Жұмыссыздық пен инфляция экономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде. Инфляцияның түрлері
Жоспар
Кіріспе
Жұмыссыздық пен инфляция экономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде
1.Жұмыссыздық туралы түсінік
2.Инфляцияның түрлері
3.Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары
4.Филлипстің қисық сызығы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде.
Оның пайда болуын ақшаның шығуымен, қызметімен байланыстырады. Инфляция
термині латын сөзі – inflatio – (вздутие) – қампаю, түңғыш рет Солтүстік
Америкада 1861 – 1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып,
айналымдағы қағаз ақшалардың тым көбейіп кетуі процесін білдірген. ХІХ
ғасырда бұл термин Англия мен Францияда қолданыла бастады. Экономикалық
әдибеттерде инфляция түсінігі ХХ ғасырда бірінші дүние жүзілік соғыстан
кейін жиі қолданыла бастады.
Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы – айналымдағы ақша
массасының қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің құнсыздануына
және тауар бағаларының соғұрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым
процесін құнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз.
Инфляция тауар бағаларының өсуінен көрінгенімен, ол тек ақшаға тән
“ғажайып” құбылыс емес. Ол – күрделі әлеуметтік – экономикалық құбылыс, оны
тудырушы рынок шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс
сәйкестілігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің
экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі.
1 Жұмыссыздық түсінігі
Америкалық еңбек базарында жүргізілген көптеген зерттеулер
жұмыссыздықтың бес негізгі мінездемелерін анықтады:
1. Жасы, жынысы және еңбек тәжрибелеріне байланысты жұмыссыз топтар
арасында үлкен айырмашылықтар бар;
2. Еңбек базарында үлкен ағым байқалады. Жұмылдыру мен жұмыссыздықты
өсіруші және де кемітуші қарсы ағымдар жұмысты және жұмыссыз адамдармен
салыстырғанда үлкен көрсеткіштерді көрсетеді;
3. Осы ағымның маңызды басым бөлігі циклдік сипатта болады, яғни
жұмыстан босату мен еңбек келісім-шарттарын бұзу төмендеу кезінде үлкен
мөлшерге жетсе, ал өз еркімен жұмыстан босау жоғарылау кезінде үлкен
мөлшерге жетеді;
4. Кез келген айда жұмыссыз қалған тұлғалардың көпшілігі тек қана
қысқа мерзім аралығында жұмыссыз болады;
5. АҚШ-тағы жұмыссыздық басым бөлігі ұзақ уақыт бойына жұмыссыз
отырғандардың үлесіне тиесілі болып келеді.
Бұл фактілер жұмыссыздықтың не екендігі туралы және сонымен қатар
онымен не істеуге болатыны немесе болмайтындығы туралы маңызды түсінік
береді.
Жұмыс күші мөлшері сайлаулы зерттеулер жолымен айқындалады. Жұмыс
күшіне өз жауаптарында жұмысы бар деп және де жұмыссызбын деп көрсететін
адамдар енгізіледі. Осы тексерулерде жұмыссыз деп жұмысы жоқ және соңғы
төрт аптада белсенді түрде жұмыс іздеген, немесе жұмыстан босатылғаннан
кейін бұрынғы орнына қайтуды күтіп жүрген, немесе төрт апта ішінде жаңа
жұмысқа өтуге келісімін беру мүмкіндігін күтіп жүрген адамдар есептеледі.
Соңғы төрт апта ішінде жұмыс іздеу шарты адамның жай ғана жалаған
жүрісі немесе жұмыстың өздігінен пайда болуын күтіп жүргендігін емес, оның
шынымен жұмыс істеуге мүдделі екендігіне дәлел болады.
Еңбекке қабілетті жаста болуына қарамастан жұмыс күшіне енбейтіндер
кәрі адамдар, үй шаруасымен айналысатын ерлі-зайыптылар немесе жұмыс
істегілері келетін, бірақ жұмыс табуда сәтсіздікке ұшырағандар болуы
мүмкін. Біз негізгі назарымызды жұмысы жоқ топқа аударайық. Уақыттың әр бір
сәтінде адамдар ағысының жұмыссыздық резервуарына енуші және шығушы нақты
күн немесе резервуар болады.
Адам төрт себепке байланысты жұмыссыз қалуы мүмкін: (1)ол жұмыс күшіне
жаңадан енгендер, яғни жұмысты алғаш іздеп жатқандар, жұмыс іздегеніне төрт
апта болған ұзілістен кейін жұмыс күші құрамына қайтушылар болуы мүмкін.
(2) адам басқа жұмыс іздеу үшін жұмыстан босауы және іздеу барысында
жұмыссыз ретінде тіркелуі мүмкін. (3) адам уақытша жұмыстан босатылуы
мүмкін. Анықтама бойынша уақытша босату дегеніміз - бұл ақысыз белгілі
мөлшерге босату. (4) жұмысшы қайта оралуы мүмкіндігінсіз жұмыс орнынан
босауы немесе фирма жабылуына байланысты жұмыстан айырылуы мүмкін.
Жұмыссыздықтың осы соңғы жолы мәжбүрлі кету немесе жұмыстан айырылуды
білдіреді.
Жұмыссыздық резервуарына түсудің бұл жолдары жұмыссыздықтан шығудың
өзіндік бейнесін көрсетеді. Жұмыссыздық резервуарынан шығудың жалпы үш жолы
бар: 1. тұлға жаңа жұмыс орнына қабылдануы мүмкін. 2. уақытша жұмыстан
босатылған адам бұрынғы жұмыс орнына қабылдануы мүмкін. 3. жұмыстан
айырылған тұлға жұмыс іздеуді тоқтатуы, сонымен анықтама бойынша жұмыс күші
құрамынан шығып қалуы мүмкін. Мұндай адамның жоспарында жақын арада жұмыс
іздестіруді қайта тіктеу де болуы мүмкін. 2-кестеде адамдардың жұмыссыз
қалу немесе жұмыссыздық резервуарына түсі себептері бөліп көрсетілген.
2. Инфляцияның түрлері
Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта инфляция, әдетте,
төтенше жағдайларға байланысты болатын еді. Мысалы, соғыс жылдарында
мемлекеттер әскери шығындарын жабу үшін көп көлемде қағаз ақшаларға мәжбүр
болды. Соңғы жылдары бірқатар елдердің экономикасы үшін ол айықпас ауруға,
ұдайы өндірістің тұрақты факторына айналды.
Инфляция қарқынының жай, орташа жүруі кезінде бағаның өсуі 10% -тен
аспайды. Экономикалық теория, мысалы, кейнсшілер, мұндай инфляцияны
экономикалық даму үшін оңды жағдай деп, ал мемлекетті тиімді экономикалық
саясат жүргізуші субъекті деп есептейді. Мұндай инфляция өндіріс пен
сұраныстың өзгерген жағдайларына қарай бағаларды түзеп отыруға мүмкіндік
береді.
Жоғары қарқынды(галопирующая) инфляция тұсында бағаның өсуі 20-дан
200%-ке жетеді. Ал бұл экономика үшін үлкен салмақ. Бірақ көптеген
контракт, келісімдер бағаның мұндай өсу қарқынын есепке алады.
Аса зор, шексіз инфляция (гиперинфляция) айналымдағы ақша мөлшері мен
тауар бағасы деңгейінің тым шарықтап, шектен тыс өсуін білдіреді. Мысалы,
Никарагуада, азамат соғысы жылдарында бағаның жылдық өсуі 3300%- ке дейін
жетті. Мұндай жағдайда халық үлкен зиян шегеді, тіпті қоғамның ауқатты
тобына да қиын болады. Ұлттық шаруашылық бүлінеді. Гиперинфляцияны басынан
өткізген бірқатар елдерде бағалардың өсу қарқыны айналымдағы ақша
мөлшерінің өсу қарқынынан әлдеқайда жоғары болады.
Инфляция балансталған, тепе-тендіктің болуы мүмкін, яғни бағаның өсуі
баяу және ол барлық тауарлар мен қызметтерге бірдей өседі. Мұндай жағдайда
бағаның жылдық өсуіне сәйкес ставка проценті көбейеді, бұл бағалардың
тұрақтануы кезеңіндегі экономикалық ахуалды білдіреді.
Болжамды, күткен инфляцияны кенеттен өршитын инфляциядан ажырата білу
керек. Күткен инфляцияның мерзімін анықтауға болады, үкімет оны
“жоспарлайды”, мысал ретінде Ресей федерацияның, Қазақстанның 1991 жылы
бағаны ырықтандыру алдында жасаған бағаны жоғарылату қарқынының
бағдарламасын келтіруге болады.
Кенеттен болатын инфляция бағаның күтпеген кезде өсуімен сипатталады,
ол ақша айналымына, салық салу жүйесіне теріс әсер етеді. Егер экономикалық
инфляция күтілген болса, халық өз табысының құнсыздануынан қауіптеніп артық
тауарлар сатып алуға ұмтылады, қызмет көрсету шығындарын шамадан тыс
көбейтеді, сөйтіп экономикаға қиындық келтіреді. Қоғамдағы шын қажеттілік
бүркемеленеді, шаруашылықтың қалыпты жайы бұзылпды. Бағаның тұтқиылдан
шарықтауы инфляцияны күтуді одан әрі арандатып, бағаның өсуін өршітеді.
Егер бағаның тұтқиылдан өсуі “инфляцияны күту ” басталмаған экономикада
орын алса, онда халықтың бағаның өсуіне көзқарасы өзгеше болады. Бағаның
күрт өсуі қысқа мерзімді құбылыс, ол төмендейді деген үмітпен, тұтынушылар
нарыққа сатып алу қабілеті бар сұраныс ретінде ғана ақша жұмсайды, көбірек
сақтап, жинауға тырысады. Сұраныстың көлемі азайған шақта бағаның өзіне оны
төмендету мақсатында қысым жасалады. Экономика тағы да өзінің тепе-тендік
жағдайына келеді. Біз нарықтық шаруашылық қызметінің әсерін, оңды нәтижесін
көрсеттік. Мұны Пигу эффектісі деп атайды.
3 Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары
Инфляцияның зардаптары күрделі және көп түрлі болып келеді.
Инфляцияның жоғары деңгейі баға мен пайда нормасын жоғарлатып, уақытша
коньюнктураны жандандырады. Процестің ушығуы барысында инфляция ұдайы
өндіріске кедергі келтіріп, қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік
шиеліністерді тереңдетеді. Инфляция атын текіректеп шауып, бой бермеген
кезіндегідей ... жалғасы
Кіріспе
Жұмыссыздық пен инфляция экономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде
1.Жұмыссыздық туралы түсінік
2.Инфляцияның түрлері
3.Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары
4.Филлипстің қисық сызығы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде.
Оның пайда болуын ақшаның шығуымен, қызметімен байланыстырады. Инфляция
термині латын сөзі – inflatio – (вздутие) – қампаю, түңғыш рет Солтүстік
Америкада 1861 – 1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып,
айналымдағы қағаз ақшалардың тым көбейіп кетуі процесін білдірген. ХІХ
ғасырда бұл термин Англия мен Францияда қолданыла бастады. Экономикалық
әдибеттерде инфляция түсінігі ХХ ғасырда бірінші дүние жүзілік соғыстан
кейін жиі қолданыла бастады.
Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы – айналымдағы ақша
массасының қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің құнсыздануына
және тауар бағаларының соғұрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым
процесін құнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз.
Инфляция тауар бағаларының өсуінен көрінгенімен, ол тек ақшаға тән
“ғажайып” құбылыс емес. Ол – күрделі әлеуметтік – экономикалық құбылыс, оны
тудырушы рынок шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс
сәйкестілігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің
экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі.
1 Жұмыссыздық түсінігі
Америкалық еңбек базарында жүргізілген көптеген зерттеулер
жұмыссыздықтың бес негізгі мінездемелерін анықтады:
1. Жасы, жынысы және еңбек тәжрибелеріне байланысты жұмыссыз топтар
арасында үлкен айырмашылықтар бар;
2. Еңбек базарында үлкен ағым байқалады. Жұмылдыру мен жұмыссыздықты
өсіруші және де кемітуші қарсы ағымдар жұмысты және жұмыссыз адамдармен
салыстырғанда үлкен көрсеткіштерді көрсетеді;
3. Осы ағымның маңызды басым бөлігі циклдік сипатта болады, яғни
жұмыстан босату мен еңбек келісім-шарттарын бұзу төмендеу кезінде үлкен
мөлшерге жетсе, ал өз еркімен жұмыстан босау жоғарылау кезінде үлкен
мөлшерге жетеді;
4. Кез келген айда жұмыссыз қалған тұлғалардың көпшілігі тек қана
қысқа мерзім аралығында жұмыссыз болады;
5. АҚШ-тағы жұмыссыздық басым бөлігі ұзақ уақыт бойына жұмыссыз
отырғандардың үлесіне тиесілі болып келеді.
Бұл фактілер жұмыссыздықтың не екендігі туралы және сонымен қатар
онымен не істеуге болатыны немесе болмайтындығы туралы маңызды түсінік
береді.
Жұмыс күші мөлшері сайлаулы зерттеулер жолымен айқындалады. Жұмыс
күшіне өз жауаптарында жұмысы бар деп және де жұмыссызбын деп көрсететін
адамдар енгізіледі. Осы тексерулерде жұмыссыз деп жұмысы жоқ және соңғы
төрт аптада белсенді түрде жұмыс іздеген, немесе жұмыстан босатылғаннан
кейін бұрынғы орнына қайтуды күтіп жүрген, немесе төрт апта ішінде жаңа
жұмысқа өтуге келісімін беру мүмкіндігін күтіп жүрген адамдар есептеледі.
Соңғы төрт апта ішінде жұмыс іздеу шарты адамның жай ғана жалаған
жүрісі немесе жұмыстың өздігінен пайда болуын күтіп жүргендігін емес, оның
шынымен жұмыс істеуге мүдделі екендігіне дәлел болады.
Еңбекке қабілетті жаста болуына қарамастан жұмыс күшіне енбейтіндер
кәрі адамдар, үй шаруасымен айналысатын ерлі-зайыптылар немесе жұмыс
істегілері келетін, бірақ жұмыс табуда сәтсіздікке ұшырағандар болуы
мүмкін. Біз негізгі назарымызды жұмысы жоқ топқа аударайық. Уақыттың әр бір
сәтінде адамдар ағысының жұмыссыздық резервуарына енуші және шығушы нақты
күн немесе резервуар болады.
Адам төрт себепке байланысты жұмыссыз қалуы мүмкін: (1)ол жұмыс күшіне
жаңадан енгендер, яғни жұмысты алғаш іздеп жатқандар, жұмыс іздегеніне төрт
апта болған ұзілістен кейін жұмыс күші құрамына қайтушылар болуы мүмкін.
(2) адам басқа жұмыс іздеу үшін жұмыстан босауы және іздеу барысында
жұмыссыз ретінде тіркелуі мүмкін. (3) адам уақытша жұмыстан босатылуы
мүмкін. Анықтама бойынша уақытша босату дегеніміз - бұл ақысыз белгілі
мөлшерге босату. (4) жұмысшы қайта оралуы мүмкіндігінсіз жұмыс орнынан
босауы немесе фирма жабылуына байланысты жұмыстан айырылуы мүмкін.
Жұмыссыздықтың осы соңғы жолы мәжбүрлі кету немесе жұмыстан айырылуды
білдіреді.
Жұмыссыздық резервуарына түсудің бұл жолдары жұмыссыздықтан шығудың
өзіндік бейнесін көрсетеді. Жұмыссыздық резервуарынан шығудың жалпы үш жолы
бар: 1. тұлға жаңа жұмыс орнына қабылдануы мүмкін. 2. уақытша жұмыстан
босатылған адам бұрынғы жұмыс орнына қабылдануы мүмкін. 3. жұмыстан
айырылған тұлға жұмыс іздеуді тоқтатуы, сонымен анықтама бойынша жұмыс күші
құрамынан шығып қалуы мүмкін. Мұндай адамның жоспарында жақын арада жұмыс
іздестіруді қайта тіктеу де болуы мүмкін. 2-кестеде адамдардың жұмыссыз
қалу немесе жұмыссыздық резервуарына түсі себептері бөліп көрсетілген.
2. Инфляцияның түрлері
Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта инфляция, әдетте,
төтенше жағдайларға байланысты болатын еді. Мысалы, соғыс жылдарында
мемлекеттер әскери шығындарын жабу үшін көп көлемде қағаз ақшаларға мәжбүр
болды. Соңғы жылдары бірқатар елдердің экономикасы үшін ол айықпас ауруға,
ұдайы өндірістің тұрақты факторына айналды.
Инфляция қарқынының жай, орташа жүруі кезінде бағаның өсуі 10% -тен
аспайды. Экономикалық теория, мысалы, кейнсшілер, мұндай инфляцияны
экономикалық даму үшін оңды жағдай деп, ал мемлекетті тиімді экономикалық
саясат жүргізуші субъекті деп есептейді. Мұндай инфляция өндіріс пен
сұраныстың өзгерген жағдайларына қарай бағаларды түзеп отыруға мүмкіндік
береді.
Жоғары қарқынды(галопирующая) инфляция тұсында бағаның өсуі 20-дан
200%-ке жетеді. Ал бұл экономика үшін үлкен салмақ. Бірақ көптеген
контракт, келісімдер бағаның мұндай өсу қарқынын есепке алады.
Аса зор, шексіз инфляция (гиперинфляция) айналымдағы ақша мөлшері мен
тауар бағасы деңгейінің тым шарықтап, шектен тыс өсуін білдіреді. Мысалы,
Никарагуада, азамат соғысы жылдарында бағаның жылдық өсуі 3300%- ке дейін
жетті. Мұндай жағдайда халық үлкен зиян шегеді, тіпті қоғамның ауқатты
тобына да қиын болады. Ұлттық шаруашылық бүлінеді. Гиперинфляцияны басынан
өткізген бірқатар елдерде бағалардың өсу қарқыны айналымдағы ақша
мөлшерінің өсу қарқынынан әлдеқайда жоғары болады.
Инфляция балансталған, тепе-тендіктің болуы мүмкін, яғни бағаның өсуі
баяу және ол барлық тауарлар мен қызметтерге бірдей өседі. Мұндай жағдайда
бағаның жылдық өсуіне сәйкес ставка проценті көбейеді, бұл бағалардың
тұрақтануы кезеңіндегі экономикалық ахуалды білдіреді.
Болжамды, күткен инфляцияны кенеттен өршитын инфляциядан ажырата білу
керек. Күткен инфляцияның мерзімін анықтауға болады, үкімет оны
“жоспарлайды”, мысал ретінде Ресей федерацияның, Қазақстанның 1991 жылы
бағаны ырықтандыру алдында жасаған бағаны жоғарылату қарқынының
бағдарламасын келтіруге болады.
Кенеттен болатын инфляция бағаның күтпеген кезде өсуімен сипатталады,
ол ақша айналымына, салық салу жүйесіне теріс әсер етеді. Егер экономикалық
инфляция күтілген болса, халық өз табысының құнсыздануынан қауіптеніп артық
тауарлар сатып алуға ұмтылады, қызмет көрсету шығындарын шамадан тыс
көбейтеді, сөйтіп экономикаға қиындық келтіреді. Қоғамдағы шын қажеттілік
бүркемеленеді, шаруашылықтың қалыпты жайы бұзылпды. Бағаның тұтқиылдан
шарықтауы инфляцияны күтуді одан әрі арандатып, бағаның өсуін өршітеді.
Егер бағаның тұтқиылдан өсуі “инфляцияны күту ” басталмаған экономикада
орын алса, онда халықтың бағаның өсуіне көзқарасы өзгеше болады. Бағаның
күрт өсуі қысқа мерзімді құбылыс, ол төмендейді деген үмітпен, тұтынушылар
нарыққа сатып алу қабілеті бар сұраныс ретінде ғана ақша жұмсайды, көбірек
сақтап, жинауға тырысады. Сұраныстың көлемі азайған шақта бағаның өзіне оны
төмендету мақсатында қысым жасалады. Экономика тағы да өзінің тепе-тендік
жағдайына келеді. Біз нарықтық шаруашылық қызметінің әсерін, оңды нәтижесін
көрсеттік. Мұны Пигу эффектісі деп атайды.
3 Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары
Инфляцияның зардаптары күрделі және көп түрлі болып келеді.
Инфляцияның жоғары деңгейі баға мен пайда нормасын жоғарлатып, уақытша
коньюнктураны жандандырады. Процестің ушығуы барысында инфляция ұдайы
өндіріске кедергі келтіріп, қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік
шиеліністерді тереңдетеді. Инфляция атын текіректеп шауып, бой бермеген
кезіндегідей ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz