиматтық коэффициенті, (кб)
0,99
0,85
0,8
0,75
0,75
8
Дақылдың биологиялық коэффициенті (ко)
0,8
0,81
0,8
0,82
0,84
0,859
Дақылдың суды тұтыну мөлшері, (Е) м3га
1272
1410
1966
1152
1932
10
Жер асты суларын пайдалану коэффициенті, (gг),м3га
0,40
0,35
0,3
0,28
0,25
11
Жер асты суларын пайдалану мөлшері, (Wгр), м3га
509
494
590
603
483
12
Белсенді топырақ қабатының тереңдігі(һ), м
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
13
Белсенді топырақ қабатының өсімі (∆һ), м
0,4
0,1
0,1
0,1
0,1
14
Топырақтағы ылғал қоры(∆W), м3га
-nереңдік мөлшеріне сәйкес ылғал қоры;
-қабаттың тереңдеуіне байланысты ылғал мөлшерінің қосылуы
255
255
316
61
382
66
446
64
510
64
15
Суды тұтынудың тапшылығы (∆Е), м3га:
-әр ай бойынша
-вегетация кезеңінде
-пайыздық мөлшері, %
18
18
1
110
128
6
504
632
30
613
1245
36
499
1694
27
6
2.Шаруашылықтың ішкі жүйелерін пайдалануды ұйымдастыру
Шаруашылықтың ішкі қызметін пайдалануды төмендегі есеп бойынша ұйымдастырылады: әр 1000-1500 га тең суармалы жерге бір инженер-гидротехник, екі техник-гидротехник және суды бақылаушылардың төртеуі (объезчики). Суармалы жер көлемі 540 га тең кеңшардың бөлімшесіндегі су жүйесінің қызметін айлық жалақысы 700 теңге, жылдығы 8400 теңге тұратын бригада құрылды.
Суаруға байланысты жұмыстар (көктемгі жер тегістеу, уақытша қарықтардың тізбегін, жүйектер мен жолақтарды жырту, суару), ауыл шаруашылығының шығынын анықтайтын бөлімде қарастырылған. Бір рет суаруға кететін шығынның мөлшері 10-12 теңгега жүйелерді жақсы жағдайда ұстап тұру және пайдалану, құрылыстарды жөндеу және каналдарды тазартуды жыл сайын жүргізеді. Жөндеу және каналдарды тазарту кезінде істелетін жұмыстардың көлемі өте көп мөлшерде болған кезде жұмысты, шаруашылықтармен жасалған келісім шарт бойынша жылжымалы механикаландырылған колонна (ПМК) немесе жөндеу бригадалары жүргізеді.
Жүйелерді пайдалану үшін жасалған жұмыстың құрамы мен олардың шаруашылыққа келтірілген шығыны.
Жөндеу жұмыстарының шығынын бір гектарға шаққанда:
Ста=19800540=36.6тг тұрады
Шаруашылықта жүйені пайдалануға кеткен шығындар төмендегілерден құрылады:
мелиоративтік жүйені пайдалануға керекті штатты ұстау үшін 8400 теңге;
құрылғыларды жөндеу және жұмысқа жарамды күйінде ұстап тұру 11400 теңге.
Барлығы: 19800 теңге
7
2.1-Кесте. Кеңшардағы 1 бөлімше шаруашылығының суару жүйелерінің құрамы.
№
Көрсеткіштер
барлығы
Құны, мың теңге
Үлесті көрсеткіш
Ауыспалы егіс
бірлік
барлығы
өлшем бірлігі
саны
1
Суармалы ауданы, га
540
540
га
2
Суаратын каналдар:
Шаруашылық каналдары, км
14,2
14,2
1050
14910
мга
26,29
Су жібергіш, су - өлшегіштер
7
7
танаптардағы каналдар, км
75
75
750
56250
мга
138,89
Су жібергіштер
19
19
-
-
-
-
Қарықтар, км
63,6
63,6
345
21942
мга
117,8
Су жібергіштер
19
19
-
-
1000 га
-
3
Коллекторлармен қашыртқылар, км
42,9
42,9
225
9652
мга
74,9
4
Каналдар жиегіндегі жолдар, км
74,4
74,4
150
11,160
мга
137,78
5
Көпірлер мен өткелдер
2
2
225
450
3,8
6
Суаратын техникалар
Фрегат
7
Машиналардың саны
3
3
750
2250
5,77
8
Су өлшегіштер (су өлшейтін бекеттер)
6
6
150
900
1000 га
11,54
9
Скважиналар
2
2
75
150
3,85
10
Телефон сымдары, км
8
8
75
600
Км 1000га
15,38
11
Канал жиегіндегі отырғызылған ағаш, км
9,3
9,3
90
837
Км 1000 га
17,88
12
Пайдалану ғимараттары, м2
-
105
22,5
2362
мга
202
13
Машиналармен тасымалдар, мың.теңге
-
-
-
-
Тен-га
-
Барлығы:
11062
Теңгега
753
Жүйелерді пайдалануға кеткен шығынның есебі бір гектарға шаққанда :
19800540=36.6теңгені құрастырады
8
Шаруашылықта мелиоративтік жүйелерді пайдалануға керекті қызметкерлер келесі жұмыстарды атқарады: - шаруашылықтың ішінде суды пайдалану жоспарын жасайды.
9
2.2-кесте. Жүйелерді пайдалану үшін жасалған жұмыстардың шаруашылыққа келтіретін шығыны
№
Жұмыстың түрі
саны
Жұмыстың көлем бірлігі
Жұмыстың жалпы көлемі
Жұмыстың бірлік құны, теңге
Барлығы мың теңге
Жұмыс жүргізудің кал.уақыт
1
Су жібергіш пен су өлшеуіштерді жөндеу
7
-
-
7500
52,5
II-IV
2
Су жібергіштерді жөндеу
19
-
-
3000
57
II-IV
3
Көпір мен өткелдерді жөндеу
2
-
-
4500
9
II-IV
4
Каналдарды тасындылардан тазарту, шк
33,9
200 м3шк
6780
60
2,03
II-IV
5
Каналдарды өсімдіктерден тазарту, шк
33,8
0,4гашк
13,5
7500
253,5
V-IХ
6
Каналдармен қашыртқыларды тазарту (тереңдету), шк
7,4
300 м3шк
2200
90
0,66
II-IV
7
Коллекторлар мен қашыртқыларды өсімдіктерден тазарту, шк
7,4
0,5 гашк
3,7
9000
66,66
II-IХ
8
Бөгеттерді, суағарларды, сужібергіштерді, су өлшегіштерді, скважиналарды т.б. жөндеу
2
-
-
1 тоннага
300
II-IХ
9
Каналдардың жиегіне егілген ағаштарды күтіп-баптау, шк
96
-
-
10 тоннашк
0,96
II-IХ
10
Каналдардағы, құбырлардағы, астаулардағы (лотоктардағы) сүзілуге қарсы қойылған құрылғыларды ұстап тұру, шк
-
-
-
-
--
-
Барлығы:
31,650
689,81
10
Су бөлетін нүктелерден су алады, алынған суды бригадаларға бөліп, береді, бригадалардағы суару жұмысын қадағалайды, суарылған жерлерді есепке алу, мұрабтарды дайындау, суармалы жерлерге өндірістік зерттеулер жүргізіеді және олардың мелиоративтік жағдайын қадағалайды:
-құрылыстардың жөндеу жұмысын, каналдар тізбегін пайдалы әсер коэффициентерін көтеру жұмыстарын, уақытша қарықтарды жырту мен жерді тегістеуге жетекшілік ету; мелиоративтік жүйелерде пайдаланатын құрал-жабдықтарды жұмысқа қалыпты жағдайда ұстап тұру (су бекеттері, скважиналар, су жібергіштер, телефон сымдары ғимараттар, машиналар мен тасымалдаулар);
- жүйелерді жақсарту мен қосымша жабдықтарды ұйымдастыру жұмысы, мелиоративтік жердің жағдайын жақсарту мен пайдалы әсер коэффициентін көтеру, жаңа суару техникасын еңгізу, суды өлшеуді, оны автоматты түрде бөлу және есептеу, тәжірбие участоктерінде өндірістік зерттеулерді жүргізуді ұсынып, тәулік бойы суаруды қамтамсыз етіп, оларды автоматты түрде жүргізудің бағасын беру.
3.Шаруашылық ішіндегі суды пайдалану жоспары.
Су пайдалану жоспары- мемлекеттік құжат суару жүйесінің бөлек звеноларына беретін судың көлемін, ретін, уақытын және де шаруашылықта жүргізілетін суарудың ретін анықтайды. Су пайдалану жоспарын шаруашылықтың мамандары (агроном мен гидротехник) жасайды, ол өндірістік жоспардың бір бөлігі болып есептеледі.
Су пайдалану жоспарын жасағанда судың көлемі мен шығынын, суаратын суданды (жерді) және мурабтардың санын анықтау керек.
Су пайдалану жоспарын жасауға келтірілген құжаттар берілу керек:
1) шаруашылықтың жерді игеру жоспары 1:10000 масштабтан кіші болмау керек, бұл жоспарда суаратын және коллекторлар мен қашыртықылардың тізбегі, массивтің ауыспалы егісінің шекаралары, ауыспалы және суармалы танаптар көрсетілуі керек, шаруашылықтың сыртындағы суару жүйесінен су беретін құрылыстардың орналасуы және шаруашылықтың ішіндегі гидротехникалық құрылыстардың тізбегі:
2) каналдардың су жіберу қабілеті;
3) суармалы жердегі дақылдардың түрлері және олардың осы жерге орналасуы;
4) жасақталған гидромодулдің графигінен алынған дақылдардың суару уақыты (мезгілі) және мөлшері.
5) суармалы жүйелер тізбегінің пайдалы әсер коэффициенті, болмаса топырақтың сүзгіш қасиеті.
Мысал ретінде, ауданы 520 гектарға тең ауыспалы жем-шөп дақылына суды пайдалану жоспары келтірілген.
11
3.1-кесте. Ауыспалы жем-шөп дақылдарының суару режимі, жасақталған гидромодуль графигінің тізімі арқылы
Дақылдар
Үлес-тік салма-ғы, α
Суару саны
Суару мөлшері, м³га
Маусым-дық суару мөлшері, м³га
Суару кезеңі
Суарудың орташа күні
Суару ұзақтығы, күн
Гидромо-дуль, q,лс*га
басы
аяғы
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Бидай
0,333
1
300
3350
19.04
27.04
23.04
8
0.14
2
400
27.04
05.05
01.05
8
0.19
3
500
14.05
22.05
18.05
8
0.24
4
500
27.05
04.06
31.05
8
0.24
5
550
10.06
18.06
14.06
8
0.26
6
550
25.06
03.07
29.06
8
0.26
7
550
03.07
11.07
07.07
8
0.26
Жүгері
0,333
1
300
1700
11.04
19..04
15.04
8
0.14
2
400
10.06
18.06
14.06
8
0.19
3
500
03.07
11.07
07.07
8
0.24
4
500
25.07
02.07
29.07
8
0.24
Арпа
0,333
1
300
2050
19.04
02.04
23.04
8
0.14
2
400
06.05
14.05
10.05
8
0.19
3
400
27.05
04.06
31.05
8
0.19
4
500
19.06
25.06
21.06
8
0.32
5
450
11.07
19.07
15.07
8
0.22
Есепті әр он күн сайын жүргізіледі.
Он күнде суарулатын жердің ауданы дақылдарды суаратын мезгілмен олардың ауданы арқылы анықтайды.
Мұнда:
Wi - он күнде суарулатын жердің ауданы, га
tm - суару ұзақтығы, тәулік
12
ti - есепті он күн ішінде қарастырылып отырған дақылға неше күн су берілді, тәулік.
Он күндіктегі суды тұтынуды осы күндердегі суарылатын жердің ауданын суару мөлшеріне көбейту арқылы анықтайды:
Wi=; мың м3;
Мұнда:
Wi - он күндіктегі суды тұтыну, мың м3;
Мк - дақылдың суару мөлшері, м3га;
1000 - аудармалы коэффициент (мыңға).
Табылған сан (Wi) кестедегі он күн ішінде тұтынылатын судың көлемі деген жолдағы он күндігіне жазылады.
Есеп, қалған дақылдарды суару үшін де жоғарыда айтылған ретпен жүргізіледі.
Табылған сандарды қосу арқылы (жоғарыдан төмен қарай қатардағыларды) барлығын табады.
Тұтынатын су шығынының неттосын төмендегі формуламен анықтайды (лс):
Qht= 1.16 Wg Qht= 1.05 Wg
Осы формулалардың ішіндегі әр он күндіктегі су тұтыну көрсеткіштерін мың текше метрден лс ауыстыру үшін қолданылады. Егерде, үшінші он күндікте таѓы бір күн қосылатын болса, онда екінші формула қолданылады.
Бұл формулалар, суды тәуліктің 24 саѓатында пайдаланѓан жаѓдайда табылѓан, бұл су пайдалану жоспарын жасаѓанда керек.
Су жүйелерінің пайдалы әсер коэффициентін берліген он күндікте төменде келтірілген формула арқылы табуѓа болады.
Мұнда:
rmax - су жүйелерінің ең көп шыѓын кезіндегі пайдалы ғсер коэффициенті, немесе жүйенің есепті пайдалы ғсер коэффициенті;
б - берілген он күндіктегі су шыѓынының ең көп шыѓынѓа қатынасы :1;
Егер,α=0,4 кіші болған жағдайда, есепке α=0,4 тең деп алады.
m-дәреже көрсеткіші, топырақтың су өткізгіш қасиетіне байланысты (m=0,5 суды көп өткізетін топырақтарға, m=0,4 орташа, m=0,3 - аз).
Жүйенің пайдалы әсер коэффициенті гидротехникалық анықтама кітабының (2) 157 бетіндегі 84 кестеде келтірілген (кестеде 10 формуланың нәтижелері келтірілген).
13
Судың есепті шығыны брутто келесі келтірілген формула арқылы табылады.
;
мұнда:
Qht - он күндіктегі су шыѓынының неттосы, лс
rc- ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
"Инженерлі-технологиялық" факультет
"Су шаруашылығы және жерге орналастыру "кафедрасы
"Гидромелиоративтік жүйелерді пайдалану " пәнінен
Тақырыбы:
Орындаған: Рахмет А
Тобы: МРОЗ-14-1
Норма бақылаушы:
Қабылдаған: Олжабаева А.О
Қызылорда,2017 жыл
Жоспар
Кіріспе 2
1. Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері 3
2.Шаруашылықтың ішкі жүйелерін пайдалануды ұйымдастыру 7
3.Шаруашылық ішіндегі суды пайдалану жоспары 11
4.Тасыныдылармен жүргізілетін күрес шаралары 17
5.Каналдар тізбегін тасындылардан тазарту 18
6.Жүйелердегі жөндеу жұмыстары 20
7. Жүйелерді пайдаланудың шығыны 23
8.Жүйелердің техникалық-экономикалық көрсеткіштері 25
Қорытынды: 27
Қолданылған әдебиеттер 28
Кіріспе
Мелиорация-ауылшаруашылығы өндірісін дамыту үшін жерді түбегейді жақсарту. Жүргізілетін жұмыстардың гидромелиоративтік жүйелерді пайдалану деңгейімен анықталады. Жүйелерді пайдалану жұмыстары төрт бағытта жүргізіледі; ауыл шаруашылық дақылдарының жоғары және тиянақты өнім алуға қолайлы жағдайлар жасау, ол үшін жүйелерді су пайдалану жоспарын жасау, жүйелер жұмысын ұзақ уақытқа сенімді түрде қамтамасыз ететін шаралар (жөндеу және қызмет ету), жаңа техникаларға байланысты жүйелерді жаналау я қайта құру, жүйелерді пайдалануды жақсарту және мейлінше жетілдіру үшін ғылыми өндірістік зерттеулер жүргізу, су пайдалану ережесінің және мелиоративтік жер қорының сақталуын бақылау, су қорларын тиімді пайдалануды қамтамасыз ететін және жердің мелиоративтік жағдайын жақсартатын шаралар жасау.
Гидромелиоративтік аймақтарға байланысты бірінен - бірінің көп айырмашылықтары бар. Орталық Азия, Оңтүстік Қазақстан және Закавказияда жүйелі түрде жаппай суару жүргізіледі, бұл аймақта ариалы жүйелер басымдау. Мал жайылымына су беретін суармалы жүйелер де бар. Ресейдің құрғақ аудандары, Украина, Молдовия және солтүстік Қазақстанда суармалы суландыру жүйесі дамыған Ресейдің ылғалы көп аудандары, Украина, Беларустарда және Прибалтикада құрғату және құрғату-суару жүйелері пайдаланылады. Жоғарғы оқу орнының қай аймақта орналасуына байланысты олардың студенттері бір курстық жоба және басқа аймақтағы жүйелерді пайдаланудағы бір жаттығу орындайды.
Курстық жоба мен жаттығу орындау үшін әр студентке берілетін мәліметтер: суармалы жүйелердің егіс жоспары төменде келтірілген масштабтың біреуі M 1:100000, 1:50000, 1:25000\ W=15-50мыңға, шаруашылық бөлімшелерінің егіс жоспар\ M1:10000, 1:5000\, w=1000-2000, жүйелердің негізгі көрсеткіштері, егілетін дақылдардың құрамы, ауданы, өнімділігі, ылғалдылық режимі, топырақтар жер асты сулары техникалық қондырғылар, пайдаланылатын жабдықтар, өзендердің шығындары өтімдері ауа райының жылылығы, жауын - шашын, 10-15 жылға буланудың мөлшері.
Өзен-көлдердегі, суармалы егістіктерге беретін, судың (шығыны) жыл сайын өзгеріп тұрады.
Мелиоративтік жүйелерге керекті суды дұрыстап бөлу үшін жыл сайын өзендердегі судың шығымын анықтап, олардың келетін жылы қанша жерді суаруға мүмкіншілігі бар екенін есептейді.
Өзеннің бойында орналасқан әрбір мелиоративтік жүйеге керекті судың проценттік шығыны бірнеше жылға жасалған жер мен судың теңдігіне байланысты әр он күн сайын белгілейді.
Өзендегі судың көлемін жылдың басында, ақпан-наурыз бен желтоқсан айлары аралығында анықтайды, көпшілік жағдайда орташа жыл бойынша анықталады. Дұрысы, есепті жылды (расчетный год) бір- біріне ұқсайтын 75,50,25% қамтамсыз ететін жылдарға табады.
2
1. Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері:
Бидай мен жүгері дақылдарының суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
Суару тәртібін жобалағанда алдымен дақылдың өсіп өну мерзімінде пайдаланылатын суды тұтынуы анықталады. Содан кейін егіс учаскесінің табиғи ылғалдылығы есептелінеді. Соңында маусымдық және бір суарымда берілетін ылғал мөлшері белгіленеді.
Вегетациялық кезеңінің әр айы үшін дақылдың суды тұтынуының тапшылығы анықталады:
∆Е = Е - (α · Р + ∆W + Wгр), м3га
Айдың орташа ауа ылғалдылығының тапшылығы келесі өрнек арқылы анықталады:
∆а = 100 - а, %
мұнда: ∆а - айдың орташа ауа ылғалдығының тапшылығы, %
а - ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %
Дақылдың суды тұтыну мөлшері төмендегі формула арқылы анықталады:
Е = Еv·кб· ко, м3га
мұнда: Еv - стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, м3га
кб - дақылдың биологиялық коэффициенті;
ко - алқаптың микроклиматтық коэффициенті.
Әр дақылдың биологиялық коэффициенті оның қандай өңірде егілетін жағдайына байланысты анықталады.
Буланудың мәні (Еv) Н.Н.Ивановтың формуласы арқылы табылады:
Еv = ∆а(25+t)255,5, м3га
мұнда: ∆а - айдың орташа ауа ылғалдығының тапшылығы, %
t - айдың орташа ауа ылғалдылығы, оС.
Вегетациялық мерзімдегі жер асты суларын пайдалану мөлшерін (Wгр) келесі формуламен анықтаймыз:
Wгр = Е · gг, м3га
Wгр - вегетациялық мерзімдегі жер асты суларын пайдалану мөлшері, м3га
Е - дақылдың суды тұтыну мөлшері, м3га
gг - дақылдың ыза суды пайдалану коэффициенті, м3га
Топырақтағы бастапқы ылғал қорын (∆W) келесі өрнекпен анықтаймыз:
∆W = 10 · Р · u , м3га
Р - вегетациялық емес мерзімдегі жауын - шашын мөлшері;
Р = Ржыл - Рвег;
u - қысқы - күзгі мерзімдегі жауын - шашынды пайдалану коэффициенті.
3
1.1 - кесте. Арпаның суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
(20.04-15.07)
№
Есептік көрсеткіштері
Айлар
ІV
V
VI
VII
1
1
Ауа температурасы (t), oC
9.7
18.3
23.8
26.6
2
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (а), %
42
39
39
37
3
Ауаның ылғалдылығының тапшылығы (∆а), %
58
61
61
63
4
Жауын - шашын мөлшері (Р),мм
18
17
10
11
5
Температураның қосындысы, ΣtoC
97
664
1378
1777
6
Стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, Еv, м3га
1258
2061
2617
3022
7
Алқаптың микроклиматтық коэффициенті, (кб)
0.85
0.87
0.89
0.90
8
Дақылдың биологиялық коэффициенті (ко)
0.99
0.85
0.8
0.75
9
Дақылдың суды тұтыну мөлшері, (Е) м3га
1059
1524
1863
2040
10
Жер асты суларын пайдалану коэффициенті, (gг),м3га
0.10
0.15
0.20
0.25
11
Жер асты суларын пайдалану мөлшері, (Wгр), м3га
106
229
373
510
12
Белсенді топырақ қабатының тереңдігі(һ), м
0.4
045
0.5
0.6
13
Белсенді топырақ қабатының өсімі (∆һ), м
0.4
0.05
0.05
0.1
14
Топырақтағы ылғал қоры(∆W), м3га
-nереңдік мөлшеріне сәйкес ылғал қоры;
-қабаттың тереңдеуіне байланысты ылғал мөлшерінің қосылуы
207
207
233
26
259
26
311
52
15
Суды тұтынудың тапшылығы (∆Е), м3га:
-әр ай бойынша
-вегетация кезеңінде
-пайыздық мөлшері, %
186
186
9
502
688
25
671
1359
33
659
2018
33
4
1.2 - кесте. Бидайдың суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
(20.04-10.07)
№
Есептік көрсеткіштері
Айлар
IV
V
VI
VII
1
1
Ауа температурасы (t), oC
12,2
19,7
25,5
27,7
2
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (а), %
37
34
34
32
3
Ауаның ылғалдылығының тапшылығы (∆а), %
63
66
66
68
4
Жауын - шашын мөлшері (Р),мм
19
14
6
5
5
Температураның қосындысы, ΣtoC
121
732
1488
1765
6
Стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, Еv, м3га
1562
2376
2997
3403
7
Алқаптың микроклиматтық коэффициенті, (кб)
0,99
0,85
0,8
0,75
8
Дақылдың биологиялық коэффициенті (ко)
0,85
0,87
0,89
0,9
9
Дақылдың суды тұтыну мөлшері, (Е) м3га
1314
1757
2134
2297
10
Жер асты суларын пайдалану коэффициенті, (gг),м3га
0,05
0,07
0,09
0,10
11
Жер асты суларын пайдалану мөлшері, (Wгр), м3га
78
166
270
340
12
Белсенді топырақ қабатының тереңдігі(һ), м
0,40
0,45
0,50
0,6
13
Белсенді топырақ қабатының өсімі (∆һ), м
0,40
0,05
0,05
0,10
14
Топырақтағы ылғал қоры(∆W), м3га
-nереңдік мөлшеріне сәйкес ылғал қоры;
-қабаттың тереңдеуіне байланысты ылғал мөлшерінің қосылуы
241
241
271
30
301
30
361
60
15
Суды тұтынудың тапшылығы (∆Е), м3га:
-әр ай бойынша
-вегетация кезеңінде
-пайыздық мөлшері, %
555
555
15
880
1435
24
1123
2558
30
1156
3714
31
5
1.2 - кесте. Жүгерінің суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.
(15.05-20.07)
№
Есептік көрсеткіштері
Айлар
IV
V
VI
VII
VIII
1
2
3
4
5
6
1
Ауа температурасы (t), oC
13,6
20
25,2
27,8
25,1
2
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (а), %
57
34
34
32
33
3
Ауаның ылғалдылығының тапшылығы (∆а), %
63
66
66
68
67
4
Жауын - шашын мөлшері (Р),мм
20
16
6
4
3
5
Температураның қосындысы, ΣtoC
252
620
756
834
377
6
Стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, Еv, м3га
1605
2408
2997
3416
3030
7
Алқаптың микроклиматтық коэффициенті, (кб)
0,99
0,85
0,8
0,75
0,75
8
Дақылдың биологиялық коэффициенті (ко)
0,8
0,81
0,8
0,82
0,84
0,859
Дақылдың суды тұтыну мөлшері, (Е) м3га
1272
1410
1966
1152
1932
10
Жер асты суларын пайдалану коэффициенті, (gг),м3га
0,40
0,35
0,3
0,28
0,25
11
Жер асты суларын пайдалану мөлшері, (Wгр), м3га
509
494
590
603
483
12
Белсенді топырақ қабатының тереңдігі(һ), м
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
13
Белсенді топырақ қабатының өсімі (∆һ), м
0,4
0,1
0,1
0,1
0,1
14
Топырақтағы ылғал қоры(∆W), м3га
-nереңдік мөлшеріне сәйкес ылғал қоры;
-қабаттың тереңдеуіне байланысты ылғал мөлшерінің қосылуы
255
255
316
61
382
66
446
64
510
64
15
Суды тұтынудың тапшылығы (∆Е), м3га:
-әр ай бойынша
-вегетация кезеңінде
-пайыздық мөлшері, %
18
18
1
110
128
6
504
632
30
613
1245
36
499
1694
27
6
2.Шаруашылықтың ішкі жүйелерін пайдалануды ұйымдастыру
Шаруашылықтың ішкі қызметін пайдалануды төмендегі есеп бойынша ұйымдастырылады: әр 1000-1500 га тең суармалы жерге бір инженер-гидротехник, екі техник-гидротехник және суды бақылаушылардың төртеуі (объезчики). Суармалы жер көлемі 540 га тең кеңшардың бөлімшесіндегі су жүйесінің қызметін айлық жалақысы 700 теңге, жылдығы 8400 теңге тұратын бригада құрылды.
Суаруға байланысты жұмыстар (көктемгі жер тегістеу, уақытша қарықтардың тізбегін, жүйектер мен жолақтарды жырту, суару), ауыл шаруашылығының шығынын анықтайтын бөлімде қарастырылған. Бір рет суаруға кететін шығынның мөлшері 10-12 теңгега жүйелерді жақсы жағдайда ұстап тұру және пайдалану, құрылыстарды жөндеу және каналдарды тазартуды жыл сайын жүргізеді. Жөндеу және каналдарды тазарту кезінде істелетін жұмыстардың көлемі өте көп мөлшерде болған кезде жұмысты, шаруашылықтармен жасалған келісім шарт бойынша жылжымалы механикаландырылған колонна (ПМК) немесе жөндеу бригадалары жүргізеді.
Жүйелерді пайдалану үшін жасалған жұмыстың құрамы мен олардың шаруашылыққа келтірілген шығыны.
Жөндеу жұмыстарының шығынын бір гектарға шаққанда:
Ста=19800540=36.6тг тұрады
Шаруашылықта жүйені пайдалануға кеткен шығындар төмендегілерден құрылады:
мелиоративтік жүйені пайдалануға керекті штатты ұстау үшін 8400 теңге;
құрылғыларды жөндеу және жұмысқа жарамды күйінде ұстап тұру 11400 теңге.
Барлығы: 19800 теңге
7
2.1-Кесте. Кеңшардағы 1 бөлімше шаруашылығының суару жүйелерінің құрамы.
№
Көрсеткіштер
барлығы
Құны, мың теңге
Үлесті көрсеткіш
Ауыспалы егіс
бірлік
барлығы
өлшем бірлігі
саны
1
Суармалы ауданы, га
540
540
га
2
Суаратын каналдар:
Шаруашылық каналдары, км
14,2
14,2
1050
14910
мга
26,29
Су жібергіш, су - өлшегіштер
7
7
танаптардағы каналдар, км
75
75
750
56250
мга
138,89
Су жібергіштер
19
19
-
-
-
-
Қарықтар, км
63,6
63,6
345
21942
мга
117,8
Су жібергіштер
19
19
-
-
1000 га
-
3
Коллекторлармен қашыртқылар, км
42,9
42,9
225
9652
мга
74,9
4
Каналдар жиегіндегі жолдар, км
74,4
74,4
150
11,160
мга
137,78
5
Көпірлер мен өткелдер
2
2
225
450
3,8
6
Суаратын техникалар
Фрегат
7
Машиналардың саны
3
3
750
2250
5,77
8
Су өлшегіштер (су өлшейтін бекеттер)
6
6
150
900
1000 га
11,54
9
Скважиналар
2
2
75
150
3,85
10
Телефон сымдары, км
8
8
75
600
Км 1000га
15,38
11
Канал жиегіндегі отырғызылған ағаш, км
9,3
9,3
90
837
Км 1000 га
17,88
12
Пайдалану ғимараттары, м2
-
105
22,5
2362
мга
202
13
Машиналармен тасымалдар, мың.теңге
-
-
-
-
Тен-га
-
Барлығы:
11062
Теңгега
753
Жүйелерді пайдалануға кеткен шығынның есебі бір гектарға шаққанда :
19800540=36.6теңгені құрастырады
8
Шаруашылықта мелиоративтік жүйелерді пайдалануға керекті қызметкерлер келесі жұмыстарды атқарады: - шаруашылықтың ішінде суды пайдалану жоспарын жасайды.
9
2.2-кесте. Жүйелерді пайдалану үшін жасалған жұмыстардың шаруашылыққа келтіретін шығыны
№
Жұмыстың түрі
саны
Жұмыстың көлем бірлігі
Жұмыстың жалпы көлемі
Жұмыстың бірлік құны, теңге
Барлығы мың теңге
Жұмыс жүргізудің кал.уақыт
1
Су жібергіш пен су өлшеуіштерді жөндеу
7
-
-
7500
52,5
II-IV
2
Су жібергіштерді жөндеу
19
-
-
3000
57
II-IV
3
Көпір мен өткелдерді жөндеу
2
-
-
4500
9
II-IV
4
Каналдарды тасындылардан тазарту, шк
33,9
200 м3шк
6780
60
2,03
II-IV
5
Каналдарды өсімдіктерден тазарту, шк
33,8
0,4гашк
13,5
7500
253,5
V-IХ
6
Каналдармен қашыртқыларды тазарту (тереңдету), шк
7,4
300 м3шк
2200
90
0,66
II-IV
7
Коллекторлар мен қашыртқыларды өсімдіктерден тазарту, шк
7,4
0,5 гашк
3,7
9000
66,66
II-IХ
8
Бөгеттерді, суағарларды, сужібергіштерді, су өлшегіштерді, скважиналарды т.б. жөндеу
2
-
-
1 тоннага
300
II-IХ
9
Каналдардың жиегіне егілген ағаштарды күтіп-баптау, шк
96
-
-
10 тоннашк
0,96
II-IХ
10
Каналдардағы, құбырлардағы, астаулардағы (лотоктардағы) сүзілуге қарсы қойылған құрылғыларды ұстап тұру, шк
-
-
-
-
--
-
Барлығы:
31,650
689,81
10
Су бөлетін нүктелерден су алады, алынған суды бригадаларға бөліп, береді, бригадалардағы суару жұмысын қадағалайды, суарылған жерлерді есепке алу, мұрабтарды дайындау, суармалы жерлерге өндірістік зерттеулер жүргізіеді және олардың мелиоративтік жағдайын қадағалайды:
-құрылыстардың жөндеу жұмысын, каналдар тізбегін пайдалы әсер коэффициентерін көтеру жұмыстарын, уақытша қарықтарды жырту мен жерді тегістеуге жетекшілік ету; мелиоративтік жүйелерде пайдаланатын құрал-жабдықтарды жұмысқа қалыпты жағдайда ұстап тұру (су бекеттері, скважиналар, су жібергіштер, телефон сымдары ғимараттар, машиналар мен тасымалдаулар);
- жүйелерді жақсарту мен қосымша жабдықтарды ұйымдастыру жұмысы, мелиоративтік жердің жағдайын жақсарту мен пайдалы әсер коэффициентін көтеру, жаңа суару техникасын еңгізу, суды өлшеуді, оны автоматты түрде бөлу және есептеу, тәжірбие участоктерінде өндірістік зерттеулерді жүргізуді ұсынып, тәулік бойы суаруды қамтамсыз етіп, оларды автоматты түрде жүргізудің бағасын беру.
3.Шаруашылық ішіндегі суды пайдалану жоспары.
Су пайдалану жоспары- мемлекеттік құжат суару жүйесінің бөлек звеноларына беретін судың көлемін, ретін, уақытын және де шаруашылықта жүргізілетін суарудың ретін анықтайды. Су пайдалану жоспарын шаруашылықтың мамандары (агроном мен гидротехник) жасайды, ол өндірістік жоспардың бір бөлігі болып есептеледі.
Су пайдалану жоспарын жасағанда судың көлемі мен шығынын, суаратын суданды (жерді) және мурабтардың санын анықтау керек.
Су пайдалану жоспарын жасауға келтірілген құжаттар берілу керек:
1) шаруашылықтың жерді игеру жоспары 1:10000 масштабтан кіші болмау керек, бұл жоспарда суаратын және коллекторлар мен қашыртықылардың тізбегі, массивтің ауыспалы егісінің шекаралары, ауыспалы және суармалы танаптар көрсетілуі керек, шаруашылықтың сыртындағы суару жүйесінен су беретін құрылыстардың орналасуы және шаруашылықтың ішіндегі гидротехникалық құрылыстардың тізбегі:
2) каналдардың су жіберу қабілеті;
3) суармалы жердегі дақылдардың түрлері және олардың осы жерге орналасуы;
4) жасақталған гидромодулдің графигінен алынған дақылдардың суару уақыты (мезгілі) және мөлшері.
5) суармалы жүйелер тізбегінің пайдалы әсер коэффициенті, болмаса топырақтың сүзгіш қасиеті.
Мысал ретінде, ауданы 520 гектарға тең ауыспалы жем-шөп дақылына суды пайдалану жоспары келтірілген.
11
3.1-кесте. Ауыспалы жем-шөп дақылдарының суару режимі, жасақталған гидромодуль графигінің тізімі арқылы
Дақылдар
Үлес-тік салма-ғы, α
Суару саны
Суару мөлшері, м³га
Маусым-дық суару мөлшері, м³га
Суару кезеңі
Суарудың орташа күні
Суару ұзақтығы, күн
Гидромо-дуль, q,лс*га
басы
аяғы
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Бидай
0,333
1
300
3350
19.04
27.04
23.04
8
0.14
2
400
27.04
05.05
01.05
8
0.19
3
500
14.05
22.05
18.05
8
0.24
4
500
27.05
04.06
31.05
8
0.24
5
550
10.06
18.06
14.06
8
0.26
6
550
25.06
03.07
29.06
8
0.26
7
550
03.07
11.07
07.07
8
0.26
Жүгері
0,333
1
300
1700
11.04
19..04
15.04
8
0.14
2
400
10.06
18.06
14.06
8
0.19
3
500
03.07
11.07
07.07
8
0.24
4
500
25.07
02.07
29.07
8
0.24
Арпа
0,333
1
300
2050
19.04
02.04
23.04
8
0.14
2
400
06.05
14.05
10.05
8
0.19
3
400
27.05
04.06
31.05
8
0.19
4
500
19.06
25.06
21.06
8
0.32
5
450
11.07
19.07
15.07
8
0.22
Есепті әр он күн сайын жүргізіледі.
Он күнде суарулатын жердің ауданы дақылдарды суаратын мезгілмен олардың ауданы арқылы анықтайды.
Мұнда:
Wi - он күнде суарулатын жердің ауданы, га
tm - суару ұзақтығы, тәулік
12
ti - есепті он күн ішінде қарастырылып отырған дақылға неше күн су берілді, тәулік.
Он күндіктегі суды тұтынуды осы күндердегі суарылатын жердің ауданын суару мөлшеріне көбейту арқылы анықтайды:
Wi=; мың м3;
Мұнда:
Wi - он күндіктегі суды тұтыну, мың м3;
Мк - дақылдың суару мөлшері, м3га;
1000 - аудармалы коэффициент (мыңға).
Табылған сан (Wi) кестедегі он күн ішінде тұтынылатын судың көлемі деген жолдағы он күндігіне жазылады.
Есеп, қалған дақылдарды суару үшін де жоғарыда айтылған ретпен жүргізіледі.
Табылған сандарды қосу арқылы (жоғарыдан төмен қарай қатардағыларды) барлығын табады.
Тұтынатын су шығынының неттосын төмендегі формуламен анықтайды (лс):
Qht= 1.16 Wg Qht= 1.05 Wg
Осы формулалардың ішіндегі әр он күндіктегі су тұтыну көрсеткіштерін мың текше метрден лс ауыстыру үшін қолданылады. Егерде, үшінші он күндікте таѓы бір күн қосылатын болса, онда екінші формула қолданылады.
Бұл формулалар, суды тәуліктің 24 саѓатында пайдаланѓан жаѓдайда табылѓан, бұл су пайдалану жоспарын жасаѓанда керек.
Су жүйелерінің пайдалы әсер коэффициентін берліген он күндікте төменде келтірілген формула арқылы табуѓа болады.
Мұнда:
rmax - су жүйелерінің ең көп шыѓын кезіндегі пайдалы ғсер коэффициенті, немесе жүйенің есепті пайдалы ғсер коэффициенті;
б - берілген он күндіктегі су шыѓынының ең көп шыѓынѓа қатынасы :1;
Егер,α=0,4 кіші болған жағдайда, есепке α=0,4 тең деп алады.
m-дәреже көрсеткіші, топырақтың су өткізгіш қасиетіне байланысты (m=0,5 суды көп өткізетін топырақтарға, m=0,4 орташа, m=0,3 - аз).
Жүйенің пайдалы әсер коэффициенті гидротехникалық анықтама кітабының (2) 157 бетіндегі 84 кестеде келтірілген (кестеде 10 формуланың нәтижелері келтірілген).
13
Судың есепті шығыны брутто келесі келтірілген формула арқылы табылады.
;
мұнда:
Qht - он күндіктегі су шыѓынының неттосы, лс
rc- ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz