Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

“Инженерлі-технологиялық” факультет

“Су шаруашылығы және жерге орналастыру “кафедрасы

“Гидромелиоративтік жүйелерді пайдалану “ пәнінен

Тақырыбы:

Орындаған: Рахмет А

Тобы: МРОЗ-14-1

Норма бақылаушы:

Қабылдаған: Олжабаева А. О

Қызылорда, 2017 жыл

Жоспар

Кіріспе 2

1. Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері 3

2. Шаруашылықтың ішкі жүйелерін пайдалануды ұйымдастыру 7

3. Шаруашылық ішіндегі суды пайдалану жоспары 11

4. Тасыныдылармен жүргізілетін күрес шаралары 17

5. Каналдар тізбегін тасындылардан тазарту 18

6 . Жүйелердегі жөндеу жұмыстары 20

7. Жүйелерді пайдаланудың шығыны 23

8. Жүйелердің техникалық-экономикалық көрсеткіштері 25

Қорытынды: 27

Қолданылған әдебиеттер 28

Кіріспе

Мелиорация-ауылшаруашылығы өндірісін дамыту үшін жерді түбегейді жақсарту. Жүргізілетін жұмыстардың гидромелиоративтік жүйелерді пайдалану деңгейімен анықталады. Жүйелерді пайдалану жұмыстары төрт бағытта жүргізіледі; ауыл шаруашылық дақылдарының жоғары және тиянақты өнім алуға қолайлы жағдайлар жасау, ол үшін жүйелерді су пайдалану жоспарын жасау, жүйелер жұмысын ұзақ уақытқа сенімді түрде қамтамасыз ететін шаралар (жөндеу және қызмет ету), жаңа техникаларға байланысты жүйелерді жаналау я қайта құру, жүйелерді пайдалануды жақсарту және мейлінше жетілдіру үшін ғылыми өндірістік зерттеулер жүргізу, су пайдалану ережесінің және мелиоративтік жер қорының сақталуын бақылау, су қорларын тиімді пайдалануды қамтамасыз ететін және жердің мелиоративтік жағдайын жақсартатын шаралар жасау.

Гидромелиоративтік аймақтарға байланысты бірінен -бірінің көп айырмашылықтары бар. Орталық Азия, Оңтүстік Қазақстан және Закавказияда жүйелі түрде жаппай суару жүргізіледі, бұл аймақта ариалы жүйелер басымдау. Мал жайылымына су беретін суармалы жүйелер де бар. Ресейдің құрғақ аудандары, Украина, Молдовия және солтүстік Қазақстанда суармалы суландыру жүйесі дамыған Ресейдің ылғалы көп аудандары, Украина, Беларустарда және Прибалтикада құрғату және құрғату-суару жүйелері пайдаланылады. Жоғарғы оқу орнының қай аймақта орналасуына байланысты олардың студенттері бір курстық жоба және басқа аймақтағы жүйелерді пайдаланудағы бір жаттығу орындайды.

Курстық жоба мен жаттығу орындау үшін әр студентке берілетін мәліметтер: суармалы жүйелердің егіс жоспары төменде келтірілген масштабтың біреуі / M 1:1, 1:5, 1:25000\ W=15-50мыңға, шаруашылық бөлімшелерінің егіс жоспар\ M1:1, 1:5000\, w=1000-2000, жүйелердің негізгі көрсеткіштері, егілетін дақылдардың құрамы, ауданы, өнімділігі, ылғалдылық режимі, топырақтар жер асты сулары техникалық қондырғылар, пайдаланылатын жабдықтар, өзендердің шығындары /өтімдері/ ауа райының жылылығы, жауын -шашын, 10-15 жылға буланудың мөлшері.

Өзен-көлдердегі, суармалы егістіктерге беретін, судың (шығыны) жыл сайын өзгеріп тұрады.

Мелиоративтік жүйелерге керекті суды дұрыстап бөлу үшін жыл сайын өзендердегі судың шығымын анықтап, олардың келетін жылы қанша жерді суаруға мүмкіншілігі бар екенін есептейді.

Өзеннің бойында орналасқан әрбір мелиоративтік жүйеге керекті судың проценттік шығыны бірнеше жылға жасалған жер мен судың теңдігіне байланысты әр он күн сайын белгілейді.

Өзендегі судың көлемін жылдың басында, ақпан-наурыз бен желтоқсан айлары аралығында анықтайды, көпшілік жағдайда орташа жыл бойынша анықталады. Дұрысы, есепті жылды (расчетный год) бір- біріне ұқсайтын 75, 50, 25% қамтамсыз ететін жылдарға табады.

2

1. Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимдері:

Бидай мен жүгері дақылдарының суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.

Суару тәртібін жобалағанда алдымен дақылдың өсіп өну мерзімінде пайдаланылатын суды тұтынуы анықталады. Содан кейін егіс учаскесінің табиғи ылғалдылығы есептелінеді. Соңында маусымдық және бір суарымда берілетін ылғал мөлшері белгіленеді.

Вегетациялық кезеңінің әр айы үшін дақылдың суды тұтынуының тапшылығы анықталады:

∆Е = Е - (α · Р + ∆W + W _гр ), м ³ /га

Айдың орташа ауа ылғалдылығының тапшылығы келесі өрнек арқылы анықталады:

∆ а = 100 - а, %

мұнда: ∆ а - айдың орташа ауа ылғалдығының тапшылығы, %

а - ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %

Дақылдың суды тұтыну мөлшері төмендегі формула арқылы анықталады:

Е = Е _v · к _б · к _о , м ³ /га

мұнда: Е _v - стандартты дақылдың ең жоғарғы булануы, м ³ /га

к _б - дақылдың биологиялық коэффициенті;

к _о - алқаптың микроклиматтық коэффициенті.

Әр дақылдың биологиялық коэффициенті оның қандай өңірде егілетін жағдайына байланысты анықталады.

Буланудың мәні (Е _v ) Н. Н. Ивановтың формуласы арқылы табылады:

Е _v = $\frac{{\mathrm{\Delta}а(25 + t) }^{2}}{55, 5}$ , м ³ /га

мұнда: ∆ а - айдың орташа ауа ылғалдығының тапшылығы, %

t - айдың орташа ауа ылғалдылығы, ^о С.

Вегетациялық мерзімдегі жер асты суларын пайдалану мөлшерін (W _гр ) келесі формуламен анықтаймыз:

W _гр = Е · g _г , м ³ /га

W _гр - вегетациялық мерзімдегі жер асты суларын пайдалану мөлшері, м ³ /га

Е - дақылдың суды тұтыну мөлшері, м ³ /га

g _г - дақылдың ыза суды пайдалану коэффициенті, м ³ /га

Топырақтағы бастапқы ылғал қорын (∆W) келесі өрнекпен анықтаймыз:

∆W = 10 · Р · µ , м ³ /га

Р - вегетациялық емес мерзімдегі жауын - шашын мөлшері;

Р = Р _жыл - Р _вег ;

µ - қысқы - күзгі мерзімдегі жауын - шашынды пайдалану коэффициенті.

3

1. 1- кесте. Арпаның суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.

(20. 04-15. 07)

4

1. 2- кесте. Бидайдың суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.

(20. 04-10. 07)

5

1. 2- кесте. Жүгерінің суару режимін биоклиматтық әдіспен есептеу.

(15. 05-20. 07)

6

2. Шаруашылықтың ішкі жүйелерін пайдалануды ұйымдастыру

Шаруашылықтың ішкі қызметін пайдалануды төмендегі есеп бойынша ұйымдастырылады: әр 1000-1500 га тең суармалы жерге бір инженер-гидротехник, екі техник-гидротехник және суды бақылаушылардың төртеуі (объезчики) . Суармалы жер көлемі 540 га тең кеңшардың бөлімшесіндегі су жүйесінің қызметін айлық жалақысы 700 теңге, жылдығы 8400 теңге тұратын бригада құрылды.

Суаруға байланысты жұмыстар (көктемгі жер тегістеу, уақытша қарықтардың тізбегін, жүйектер мен жолақтарды жырту, суару), ауыл шаруашылығының шығынын анықтайтын бөлімде қарастырылған. Бір рет суаруға кететін шығынның мөлшері 10-12 теңге/га жүйелерді жақсы жағдайда ұстап тұру және пайдалану, құрылыстарды жөндеу және каналдарды тазартуды жыл сайын жүргізеді. Жөндеу және каналдарды тазарту кезінде істелетін жұмыстардың көлемі өте көп мөлшерде болған кезде жұмысты, шаруашылықтармен жасалған келісім шарт бойынша жылжымалы механикаландырылған колонна (ПМК) немесе жөндеу бригадалары жүргізеді.

Жүйелерді пайдалану үшін жасалған жұмыстың құрамы мен олардың шаруашылыққа келтірілген шығыны.

Жөндеу жұмыстарының шығынын бір гектарға шаққанда:

Ста=19800/540=36. 6тг тұрады

Шаруашылықта жүйені пайдалануға кеткен шығындар төмендегілерден құрылады:

• мелиоративтік жүйені пайдалануға керекті штатты ұстау үшін 8400 теңге;
• құрылғыларды жөндеу және жұмысқа жарамды күйінде ұстап тұру11400теңге.

Барлығы: 19800 теңге

7

2. 1-Кесте. Кеңшардағы 1 бөлімше шаруашылығының суару жүйелерінің құрамы.

Жүйелерді пайдалануға кеткен шығынның есебі бір гектарға шаққанда :

19800/540=36. 6теңгені құрастырады

8

Шаруашылықта мелиоративтік жүйелерді пайдалануға керекті қызметкерлер келесі жұмыстарды атқарады: - шаруашылықтың ішінде суды пайдалану жоспарын жасайды.

9

2. 2-кесте. Жүйелерді пайдалану үшін жасалған жұмыстардың шаруашылыққа келтіретін шығыны

10

Су бөлетін нүктелерден су алады, алынған суды бригадаларға бөліп, береді, бригадалардағы суару жұмысын қадағалайды, суарылған жерлерді есепке алу, мұрабтарды дайындау, суармалы жерлерге өндірістік зерттеулер жүргізіеді және олардың мелиоративтік жағдайын қадағалайды:

-құрылыстардың жөндеу жұмысын, каналдар тізбегін пайдалы әсер коэффициентерін көтеру жұмыстарын, уақытша қарықтарды жырту мен жерді тегістеуге жетекшілік ету; мелиоративтік жүйелерде пайдаланатын құрал-жабдықтарды жұмысқа қалыпты жағдайда ұстап тұру (су бекеттері, скважиналар, су жібергіштер, телефон сымдары ғимараттар, машиналар мен тасымалдаулар) ;

- жүйелерді жақсарту мен қосымша жабдықтарды ұйымдастыру жұмысы, мелиоративтік жердің жағдайын жақсарту мен пайдалы әсер коэффициентін көтеру, жаңа суару техникасын еңгізу, суды өлшеуді, оны автоматты түрде бөлу және есептеу, тәжірбие участоктерінде өндірістік зерттеулерді жүргізуді ұсынып, тәулік бойы суаруды қамтамсыз етіп, оларды автоматты түрде жүргізудің бағасын беру.

3. Шаруашылық ішіндегі суды пайдалану жоспары.

Су пайдалану жоспары- мемлекеттік құжат суару жүйесінің бөлек звеноларына беретін судың көлемін, ретін, уақытын және де шаруашылықта жүргізілетін суарудың ретін анықтайды. Су пайдалану жоспарын шаруашылықтың мамандары (агроном мен гидротехник) жасайды, ол өндірістік жоспардың бір бөлігі болып есептеледі.

Су пайдалану жоспарын жасағанда судың көлемі мен шығынын, суаратын суданды (жерді) және мурабтардың санын анықтау керек.

Су пайдалану жоспарын жасауға келтірілген құжаттар берілу керек:

1. шаруашылықтың жерді игеру жоспары 1:1 масштабтан кіші болмау керек, бұл жоспарда суаратын және коллекторлар мен қашыртықылардың тізбегі, массивтің ауыспалы егісінің шекаралары, ауыспалы және суармалы танаптар көрсетілуі керек, шаруашылықтың сыртындағы суару жүйесінен су беретін құрылыстардың орналасуы және шаруашылықтың ішіндегі гидротехникалық құрылыстардың тізбегі:
2. каналдардың су жіберу қабілеті;
3. суармалы жердегі дақылдардың түрлері және олардың осы жерге орналасуы;
4. жасақталған гидромодулдің графигінен алынған дақылдардың суару уақыты (мезгілі) және мөлшері.
5. суармалы жүйелер тізбегінің пайдалы әсер коэффициенті, болмаса топырақтың сүзгіш қасиеті.

Мысал ретінде, ауданы 520 гектарға тең ауыспалы жем-шөп дақылына суды пайдалану жоспары келтірілген.

11

3. 1-кесте. Ауыспалы жем-шөп дақылдарының суару режимі, жасақталған гидромодуль графигінің тізімі арқылы

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс