ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНДЕГІ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОШТАНЫ ПРАКТИКАДА ҚОЛДАНУДЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ МАТЕМАТИКА КАФЕДРАСЫ
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНДЕГІ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОШТАНЫ ПРАКТИКАДА ҚОЛДАНУДЫ
ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
Қорғауға жіберілді Дипломдық
жұмыс жетекшісі:
“____”________2009ж. информатика және
қолданбалы
Информатика және қолданбалы математика кафедрасының
математика кафедрасының аға оқытушысы
Бостанов Б.Ғ.
меңгерушісі п.ғ.д,профессор,
Бидайбеков Е.Ы. _________ Орындаған:
050111информатика
мамандығының 4-курс студенті
Қасқырбаева А.
Алматы 2009ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1−тарау.Компьютерлік желілер, электрондық пошталар және оларды
ұйымдастру
1.1.Жергілікті желі және желілердің
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2.Интернеттегі электрондық пошталар және оларды
ұйымдастырылуы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 53
2−тарау. Интернет желісіндегі электрондық поштаны практикада қолдануды
оқытудың әдістемесі.
2.1.Интернеттегі электрондық пошталарды оқытудың маңызы және
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
2.2. Мектеп информатикасындағы интернет және электорондық поштаны
оқытудың әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 69
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .74
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
Қосымша 1. Интернет желісіндегі электрондық пошталарды оқыту
электрондық оқыту құралына
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 76
Қосымша 2. Бағдарлама
листингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 79
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қоғамды ақпараттандыру жауапкершілік
сезімі мол, терең білімді, жаңа қоғамды жасаушылар санының арта түсуін
талап етеді. Ақпараттандыруда білім беру жүйесі және онымен байланысты
адамзат әрекеттерінің түрлері де бірге қалыптасады, нақтырақ айтқанда, ол
жаңа ақпараттық технологияның әсерімен маңызды өзгерістерді басынан өткере
отырып, оларға ықпал етеді.
Осы орайда Қазақстан Республикасының Президенті 2007 жылдың 28
ақпанындағы Қазақстан халқына Жолдауында Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік
деңгейде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізу, оқытудың, әр
оқушының білімі мен қабілет деңгейінің тиімділігін бағалаудың біртұтас
жүйесін жасау керектігін және он-лайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамыту
қажет екендігін атап айтты.
Бұл қажеттілікті қанағаттандыру үшін қоғамды ақпараттандыруға
байланысты жүріп жатқан әлеуметтік – экономикалық, ғылыми – техникалық
өзгерістер жалпы білім беру жүйесін жетілдірудің жүзеге асыруын талап
етеді. Білім беруді ақпараттандыру жүйесінде ақпараттық технологияларды,
әсіресе, телекоммуникациялық технологияларды пайдалану ерекше орын алады.
Білім беруді ақпараттандырудың әсерінен оқытудың мақсаты мен
мазмұнының жаңа бағыттары пайда болады:
-Барлық білім деңгейіндегі оқу пәндерінің мазмұнына әсер ететін
ақпараттандыру құралдарының кеңінен қолданылуы;
-информатика айналасында оқышылардың дайындығын қамтамасыз ететін оқу
пәндерінің болуы;
-жаңа ақпараттық қоғам мүшесін дайындауға бағытталған
ақпараттандырудың оқытудың мақсатына әсер етуі.
-білім беру саласында электрондық поштаны оқыту әдіс – тәсілдерін
кеңінен пайдалану.
Ал, бұл бағыттардың іске асуына мектептегі информатика курсының
маңызы зор. 60-70 жылдары мектепте енгізілген бағдарламалау мен ЭЕМ
негіздерінің алғашқы қадамы А.А.Кузнецов, В.М.Монахов, В.С.Леднев,
Я.А.Ваграменко, С,И Шварцбург және тағы да басқа ғалымдар есімдерімен
байланысты. 1985 жылы елімізде жалпы орта білім беретін мектептердің оқу
жоспарына Информатика және есептеу техникасы негіздері деген жаңа пән
енгізілді. Осыған орай арнайы әдістемелік және бағдарламалық қамтамасыз ету
талап етіледі А.П.Ершов, А.А.Кузнецов, В.М.Монахов, А.Ю.Уваров, И.В.Роберт
тәрізді ғалымдардың еңбектерінде баяндалады. Бұл еңбектерді мектептегі
білім беру жүйесін ақпараттандырудың алғашқы кезеңі деп қарастыруға болады.
Соңғы жылдары әрбір тәуелсіз мемлекетті білім беру жүйесін
ақпараттандыру жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Осыған орай елімізде
информатиканың оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша негізгі жетістіктер
Е.Ы.Бидайбков, Е.Ө,Медеуов, Ж.А.Қараев, С.К.Қариев, Т.О.Балықбаев,
Қ.С.Әбдиев, С.Т.Мұханбетжанова, Г.З.Халықова, Т.Х.Хакимова және т.б
көптеген ғалымдардың еңбектерімен тығыз байланысты. Бұл ғалымардың
жұмыстары негізінде мектептегі информатика пәнін оқытудың әдістемелік
жүйеісі жасалды. Сонымен қатар, компьютерді мектепке енгізуге байланысты
туындайтын мәселелерді кешенді шешудің жолдары іздестірілді. Жалпы жоғарыда
келтірілген еңбектер елімізде информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі
бойынша біршама жұмыстардың атқаралып отырғандығын көрсетеді.
Орта мектептің оқыту жүйесінің жаңаруы мен базалақ білім беру
мазмұны құрылымның өзгеруіне байланысты информатика курсын негізгі
мектептердің 7-9- сыныптарында және 10-11- сыныптарында мамандыққа баулу
курстары жаратылыстану, гуманитарлақ бағыттары бойынша оқытылып жатқандығы
бәрімізге белгілі . Білім беру мазмұнындағы қазіргі мектеп информатикасы
біртұтас оқу пәні ретінде білімнің, ғылымның қазіргі кезеңіне сәйкес
елетін жаңалықтарын қамтиды. Сонымен қатар, информатика пәні оқушыларды
жалпы біліммен қаруландырумен ғана шектелмей, олардың ақпаратық мәдениетін,
дүниетанымдық көзқарасын қалыптастырады. Осыған байланысты Қазақстан
Республикасының информатика пәні бойынша білім берудің мемлекеттік
стандарты енгізілгелі белгілі. Аталған стандарт телекоммуникация
мүмкіндіктері мазмұндық желісін оқытуда информатиканың білімдік негізін
құрай отырып , оқушылардың дүниетанымдық көзқарасын технологиялардың
мүмкіндіктері мен оларды нақты оқу үдерісінде пайдалану әдістемесі әлі де
бір жүйеге түспей, бір-бірімен байланысы жоқ жекелеген ұсыныстар деңгейінде
қалыптасып отыр. Орта мектептің информатика курсындағы электрондық поштаны
оқытудың мүмкіндіктері әлі күнге дейін толық ашылмағандығын байқаймыз.
Сондай мүмкіндіктердің бірі - дүниетанымдық көзқарасты қалыптастыруға
қойылатын талаптарды, принциптерді қанағаттандыру болып табылады. Осы
орайда оқушылардың дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру тұрғысынан орта
мектептегі информатиканың базалық курсындағы электронды поштаны оқытудың
әдістемесін жетілдіру көкейтесті мәселесі болып алдыңғы кезекке шығады.
Осы орайда, қазіргі қоғам дамуында оқушыларды стандарт талабына сай
электрондық поштаны оқыту әдістемесінің жете зерттелмеуі қарама-қайшылық
туғызады. Ал, оқушыларға сапалы білім беруде стандарт талаптарын
қанағаттандыратындай етіп дайындау, сондай-ақ оқушылардың дүниетанымдық
көзқарасын қалыптастыру тұрғысынан электрондық поштаны пайдалану зерттеу
жұмысының мәселесіболып табылады.
Осыдан жоғарыда келтірілген мәселенің шешу жолын табу, қиындықтар мен
қайшылықтарды жою Интернет желісіндегі электрондық поштаны қолдануды
оқытудың әдістемесі тақырыбын таңдап алуға негіз болды.
Түлектік жұмыс мақсаты – жалпы білім беретін мектептің информатика
пәнінің негізгі курсының интернетжелісіндегі электрондық поштаны оқытуды
жетілдіру және электронды оқу құралын ұсыну
Түлектік жұмыс міндеті – оқушыларға , студенттерге және жалпы
пайдаланушыларға интернет технологиясының электрондық пошталар жүйесі курсы
бойынша әдістемелік құрал жасап көрсету және қажетінше мәліметтер ұсыну.
1−тарау.Компьютерлік желілер,электрондық пошталар және оларды
ұйымдастыру
1.1.Жергілікті желі және желілердің түрлері
Компьютердің немесе басқа құрылымдардың біріктірілген тобын желі деп
атайды.Компьютерлік желілердің негізгі қызметі ресурстарды ортақ пайдалану,
бір және немесе бірнеше өнеркәсіп ішінде және сырттай өзара интерактивті
байланыс орнату.Ресурстар дегеніміз-берілгендер, қосымшалар,
дискіжетек,принтер, манипулятор тетігі, модем сияқты сыртқы құрылғылар.
Интерактивті байланыс түсінігі нақты уақыт аралығында хабарламалар алмасу
процесін білдіреді.
Компьютерлік желі - саны шектеулі компьютерлерді біріктіру үшін
қолданылады. Компьютерлік желілер компьютерлерден басқа да желілік
құрылғылардан тұрады. Бұл құрылғы желі арқылы жіберуге арналған ақпаратты
түрлендіруге мүмкіндік береді.
Ақпарат- желілер арқылы берілетін сигналдарға түрлендіріледі ( кодтау
процесі), осыдан кейін сигнал қайта түрлендіріледі ( декодтау процесі).
Компьютерлер, компьютердік желіге желілік тақша деп аталатын
интерфейстік блок - желілік адаптер арқылы қосылады.
Желілік адаптер - компьтердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін
қамтамасыз ететін құрылғы.
Кең таралған адаптерлерге: Token Ring және Arc Nett типтері жатады.
Адаптердің әр типі деректерді тарату және желімен қатынасудың нақты бір
технологиясына сәйкес келеді. Ақпарат байланыс тораптары арқылы сандық
түрде беріледі. Байланыс желісінің сымды және сымсыз түрлері бар.
Желілік құрылғыларға концентратор мен коммутаторлар жатады. Олар дерек
алмасу сапасын жақсартады және деректерді таратудың әр түрлі стандартын
қолданатын желінің әр түрлі бөліктерін біріктіреді.
Кабельдік тікелей жалғау. Екі компьютерді желіге қосудың Direct Cable
Connection (DCC) - тікелей кабельдік жалғау деп аталатын қарапайым әрі
тиімді тәсілі бар. Бүл жағдайда қосымша желілік құрылғылардың қажеті жоқ:
компьютерлер бір - біріне параллель немесе порттары арқылы қосылады.
Тікелей жалғауда компьютерлердің бірі - жетекші, екіншісі жетекте
болады. Тікелей кабельдік жалғаудың кемшілігі дерек тасымалдау
жылдамдығының баяулығы.Сол себепті тікелей жалғау мекемелерде сирек
қолданғанмен, тұрмыстық жағдайда қолдануға ыңғайлы. Тікелей жалғау арқылы
бірнеше адам қатысып ойнайтын көптеген компьютерлік ойындар жұмыс істейді.
Екіден көп бірнеше компьютерді бір - бірімен байланыстыру үшін тікелей
жалғау жеткіліксіз. Бұл жағдайда әрбір компьютерге желілік тақша орнатылуы
қажет, оларды бір - бірімен кабель арқылы байланыстырып, компьютердердің
бірлескен жұмысын басқаруға арналған арнайы программаларды іске қосу керек.
Егер компьютерлер бір - бірінен өте алшақ
орналаспаса, олар бір программалық қамтамасыз ету кестесімен басқарыла
береді. Осындай желіні жергелікті желі деп атаймыз.
Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент - сервер және бір деңгейлі (бір
рангілі), яғни тең дәрежелі желі. Егер желіде оны басқаруға арнайы бөлінген
файлдық сервер деп аталатын қуатты компьютер бар болса, онда олар клиент
-сервер түріне жатады. Клиент - сервер желісіндегі серверден басқа
компьтерлер жұмыс станциялары немесе клиенттер, яғни тұтынушылар деп
аталады.
Сервер - ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын
компьютер.Серверге принтерлер, модем, ортақ қолданбалы программалар
(мысалы, электрондық пошта), факстар және т.б қосылады.
Желідегі жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады. Клиент - сервер типіндегі
желілер қамтылған ресурстарды толығымен қолдануға мүмкіндік береді. Әдетте
сервер жұмыс өнімділігімен және қатты дискідегі ақпарат көлемінің
үлкендігімен ерекшеленеді. Мұндай желіде барлық ресурстар - дерек
жинақтаушы дискілер (накопители), принтерлер, модем, CD - ROM (компак
-диск) дискілері серверге қосылады. Сол себепті ортақ ресурстармен жұмыс
жасау үшін алдымен сервермен байланысу қажет. Бір деңгейлі желіде барлық
жұмыс станциясы қайсы бір мағынасында басқалары үшін сервер қызметін
атқарады. Олар ортақтастырылған желі ресурстарын бірдей қолдана алады және
ресурстарды бөлуді бақылап отыратын қуатты ортақ сервер компьютер болмайды.
Бір деңгейлі желілердің маңызды ерекшелігі - онымен жұмыс істеу үшін арнайы
программалық жабдықтың қажеті жоқ.
Деңгейлері бірдей Компьютердік желілерде әрбір жұмыс станциясы
басқалары үшін сервердің қызметін атқара алады.
Windows 2000 операциялық жүйесі ортақ пайдалануға арналған
деректерді кез келген компьютердің пайдалануына толық мүмкіндік береді.
Мұндай басқаруды - жүйелік саясат немесе жүйелі ереже деп те атайды.
Компьютердік желідегі жүмыстарды басқаруға жауапты және жүйелік
саясатты реттейтін маманды - жүйе басқарушысы немесе жүйелік әкім
(администратор)деп атайды. Компьютердік желінің қамтамасыз ету
мүмкіндіктері:
• ақпараттың арнайы серверлерде сақталуы, бірнеше
пайдаланушылардың қандай да бір дерекпен жұмыс істеуі;
• бірнеше пайдаланушылар қолданатын программалық жабдықтарды
файлдық дискілердің серверлерінде бір ғана данадан сақтау;
• электрондық пошта мен топтық жоспарлауды пайдаланылатын
пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;
• желілік принтерлерді бірлесіп пайдалану;
• интернетке қосылу мүмкіндігі;
• ақпараттың резервтік көшірмесін алу және
орталықтандырылған қорғау.
Бір рангілі желіге қосылған әрбір компьютер ресурсты
пайдаланушы(клиент), сонымен қатар желінің басқа тораптарына өзінің
жергілікті ресурстарына бар барлық немесе оның кейбір бөлігін ғана
(файлдар, принтерлер, программалар) қатынас құру құқықтары (сервер) ретінде
ұсына алады. Бір рангілі желіде Windows 98 жэне Windows 2000 Professional
операциялық жүйелері орнатылған компьютерлер болса, Windows 98 орнатылған
компьютерге оны баспа сервері ретінде қолданып,
принтерді қосуға, ал Windows 2000 Professional орнатылған компьютерді
файлдардың ерекшеленбеген сервері ретінде ақпараттады сақтау үшін
пайдалануға болады.
Бір рангілі желі құру үшін жоғарыда айтылған операциялық жүйелері бар
стандартты программалық және желілік жабдықтар ( кабельдар, желілік
адаптерлер) қажет. Тек MS-DOS операциялық жүйесінде жұмыс істейтін
компьютерлерді Workgroups Add-On for Dos программасын орнатқаннан кейін
желіге қосуға болады. Бір біріне жақын орналасқан бір рангілі желіге
қосылған бірнеше компьютер жұмыс топтарына біріктіріледі. Жұмыс топтарын
құру барысында мекеменің құрылымын ескерту қажет, мысалы бухгалтерия бөлімі
компьютерлерін Бухгалтерия тобына т.с.с. Жұмыс тобындағы барлық
компьютерлер сервер немесе тұтынушы қызмеін атқара алады. Жұмыс тобының
мүшелері өз компьютерлеріне қосылған ресурстарды өздігімен ортақтаса
пайдалануға береді. Жұмыс тобына арналған тіркеу жұмыстары жүргізілмейді,
себебі мұнда пайдаланушыны тіркеу және компьютерді орталықтандыратын
басқару атқарылмайды. Windows 2000 Professional операциялық жүйе
Professional операциялық жүйесі басқаруымен жұмыс істейтін әрбір компьютер
өзінің қорғану саясатын және тіркеу жазбаларын жүзеге асырады.
Желідегі компьютерлер санының артуына қарай мәліметтерді тасымалдау
қиындай түседі. Мұндай жағдайда сервері бар желі кұрып, компьютерге
ресустар мен тұтынушыларды ортальқтан басқару мүмкіндігін беретін қуатты
Windows 2000 Server операциялық жүйесін орнатқан абзал.
Компьютердің жүйелік блогында ішкі, сыртқы құрылымдарымен байланыс жасауға
арналған арнайы тарақша қосқыш түрі порттары бар. Олар тізбекті жене
параллель қосылатын болып екіге белінеді. Осы порттар арқылы әр түрлі
құрылғылар арасында ақпараттарды тасымалдауға (жіберуге және қабылдауға)
болады. Егер екі немесе бірнеше компьютерді порттары арқылы байланыстыратын
болсақ бүл компьютерлердің арасында алмасу жұмысын жүргізуге мүмкіндік
туады. Осылай байланыстырылған компьютерлер тобы компьютерлік желі құрады.
Компьютерлік желі дегеніміз - ресурстарды (дискі, принтер,
коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану максатында бір-бірімен
байланыстырылған компьютерлер. Желі жұмыс жасау үшін арнайы аппараттық және
программалық жабдықтар болуы қажет. Желі арқылы оған қосылған кез келген
компьютердегі ақпаратты жедел қарауға болады.
Күнделікті өмірде кездесетін компьютерлік желіге мысал ретінде компьютерлік
кластағы бірнеше компьютердің желіге біріктірілуін айтуға болады. Сондай-ақ
бір мезгілде жүздеген тіпті мыңдаған компьютердің қатысуымен ұйымдастырған
теміржол және әуе қатнасы билет сату жүйесін де желіге мысал ретінде
келтіре аламыз. Бұл пайдаланушылар
санын білу мүмкін емес ғаламдық акпараттық Интернет желісі. Қазіргі кезде
компьютерлік желі кез келген мекемеде: зауыттарда, фирмаларда, банктерде
орнатылған. Себебі желіге қосылмай өндірістік, немесе қаржылық қызметтерді
тиімді жүзеге асыру мүмкін емес.
Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең шағын
желілер жергілікті деп аталады да, бірнеше компьютерді біріктіру үшін
қолданылады.Мұндай ортақ ресурстарды (дискжетек, принтер, сканер жене басқа
қымбат құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында құрылады.
Компьютер желіге желілік тақташа, модем немесе жоғары жылдамдықты сандық
телефондық қызмет (ISDN) торабы арқылы қосылады. компьютерді желіге телефон
желісі арқылы қосу үшін желілік тақша емес модем қажет.
Телекоммуникациялық есептеуіш желілер үлкен қашықтықты және
пайдаланушыларды молынан қамтитын есептеуіш желілер телекоммуникациялық
есептеіш желілер деп аталады. Телекоммуникациялық желілер – ақпарат алмасу
және оны өңдеуді бөлісу желісі, ол өзара байланысқан жергілікті желілерден
құралады (абонеттік жүйелер). Мұндай масштабтағы желілер аппараттык,
ақпараттьқ, программалық сияқты қоғамдық ресурстарды ұжымдаса пайдалану
мақсатында құрылады.
Телекоммуникациялық желіні пайдаланушыларының, өздерінің қай жерде
орналасқанына қарамастан ақпаратты жедел түрде кез келген қашықтыққа
жіберуге, сонымен қатар желіден қажет мәліметті дер кезінде алуға мүмкіндік
бар.
Телекоммуникациялық желілердің аппараттық қамтамасыз етілуі әр түрлі
типтегі компьютер, байланыс құрылғыларыры, абоненттік жүйе, байланыс
тораптары, бірдей немесе әр түрлі деңгейде желілер жұмысын үйлестіруге
арналған адаптерлік құрылғылардан тұрады. Телекоммуникацияльқ желілерде
ақпаратты жіберу телефондық, телеграфтық, телевизиялық және спутниктік жүйе
байланыстары арқылы жүзеге асырылады. Ақпарат алмасу барысында деректерді
аналогтық жене цифрлық кодтау қолданылады.
Телекоммуникациялық желілердің ақпараттық қамтамасыз етілуі - желі шешетін
мәселеге бағытталған біртұтас ақпараттық қор болып табылады. Бұл қор барлық
тұтынушылардың (абоненттер) ортақ пайдалануына және жеке абоненттерге
арналған деректер жиынтығы. Онда білім базасы, автоматтандырылан деректер
базасы (жергілікті және тарқатылған, қоғамдық және дербес пайдалануға
арналған) қамтылған.
Интернет желісі әр түрлі масштабтағы желілердің өзара біріктірілуі
мүмкін. Мысалы, кабельмен жаластырылған жергілікті желі аймақтық желіге, ал
әр түрлі аймақтық желілер телефон желісі арқылы байланыстырылуы мүмкін.
Үлкен қашықтықта желіаралық байланыс орнату қажет, болғанда кабельдік
желілерді пайдалануға болмайды. Мұндай жағдайда телекоммуникация каналдары:
телефон, радио релелік байланыс, талшықты-оптикалық байланыс, ғарыштық
жасанды серіктері арқылы байланыс т.б. қолданылады.
Әр түрлі желілерді түйістіру шлюз деп аталатын арнайы компьютерлер
немесе программалар арқылы қамтамасыз етіледі.. Шлюздер бір желіден
қабылданған деректер форматын басқа желідегі деректер форматына
түрлендіреді. Әр түрлі масштатағы желілерді біріктіру нәтижесінде қалалар,
елдер және континттер арасында өзара ақпарат алмасу мүмкіндігі беріледі.
Ақымды желі немесе Интернет - адамзаттың ақпараттық технология саласындағы
жеткен жетістіктерінің бірі.
Интернет - (ағылшынша Internet - желіаралқ байланыс) бүкіл Жер шары
бойынша ақпарат ағынын таратуды камтамасыз ететін желілер жиынтығы.
Мысалы: жергілікті желі арқылы жіберілген хабар, басқа континентте
пайдаланушыға жетпес бұрын бірнеше корпоративтік және аймақтық желілер
арқылы өтуі мүмкін.
Интернетке байланыстың кең мүмкіндігін қолдану мақсатында қосылады.
Бұл жағдайда корпоративті желіге рұқсат етілмеген сырттан қосылудан қрғау
меселесі туындайды. Осындайда шлюздік компьютер желі әкімдігі рұқсат берген
ақпаратты ғана өткізуді қамтамасыз ететін бранмауэр рөлін атқарады.
Интернет - компьютерлік желілердің ішінде жаппай қолданылатыны болып
табылады; ол ондаған миллион пайдаланушыларға қызмет көрсететін 2 млн-нан.
астам тораптық, компьютерлерді қамтиды. Интернет пайдаланушыларының саны ай
сайын шамамен 1 млн-ға өсіп отырады .
Желілік адаптер - компьютердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін
қамтамасыз ететін құрылғы.
Кең таралған адаптерлерге: Ethernet, Token Ring және Arc Nett типтері
жатады. Адаптердің әр типі деректерді тарату және желімен қатынасудың нақты
бір технологиясына сәйкес келеді.
Ақпарат байланыс тораптары арқылы сандық түрде беріледі.
Байланыс желісінің сымды және сымсыз түрлері бар.
Желілік құрылғыларға - концентратор мен коммутаторлар жатады. Олар
дерек алмасу сапасын жақсартады жене деректерді таратудың әр түрлі
стандартын қолданатын желінің әр түрлі бөліктерін біріктіреді.
Бір-біріне жақын орналасқан бір рангілі желіге қосылған бірнеше компьютер
жұмыс топтарына біріктіріледі. Жұмыс топтарын құру барысында мекеменің
кұрылымын ескеру қажет, Мысалы, бухгалтерия бөлімі компьютерлерін
Бухгалтерия тобына т.с.с. Жұмыс тобындағы барлық компьютерлер сервер
немесе тұтынушы (клиент)қызметін атқара алады. Жұмыс тобының мүшелері өз
компьютерлеріне қосылған ресурстарды өздігімен ортақтаса пайдалануға
береді. Жұмыс тобына арналған тіркеу жұмыстары жүргізілмейді, себебі
мұнда пайдаланушыны тіркеу және компьютерлерді орталықандырлған басқару
атқарылмайды. Windows 2000 Professional операциялық жүйесі басқаруымен
жұмыс істейтін әрбір компьютер өзінің қорғану саясатын және жеке тіркеу
жазбаларын жүзеге асырады.
Желідегі компьютерлер санының артуына (10 артық) қарай мәліметтерді
тасымалдау қиындай түседі. Мұндай жағдайда сервері бар желі құрып,
компьютерге ресурстар мен тұтышушыларды орталықтан басқару
мүмкіндігін беретін қуатты Windows 2000 Server операциялық жүйесін орнатқан
абзал.
Ортақ деректер базасының каталогі, желілік ресурстар мен бірыңғай қорғаныс
саясатын бөлісудің орталықтандырлған тәсілі бар компьютерлер тобының домен
атауы болады.
Әрбір доменге жеке ат беріледі. Доменнің деректер базасы каталогі домен
бақылаушысында (контроллер) сақталады. Әрбір доменде тек бір ғана негізгі
бақылаушысы болады. Мүмкіндігінше бір немесе бірнеше резервтік домен
бақылаушы болғаны дұрыс.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі әр түрлі қызмет көрсететін
бір пайдаланушыға арналған станцияларын серверлермен байланыстыруға
есептелген. Компьтер желіге қосылғаннан кейін бірінші рет іске қосылғанда
операциялық жүйе DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) серверін
іздейді. Мұндай типтегі серверлер компьютерлерге желіде бірін-бірі табу
үшін адрес меншіктейді. Егер желіде DHCP сервері онда операциялық жүйе
автоматты түрде қосылғаннан компьютерлерді анықтай алатын режімге ауысады.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі орнатылған компьютерлер
кейінірек қосылса, олар автоматты түрде жұмыс тобына кіреді. Мұндай
механизмді ІР-адрестеу (Automatic IP-addressing) деп атайды.
Желідегі компьютерлер жұмысын программа басқарады, барлық компьютерлердің
бір-біріне жіберетін және қабылдайтын ақпараттары араласпай, тиянақты
жеткізілу үшін, олар біртілмен - ортақ ережемен байланыс жасауы керек.
Компьютерлердің бір-бірімен байланыс жасау ережесі желілік хаттама деп
аталады.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі ақпарат тасымалдау
жылдамдығы жоғары желімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Транспорттық
хаттаманы таңдау желі топологиясына байланысты. Microsoft фирмасы мекеме
ішінде желімен жұмыс істеу үшін TCPIP хаттамасын қолдануды ұсынады.
NetWare бар жергілікті желілерде пакеттерді желі бөліктері және тор
арасында маршрутизациялау мүмкіндігін беретін IPXSPX (Internet Packet
Exchanger Sequenced Packed Exchange) хаттамасы қолданылады. Microsoft
фирмасының 3Com компаниясымен бірігіп құрған Point-to-Point Tunneling
Protocol (PPTP) хаттамасы: арқылы сенімді байланыс құру мүмкіндігін береді.
РРТР тұтынушылардың Интернет арқылы корпоративті байланысқан кезде
туннельді үйымдастыру үшін қолданылады. Мекеме ақпаратты жоғалтып алмау
мақсатында ауқымды инфрақұрылымды құру қажеттілігінен құтылады. Жуырда
корпорация осы хаттаманың бірқатар кеңейтулерін шығарды.
Windows 2000 - корпоративтік жеке меншік ұйымдастыруға арналған бірқатар
жаңа хаттамаларды қамтамасыз етеді: L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol -
екінші деңгейлі туннельдік хаттама), IPSec (Internet Protocol Security
-Интернеттегі қауіпсіздік хаттамасы) және EAP(Extensible Authentication
Protocol - аутентификацияны кеңейту хаттамасы).
Active Directory - үлкен жергілікті желі әкімнің (администратор) жұмысын
жеңілдетеді, пайдаланушының бар екенін (аутентификация) құрылғылары
және ресурстарра қатынасты басқару есебінен ақпарат қауіпсіздігін
қамтамасыз етеді. Active Directory - ақырғы пайдаланушының дербес іздеу,
қажетті аппараттық ресурспен және желіге бір рет қосылу процесі шеңберінде
қосымшалармен қатынас құруын жеңілдетеді. Ол қосымшалар мен жүйенің
аппараттық бөліміндегі конфигурацияларда қолданылатын жұмыс үстелінің
баптау параметрлері жөнінде деректерді сақтайды. Осылай
пайдаланушылар айқындылығын, түсі, қағаз пішімі, екіжақты баспаға шығару
мүмкіндігі сияқты белгілі бір қасиеттері бойынша принтерлерді іздей алады.
Мысалы, PowerPoint программасында дайындалған көп беттен тұратын таныстыру
кітапшасын баспаға шығару қажет болса, активті каталог желіге қосылған
жылдам басатын түрлі түсті принтерді іздеу мүмкіндігін береді. Іздеуді
жылдамдату үшін Active Оігесіогуде әрбір объектінің бірқатар атрибуттары
кіретін ауқымды каталог (Global Catalog) қолданылады. Желі әкімі
(администратор) ауқымды каталогке сақтау үшін өз атрибуттарын бере алады.
Атрибуттардың типтері іздеуді жеделдету мақсатында индекстеледі. Ауқымды
каталогпен қатынас құру мүмкіндігі шектеулі кезде, әкім домені тобына
кірмейтін пайдаланушылар желіге тіркеле алмайды .
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер
олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда
корпоративтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының ұлттық
банкінің желісі - Banknet, негізгі банктің компьютерлерін оның барлық
филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді
Одан үлкен көлемдегі, бүкілелдерге, құрлықтарға тараған желілер ауқымды деп
аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады.
Мысалы, Интернет сияқты олардың кез келген пайдаланушыларға қызмет
ету мүмкіндіктері бар.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және
ақпаратпен алмасу үшін біріктіреді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалыққа бөлінеді.
Ақпараттық"ресурстарға программалар және деректер , ал техникалықтарға
-принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді. Ақпаратты сақтау
құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар
программалар және деректері бар қапшықтар ретінде каралады. Оларға қосылу
логикалык дискіге жасалғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен
ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады.
Компьтерлік желілер түрлері.
Жергілікті және территорияға бөлшектенген желілер.
Жергілікті желі(LAN) бір ғимарат ішінде орналасқан дербес
компьютерлер мен принтерлерді байланыстырады (ғимараттардың комплекісінің).
Территорияға бөлшектенген желілер (WAN) алыста орналасқан бірнеше
жергілікті желіні біріктіреді.
Жергілікті желілер (ЖЖ) желілердің ішіндегі ең қарапайым дербес
компьютерлердің тобын қуаты жоғары желілік сервер деп аталатын
компьютермен қосады.Жергілікті желідегі барлық дербес компьютерлер желілік
серверде сақталған арнайы қосымшаларды қолдануы және ортақ құрылғыларды
принтерлерді, факстерді пайдалануы мүмкін.Жергілікті желідегі әрбір дербес
компьютер жұмыс станциясы немесе желілік түйін деп аталады.
Жергілікті желілер жеке қолданушыларға өзара жеңіл және жылдам қарым-
қатынас жасауға мүмкіндік береді. Жергілікті желінің кейбір қызметтері;
• Құжаттармен ортақ жұмыс жасау;
• Құжат алмасу процесін жеңілдету арқасында қолданушы өз жұмыс
орнында отырып құжаттарыд көріп шығуға, дұрыстауға, түсініктеме беруге
мүмкіндік алады;
• Сервердегі өз жұмысын сақтау және архивтеу;
• Сервердегі қосымшалырға жеңіл кіру;
• Принтерлер,CD-ROM, дискіжетектері,қатты дискілер және қосымшалар
(мысалы,мәтіндік редакторларды, мәлімет қорының программалық жабдықталуын)
сияқты жоғары бағаланатын ресурстарды ортақ пайдалану жеңілденеді.
Жергілікті желі - компьютерлерді біріктіру үшін қолданылады.
Компьютерлік желілер компьютерлерден басқа да желілік құрылғылардан тұрады.
Бұл құрылғы желі арқылы жіберуге арналған ақпаратты түрлендіруге мүмкіндік
береді.
Ақпарат - желілер арқылы берілетін сигналдарға түрлендіріледі (кодтау
процесі), осыдан кейін сигнал қайта түрлендіріледі (декодтау процесі).
Компьютерлер, жергілікті желіге желілік тақша деп аталатын
интерфейстік блок - желілік адаптер арқылы қосылады.
Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент-сервер жене бір деңгейлі (бір
рангілі), яғни тең дережелі желі. Егер желіде оны басқаруға арнайы бөлінтен
файлдық сервер деп аталатын қуатты компьютер бар болса, онда олар клиент-
сервер түріне жатады. Клиент-сервер желісіндегі серверден басқа
компьютерлер - жұмыс станциялары немесе клиенттер, яғни тұтынушылар деп
аталады.
Сервер - ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын
компьютер. Ортақ ресурстарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы қажет.
Серверге принтерлер, модем, ортақ қолданбалы программалар (мысалы,
электрондық пошта), факстар және т.б. қосылады. Желідегі жұмыстың көп
бөлігін сервер атқарады. Клиент-сервер типіндегі желілер қамтылан
ресурстарды толығырақ қолдануға мүмкіндік береді. Әдетте, сервер жұмыс
өнімділігімен және қатты дискідегі ақпарат көлемінің үлкендігімен
ерекшеленеді.
Мұндай желіде барлық ресурстар - дерек жинақтаушы дискілер
(накопители), принтерлер, модем, CD-ROM (компакт-диск) дискілер серверге
қосылады. Сол себепті ортақ ресурстармен жұмыс жасау үшін алдымен сервермен
байланысу қажет.
Жергілікті есептеуіш желілер - саны шектеулі (әдетте 100 дейін)
компьютерлерді бір ұйым немесе мекеме ішінде біріктіру үшін қолданылады.
Жергілікті есептеуіш желі шектеулі аймақтағы (бір бөлмеде, бір мекемеде,
зауыт немесе бекетте т.с.с) компьютерлерді біріктіреді. Мекемелердегі
жергілікті желі әр түрлі бөлімдер мен қызметкерлер арасында тығыз
ақпараттық технологиялық байланыс орнату үшін құрылады.
Жергілікті желіге қосылған компьютерлер бір-бірімен қысқа жиілік
байланыс желісімен (әдетте он, жүз метр) біріктірілген. Сондықтан
жергілікті желі арқылы сандық ақпаратты жоғары жылдамдықпен беруге болады.
акпараттың берілуі сапалы болу үшін байланыс желісі өте ұзын болмауы керек.
Желі ұзын болған сайын сигналдың өшуі мен бөгеуіл шамасы артып кетеді. Бір
деңгейлі желіде барлық жұмыс станциясы қайсы бір мағынасында басқалары үшін
сервер қызметін атқарады. Олар ортақтастырылған желі ресурстарын бірдей
қолдана алады және ресурстарды бөлуді бақылап отыратын қуатты ортақ сервер
компьютер болмайды. Бір деңгейлі желілердің маңызды ерекшелігі - онымен
жұмыс істеу үшін арнайы программалық жабдықтың қажеті жоқ.
Деңгейлері бірдей жергілікті желілерде әрбір жұмыс станциясы басқалары
үшін сервердің қызметін атқара береді. Мысалы, бір компьютерге принтер,
басқасына компакт - диск орналастыруға арналған дискжетек (дискіні
айналдырып мәлімет алатын құрылғы) қосылуы мүмкін. Егер мұндай желі Windows
2000 операциялық жүйесі арқылы басқарылса және шалғай құрылғы ортақ ресурс
ретінде анықталса, онда желідегі әрбір тұтынушы осы ресурстардың барлығын
пайдалана береді. Бірақ принтер қосылған компьютер іске қосылмай тұрса,
онда желі арқылы басуға мәлімет шығара алмаймыз. Бірдей деңгейлі жергілікті
желіні құру өте жеңіл және осындай тәсілмен байланысқан компьютерлер кез
келген мәселені тиімді түрде шеше алады.
Windows 2000 операциялық жүйесі ортақ пайдалануға арналған деректерді
кез келген компьютерді пайдалануына толық мүмкіндік береді. Мұндай
басқаруды - жүйелік саясат немесе жүйелік ереже деп те атайды. Жергілікті
желідегі жұмыстарды басқаруға жауапты және жүйелік саясатты реттейтін
маманды - жүйе басқарушысы немесе жүйелік әкім (администраторы) деп атайды.
Жергілікті желі топологиясы жергілікті желідегі компьютерлердің бір-
бірімен геометриялык байланысу тәсілі топология деп аталады. Байланыстыру
топологиясының бірнеше түрі бар:
1. Ең қарапайым топология түрі - шина . Мұндай желіде барлық
компьютерлер тізбекті түрде бір кабельге жалғанады.
2. Сақина топологиясы деп аталатын желі байланысында барлық
компьютерлер тұйық сақина түріндегі кабельге жалғанады
3. Файлдық серверлерге негізделген желіде компьютерлер бір-бірімен
жұлдыз схемасы түрінде жалғанады.
4. Құрылғандардың құрамы мен программалық жабдығы топологияға
байланысты анықталады. Желі топологиясын мекеменің қажетіне қарай таңдап
алады. Егер мекеме көп қабатты үйде орналасса, онда оның әр қабатындағы
жеке серверін байланыстыратын бүкіл мекемеге ортақ бір сервер беріліп, оны
ақшақар (снежинка) схемасы деп атайды, көбінесе осы топологияны пайдаланған
тиімді.
Жергілікті желі атқаратын қызметі мекемеде Windows 9х, Windows 2000
Professional жене Windows NT W workstation операциялық жүйелері
орнатылған бірнеше компьютер болса, оларды жергілікті желіге қосқан
орынды.
Жергілікті желінің қамтамасыз ету мүмкіндіктері:
- Ақпараттың арнайы серверлерде сақталуы, бірнеше
пайдаланушылардың қандай да бір дерек пен жұмыс істеуі;
- Бірнеше пайдаланушылар қолданатын программалық жабдықтарды
файлдық дискілердің серверлерінде бір ғана данадан сақтау;
- Электрондық пошта мен топтық жоспарлауды пайдаланатын
пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;
- Желілік принтерлерді бірлесіп пайдалау;
- Интернетке қосылу мүмкіндіктері;
- Ақпараттың резервтік көшірмесін алу және орталықтандырылған
қорғау.
Аймақтық бөлшектенген желілер
Аймақтық бөлшектенген желілер жергілікті желілер сияқты артықшылықтар бере
отырып үлкен территортяны қамтиды. Көбінесе ол үшін жалпылай қызмет
ететін, модем немесе жоғары жылдамдықты цифрлік желі арқылы
коммутацияланған телефон желісі қолданылады және комплексті түрде қызмет
көрсетеді(PSTN,Public Switched Telephone Network). ISDN көбінесе бейне
немесе дыбыс түріндегі үлкен файлдарды тасымалдау қызметін атқарады.
Негізгі жергілікті желілерге модем немесе жоғары жылдамдықты цифрлік желі
арқылы коммутацияланған телефон желісі арқылы жасалған аймақтық
бөлшектенген желілердің функционалдығын қосу арқылы сыртқы коммутациялардың
артықшылығын пайдалануға болады,оның ішінде:
• хабарламаларды электрондық пошта арқылы қабылдау және жіберу(e-
mail);
• Internet-ке кіру;
Internet көпшілікке кіру мүмкіндігін жасайтын бүкіл әлем қолданушыларын
деректер, дыбыс және бейне қоймаларымен қосатын ауқымды желі. Internet-тің
негізгі функциялары электрондық пошта және зерттеулер мен қызығушылық
орталары ортақ топтар арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ету болып
табылады.Қазіргі кезде Internet қашықтан оқыту жүйелері және алыстан емдеу,
диагностика сияқты дамушы дыбыстық және бейне қосымшаларын қолдайды.
Компьютерлік желінің сипаттамасы
Кез-келген компьютерлік желі:
• Топологиясымен
• Хаттамаларымен;
• Интерфейсімен;
• Желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.
Компьютерлік желі топологиясы оның негізгі элементтерінің арасындағы
құрылымдық байланысты көрсетеді.
Желілік техникалық құралдар – компьютерді ортақ комльютерлік желіге
біріктіретін әртүрлі құрылымдар.
Желілік программалық құрылымдар – компьютерлік желі жұмысын басқарады
және онымен қолданушы арасында ыңғайлы ортаны қамтамасыз етеді.
Хаттамалар - желінің функционалдық элементтерінің өзара әсерлесуін
көрсететін қағидалар.
Интерфейстер- желінің функционалдық элементтерінің өзара қосатын
құралдар.Функционалдық элементтер ретінде жеке құрылғылар немесе
программалық модульдер қолданылуы мүмкін.Сондықтан да программалық және
жабдықтық интерфейстерді бөліп қарасытырады.
Негізігі желілік топологиялар
Желіні құру барысында оған қойылатын талаптарға сай төменде
келтірілген желілік топологияларыдң біреуі қолданылуы мүмкін.
Ортақ шина.Бірдей құқықты құралдар ортақ арнаны пайдаланады. Негізгі
артықшылығы қарапайым және арзан. Негізгі кемшілігі арнаға енудің кезекпен
ұйымдастырылуы. Бұл топология интернет жүйесіндегі кең таралған бірдей
құқықты қолданушылардың радиоарнасы.
1.1-сурет.Ортақ шина
Сақина.Арнаны қолданушылар бір немесе бірнеше тәуелсіз арна арқылы
сақина түрінде біріктірілген. Біріншісі жалпы шинаға ұқсас. Айырмашылығы
сақинадан жіберілген деректерді жойып отыру керектігінде.Ең кең тарағаны
Token Ring және FDDI технологиялары.Арнаға енуді басқаруды талап етеді
Екінші жағдайда деректер оетрансляциялаумен
жіберіледі, бірақ станциялар бір-бірінен тәуелсіз деректер алмаса алады.
Деректерді жіберетін екі жолдың болуы желі өнімділігін және сенімділігін
арттырады.Сақина көбінесе ерекшеленіп бөлінген арналарда ұзақ қашықтықтарға
қолданылады.
1.2-сурет.Сақина
Толық байланыс.Әрбір қос түйін өзара жеке арна арқылы қосылған.Қымбат
кабельдік жүйе болып есептеледі. Бұл арқылы жоғары өнімділікке,сенімділікке
және жылдамдыққа жетуге болады. Телефон желісінде ортақ қолданылатын АТС
құрған кезде пайдаланылады.
1.3-сурет.Толық байланыс
Ұяшықтық топологиясы (mesh) толық байланысқаннан кейбір байланыстарды
алып тастау арқылы пайда болады. Бұл желіде тікелей тек деректер алмасу
тығыз жүретін компьютерлер ғана байланысады да басқалары үшін аралық
байланыс арналары қолданылады.
Тармақтық.Элементтердің функционалды қызметтеріне байланысты құруға
және кабельді үнемдетуге жол ашады.Барлық күрделі жүйелердің құрамына
кіреді.
1.4-сурет.Тармақ
Жұлдызша. Тармақтық құрылымның элементі болып келеді. Кабельдік
жүйесінің қымбаттылығымен ерекшеленеді. Бұл көбінесе түйіндер алыс
орналасқан кезде бөлінеді. Деректерді жіберу және адрестеу барысында туатын
проблемаларды бір жерде жинақтауға мүмкіндік жасайды. Құрылымдық кабельдер
жүйесінің, кең таралатын радиоарналарының негізі болып табылады.
1.5-сурет.Жұлдыз
Күрделі құрылым.Типтік және классикалық құрылымдардың жиынтығы.
1.6-сурет.Күрделі құрылым
Желілік техникалық құралдар
Жергілікті желі аймақтық бөлшектенген желілердің архитектурасымен
байланысты негізгі компоненттер мен технологиялар:
• Кабельдер;
• Желілік интерфейстік тақша(NIC, Network Interface Card);
• Концентраторларды;
• Комутаторларды;
• Бағыттауыштардан(аймақтық бөлшектенген желілер);
• Модемдерден (аймақтық бөлшектенген желілер) тұрады;
Кабельдер
Иілгіш қос сым
Иілгіш қос сым түріндегі кабель екі түрде кездеседі:экрандалған
иілгіш қос сым (TP, Twisted Pair) және экрандалмаған иілгіш қос сым (UTP,
Unshielded Twisted Pair). Кабельдің екеуі де өзара байланған мыс сымдардан
тұрады. Экрандалмаған иілгіш қос сым типті кабель өзінін арзандығымен,
жұмсақтығымен, орнатуға жеңілділігімен белгілі. Бұл типті кабельдің жалғыз
ғана кемшілігі электрлік және сымдардагы кедергілерге төтеп бере алмауында.
Иілгіш қос сым типті кабельдер 3, 4 жэне 5 категориялы болып келеді.
Категория нөмірі жоғарылаған сайын ол кабель жоғарғы жылдамдықты қолдайды.
Жіңішке және жуан коаксиальді кабель
Бұл типті кабельдер теледидардың кабельдеріне ұқсас келеді. Олармен
жұмыс істеу қиындық тудыратын болғандықтан, кейінгі кезде иілгіш қос сым
түріндегі мен оптикалық талшықты кабельдер қолданылады.
Оптшальқ талшықты кабельдер
Оптикалық талшықты кабельдер пакет түріндегі деректерді 10, 100 немесе
1000 Мбитс жылдамдықпен өткізеді. Деректер оптикалық талшық-тар арқылы
импульстар түрінде жіберіледі. Ол электр сымдарындағы ке-дергілерден
қорғауды және деректерді алыс қашыктыққа жіберуді жақсы
қамтамасыз ететіндіктен, көбінесе орталық магистральдық желілерде
қолданылады.
Желілік интерфейстік тақша
Желілік интерфейстік тақша (NIC, Network Interface Card) дербес және
портативті компьютерлерге қойылады. Олар жергілікті желідегі басқа
кұрылымдармен байланысты қамтамасыз етеді. Өнім шығарушыларға әртүрлі талап
қоятын дербес компьютерлерге арналған желілік тақшалардың түрлері көп.
Қазіргі заманғы желілік тақшалар (желілік адаптерлер) өнімділікті
арттыруда, желідегі трафикке жауап беру кезіндегі үстемділікті анықтауда,
трафик мониторингісінде үлкен рөл атқарады. Олар орталық станциядан алыстан
екпіндету немесе конфигурацияларды алыстан өзгерту сияқты қызмет атқарады.
Желіні физикалық құру
Физикалық құру үшін мынадай құрылғылар қолданылады: қайталаушылар,
концентраторлар.
Қайталаушылар
Ақпараттар немесе электр сигналдары желі бойына кабельдің
бір шетінен екінші шетіне өтуі арқылы тарайды. Бұндай да ештеңке
қолданбаса, сигнал кабельдің бір шетіне барып шағылады. Ал сигнал
шағылғанда басқа компьютерлер байланыса алмайды. Сол себепті кабельдің әр
шеттеріне терминатор (terminators) деген құрылғыларды орнатады, олардың
жұмысы осы сигналдарды шағылыстырмай, өзіне сіңіріп алу.
Желіні үлкейту үшін, кабельдерді ұзартады. ұзарту кабельдің
бір үшына басқа кабельді қосады. Бұл екі жолмен орындалады. Біріншісі
баррел-коннектор (barrel connector), екіншісі қайталаушы (repeater) (1.7-
сурет). Қайталаушы коннекторға қарағанда сигналды күшейтеде, келесі
сегментке жібереді.
1.7-сурет. Қайталаушы
Концентраторлар
Желінің тәртіптіленген кабельдік конфигурациясыа кіретін
барлық ДК-лер концеитратор арқылы байланысады. Концетратор (hab) - кеп
кірісті құрылғы, жұмысы бірнеше ДК-лерді, яғни физикалық сегменттерді
бірікті-реді.
Желіні құру үшін концентраторлардан бастап орталық
түйіннің қызметін атқаратын күрделі құрылымдар және әртүрлі стандарттар
қолданы-лады (Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, FDDI). Стектік,
өсіруші концентраторлар желіні біртіндей ұзартуға мүмкіндік береді. Олар
бірінің.
артына бірі кабельдер арқылы қосылады да бір концентратор сияқты жұмыс
істейді.
Олар бір желілік сегменттің аймағын қолдай отырып, өздеріне қосылған
қолданушыларға бір жіберу жолағын ұсынады. Порттарды кіріктіруді
пайдаланатын концентратор немесе сегментелінген концентраторлар
қолданушыларға концентратордың ішкі төрт сегментінің бірін ұсыну арқылы
проблемаларды шешеді (Super Stack II PS Hub). Мұндай үрдіс жіберу жолағын
қолданушылар арасында дұрыс бөлуге және желіге түсетін ауырлықты
теңестіруге жол ашады.
Қосжылдамдықты концентраторлар (dual speed) желілік
сегменттерді ортақ пайдаланатын қазіргі заманғы желілерде қолданылып жүр.
Олар бар арналарды Ethernet 10 Мбитс қолдай отырып, жаңадан пайда болған
арналарды (Fast Ethernet 100 Мбитс) түсінеді және конфигурацияны қолдан
икемдемей-ақ олардьщ қосылу жылдамдығын автоматты түрде қабылдайды. Бұл,
мысалы, Ethernet-ien Fast Ethernet-ке өткен кезде қосы-лыстарды жаңалауды
жеңілдетеді.
Сонымен қатар, концентраторлар кабельдерді қосқан кезде
конфи-гурациларды өзгерту, бұзылуларды табу, орталықтан басқару сияқты
амалдарды орындауды жеңілдететін орталық нүктенің рөлін атқарады.
Желіні логикалық құру
Желінің қандай да бір сегменті үшін тек осы сегмент
аймағында трафикті таратуды трафикті жергіліктендіру (бөлектеу) деп атайды.
Желіні логикалық құру дегеніміз - оны трафикті жергіліктендіру (бөлектеу)
арқылы сегментгерге бөлу процесі. Желіні логикалық құру үшін көпір,
коммутатор, бағыттауыш, шлюз сияқты коммуникациялы құрылғылар қолданылады.
Көпір (bridge) желінің бөлінген ортасын логикалык сегменттер
деп аталатын бөліктерге бөледі және ақпараттарды бір сегменттен екінші
сегментке, егер ондай тасымалдау шынында да қажет болса, яғни, қабыл-даушы
компьютер басқа сегментге орналасқан жағдайда жібереді. Сонымен, көпір бір
желінің трафигін екіншісінен бөледі де сол арқылы деректердің желі бойынша
тасымалдану өнімділігін арттырады. Желіні жергіліктендіру оның өткізу
мүмкіндігін үнемдеп қана қоймай, кадрлар өз сегментінен шықпайтындықтан,
деректерге рұқсатсыз енуге тосқауыл болады.
Коммутатор - порттар арасындага пакеттерді кіріктіруді қамтамасыз
ететін көппортты құрылым. Коммутатор өзіне қосылған әрбір құрылымға желінің
өткізу жолағын түгелдей береді. Бұл өнімділікті арттыра отырып, сегментке
хабарласатын қолданушылардын саны есебінен желінің жауап беретін уақытын
азайтады. Егер олар жіберу жылдамдығын автоматты түрде танитын құылғылармен
қамтамасыз етілген болса, тиімді жылдам-дыққа өздері икемделеді де
конфигурацияны қолдан өзгертудің қажеті болмайды.
Коммутатордың көпірден негізгі айырмашылығы оның әбір портында
кадрларды көпір алгоритмі бойынша басқа порттың процессорларынан тәелсіз
өңдейтін арнайы процессор орналасқандығында және оны өз кезегінде
коммуникациялык мультипроцессор депте қарастыруға болады.
Әрбір портта қабылданатын барлық пакеттерді жан-жаққа тарататын
концентраторлардан коммутаторлардың айырмашылығы олар пакеттерді тікелей
арнайы құрылғыға (адресатқа) ғана жібереді, себебі желіге қосылған әрбір
кұрылғының МАС-адресін (Media Access Control) біледі. Соның нәтижесінде
трафик азайып, желінің жалпы жіберу мүмкіндігі артады.
Қазіргі заманғы коммутаторлар трафиктің үстемдігін тағайындау,
желіні басқару, көп адрес бойынша жіберу сияқты функцияларды да атқарады.
Көпірлер мен коммутаторларды колдануға қойылатын шектеулер
коммуникациялық құрылғылар қатарын багыттауыштармен (router) то-лықтыруга
әкелді. Бағыттауыштар көпірлерге қарағанда неғұрлым сенімді және үнемді,
желінің жеке бөліктерінің трафиктерін бір-бірінен бөледі. Бағыттауыштар
жазық аппаратгак емес, сандық адрестерді қолданатын-дықтан, нақты адрестеу
арқылы логикалық сег-менттер кұрады. Бұл адрес-терде желі нөмірі өрісі
көрсетілгендіктен, осы өрістің мәні бірдей ком-пьютерлердің барлығы бір
сегментке тиеселі (subnet).
Бағыттауыштар жабық контурлы желіде бірнеше мүмкін бағыт ішінен
ең тиімді бағытты таңдау қызметін атқарады.
Атап өткен кұрылғылардан басқа желінің жеке беліктері шлюз (ga
way) арқылы қосылады. Көбінесе әртүрлі типті жүйелік және колданба
программалык жабдыкталған желілерді қосу кажет болған жағдак шлюзді
колданады. Соішмен қатар шлюз кейбір косымша эффектіл ретінде трафикті
локализдейді.
Модемдер дербес компьютер қолданущыларьшың өзара ақпарат алмасу
мүмкіндігіне ие болуын қамтамасыз етеді және интернетке қосады. Модем
термині кұрылымның кызметіне қарай алынған және МОдуляторДЕМод лятор деп
белгіленеді. Жалпы қолдануга арналған телефон желістерімен берілетін
аналогтық сигналдардың дербес компьютерінен түскен цифрлік сигналдарды
модем модульдейді, ал екінші модем, керісінше, желі соңынан кабылдау
барысында аналогтык сигналды цифрлік сигналға ауыстыру отырады.
Қолданушыларға ортақ сырттан ену мүмкіндігін беретін бағыттауыш тарға
қарағанда модем әр уақытта тек бір қосылуды қолдайды.
Сымсыз желілер
"Сымсыз орта" тіркесі желіде сымның мүлдем жоқтығын
білдіретіндіктен, түсініспеушілік тудыруы мүмкін. Шындығында, сымсыз
компоненттер жіберу ортасы ретінде кабельдер қолданылатын желімен
әсерлеседі. Осындай қоспа қомпоненттерден тұратын желіні гибридті желі де
атайды.
Сымсыз желілерді технологиясына байланысты үш типке бөлуге
болады:
• жергілікті есептеу желілері;
• кеңейтілген локальда есептеу желілері;
• мобильді желілер (тасымалданатын компьютерлёр).
Бұл желілер типтерінің бір-бірінен негізгі айырмашылығы жіберу пара
метрлерінде болады.
Жергілікті есептеу желілері
Локальды есептеу желілерінің құрылысы мен жұмыс істеу принципі жағынан
кәдімгі желіге ұксас, айырмашылығы тек жіберу ортасында ғана. Сымсыз
желілік адаптер трансиверлері әрбір компьютерде орнатылған және
қолданушылар компьютерлері желісіне кабель арқылы қосылғандай жұмыс істей
береді. Кейде ену нүктесі (access point) деп те аталатын трансивер өзара
сымсыз қосылған компыотерлер мен желінің басқа бөлігін қосады. Сымсыз ЖЕЖ-
де қабырғалық трансинерлер колданылады. Ол тасымалданатын компьютерлер
арасында радиоқосуды жүзеге асырады, Мұндай желілерді осы трансиверлер
қолданғандықтан да толық сымсыз деуге болмайды. Сымсыз ЛЕЖ деректерді
жіберудің төрт тәсілін қолданады:
• инфракызыл сәулелену;
• лазер;
• тар спектрдегі радиожіберу (бір жиілікті жіберу);
• шашыраған спектрдегі радиожіберу;
Инфрақызыл сәулелену
Мұндай жүйелерде өте күшті сигналдарды жіберу қажет, ал кері жағдайда
жарықтың басқа көздері едәуір әсер етеді. Бұл тәсілде инфрақызыл сәулесінің
жиілігі өте жоғары болғандықтан, сигналдарды жоғары жылдамдықпен жөнелтуге
мүмкіндік береді. Инфрақызыл желілер 10 Мбитс жылдамдықты тіркеуге
қабілетті.
Лазер
Лазерлік технология жіберуші мен қабылдаушы арасында тікелей көруді
талап етуімен инфрақызылға ұқсас келеді. Егер кандай да бір әсерден сәуле
үзілсе, деректерді жіберу процесі де тоқтайды.
Tap спектрдегі радиожіберу (бір жиілікті жіберу)
Бұл тәсіл радиохабарына ұқсас. Қолданушылар жіберушілер мен
қабылдауыштарды бір жиілікке үйлестіреді. Жоғарғы жиілікті пайдала-нылатын
сигналдар металдан жасалған немесе темір-бетонды кедергілерден өте алмайды.
Мұндай байланыс тәсіліне ену мұндай қызметтерді көрсетушілер арқылы жүзеге
асырылады.
Шашыраған спектрдегі радиожіберу
Бұл тәсіл бойынша сигналдар қандай да бір жиілік жолағы бойынша
жіберілетіндіктен, бір жиілікті жіберуге тән байланыс проблемасы бол-майды.
Енуге мүмкіндік беретін жиіліктер арналарға немесе интервалдарға бөлінген.
Адаптерлер алдын-ала анықталған уақыт аралығында қандай да бір интервалға
үйлестіріледі, одан кейін басқа интервалга көшеді. Желідегі барлық
компьютерлерді кезекпен қосу синхронды түрде жүреді. Деректерге рұқсатсыз
енуді болдырмау үшін кодтау әдісі қолданылады. Xircom Credit Card Netwave
адаптерлері орнатылған Microsoft Windows 9598 немесе
Microsoft Windows NT операциялық жүйесі қойылған екі немесе одан да
көп компьютерлер кабельсіз бір рангілі желі ретінде жұмыс істей алады.
"Нүкте-нүкте" жіберілуі
Нүкте-нүкте жіберу технологиясы компьютер мен сыртқы құрылым
арасында деректер алмасуды емес, тек бірнеше компьютерлер арасында
орындайды. Бірақ сымсыз жіберу арқылы желіні ұйымдастыру үшін жеке немесе
хост-трасивер сияқты қосымша компоненттерді қолдануға тура келеді. Оларды
автономды компьютерлерде немесе желіге қосылған ком-пьютерлерге де орнатуға
болады.
Деректерді тізбектей жіберуге негізделген бұл технология "нүкте-нүкте"
радиоарнасын пайдалана отырып деректердің қабырғалардан қатесіз жоғарғы
жылдамдықпен өтуін қамтамасыз етеді.
Кеңейтілген сымсыз желілер
Сымсыз компоненттердің кейбір түрлері өздерінің кабельді аналог-тарына
ұқсас кеңейтілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ МАТЕМАТИКА КАФЕДРАСЫ
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНДЕГІ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОШТАНЫ ПРАКТИКАДА ҚОЛДАНУДЫ
ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
Қорғауға жіберілді Дипломдық
жұмыс жетекшісі:
“____”________2009ж. информатика және
қолданбалы
Информатика және қолданбалы математика кафедрасының
математика кафедрасының аға оқытушысы
Бостанов Б.Ғ.
меңгерушісі п.ғ.д,профессор,
Бидайбеков Е.Ы. _________ Орындаған:
050111информатика
мамандығының 4-курс студенті
Қасқырбаева А.
Алматы 2009ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1−тарау.Компьютерлік желілер, электрондық пошталар және оларды
ұйымдастру
1.1.Жергілікті желі және желілердің
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2.Интернеттегі электрондық пошталар және оларды
ұйымдастырылуы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 53
2−тарау. Интернет желісіндегі электрондық поштаны практикада қолдануды
оқытудың әдістемесі.
2.1.Интернеттегі электрондық пошталарды оқытудың маңызы және
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
2.2. Мектеп информатикасындағы интернет және электорондық поштаны
оқытудың әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 69
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .74
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
Қосымша 1. Интернет желісіндегі электрондық пошталарды оқыту
электрондық оқыту құралына
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 76
Қосымша 2. Бағдарлама
листингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 79
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қоғамды ақпараттандыру жауапкершілік
сезімі мол, терең білімді, жаңа қоғамды жасаушылар санының арта түсуін
талап етеді. Ақпараттандыруда білім беру жүйесі және онымен байланысты
адамзат әрекеттерінің түрлері де бірге қалыптасады, нақтырақ айтқанда, ол
жаңа ақпараттық технологияның әсерімен маңызды өзгерістерді басынан өткере
отырып, оларға ықпал етеді.
Осы орайда Қазақстан Республикасының Президенті 2007 жылдың 28
ақпанындағы Қазақстан халқына Жолдауында Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік
деңгейде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізу, оқытудың, әр
оқушының білімі мен қабілет деңгейінің тиімділігін бағалаудың біртұтас
жүйесін жасау керектігін және он-лайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамыту
қажет екендігін атап айтты.
Бұл қажеттілікті қанағаттандыру үшін қоғамды ақпараттандыруға
байланысты жүріп жатқан әлеуметтік – экономикалық, ғылыми – техникалық
өзгерістер жалпы білім беру жүйесін жетілдірудің жүзеге асыруын талап
етеді. Білім беруді ақпараттандыру жүйесінде ақпараттық технологияларды,
әсіресе, телекоммуникациялық технологияларды пайдалану ерекше орын алады.
Білім беруді ақпараттандырудың әсерінен оқытудың мақсаты мен
мазмұнының жаңа бағыттары пайда болады:
-Барлық білім деңгейіндегі оқу пәндерінің мазмұнына әсер ететін
ақпараттандыру құралдарының кеңінен қолданылуы;
-информатика айналасында оқышылардың дайындығын қамтамасыз ететін оқу
пәндерінің болуы;
-жаңа ақпараттық қоғам мүшесін дайындауға бағытталған
ақпараттандырудың оқытудың мақсатына әсер етуі.
-білім беру саласында электрондық поштаны оқыту әдіс – тәсілдерін
кеңінен пайдалану.
Ал, бұл бағыттардың іске асуына мектептегі информатика курсының
маңызы зор. 60-70 жылдары мектепте енгізілген бағдарламалау мен ЭЕМ
негіздерінің алғашқы қадамы А.А.Кузнецов, В.М.Монахов, В.С.Леднев,
Я.А.Ваграменко, С,И Шварцбург және тағы да басқа ғалымдар есімдерімен
байланысты. 1985 жылы елімізде жалпы орта білім беретін мектептердің оқу
жоспарына Информатика және есептеу техникасы негіздері деген жаңа пән
енгізілді. Осыған орай арнайы әдістемелік және бағдарламалық қамтамасыз ету
талап етіледі А.П.Ершов, А.А.Кузнецов, В.М.Монахов, А.Ю.Уваров, И.В.Роберт
тәрізді ғалымдардың еңбектерінде баяндалады. Бұл еңбектерді мектептегі
білім беру жүйесін ақпараттандырудың алғашқы кезеңі деп қарастыруға болады.
Соңғы жылдары әрбір тәуелсіз мемлекетті білім беру жүйесін
ақпараттандыру жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Осыған орай елімізде
информатиканың оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша негізгі жетістіктер
Е.Ы.Бидайбков, Е.Ө,Медеуов, Ж.А.Қараев, С.К.Қариев, Т.О.Балықбаев,
Қ.С.Әбдиев, С.Т.Мұханбетжанова, Г.З.Халықова, Т.Х.Хакимова және т.б
көптеген ғалымдардың еңбектерімен тығыз байланысты. Бұл ғалымардың
жұмыстары негізінде мектептегі информатика пәнін оқытудың әдістемелік
жүйеісі жасалды. Сонымен қатар, компьютерді мектепке енгізуге байланысты
туындайтын мәселелерді кешенді шешудің жолдары іздестірілді. Жалпы жоғарыда
келтірілген еңбектер елімізде информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі
бойынша біршама жұмыстардың атқаралып отырғандығын көрсетеді.
Орта мектептің оқыту жүйесінің жаңаруы мен базалақ білім беру
мазмұны құрылымның өзгеруіне байланысты информатика курсын негізгі
мектептердің 7-9- сыныптарында және 10-11- сыныптарында мамандыққа баулу
курстары жаратылыстану, гуманитарлақ бағыттары бойынша оқытылып жатқандығы
бәрімізге белгілі . Білім беру мазмұнындағы қазіргі мектеп информатикасы
біртұтас оқу пәні ретінде білімнің, ғылымның қазіргі кезеңіне сәйкес
елетін жаңалықтарын қамтиды. Сонымен қатар, информатика пәні оқушыларды
жалпы біліммен қаруландырумен ғана шектелмей, олардың ақпаратық мәдениетін,
дүниетанымдық көзқарасын қалыптастырады. Осыған байланысты Қазақстан
Республикасының информатика пәні бойынша білім берудің мемлекеттік
стандарты енгізілгелі белгілі. Аталған стандарт телекоммуникация
мүмкіндіктері мазмұндық желісін оқытуда информатиканың білімдік негізін
құрай отырып , оқушылардың дүниетанымдық көзқарасын технологиялардың
мүмкіндіктері мен оларды нақты оқу үдерісінде пайдалану әдістемесі әлі де
бір жүйеге түспей, бір-бірімен байланысы жоқ жекелеген ұсыныстар деңгейінде
қалыптасып отыр. Орта мектептің информатика курсындағы электрондық поштаны
оқытудың мүмкіндіктері әлі күнге дейін толық ашылмағандығын байқаймыз.
Сондай мүмкіндіктердің бірі - дүниетанымдық көзқарасты қалыптастыруға
қойылатын талаптарды, принциптерді қанағаттандыру болып табылады. Осы
орайда оқушылардың дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру тұрғысынан орта
мектептегі информатиканың базалық курсындағы электронды поштаны оқытудың
әдістемесін жетілдіру көкейтесті мәселесі болып алдыңғы кезекке шығады.
Осы орайда, қазіргі қоғам дамуында оқушыларды стандарт талабына сай
электрондық поштаны оқыту әдістемесінің жете зерттелмеуі қарама-қайшылық
туғызады. Ал, оқушыларға сапалы білім беруде стандарт талаптарын
қанағаттандыратындай етіп дайындау, сондай-ақ оқушылардың дүниетанымдық
көзқарасын қалыптастыру тұрғысынан электрондық поштаны пайдалану зерттеу
жұмысының мәселесіболып табылады.
Осыдан жоғарыда келтірілген мәселенің шешу жолын табу, қиындықтар мен
қайшылықтарды жою Интернет желісіндегі электрондық поштаны қолдануды
оқытудың әдістемесі тақырыбын таңдап алуға негіз болды.
Түлектік жұмыс мақсаты – жалпы білім беретін мектептің информатика
пәнінің негізгі курсының интернетжелісіндегі электрондық поштаны оқытуды
жетілдіру және электронды оқу құралын ұсыну
Түлектік жұмыс міндеті – оқушыларға , студенттерге және жалпы
пайдаланушыларға интернет технологиясының электрондық пошталар жүйесі курсы
бойынша әдістемелік құрал жасап көрсету және қажетінше мәліметтер ұсыну.
1−тарау.Компьютерлік желілер,электрондық пошталар және оларды
ұйымдастыру
1.1.Жергілікті желі және желілердің түрлері
Компьютердің немесе басқа құрылымдардың біріктірілген тобын желі деп
атайды.Компьютерлік желілердің негізгі қызметі ресурстарды ортақ пайдалану,
бір және немесе бірнеше өнеркәсіп ішінде және сырттай өзара интерактивті
байланыс орнату.Ресурстар дегеніміз-берілгендер, қосымшалар,
дискіжетек,принтер, манипулятор тетігі, модем сияқты сыртқы құрылғылар.
Интерактивті байланыс түсінігі нақты уақыт аралығында хабарламалар алмасу
процесін білдіреді.
Компьютерлік желі - саны шектеулі компьютерлерді біріктіру үшін
қолданылады. Компьютерлік желілер компьютерлерден басқа да желілік
құрылғылардан тұрады. Бұл құрылғы желі арқылы жіберуге арналған ақпаратты
түрлендіруге мүмкіндік береді.
Ақпарат- желілер арқылы берілетін сигналдарға түрлендіріледі ( кодтау
процесі), осыдан кейін сигнал қайта түрлендіріледі ( декодтау процесі).
Компьютерлер, компьютердік желіге желілік тақша деп аталатын
интерфейстік блок - желілік адаптер арқылы қосылады.
Желілік адаптер - компьтердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін
қамтамасыз ететін құрылғы.
Кең таралған адаптерлерге: Token Ring және Arc Nett типтері жатады.
Адаптердің әр типі деректерді тарату және желімен қатынасудың нақты бір
технологиясына сәйкес келеді. Ақпарат байланыс тораптары арқылы сандық
түрде беріледі. Байланыс желісінің сымды және сымсыз түрлері бар.
Желілік құрылғыларға концентратор мен коммутаторлар жатады. Олар дерек
алмасу сапасын жақсартады және деректерді таратудың әр түрлі стандартын
қолданатын желінің әр түрлі бөліктерін біріктіреді.
Кабельдік тікелей жалғау. Екі компьютерді желіге қосудың Direct Cable
Connection (DCC) - тікелей кабельдік жалғау деп аталатын қарапайым әрі
тиімді тәсілі бар. Бүл жағдайда қосымша желілік құрылғылардың қажеті жоқ:
компьютерлер бір - біріне параллель немесе порттары арқылы қосылады.
Тікелей жалғауда компьютерлердің бірі - жетекші, екіншісі жетекте
болады. Тікелей кабельдік жалғаудың кемшілігі дерек тасымалдау
жылдамдығының баяулығы.Сол себепті тікелей жалғау мекемелерде сирек
қолданғанмен, тұрмыстық жағдайда қолдануға ыңғайлы. Тікелей жалғау арқылы
бірнеше адам қатысып ойнайтын көптеген компьютерлік ойындар жұмыс істейді.
Екіден көп бірнеше компьютерді бір - бірімен байланыстыру үшін тікелей
жалғау жеткіліксіз. Бұл жағдайда әрбір компьютерге желілік тақша орнатылуы
қажет, оларды бір - бірімен кабель арқылы байланыстырып, компьютердердің
бірлескен жұмысын басқаруға арналған арнайы программаларды іске қосу керек.
Егер компьютерлер бір - бірінен өте алшақ
орналаспаса, олар бір программалық қамтамасыз ету кестесімен басқарыла
береді. Осындай желіні жергелікті желі деп атаймыз.
Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент - сервер және бір деңгейлі (бір
рангілі), яғни тең дәрежелі желі. Егер желіде оны басқаруға арнайы бөлінген
файлдық сервер деп аталатын қуатты компьютер бар болса, онда олар клиент
-сервер түріне жатады. Клиент - сервер желісіндегі серверден басқа
компьтерлер жұмыс станциялары немесе клиенттер, яғни тұтынушылар деп
аталады.
Сервер - ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын
компьютер.Серверге принтерлер, модем, ортақ қолданбалы программалар
(мысалы, электрондық пошта), факстар және т.б қосылады.
Желідегі жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады. Клиент - сервер типіндегі
желілер қамтылған ресурстарды толығымен қолдануға мүмкіндік береді. Әдетте
сервер жұмыс өнімділігімен және қатты дискідегі ақпарат көлемінің
үлкендігімен ерекшеленеді. Мұндай желіде барлық ресурстар - дерек
жинақтаушы дискілер (накопители), принтерлер, модем, CD - ROM (компак
-диск) дискілері серверге қосылады. Сол себепті ортақ ресурстармен жұмыс
жасау үшін алдымен сервермен байланысу қажет. Бір деңгейлі желіде барлық
жұмыс станциясы қайсы бір мағынасында басқалары үшін сервер қызметін
атқарады. Олар ортақтастырылған желі ресурстарын бірдей қолдана алады және
ресурстарды бөлуді бақылап отыратын қуатты ортақ сервер компьютер болмайды.
Бір деңгейлі желілердің маңызды ерекшелігі - онымен жұмыс істеу үшін арнайы
программалық жабдықтың қажеті жоқ.
Деңгейлері бірдей Компьютердік желілерде әрбір жұмыс станциясы
басқалары үшін сервердің қызметін атқара алады.
Windows 2000 операциялық жүйесі ортақ пайдалануға арналған
деректерді кез келген компьютердің пайдалануына толық мүмкіндік береді.
Мұндай басқаруды - жүйелік саясат немесе жүйелі ереже деп те атайды.
Компьютердік желідегі жүмыстарды басқаруға жауапты және жүйелік
саясатты реттейтін маманды - жүйе басқарушысы немесе жүйелік әкім
(администратор)деп атайды. Компьютердік желінің қамтамасыз ету
мүмкіндіктері:
• ақпараттың арнайы серверлерде сақталуы, бірнеше
пайдаланушылардың қандай да бір дерекпен жұмыс істеуі;
• бірнеше пайдаланушылар қолданатын программалық жабдықтарды
файлдық дискілердің серверлерінде бір ғана данадан сақтау;
• электрондық пошта мен топтық жоспарлауды пайдаланылатын
пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;
• желілік принтерлерді бірлесіп пайдалану;
• интернетке қосылу мүмкіндігі;
• ақпараттың резервтік көшірмесін алу және
орталықтандырылған қорғау.
Бір рангілі желіге қосылған әрбір компьютер ресурсты
пайдаланушы(клиент), сонымен қатар желінің басқа тораптарына өзінің
жергілікті ресурстарына бар барлық немесе оның кейбір бөлігін ғана
(файлдар, принтерлер, программалар) қатынас құру құқықтары (сервер) ретінде
ұсына алады. Бір рангілі желіде Windows 98 жэне Windows 2000 Professional
операциялық жүйелері орнатылған компьютерлер болса, Windows 98 орнатылған
компьютерге оны баспа сервері ретінде қолданып,
принтерді қосуға, ал Windows 2000 Professional орнатылған компьютерді
файлдардың ерекшеленбеген сервері ретінде ақпараттады сақтау үшін
пайдалануға болады.
Бір рангілі желі құру үшін жоғарыда айтылған операциялық жүйелері бар
стандартты программалық және желілік жабдықтар ( кабельдар, желілік
адаптерлер) қажет. Тек MS-DOS операциялық жүйесінде жұмыс істейтін
компьютерлерді Workgroups Add-On for Dos программасын орнатқаннан кейін
желіге қосуға болады. Бір біріне жақын орналасқан бір рангілі желіге
қосылған бірнеше компьютер жұмыс топтарына біріктіріледі. Жұмыс топтарын
құру барысында мекеменің құрылымын ескерту қажет, мысалы бухгалтерия бөлімі
компьютерлерін Бухгалтерия тобына т.с.с. Жұмыс тобындағы барлық
компьютерлер сервер немесе тұтынушы қызмеін атқара алады. Жұмыс тобының
мүшелері өз компьютерлеріне қосылған ресурстарды өздігімен ортақтаса
пайдалануға береді. Жұмыс тобына арналған тіркеу жұмыстары жүргізілмейді,
себебі мұнда пайдаланушыны тіркеу және компьютерді орталықтандыратын
басқару атқарылмайды. Windows 2000 Professional операциялық жүйе
Professional операциялық жүйесі басқаруымен жұмыс істейтін әрбір компьютер
өзінің қорғану саясатын және тіркеу жазбаларын жүзеге асырады.
Желідегі компьютерлер санының артуына қарай мәліметтерді тасымалдау
қиындай түседі. Мұндай жағдайда сервері бар желі кұрып, компьютерге
ресустар мен тұтынушыларды ортальқтан басқару мүмкіндігін беретін қуатты
Windows 2000 Server операциялық жүйесін орнатқан абзал.
Компьютердің жүйелік блогында ішкі, сыртқы құрылымдарымен байланыс жасауға
арналған арнайы тарақша қосқыш түрі порттары бар. Олар тізбекті жене
параллель қосылатын болып екіге белінеді. Осы порттар арқылы әр түрлі
құрылғылар арасында ақпараттарды тасымалдауға (жіберуге және қабылдауға)
болады. Егер екі немесе бірнеше компьютерді порттары арқылы байланыстыратын
болсақ бүл компьютерлердің арасында алмасу жұмысын жүргізуге мүмкіндік
туады. Осылай байланыстырылған компьютерлер тобы компьютерлік желі құрады.
Компьютерлік желі дегеніміз - ресурстарды (дискі, принтер,
коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану максатында бір-бірімен
байланыстырылған компьютерлер. Желі жұмыс жасау үшін арнайы аппараттық және
программалық жабдықтар болуы қажет. Желі арқылы оған қосылған кез келген
компьютердегі ақпаратты жедел қарауға болады.
Күнделікті өмірде кездесетін компьютерлік желіге мысал ретінде компьютерлік
кластағы бірнеше компьютердің желіге біріктірілуін айтуға болады. Сондай-ақ
бір мезгілде жүздеген тіпті мыңдаған компьютердің қатысуымен ұйымдастырған
теміржол және әуе қатнасы билет сату жүйесін де желіге мысал ретінде
келтіре аламыз. Бұл пайдаланушылар
санын білу мүмкін емес ғаламдық акпараттық Интернет желісі. Қазіргі кезде
компьютерлік желі кез келген мекемеде: зауыттарда, фирмаларда, банктерде
орнатылған. Себебі желіге қосылмай өндірістік, немесе қаржылық қызметтерді
тиімді жүзеге асыру мүмкін емес.
Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең шағын
желілер жергілікті деп аталады да, бірнеше компьютерді біріктіру үшін
қолданылады.Мұндай ортақ ресурстарды (дискжетек, принтер, сканер жене басқа
қымбат құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында құрылады.
Компьютер желіге желілік тақташа, модем немесе жоғары жылдамдықты сандық
телефондық қызмет (ISDN) торабы арқылы қосылады. компьютерді желіге телефон
желісі арқылы қосу үшін желілік тақша емес модем қажет.
Телекоммуникациялық есептеуіш желілер үлкен қашықтықты және
пайдаланушыларды молынан қамтитын есептеуіш желілер телекоммуникациялық
есептеіш желілер деп аталады. Телекоммуникациялық желілер – ақпарат алмасу
және оны өңдеуді бөлісу желісі, ол өзара байланысқан жергілікті желілерден
құралады (абонеттік жүйелер). Мұндай масштабтағы желілер аппараттык,
ақпараттьқ, программалық сияқты қоғамдық ресурстарды ұжымдаса пайдалану
мақсатында құрылады.
Телекоммуникациялық желіні пайдаланушыларының, өздерінің қай жерде
орналасқанына қарамастан ақпаратты жедел түрде кез келген қашықтыққа
жіберуге, сонымен қатар желіден қажет мәліметті дер кезінде алуға мүмкіндік
бар.
Телекоммуникациялық желілердің аппараттық қамтамасыз етілуі әр түрлі
типтегі компьютер, байланыс құрылғыларыры, абоненттік жүйе, байланыс
тораптары, бірдей немесе әр түрлі деңгейде желілер жұмысын үйлестіруге
арналған адаптерлік құрылғылардан тұрады. Телекоммуникацияльқ желілерде
ақпаратты жіберу телефондық, телеграфтық, телевизиялық және спутниктік жүйе
байланыстары арқылы жүзеге асырылады. Ақпарат алмасу барысында деректерді
аналогтық жене цифрлық кодтау қолданылады.
Телекоммуникациялық желілердің ақпараттық қамтамасыз етілуі - желі шешетін
мәселеге бағытталған біртұтас ақпараттық қор болып табылады. Бұл қор барлық
тұтынушылардың (абоненттер) ортақ пайдалануына және жеке абоненттерге
арналған деректер жиынтығы. Онда білім базасы, автоматтандырылан деректер
базасы (жергілікті және тарқатылған, қоғамдық және дербес пайдалануға
арналған) қамтылған.
Интернет желісі әр түрлі масштабтағы желілердің өзара біріктірілуі
мүмкін. Мысалы, кабельмен жаластырылған жергілікті желі аймақтық желіге, ал
әр түрлі аймақтық желілер телефон желісі арқылы байланыстырылуы мүмкін.
Үлкен қашықтықта желіаралық байланыс орнату қажет, болғанда кабельдік
желілерді пайдалануға болмайды. Мұндай жағдайда телекоммуникация каналдары:
телефон, радио релелік байланыс, талшықты-оптикалық байланыс, ғарыштық
жасанды серіктері арқылы байланыс т.б. қолданылады.
Әр түрлі желілерді түйістіру шлюз деп аталатын арнайы компьютерлер
немесе программалар арқылы қамтамасыз етіледі.. Шлюздер бір желіден
қабылданған деректер форматын басқа желідегі деректер форматына
түрлендіреді. Әр түрлі масштатағы желілерді біріктіру нәтижесінде қалалар,
елдер және континттер арасында өзара ақпарат алмасу мүмкіндігі беріледі.
Ақымды желі немесе Интернет - адамзаттың ақпараттық технология саласындағы
жеткен жетістіктерінің бірі.
Интернет - (ағылшынша Internet - желіаралқ байланыс) бүкіл Жер шары
бойынша ақпарат ағынын таратуды камтамасыз ететін желілер жиынтығы.
Мысалы: жергілікті желі арқылы жіберілген хабар, басқа континентте
пайдаланушыға жетпес бұрын бірнеше корпоративтік және аймақтық желілер
арқылы өтуі мүмкін.
Интернетке байланыстың кең мүмкіндігін қолдану мақсатында қосылады.
Бұл жағдайда корпоративті желіге рұқсат етілмеген сырттан қосылудан қрғау
меселесі туындайды. Осындайда шлюздік компьютер желі әкімдігі рұқсат берген
ақпаратты ғана өткізуді қамтамасыз ететін бранмауэр рөлін атқарады.
Интернет - компьютерлік желілердің ішінде жаппай қолданылатыны болып
табылады; ол ондаған миллион пайдаланушыларға қызмет көрсететін 2 млн-нан.
астам тораптық, компьютерлерді қамтиды. Интернет пайдаланушыларының саны ай
сайын шамамен 1 млн-ға өсіп отырады .
Желілік адаптер - компьютердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін
қамтамасыз ететін құрылғы.
Кең таралған адаптерлерге: Ethernet, Token Ring және Arc Nett типтері
жатады. Адаптердің әр типі деректерді тарату және желімен қатынасудың нақты
бір технологиясына сәйкес келеді.
Ақпарат байланыс тораптары арқылы сандық түрде беріледі.
Байланыс желісінің сымды және сымсыз түрлері бар.
Желілік құрылғыларға - концентратор мен коммутаторлар жатады. Олар
дерек алмасу сапасын жақсартады жене деректерді таратудың әр түрлі
стандартын қолданатын желінің әр түрлі бөліктерін біріктіреді.
Бір-біріне жақын орналасқан бір рангілі желіге қосылған бірнеше компьютер
жұмыс топтарына біріктіріледі. Жұмыс топтарын құру барысында мекеменің
кұрылымын ескеру қажет, Мысалы, бухгалтерия бөлімі компьютерлерін
Бухгалтерия тобына т.с.с. Жұмыс тобындағы барлық компьютерлер сервер
немесе тұтынушы (клиент)қызметін атқара алады. Жұмыс тобының мүшелері өз
компьютерлеріне қосылған ресурстарды өздігімен ортақтаса пайдалануға
береді. Жұмыс тобына арналған тіркеу жұмыстары жүргізілмейді, себебі
мұнда пайдаланушыны тіркеу және компьютерлерді орталықандырлған басқару
атқарылмайды. Windows 2000 Professional операциялық жүйесі басқаруымен
жұмыс істейтін әрбір компьютер өзінің қорғану саясатын және жеке тіркеу
жазбаларын жүзеге асырады.
Желідегі компьютерлер санының артуына (10 артық) қарай мәліметтерді
тасымалдау қиындай түседі. Мұндай жағдайда сервері бар желі құрып,
компьютерге ресурстар мен тұтышушыларды орталықтан басқару
мүмкіндігін беретін қуатты Windows 2000 Server операциялық жүйесін орнатқан
абзал.
Ортақ деректер базасының каталогі, желілік ресурстар мен бірыңғай қорғаныс
саясатын бөлісудің орталықтандырлған тәсілі бар компьютерлер тобының домен
атауы болады.
Әрбір доменге жеке ат беріледі. Доменнің деректер базасы каталогі домен
бақылаушысында (контроллер) сақталады. Әрбір доменде тек бір ғана негізгі
бақылаушысы болады. Мүмкіндігінше бір немесе бірнеше резервтік домен
бақылаушы болғаны дұрыс.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі әр түрлі қызмет көрсететін
бір пайдаланушыға арналған станцияларын серверлермен байланыстыруға
есептелген. Компьтер желіге қосылғаннан кейін бірінші рет іске қосылғанда
операциялық жүйе DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) серверін
іздейді. Мұндай типтегі серверлер компьютерлерге желіде бірін-бірі табу
үшін адрес меншіктейді. Егер желіде DHCP сервері онда операциялық жүйе
автоматты түрде қосылғаннан компьютерлерді анықтай алатын режімге ауысады.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі орнатылған компьютерлер
кейінірек қосылса, олар автоматты түрде жұмыс тобына кіреді. Мұндай
механизмді ІР-адрестеу (Automatic IP-addressing) деп атайды.
Желідегі компьютерлер жұмысын программа басқарады, барлық компьютерлердің
бір-біріне жіберетін және қабылдайтын ақпараттары араласпай, тиянақты
жеткізілу үшін, олар біртілмен - ортақ ережемен байланыс жасауы керек.
Компьютерлердің бір-бірімен байланыс жасау ережесі желілік хаттама деп
аталады.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі ақпарат тасымалдау
жылдамдығы жоғары желімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Транспорттық
хаттаманы таңдау желі топологиясына байланысты. Microsoft фирмасы мекеме
ішінде желімен жұмыс істеу үшін TCPIP хаттамасын қолдануды ұсынады.
NetWare бар жергілікті желілерде пакеттерді желі бөліктері және тор
арасында маршрутизациялау мүмкіндігін беретін IPXSPX (Internet Packet
Exchanger Sequenced Packed Exchange) хаттамасы қолданылады. Microsoft
фирмасының 3Com компаниясымен бірігіп құрған Point-to-Point Tunneling
Protocol (PPTP) хаттамасы: арқылы сенімді байланыс құру мүмкіндігін береді.
РРТР тұтынушылардың Интернет арқылы корпоративті байланысқан кезде
туннельді үйымдастыру үшін қолданылады. Мекеме ақпаратты жоғалтып алмау
мақсатында ауқымды инфрақұрылымды құру қажеттілігінен құтылады. Жуырда
корпорация осы хаттаманың бірқатар кеңейтулерін шығарды.
Windows 2000 - корпоративтік жеке меншік ұйымдастыруға арналған бірқатар
жаңа хаттамаларды қамтамасыз етеді: L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol -
екінші деңгейлі туннельдік хаттама), IPSec (Internet Protocol Security
-Интернеттегі қауіпсіздік хаттамасы) және EAP(Extensible Authentication
Protocol - аутентификацияны кеңейту хаттамасы).
Active Directory - үлкен жергілікті желі әкімнің (администратор) жұмысын
жеңілдетеді, пайдаланушының бар екенін (аутентификация) құрылғылары
және ресурстарра қатынасты басқару есебінен ақпарат қауіпсіздігін
қамтамасыз етеді. Active Directory - ақырғы пайдаланушының дербес іздеу,
қажетті аппараттық ресурспен және желіге бір рет қосылу процесі шеңберінде
қосымшалармен қатынас құруын жеңілдетеді. Ол қосымшалар мен жүйенің
аппараттық бөліміндегі конфигурацияларда қолданылатын жұмыс үстелінің
баптау параметрлері жөнінде деректерді сақтайды. Осылай
пайдаланушылар айқындылығын, түсі, қағаз пішімі, екіжақты баспаға шығару
мүмкіндігі сияқты белгілі бір қасиеттері бойынша принтерлерді іздей алады.
Мысалы, PowerPoint программасында дайындалған көп беттен тұратын таныстыру
кітапшасын баспаға шығару қажет болса, активті каталог желіге қосылған
жылдам басатын түрлі түсті принтерді іздеу мүмкіндігін береді. Іздеуді
жылдамдату үшін Active Оігесіогуде әрбір объектінің бірқатар атрибуттары
кіретін ауқымды каталог (Global Catalog) қолданылады. Желі әкімі
(администратор) ауқымды каталогке сақтау үшін өз атрибуттарын бере алады.
Атрибуттардың типтері іздеуді жеделдету мақсатында индекстеледі. Ауқымды
каталогпен қатынас құру мүмкіндігі шектеулі кезде, әкім домені тобына
кірмейтін пайдаланушылар желіге тіркеле алмайды .
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер
олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда
корпоративтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының ұлттық
банкінің желісі - Banknet, негізгі банктің компьютерлерін оның барлық
филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді
Одан үлкен көлемдегі, бүкілелдерге, құрлықтарға тараған желілер ауқымды деп
аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады.
Мысалы, Интернет сияқты олардың кез келген пайдаланушыларға қызмет
ету мүмкіндіктері бар.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және
ақпаратпен алмасу үшін біріктіреді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалыққа бөлінеді.
Ақпараттық"ресурстарға программалар және деректер , ал техникалықтарға
-принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді. Ақпаратты сақтау
құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар
программалар және деректері бар қапшықтар ретінде каралады. Оларға қосылу
логикалык дискіге жасалғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен
ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады.
Компьтерлік желілер түрлері.
Жергілікті және территорияға бөлшектенген желілер.
Жергілікті желі(LAN) бір ғимарат ішінде орналасқан дербес
компьютерлер мен принтерлерді байланыстырады (ғимараттардың комплекісінің).
Территорияға бөлшектенген желілер (WAN) алыста орналасқан бірнеше
жергілікті желіні біріктіреді.
Жергілікті желілер (ЖЖ) желілердің ішіндегі ең қарапайым дербес
компьютерлердің тобын қуаты жоғары желілік сервер деп аталатын
компьютермен қосады.Жергілікті желідегі барлық дербес компьютерлер желілік
серверде сақталған арнайы қосымшаларды қолдануы және ортақ құрылғыларды
принтерлерді, факстерді пайдалануы мүмкін.Жергілікті желідегі әрбір дербес
компьютер жұмыс станциясы немесе желілік түйін деп аталады.
Жергілікті желілер жеке қолданушыларға өзара жеңіл және жылдам қарым-
қатынас жасауға мүмкіндік береді. Жергілікті желінің кейбір қызметтері;
• Құжаттармен ортақ жұмыс жасау;
• Құжат алмасу процесін жеңілдету арқасында қолданушы өз жұмыс
орнында отырып құжаттарыд көріп шығуға, дұрыстауға, түсініктеме беруге
мүмкіндік алады;
• Сервердегі өз жұмысын сақтау және архивтеу;
• Сервердегі қосымшалырға жеңіл кіру;
• Принтерлер,CD-ROM, дискіжетектері,қатты дискілер және қосымшалар
(мысалы,мәтіндік редакторларды, мәлімет қорының программалық жабдықталуын)
сияқты жоғары бағаланатын ресурстарды ортақ пайдалану жеңілденеді.
Жергілікті желі - компьютерлерді біріктіру үшін қолданылады.
Компьютерлік желілер компьютерлерден басқа да желілік құрылғылардан тұрады.
Бұл құрылғы желі арқылы жіберуге арналған ақпаратты түрлендіруге мүмкіндік
береді.
Ақпарат - желілер арқылы берілетін сигналдарға түрлендіріледі (кодтау
процесі), осыдан кейін сигнал қайта түрлендіріледі (декодтау процесі).
Компьютерлер, жергілікті желіге желілік тақша деп аталатын
интерфейстік блок - желілік адаптер арқылы қосылады.
Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент-сервер жене бір деңгейлі (бір
рангілі), яғни тең дережелі желі. Егер желіде оны басқаруға арнайы бөлінтен
файлдық сервер деп аталатын қуатты компьютер бар болса, онда олар клиент-
сервер түріне жатады. Клиент-сервер желісіндегі серверден басқа
компьютерлер - жұмыс станциялары немесе клиенттер, яғни тұтынушылар деп
аталады.
Сервер - ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын
компьютер. Ортақ ресурстарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы қажет.
Серверге принтерлер, модем, ортақ қолданбалы программалар (мысалы,
электрондық пошта), факстар және т.б. қосылады. Желідегі жұмыстың көп
бөлігін сервер атқарады. Клиент-сервер типіндегі желілер қамтылан
ресурстарды толығырақ қолдануға мүмкіндік береді. Әдетте, сервер жұмыс
өнімділігімен және қатты дискідегі ақпарат көлемінің үлкендігімен
ерекшеленеді.
Мұндай желіде барлық ресурстар - дерек жинақтаушы дискілер
(накопители), принтерлер, модем, CD-ROM (компакт-диск) дискілер серверге
қосылады. Сол себепті ортақ ресурстармен жұмыс жасау үшін алдымен сервермен
байланысу қажет.
Жергілікті есептеуіш желілер - саны шектеулі (әдетте 100 дейін)
компьютерлерді бір ұйым немесе мекеме ішінде біріктіру үшін қолданылады.
Жергілікті есептеуіш желі шектеулі аймақтағы (бір бөлмеде, бір мекемеде,
зауыт немесе бекетте т.с.с) компьютерлерді біріктіреді. Мекемелердегі
жергілікті желі әр түрлі бөлімдер мен қызметкерлер арасында тығыз
ақпараттық технологиялық байланыс орнату үшін құрылады.
Жергілікті желіге қосылған компьютерлер бір-бірімен қысқа жиілік
байланыс желісімен (әдетте он, жүз метр) біріктірілген. Сондықтан
жергілікті желі арқылы сандық ақпаратты жоғары жылдамдықпен беруге болады.
акпараттың берілуі сапалы болу үшін байланыс желісі өте ұзын болмауы керек.
Желі ұзын болған сайын сигналдың өшуі мен бөгеуіл шамасы артып кетеді. Бір
деңгейлі желіде барлық жұмыс станциясы қайсы бір мағынасында басқалары үшін
сервер қызметін атқарады. Олар ортақтастырылған желі ресурстарын бірдей
қолдана алады және ресурстарды бөлуді бақылап отыратын қуатты ортақ сервер
компьютер болмайды. Бір деңгейлі желілердің маңызды ерекшелігі - онымен
жұмыс істеу үшін арнайы программалық жабдықтың қажеті жоқ.
Деңгейлері бірдей жергілікті желілерде әрбір жұмыс станциясы басқалары
үшін сервердің қызметін атқара береді. Мысалы, бір компьютерге принтер,
басқасына компакт - диск орналастыруға арналған дискжетек (дискіні
айналдырып мәлімет алатын құрылғы) қосылуы мүмкін. Егер мұндай желі Windows
2000 операциялық жүйесі арқылы басқарылса және шалғай құрылғы ортақ ресурс
ретінде анықталса, онда желідегі әрбір тұтынушы осы ресурстардың барлығын
пайдалана береді. Бірақ принтер қосылған компьютер іске қосылмай тұрса,
онда желі арқылы басуға мәлімет шығара алмаймыз. Бірдей деңгейлі жергілікті
желіні құру өте жеңіл және осындай тәсілмен байланысқан компьютерлер кез
келген мәселені тиімді түрде шеше алады.
Windows 2000 операциялық жүйесі ортақ пайдалануға арналған деректерді
кез келген компьютерді пайдалануына толық мүмкіндік береді. Мұндай
басқаруды - жүйелік саясат немесе жүйелік ереже деп те атайды. Жергілікті
желідегі жұмыстарды басқаруға жауапты және жүйелік саясатты реттейтін
маманды - жүйе басқарушысы немесе жүйелік әкім (администраторы) деп атайды.
Жергілікті желі топологиясы жергілікті желідегі компьютерлердің бір-
бірімен геометриялык байланысу тәсілі топология деп аталады. Байланыстыру
топологиясының бірнеше түрі бар:
1. Ең қарапайым топология түрі - шина . Мұндай желіде барлық
компьютерлер тізбекті түрде бір кабельге жалғанады.
2. Сақина топологиясы деп аталатын желі байланысында барлық
компьютерлер тұйық сақина түріндегі кабельге жалғанады
3. Файлдық серверлерге негізделген желіде компьютерлер бір-бірімен
жұлдыз схемасы түрінде жалғанады.
4. Құрылғандардың құрамы мен программалық жабдығы топологияға
байланысты анықталады. Желі топологиясын мекеменің қажетіне қарай таңдап
алады. Егер мекеме көп қабатты үйде орналасса, онда оның әр қабатындағы
жеке серверін байланыстыратын бүкіл мекемеге ортақ бір сервер беріліп, оны
ақшақар (снежинка) схемасы деп атайды, көбінесе осы топологияны пайдаланған
тиімді.
Жергілікті желі атқаратын қызметі мекемеде Windows 9х, Windows 2000
Professional жене Windows NT W workstation операциялық жүйелері
орнатылған бірнеше компьютер болса, оларды жергілікті желіге қосқан
орынды.
Жергілікті желінің қамтамасыз ету мүмкіндіктері:
- Ақпараттың арнайы серверлерде сақталуы, бірнеше
пайдаланушылардың қандай да бір дерек пен жұмыс істеуі;
- Бірнеше пайдаланушылар қолданатын программалық жабдықтарды
файлдық дискілердің серверлерінде бір ғана данадан сақтау;
- Электрондық пошта мен топтық жоспарлауды пайдаланатын
пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;
- Желілік принтерлерді бірлесіп пайдалау;
- Интернетке қосылу мүмкіндіктері;
- Ақпараттың резервтік көшірмесін алу және орталықтандырылған
қорғау.
Аймақтық бөлшектенген желілер
Аймақтық бөлшектенген желілер жергілікті желілер сияқты артықшылықтар бере
отырып үлкен территортяны қамтиды. Көбінесе ол үшін жалпылай қызмет
ететін, модем немесе жоғары жылдамдықты цифрлік желі арқылы
коммутацияланған телефон желісі қолданылады және комплексті түрде қызмет
көрсетеді(PSTN,Public Switched Telephone Network). ISDN көбінесе бейне
немесе дыбыс түріндегі үлкен файлдарды тасымалдау қызметін атқарады.
Негізгі жергілікті желілерге модем немесе жоғары жылдамдықты цифрлік желі
арқылы коммутацияланған телефон желісі арқылы жасалған аймақтық
бөлшектенген желілердің функционалдығын қосу арқылы сыртқы коммутациялардың
артықшылығын пайдалануға болады,оның ішінде:
• хабарламаларды электрондық пошта арқылы қабылдау және жіберу(e-
mail);
• Internet-ке кіру;
Internet көпшілікке кіру мүмкіндігін жасайтын бүкіл әлем қолданушыларын
деректер, дыбыс және бейне қоймаларымен қосатын ауқымды желі. Internet-тің
негізгі функциялары электрондық пошта және зерттеулер мен қызығушылық
орталары ортақ топтар арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ету болып
табылады.Қазіргі кезде Internet қашықтан оқыту жүйелері және алыстан емдеу,
диагностика сияқты дамушы дыбыстық және бейне қосымшаларын қолдайды.
Компьютерлік желінің сипаттамасы
Кез-келген компьютерлік желі:
• Топологиясымен
• Хаттамаларымен;
• Интерфейсімен;
• Желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.
Компьютерлік желі топологиясы оның негізгі элементтерінің арасындағы
құрылымдық байланысты көрсетеді.
Желілік техникалық құралдар – компьютерді ортақ комльютерлік желіге
біріктіретін әртүрлі құрылымдар.
Желілік программалық құрылымдар – компьютерлік желі жұмысын басқарады
және онымен қолданушы арасында ыңғайлы ортаны қамтамасыз етеді.
Хаттамалар - желінің функционалдық элементтерінің өзара әсерлесуін
көрсететін қағидалар.
Интерфейстер- желінің функционалдық элементтерінің өзара қосатын
құралдар.Функционалдық элементтер ретінде жеке құрылғылар немесе
программалық модульдер қолданылуы мүмкін.Сондықтан да программалық және
жабдықтық интерфейстерді бөліп қарасытырады.
Негізігі желілік топологиялар
Желіні құру барысында оған қойылатын талаптарға сай төменде
келтірілген желілік топологияларыдң біреуі қолданылуы мүмкін.
Ортақ шина.Бірдей құқықты құралдар ортақ арнаны пайдаланады. Негізгі
артықшылығы қарапайым және арзан. Негізгі кемшілігі арнаға енудің кезекпен
ұйымдастырылуы. Бұл топология интернет жүйесіндегі кең таралған бірдей
құқықты қолданушылардың радиоарнасы.
1.1-сурет.Ортақ шина
Сақина.Арнаны қолданушылар бір немесе бірнеше тәуелсіз арна арқылы
сақина түрінде біріктірілген. Біріншісі жалпы шинаға ұқсас. Айырмашылығы
сақинадан жіберілген деректерді жойып отыру керектігінде.Ең кең тарағаны
Token Ring және FDDI технологиялары.Арнаға енуді басқаруды талап етеді
Екінші жағдайда деректер оетрансляциялаумен
жіберіледі, бірақ станциялар бір-бірінен тәуелсіз деректер алмаса алады.
Деректерді жіберетін екі жолдың болуы желі өнімділігін және сенімділігін
арттырады.Сақина көбінесе ерекшеленіп бөлінген арналарда ұзақ қашықтықтарға
қолданылады.
1.2-сурет.Сақина
Толық байланыс.Әрбір қос түйін өзара жеке арна арқылы қосылған.Қымбат
кабельдік жүйе болып есептеледі. Бұл арқылы жоғары өнімділікке,сенімділікке
және жылдамдыққа жетуге болады. Телефон желісінде ортақ қолданылатын АТС
құрған кезде пайдаланылады.
1.3-сурет.Толық байланыс
Ұяшықтық топологиясы (mesh) толық байланысқаннан кейбір байланыстарды
алып тастау арқылы пайда болады. Бұл желіде тікелей тек деректер алмасу
тығыз жүретін компьютерлер ғана байланысады да басқалары үшін аралық
байланыс арналары қолданылады.
Тармақтық.Элементтердің функционалды қызметтеріне байланысты құруға
және кабельді үнемдетуге жол ашады.Барлық күрделі жүйелердің құрамына
кіреді.
1.4-сурет.Тармақ
Жұлдызша. Тармақтық құрылымның элементі болып келеді. Кабельдік
жүйесінің қымбаттылығымен ерекшеленеді. Бұл көбінесе түйіндер алыс
орналасқан кезде бөлінеді. Деректерді жіберу және адрестеу барысында туатын
проблемаларды бір жерде жинақтауға мүмкіндік жасайды. Құрылымдық кабельдер
жүйесінің, кең таралатын радиоарналарының негізі болып табылады.
1.5-сурет.Жұлдыз
Күрделі құрылым.Типтік және классикалық құрылымдардың жиынтығы.
1.6-сурет.Күрделі құрылым
Желілік техникалық құралдар
Жергілікті желі аймақтық бөлшектенген желілердің архитектурасымен
байланысты негізгі компоненттер мен технологиялар:
• Кабельдер;
• Желілік интерфейстік тақша(NIC, Network Interface Card);
• Концентраторларды;
• Комутаторларды;
• Бағыттауыштардан(аймақтық бөлшектенген желілер);
• Модемдерден (аймақтық бөлшектенген желілер) тұрады;
Кабельдер
Иілгіш қос сым
Иілгіш қос сым түріндегі кабель екі түрде кездеседі:экрандалған
иілгіш қос сым (TP, Twisted Pair) және экрандалмаған иілгіш қос сым (UTP,
Unshielded Twisted Pair). Кабельдің екеуі де өзара байланған мыс сымдардан
тұрады. Экрандалмаған иілгіш қос сым типті кабель өзінін арзандығымен,
жұмсақтығымен, орнатуға жеңілділігімен белгілі. Бұл типті кабельдің жалғыз
ғана кемшілігі электрлік және сымдардагы кедергілерге төтеп бере алмауында.
Иілгіш қос сым типті кабельдер 3, 4 жэне 5 категориялы болып келеді.
Категория нөмірі жоғарылаған сайын ол кабель жоғарғы жылдамдықты қолдайды.
Жіңішке және жуан коаксиальді кабель
Бұл типті кабельдер теледидардың кабельдеріне ұқсас келеді. Олармен
жұмыс істеу қиындық тудыратын болғандықтан, кейінгі кезде иілгіш қос сым
түріндегі мен оптикалық талшықты кабельдер қолданылады.
Оптшальқ талшықты кабельдер
Оптикалық талшықты кабельдер пакет түріндегі деректерді 10, 100 немесе
1000 Мбитс жылдамдықпен өткізеді. Деректер оптикалық талшық-тар арқылы
импульстар түрінде жіберіледі. Ол электр сымдарындағы ке-дергілерден
қорғауды және деректерді алыс қашыктыққа жіберуді жақсы
қамтамасыз ететіндіктен, көбінесе орталық магистральдық желілерде
қолданылады.
Желілік интерфейстік тақша
Желілік интерфейстік тақша (NIC, Network Interface Card) дербес және
портативті компьютерлерге қойылады. Олар жергілікті желідегі басқа
кұрылымдармен байланысты қамтамасыз етеді. Өнім шығарушыларға әртүрлі талап
қоятын дербес компьютерлерге арналған желілік тақшалардың түрлері көп.
Қазіргі заманғы желілік тақшалар (желілік адаптерлер) өнімділікті
арттыруда, желідегі трафикке жауап беру кезіндегі үстемділікті анықтауда,
трафик мониторингісінде үлкен рөл атқарады. Олар орталық станциядан алыстан
екпіндету немесе конфигурацияларды алыстан өзгерту сияқты қызмет атқарады.
Желіні физикалық құру
Физикалық құру үшін мынадай құрылғылар қолданылады: қайталаушылар,
концентраторлар.
Қайталаушылар
Ақпараттар немесе электр сигналдары желі бойына кабельдің
бір шетінен екінші шетіне өтуі арқылы тарайды. Бұндай да ештеңке
қолданбаса, сигнал кабельдің бір шетіне барып шағылады. Ал сигнал
шағылғанда басқа компьютерлер байланыса алмайды. Сол себепті кабельдің әр
шеттеріне терминатор (terminators) деген құрылғыларды орнатады, олардың
жұмысы осы сигналдарды шағылыстырмай, өзіне сіңіріп алу.
Желіні үлкейту үшін, кабельдерді ұзартады. ұзарту кабельдің
бір үшына басқа кабельді қосады. Бұл екі жолмен орындалады. Біріншісі
баррел-коннектор (barrel connector), екіншісі қайталаушы (repeater) (1.7-
сурет). Қайталаушы коннекторға қарағанда сигналды күшейтеде, келесі
сегментке жібереді.
1.7-сурет. Қайталаушы
Концентраторлар
Желінің тәртіптіленген кабельдік конфигурациясыа кіретін
барлық ДК-лер концеитратор арқылы байланысады. Концетратор (hab) - кеп
кірісті құрылғы, жұмысы бірнеше ДК-лерді, яғни физикалық сегменттерді
бірікті-реді.
Желіні құру үшін концентраторлардан бастап орталық
түйіннің қызметін атқаратын күрделі құрылымдар және әртүрлі стандарттар
қолданы-лады (Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, FDDI). Стектік,
өсіруші концентраторлар желіні біртіндей ұзартуға мүмкіндік береді. Олар
бірінің.
артына бірі кабельдер арқылы қосылады да бір концентратор сияқты жұмыс
істейді.
Олар бір желілік сегменттің аймағын қолдай отырып, өздеріне қосылған
қолданушыларға бір жіберу жолағын ұсынады. Порттарды кіріктіруді
пайдаланатын концентратор немесе сегментелінген концентраторлар
қолданушыларға концентратордың ішкі төрт сегментінің бірін ұсыну арқылы
проблемаларды шешеді (Super Stack II PS Hub). Мұндай үрдіс жіберу жолағын
қолданушылар арасында дұрыс бөлуге және желіге түсетін ауырлықты
теңестіруге жол ашады.
Қосжылдамдықты концентраторлар (dual speed) желілік
сегменттерді ортақ пайдаланатын қазіргі заманғы желілерде қолданылып жүр.
Олар бар арналарды Ethernet 10 Мбитс қолдай отырып, жаңадан пайда болған
арналарды (Fast Ethernet 100 Мбитс) түсінеді және конфигурацияны қолдан
икемдемей-ақ олардьщ қосылу жылдамдығын автоматты түрде қабылдайды. Бұл,
мысалы, Ethernet-ien Fast Ethernet-ке өткен кезде қосы-лыстарды жаңалауды
жеңілдетеді.
Сонымен қатар, концентраторлар кабельдерді қосқан кезде
конфи-гурациларды өзгерту, бұзылуларды табу, орталықтан басқару сияқты
амалдарды орындауды жеңілдететін орталық нүктенің рөлін атқарады.
Желіні логикалық құру
Желінің қандай да бір сегменті үшін тек осы сегмент
аймағында трафикті таратуды трафикті жергіліктендіру (бөлектеу) деп атайды.
Желіні логикалық құру дегеніміз - оны трафикті жергіліктендіру (бөлектеу)
арқылы сегментгерге бөлу процесі. Желіні логикалық құру үшін көпір,
коммутатор, бағыттауыш, шлюз сияқты коммуникациялы құрылғылар қолданылады.
Көпір (bridge) желінің бөлінген ортасын логикалык сегменттер
деп аталатын бөліктерге бөледі және ақпараттарды бір сегменттен екінші
сегментке, егер ондай тасымалдау шынында да қажет болса, яғни, қабыл-даушы
компьютер басқа сегментге орналасқан жағдайда жібереді. Сонымен, көпір бір
желінің трафигін екіншісінен бөледі де сол арқылы деректердің желі бойынша
тасымалдану өнімділігін арттырады. Желіні жергіліктендіру оның өткізу
мүмкіндігін үнемдеп қана қоймай, кадрлар өз сегментінен шықпайтындықтан,
деректерге рұқсатсыз енуге тосқауыл болады.
Коммутатор - порттар арасындага пакеттерді кіріктіруді қамтамасыз
ететін көппортты құрылым. Коммутатор өзіне қосылған әрбір құрылымға желінің
өткізу жолағын түгелдей береді. Бұл өнімділікті арттыра отырып, сегментке
хабарласатын қолданушылардын саны есебінен желінің жауап беретін уақытын
азайтады. Егер олар жіберу жылдамдығын автоматты түрде танитын құылғылармен
қамтамасыз етілген болса, тиімді жылдам-дыққа өздері икемделеді де
конфигурацияны қолдан өзгертудің қажеті болмайды.
Коммутатордың көпірден негізгі айырмашылығы оның әбір портында
кадрларды көпір алгоритмі бойынша басқа порттың процессорларынан тәелсіз
өңдейтін арнайы процессор орналасқандығында және оны өз кезегінде
коммуникациялык мультипроцессор депте қарастыруға болады.
Әрбір портта қабылданатын барлық пакеттерді жан-жаққа тарататын
концентраторлардан коммутаторлардың айырмашылығы олар пакеттерді тікелей
арнайы құрылғыға (адресатқа) ғана жібереді, себебі желіге қосылған әрбір
кұрылғының МАС-адресін (Media Access Control) біледі. Соның нәтижесінде
трафик азайып, желінің жалпы жіберу мүмкіндігі артады.
Қазіргі заманғы коммутаторлар трафиктің үстемдігін тағайындау,
желіні басқару, көп адрес бойынша жіберу сияқты функцияларды да атқарады.
Көпірлер мен коммутаторларды колдануға қойылатын шектеулер
коммуникациялық құрылғылар қатарын багыттауыштармен (router) то-лықтыруга
әкелді. Бағыттауыштар көпірлерге қарағанда неғұрлым сенімді және үнемді,
желінің жеке бөліктерінің трафиктерін бір-бірінен бөледі. Бағыттауыштар
жазық аппаратгак емес, сандық адрестерді қолданатын-дықтан, нақты адрестеу
арқылы логикалық сег-менттер кұрады. Бұл адрес-терде желі нөмірі өрісі
көрсетілгендіктен, осы өрістің мәні бірдей ком-пьютерлердің барлығы бір
сегментке тиеселі (subnet).
Бағыттауыштар жабық контурлы желіде бірнеше мүмкін бағыт ішінен
ең тиімді бағытты таңдау қызметін атқарады.
Атап өткен кұрылғылардан басқа желінің жеке беліктері шлюз (ga
way) арқылы қосылады. Көбінесе әртүрлі типті жүйелік және колданба
программалык жабдыкталған желілерді қосу кажет болған жағдак шлюзді
колданады. Соішмен қатар шлюз кейбір косымша эффектіл ретінде трафикті
локализдейді.
Модемдер дербес компьютер қолданущыларьшың өзара ақпарат алмасу
мүмкіндігіне ие болуын қамтамасыз етеді және интернетке қосады. Модем
термині кұрылымның кызметіне қарай алынған және МОдуляторДЕМод лятор деп
белгіленеді. Жалпы қолдануга арналған телефон желістерімен берілетін
аналогтық сигналдардың дербес компьютерінен түскен цифрлік сигналдарды
модем модульдейді, ал екінші модем, керісінше, желі соңынан кабылдау
барысында аналогтык сигналды цифрлік сигналға ауыстыру отырады.
Қолданушыларға ортақ сырттан ену мүмкіндігін беретін бағыттауыш тарға
қарағанда модем әр уақытта тек бір қосылуды қолдайды.
Сымсыз желілер
"Сымсыз орта" тіркесі желіде сымның мүлдем жоқтығын
білдіретіндіктен, түсініспеушілік тудыруы мүмкін. Шындығында, сымсыз
компоненттер жіберу ортасы ретінде кабельдер қолданылатын желімен
әсерлеседі. Осындай қоспа қомпоненттерден тұратын желіні гибридті желі де
атайды.
Сымсыз желілерді технологиясына байланысты үш типке бөлуге
болады:
• жергілікті есептеу желілері;
• кеңейтілген локальда есептеу желілері;
• мобильді желілер (тасымалданатын компьютерлёр).
Бұл желілер типтерінің бір-бірінен негізгі айырмашылығы жіберу пара
метрлерінде болады.
Жергілікті есептеу желілері
Локальды есептеу желілерінің құрылысы мен жұмыс істеу принципі жағынан
кәдімгі желіге ұксас, айырмашылығы тек жіберу ортасында ғана. Сымсыз
желілік адаптер трансиверлері әрбір компьютерде орнатылған және
қолданушылар компьютерлері желісіне кабель арқылы қосылғандай жұмыс істей
береді. Кейде ену нүктесі (access point) деп те аталатын трансивер өзара
сымсыз қосылған компыотерлер мен желінің басқа бөлігін қосады. Сымсыз ЖЕЖ-
де қабырғалық трансинерлер колданылады. Ол тасымалданатын компьютерлер
арасында радиоқосуды жүзеге асырады, Мұндай желілерді осы трансиверлер
қолданғандықтан да толық сымсыз деуге болмайды. Сымсыз ЛЕЖ деректерді
жіберудің төрт тәсілін қолданады:
• инфракызыл сәулелену;
• лазер;
• тар спектрдегі радиожіберу (бір жиілікті жіберу);
• шашыраған спектрдегі радиожіберу;
Инфрақызыл сәулелену
Мұндай жүйелерде өте күшті сигналдарды жіберу қажет, ал кері жағдайда
жарықтың басқа көздері едәуір әсер етеді. Бұл тәсілде инфрақызыл сәулесінің
жиілігі өте жоғары болғандықтан, сигналдарды жоғары жылдамдықпен жөнелтуге
мүмкіндік береді. Инфрақызыл желілер 10 Мбитс жылдамдықты тіркеуге
қабілетті.
Лазер
Лазерлік технология жіберуші мен қабылдаушы арасында тікелей көруді
талап етуімен инфрақызылға ұқсас келеді. Егер кандай да бір әсерден сәуле
үзілсе, деректерді жіберу процесі де тоқтайды.
Tap спектрдегі радиожіберу (бір жиілікті жіберу)
Бұл тәсіл радиохабарына ұқсас. Қолданушылар жіберушілер мен
қабылдауыштарды бір жиілікке үйлестіреді. Жоғарғы жиілікті пайдала-нылатын
сигналдар металдан жасалған немесе темір-бетонды кедергілерден өте алмайды.
Мұндай байланыс тәсіліне ену мұндай қызметтерді көрсетушілер арқылы жүзеге
асырылады.
Шашыраған спектрдегі радиожіберу
Бұл тәсіл бойынша сигналдар қандай да бір жиілік жолағы бойынша
жіберілетіндіктен, бір жиілікті жіберуге тән байланыс проблемасы бол-майды.
Енуге мүмкіндік беретін жиіліктер арналарға немесе интервалдарға бөлінген.
Адаптерлер алдын-ала анықталған уақыт аралығында қандай да бір интервалға
үйлестіріледі, одан кейін басқа интервалга көшеді. Желідегі барлық
компьютерлерді кезекпен қосу синхронды түрде жүреді. Деректерге рұқсатсыз
енуді болдырмау үшін кодтау әдісі қолданылады. Xircom Credit Card Netwave
адаптерлері орнатылған Microsoft Windows 9598 немесе
Microsoft Windows NT операциялық жүйесі қойылған екі немесе одан да
көп компьютерлер кабельсіз бір рангілі желі ретінде жұмыс істей алады.
"Нүкте-нүкте" жіберілуі
Нүкте-нүкте жіберу технологиясы компьютер мен сыртқы құрылым
арасында деректер алмасуды емес, тек бірнеше компьютерлер арасында
орындайды. Бірақ сымсыз жіберу арқылы желіні ұйымдастыру үшін жеке немесе
хост-трасивер сияқты қосымша компоненттерді қолдануға тура келеді. Оларды
автономды компьютерлерде немесе желіге қосылған ком-пьютерлерге де орнатуға
болады.
Деректерді тізбектей жіберуге негізделген бұл технология "нүкте-нүкте"
радиоарнасын пайдалана отырып деректердің қабырғалардан қатесіз жоғарғы
жылдамдықпен өтуін қамтамасыз етеді.
Кеңейтілген сымсыз желілер
Сымсыз компоненттердің кейбір түрлері өздерінің кабельді аналог-тарына
ұқсас кеңейтілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz