Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының теориялық негіздемесі
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:
1. Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының
теориялық негіздемесі
1.1 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының теориялық
негіздері.
1.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын қолданудың
қажеттілігі
2. Информатиканы оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын
пайдаланып оқушылардың іскерліктерін арттыру әдістемесі
2.1 Оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастырудың
мәні мен жіктемесі
2.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясында тапсырмаларды
жүйелеу
2.3 Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту технологиясын
қолданудың әдістемесі
2.4 Педагогикалық тәжірибенің нәтижесі
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі қоғам дамуының қазіргі кезеңі адам
қызметінің барлық жақтарынан дер кезінде және толық мәлімет алып отыруға,
білім беру мазмұнын ізгілендіруге мүмкіндік беретін ақпараттандырудың
маңыздылығымен ерекшелінеді.
Біріншіден, қазіргі заманда педагогикалық ой-тұжырымдардан оқушыларға
еркін білім беру, оқушының жеке тұлғалық күшін, оның шығармашылық
мүмкіндігін дамыту басты рөл атқарып отыр. Олай болса, қазіргі ұстаздар
қауымының алдындағы үлкен мақсат: өмірдің барлық саласындағы белсенді,
шығармашылық іс-әрекетіне қабілетті, еркін және жан-жақты жетілген тұлға
тәрбиелеу. Қазіргі оқу процесін ұйымдастыру тек қана білім берумен ғана
шектелмейді, оқушының жан-жақты дамуына, ақыл-ойы мен ойлау тәсілдеріне
үйрету, талдау жасау, салыстыру,байқау мүмкіндіктеріне баулу және содан
қорытынды шығаруға үйрету, дағдыландыру. Оқушыны мұндай дәрежеге көтеру
үшін мұғалім осы заманғы білім берудің озық технологиялық үлгісін меңгеріп
оны өзінің іс-тәжірибесінде ұтымды пайдалана білуді дағдыға айналдыру
керек. Мұғалім өзінің пәнін жете білумен қатар жаны нәзік, әрбір шәкіртінің
жанын түсініп, оның дұрыс қалыптасуы үшін көп еңбектенуі керек.
Екіншіден, оқытудың жаңа технологияларының барлығы оқушылардың өз бетінше
білім алу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Сонымен қатар, оқытушының
оқыту барысында қажетті ақпараттық, техникалық құралдарды пайдаланып,
оқушының терең білім алуына жағдай жасайды. Информатикадан білімді бақылау
тапсырмалары басқа пәндік бақылау тапсырмалары басқа пәндік бақылау
тапсырмаларынан өзгеше болады. Оқытудың жаңа технологиясы негізінде
қарапайымнан күрделіге сатылы, деңгейлі оқыту жүйесі арқылы оқушылардың
білім деңгейін бақылауға болады.
Үшіншіден, деңгейлік тапсырмалар арқылы әр оқушының білім деңгейін,
қабілетін тез анықтап білуге болады. Ал тесттік тапсырмалар арқылы оқу
қорытындысын тексеруде оқушылардың жеке ерекшеліктерін, тақырыпты сыныптың
және жеке оқушының меңгеру деңгейін анықтауға болады.
Білім беру жүйесі қоғаммен бірге дамып, онымен үнемі өзгеріп отырады,
осыған сәйкес мектептерге қойылатын талап та, ондағы оқыту мен тәрбиелеу
әдіс-тәсілдері де өзгеріп отырады. Оқушылардың білім, білік, дағдыларын
жетілдіру үшін, оқытудың жаңа технологиясы бойынша, дифференциалды және
дербес деңгейлік принциптерінің талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі
сабақ түрлеріне арналған жаңа үлгідегі деңгейлік тапсырмаларды және тест
тапсырмаларын құрастыруға болады. Сондықтан да, мен дипломдық жұмыстың
тақырыбын: Информатиканы оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын пайдаланып
оқушылардың іскерліктерін арттыру әдістемесі деп таңдап алдым.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: мектеп информатика курсында деңгейлеп оқыту
технологиясы арқылы оқушылардың іскерліктерін арттыру мәселесі.
Диплом жұмыстың міндеті:
• Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының
теориялық негіздемесін жасау;
• Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын
қолданудың қажеттілігін анықтау;
• Оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастырудың
мәні мен жіктемесін айқындау;
• Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясында тапсырмаларды
жүйелеу;
• Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық
технологиясын қолданудың тиімді әдістерін көрсету;
• Педагогикалық тәжірибенің нәтижесін талқылау
Зерттеудің теориялық негізі жаңа педагогикалық технологияларды: деңгейлеп
саралап, дамыта оқытуды қамтиды
Зерттеу нысаны: орта мектептің оқу-тәрбиелеу процесі.
Зерттеу пәні: мектеп информатика курсы
1. Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының
теориялық негіздемесі
1.1 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының теориялық
негіздері.
Педагогикалық технология-педагогика ғылымының оқытудың мақсатын, мазмұнын
және әдістерін зерттеп, айқындаушы және педаогогикалық процесті жобалаушы
бір бөлшегі. Ол-білім стандартында көзделген оқыту нәтижелерін қол жеткізу
жолындағы мақсат, мазмұн, әдістер мен құралдардың біртұтас қызметін
бейнелейтін процесс.
Қазіргі заманғы педагогикалық технология төмендегідей негізгі әдістемелік
талаптарға сай болуы тиіс:
1. Технологиялық сызба (карта) технологиялық процесті оны жеке
функционалды бөліктерге бөлу және олардың арасындағы логикалық
байланыстарды белгілеу арқылы көрсететін шартты бейнесі.
2. Әр педагогикалық технология тәжірибеде игерудің белгілі бір ғылыми
тұжырымдамасына негізделуі тиіс: білім беру мақсатттарына жету
процесінің ғылыми негіздемесі болу керек.
3. Педагогикалық технологияның барлық жүйелік сипаттары; процестің
логикасы, барлық бөлшектердің өзара байланысы, тұтастығы.
4. Оқу процесін жобалау, жоспарлау, мақсаттарын анықтау мүмкіндіктері
ескерілуі керек: кезеңді диагностика , нәтижелерді түзету
мақсаттарында әдістер мен құралдарды түрлендіру мүмкіндігі қаралуы
қажет.
5. Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар бәсекелестік
технологиялар бәсекелестік жағдайда қызмет етеді. Сондықтан,
белгілі білім стандартына сай оқыту кепілдігін беріп, нәтижесі
тиімді, шығыны аз болуы керек.
6. Педагогикалық технологияны басқа білім беру мекекмесінде басқа
субъектілердің де қолдану мүмкіндіктерін ескеруі керек, яғни қайта
қолданылатындай болуы тиіс. [24]
Педагогикалық технология оқу процесінің қойылған мақсатқа жетуіне
кепілдік береді. Мақсатқа жету үшін кері байланыс болуы керек. Соған
байланысты оқытуға технологиялық қатынаста төмендегідей шарттарды көрсетуге
болады:
а) мақсат қою және нақтылау, мақсатты нәтижеге табысқа жетуге орай
айқындау;
ә) ағымдағы нәтижені бағалау, қойылған мақсатқа жетуге орай айқындау;
б) нәтиженің қорытынды бағасы.
Мектепте оқыту технологиясы оқыту процесіне қажетті психологиялық-
педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені-әдіс, тәсіл, амал, дидактикалық
талап, ретінде пайдаланылады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға ынтасына, іс-
әрекетіне игі әсер етеді және сонымен бірге, мұғалімнің педагогикалық іс-
тәжірибесінің нәтижелілігін тиімділігін қамтамасыз ететін оқу-тәрбие
процесінің құрамдас бөлігі. Жоғарыда келтірілген түсініктерден, оқыту
технологиясы дегеніміз педагогикалық тәжірибеде оқыту мен тәрбиенің нақты
көзделген мақсатына қол жеткізу жолындағы тұтас дидактикалық жүйе құрайтын
амалдар мен іс-әрекеттер тізбегі екенін көреміз.
Жалпы білім беретін мектептер үшін педагогикалық технология мынадай төрт
шартты қанағатттандаруы тиіс (В.П.Беспалько).
1. педагогикалық технология оқытудағы педагогикалық экспроматтарды жою
қажет;
2. оқушының оқу танымдық қызметінің құрылымы мен мазмұнын анықтайтын
оқу тәрбие процесінің жобасына негізделуі тиіс;
3. оқу мақсатын диагностикалық зерттеу жолымен анықтап, оның меңгерілу
сапасын дәл тексеріп бағалауды қажет етеді;
4. практикада оқу процесінің толықтығын қамтамасыз ету қажет. [22, 23,
24]
Қазіргі таңда білім беру ісін реформалау ізгілендіру парадигмасы
негізінде мазмұнды-әдістемелік негізін жүйелі өзгертуін ғана емес, сонымен
бірге логикалық-әдістемелік негізді жаңартуды анықтауды, падагогикалық
жүйенің жаңа парадигмасын жетілдіруді қажет етеді.
Білім беру жүйесін жаңартуда және жетілдіруде алдымен жаңа негізде
әдістемелік жүйені құру, содан соң дидактикалық процесті қосқандағы барлық
педагогикалық жүйені дұрыстап есептейміз. Мұндай жүйелілік тәжірибеде
барлық жаңа инновациялық идеялардың жүзеге асуына кепілдік беретін саралап
оқытудың педагогикалық түзу технологиясын құруға мүмкіндік береді.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының Конституциясын негізге ала
отырып, білім беру ісін жағартудың негізгі принциптері анықталды. Бұл
принциптер: білім сапасын ізгілендіру, демократияландыру, олар білім
берудің ізгілендіру парадигмасын жүзеге асыруға бағаттталған.
Білім беруді демократияландыру проблемасы білім беру жүйесінің әрүрлі
деңгейлерінде шішіледі. Біріншіден, демократияландыру-қазіргі білім беру
ісінің дамуының жалпы стратегиясын дайындау үшін басты идея ретінде
қарастаралады. Екіншіден, демократияландыру мектептің және басқа да білім
мекемелерінің даму бағытын анықтайды. Үшіншіден, демократиялындыру-
мұғалімдер мен оқушылардың шынайы және тиімді өзара шығармашылық қарыс-
қатынасы орнауына жағдай жасайды.
Өктемшіл қоғамнан ерекшелігі-демократия қоғамдық өмірге еркін тәуелсіз
тұлғаның қатысуын көздейді. Алайда, тәуелсіздік негізінде талғау еркіндігі
мен қабылданған шешім үшін жеке жауапкершілік арақатынасы жататынын
ұмытпаған жөн. Өркениетті азаматтық қоғамға тән шынайы еркіндік тұлғаның
өзін-өзі анықтауға қабілеттілігін көздейді. Тәуелсіздік дегеніміз-
хұқықтарды пайдалана білумен қатар, міндеттерді атқару, өзіне артылған
жауапкершілікті сезіну.
Республикамыздың және шет елдердің білім беру ісін реформалаудың
тұжырымдамалық идеяларын, нормативтік-құқықтық негіздерін талдау
нәтижесінде оқушыларға қатысты мектептегі білім бері ісін
демократияландырудың келесі көріністерін анықтауға болады:
-оқушы (немесе оның ата-анасы) мектеп типін, білім мазмұнын, оның
ұйымдастырушы түр пішінін, профильдік білімнің бағыттарын таңдауға құқылы:
-оқушы оқу іс-әрекетінің субъектісі ретінде қарастырылады, яғни ол оқу
процесіне оны жоспарлауға, нәтижелерін бағалауға белсене қатысушы;
-оқушыға дамудың жеке траекториясы, қарқыны, оқыту ортасы беріледі.
Шәкірт қабілеті мен білімділігінің арқасында білімнің тұңғиығына түсіге
мүмкіндік алады;
- оқу процесінде оқушының белсенділігі, өз бетінше танымдық қызмет
жасауы, ынталандырылады;
- оқу процесін, мектеп өмірін бақаруға оқушының қатысуы мақұлданады,
ұйымдастырылады.
Қазірггі мектептегі реформалау контексіне ізгілендіру ұғымы білім
процесіне оқушының жаңа ұстанымымен, мұғалім-оқушы өзара әрекетттесуінің
жаңа жүйесімен сипатталады. Мұнда басты қағида-тұлғаның өзіндік құндылығын,
оның шығармашыл өз бетімен даму, алдына қойған мақсатын жүзеге асыру үшін
жағдайлар жасау.
Білім беруді ізгілердіру келесі шарттармен сипатталады:
-оқыту мақсаты өз бетімен жүзеге асырылатын. өзін-өзі бағдарлайтын
тұлғаның өзіндік қызметі мен даму процесі ретінде жүргізіледі;
-оқыту процесі сыртқы мотивациямен оңтайлы үйлестіріліген ішкі
мотивацияға, тұлғаның басқалармен толыққанды қарым-қатынасқа түсу
қажеттілігіне негізделген;
-тұлғаның дамуы біртұтас, тән, эстетикалық даму бірлігіне, яғни, сана,
сезім, рух, дене бірлігіне өтеді;
-оқыту оқушылардың өзіндік іс-әрекеті мен тәжірибесіне сүйене отырып
өткізіледі, оқу сипаты мен әдістері әркім үшін дара ескертуге негізделген;
-оқыту ұлттық және жалпы адамзат құндылықтарына, оқушыдардың
психологиялық-физиологиялық мәліметтерін толықтай ескеруге негізделген.
Оқу процесіне жаңа педаогикалық технологяны енгізу өажеттілігін негіздей
отырып, қазіргі дәстүрлі мектепте мұғалімнің қолы нег жетпейтінін (неге
жетпей жүргенін) анықтап көрелік:
1. Жаңа тақырыпты өткенде мұғалім әрбір оқушыны тексере алмайды, оның
материалды дұрыс түсінгенін, үй тапсырмасын орындағанда қандай
қиындықтарға кезігетінін байқауға мүмкіндік жоқ. Зерделенетін
материал бойынша оқушылар білімі мен ептілігінің жайы туралы толық
ақпарат алмайды.
2. Тіпті мұғалімнің әрбір оқушына тексеріп шығуға мүмкіндігі бар,
кері байланыс үзілмейді деп божасақ та сабақ кезінде мұғалім барлық
оқушылармен жеке жұмыс жасап, қателерін түзетуге мүмкіндік жоқ.
3. орта мектептің негізгі міндеті-оқушыларға білім теру арқылы белгілі
бір даму жолына бағыттау ғана емес, сонымен қатар мектеп түлектерін
мектептен кейінгі білімді өз бетімен игеруге дағдыландыру. Ал
біздің оқушылар 11 жыл ішінде кітаппен өз бетімен жұмыс істей
алмайды. Оның себебі тереңде жатыр: біздің білім жүйемізде мұғалім
жаға тақырыпты (қай пәндә алсақ та) бәрі, тіпті нашар оқитындар
оқушылар да түсінетіндей отып, егжей-тегжейлі түсіндіріп шы,ады,
яғни мәнінді зерделеудің барлық қиындықтары алынып , оқушылар
әрекетінің дербестілі жойылады.
4. Қазіргі кезде оқушылардың шы,армашылығын дамыту жқнінде олардың
белгілі бір пәнге деген қызығушылығын қанағаттандыру жөнінде көп
айтылып, жазылып тажүр. Факультативтер енгізіліп жатыр,
бірақолардың тиімділігі тқмен. Неліктен? Себебі оқушылардың
шығармашылық қабілеттерін білім негізін құрайтын бағдарламалық
материалдар игерілгеннен кейін ғана дамытуға болады.
Дәстүрлі оқытуда мүғалімдердің көпшілігі репродуктивті ойлау мен
репродуктивті оқыту әдісін ұсынады. Өз сабақтарында проблемалық оқытуды
қолданса да, ол өте тқмен деңгейде өткізіліп, қабілетті оқушылардың
ғылымға, шығармашылыққа деген талпынысын қанағаттандыра алмайды. Оқыту
негізінде нашар немесе орташа оқитын оқушылар жағдайына бейімделіп,
қабілетті шәкірттер мүддесіне нұқсан келтіреді. Мәселенің шешімі оқу
процесіне жаңа педагогикалық технологияны ендіруде жатыр.
5. Дәстүрлі оқытуда пән мұғалімдері еңбек тәртібі мен сабақ үлгерімін
өз сабағында ғана қадағалап, оқушылардың басқа сабақтарда өзін
қалай ұстайтынын, сабақтан тыс уақытта тәртібі қандай-бұл сұрақтар
төңірегінде ойланбайды. Яғни, тәрбие процесі оқыту процесінен жігі
ажыратылып, бөлек қарастырылады.
Қазіргі таңда білім беру жүйесінің негізгі міндеті баланың рухани және
тәндік мүмкіндігін дамыту, оны оқыту, тәрбиелеу мен өзіндік қабілетінің
дамуына жағдай жасау.
Қоғам алдындағы тұрған негізгі мақсаттардың бірі - білім беру жүйесін
түбегейлі жаңарту және білім берудің жаңа үлгісін таңдау. Қазіргі кезеңдегі
мектеп әрбір балаға және адам ретінде қарап, өзіне тән ой өрісі, еркі,
әрекет жасайтын қабілеті бар, батыл пікір айта алатын тұлға екенін ескере
отырып тәрбиелеуге бет бұрды. Демек, мектептегі оқу үрдісі оқушылардың
ізденімпаздығын, танымдық белсенділігін арттырып, шығармашылық әлеуметтік
дамытуға жол ашуы қажет.
Қазіргі ғылым мен техниканың қарқынды дамуы мұғалімдердің
шығармашылықпен, ғылыми зерттеу бағыттарында жұмыс жүргізу керектігін
көрсетіп отыр. Тәуелсіздік туы желбіреген мемлекетіміздің ертеңгі, ел
тізгінін ұстар азаматы – бүгінгі білімді шәкірт екендігіне еш күмән жоқ. Ал
білімді шәкірт - білімді ұстаздың жемісі.
Білім берудің озық технологияларын меңгеру қазіргі заманның басты талабы.
Шығармашылықпен жұмыс істеу, үздіксіз іздену арқылы мұғалім өз шеберлігін
арттырып отыруы қажет.
Мұғалімнің шеберлігінің негізгі көрсеткіштерінің бірі - әдістеме
саласындағы ғылыми жаңалықтар мен озық тәжірибені меңгеру, игеру.
Сапалы, тиімді, нәтижелі жүргізілген әрбір сабақ – ұстаздың еңбегінің
айғағы. Оқытудың негізгі формасы, оқыту, білім беру үрдісінің негізгі
мақсаты – оқушыда білім, дағды, іскерлікті қалыптастыру.
Кез келген теориялық білімнің практикасы да сабақта талқыланып,
түсіндіріліп, пысықталып, балаға білім негіздері қалыптастырылады.
Сабақ баланың өмірінің бір кезеңі, оның өмір сүріп жатқан ортасы.
Сабақ оның адамгершілік қасиетін, қызығушылығын, танымдылығын
қалыптастырады. Мұғалім оқушыны қорқыту арқылы білім бермей, олардың жан
дүниесіне кіре отырып сабақ өткізуі тиіс.
Заман талабы сабақта мұғалім мен оқушы арасында, бір-біріне деген
сенімділік, сыйластық, достық қарым-қатынас қалыптастыру. Ол үшін оқытудың
жаңа технологияларын жете меңгеріп қана қоймай, оқушы білімін бағалауда да
тиімді әдіс-тәсілдерді пайдаланған жөн.
Бүгінде ұстаздар қауымына оқыту мен тәрбиелеудің ғылыми негізін жете
түсінуді, жаңа әдіс-тәсілдердің тиімділігін, ғылыми - теориялық
білімділігімен тәжірибелік қабілеттері арқылы күрделі әлемдік, өмірлік
әрі әлеуметтік кеңістікке еркін ене алатын қасиеттерге ие дарынды тұлға
тәрбиелеу міндеті қойылып отыр. Әдіс пен жұмыс тәсілдері - оқушының ойлау
қабілетіндегі сапа, жүйелік, әрбір оқушының өмірге даярлығын, диалектикалық
дүние танымының қалыптасуының маңызды компоненті. Білім берудегі ең басты
қағида -оқушыларды үнемі шығармашылық әрекетке шыңдай отырып, өзін-өзі
дамытуға жетелеу.
Мұғалімнің ең басты міндеті рухани бай, жан -жақты дамыған, жеке
дарынды тұлға тәрбиелеу. Білім жоғары деңгейде беріліп, оқу-тәрбие ісі
оқушылардың ой сезіміне әсер етуі тиіс. Оқытудың әр түрлі тәсілдерін
пайдаланып, оқушылардың тақырыпты терең де жан жақты түсінуіне жағдай
жасап, өз бетімен жұмыс істеу біліктерін қалыптастыра білу мұғалім міндеті.
Деңгейлік саралау технологиясы:
-Оқушы міндетті түрде базалық білім деңгейін меңгеруі тиіс.
-Базалық деңгей оқушының саралай және жеке сұранысының негізі.
-базалық деңгейдің барлық оқушы үшін ақиқат болуы.
-оқушылардан талап етілетін базалық білім деңгейінің жариялылығы.
-әр оқушының оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту.
-оқытуды оқушылардың әртүрлі топтарының ерекшелігіне сәйкес
бейімдеу,ыңғайлау.
- мықтылар өздерінің қабілеті мен икемдігін одан әрі бекіте түседі,
әлсіздер өзін-өзі сынап қарауға мүмкіндік алып,сенімсіздіктен арылады.
- күшті топтарда оқуға деген ынта артады.
- білім дәрежесі деңгейлес оқу топтарында оқу жеңілдейді.
Саралап оқыту технологиясы, оқыту процесінің белгілі бөлігін қамтып,
ұйымдастырудың шешімдері, оны оқыту құралдарының жиынтығы түрінде көрінеді.
Класты, топтарды оқытуға әр түрлі қолайлы жағдай туғызуды қажет етеді;
әдістемелік педагогикалық- психологиялық және ұйымдастыру – басқару
шаралары біріктіріледі.
Осыған орай мен сабақтарымда Ж.Қараевтың деңгейлеп оқыту әдісін жаңа
технология элементтерімен байланыстырып қолдану негізінде пайдаланудамын.
Қазіргі таңда еліміздің барлық ғылым мен білім саласында қайта құру ,
яғни технологияландыру, жаңа оқушыға сапалы білім беру де осындай
қажеттілікті керек етуде.
Деңгейлік тапсырмалар дегеніміз – балаға шамадан тыс жүктеме беру емес,
керісінше оқушының біліміне, мүмкіндігіне, сұранысы мен қабілетіне сәйкес
дайындалған сатылы жұмыстар жүйесі.
Деңгейлік тапсырмалардың мақсаты – оқушыға жеңілден қиынға, қарапайымнан
күрделіге қарай сатылы түрде орындалатын жұмыстар жүйесін ұсына отырып,
ізденушілікке, шығармашылыққа баулу.
Әр оқушының білім деңгейіне қарай тапсырмаларды әр түрлі деңгейде
дайындалады. Бұл әдістемелік оқушылардың шығармашылық қабілетін шыңдайды,
өз бетінше ойлануға, ізденуге, еңбектенуге үйретеді. Сонымен қатар олардың,
психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, әркімнің қабілетіне қарай
тапсырма беріледі.
Бірінші деңгей тапсырмалары білімнің минималдық шегі, ол мемлекеттік
стандарт талабына сай оқушының жас ерекшелігіне сәйкес болады. Бұл
деңгеймен оқушылар толығымен жұмыс жүргізе алады.
Екінші деңгей кезеңіне көтерілгенде тапсырмалар күрделене түседі. Оқушы
өз бетімен жұмыс жасауға көшеді. Оқушы бойында ойлау, таным дағдылары
қалыптаса бастайды.
Үшінші деңгей оқушылардың шығармашылыққа деген мотивтердің айқын
көрінуімен, логикалық ойлау дәрежесінің жоғары болуымен, өз жеке басының
белсенділігімен, өз ісіне талдау жасай білуімен, білімді жаңа жағдайға
пайдалануымен сипатталады.
Төртінші деңгей қабілетті, дарынды, ізденгіш, талантты оқушыларға
арналған саты. Бұл сатыға өз бетімен жұмыс жүргізетін ұшқыр ойлы ғана
көтеріле алады.Осы деңгей ерекшеліктерін пайдалана отырып, әрбір тарауды
аяқтаған соң, оқушылардың қалай меңгергенін тексеру үшін қиындығы әр түрлі
деңгейде құралған тест жұмысын міндетті түрде алып отырамын. Тестте
қойылған сұрақтар есептер тарауды түгел қамтитын болуы керек. Оқушы бірінші
деңгейдегі тест есептерін орындағаннан кейін, келесі деңгейдегі тест
жұмысына көшеді. Оны аяқтағандары қиындығы жоғары соңғы деңгейдегі есептер
шығара бастайды. Мұндай тест алудың артықшылығы орташа оқитындардың өздері,
өз деңгейінде құралған есептерді талаптанып шығарады. Деңгейлеп оқыту
арқылы оқушылардың сабаққа, білімге деген қызығушылығының артуы, ой
жүйесінің дамуы, сапалы білім алуы сияқты жетістіктерге жететіндігіне
сенемін.
Оқушының өзіне қиындық туғызатын деңгейде оқыту неғұрлым пайдалы
дамытушы болып есептеледі.
Міне, сондықтан да ұсынылған оқу модулінің сөйлесу бөлімінде мұғалім
әрбір оқушыға 3 деңгейлік тапсырмалар әзірлейді. 1 деңгей тапсырмалары
оқушылардың шығармашылығын дамытуға бағйталған. ІІ және ІІІ деңгей
тапсырмалары тапсырмалары оқушылардың бағдарлама материалдарын мемлекеттік
білім стандарты деңгейінде игеруін көздейді.
Мұғалімнің әрбір оқушыға әзірленген тапырмалары солардың біреуін окушының
өзі қалауы бойынша таңдап алуына есептелген.
Сөйлесу бөлімі сабақтарының ұйымдастырырылу формаларына қарай
тапсырмаларды картоякаларға – яғни өзінше бір бағыттаушы парақтарға
жазуға болады, мұнда не істеу қажет, оны қалай істеу керек және қалай
тексеруге болатыны (дайын жауап үлгілері бойынша бірін-бірі және өзін-өзі
тексеру арқылы) нақты көрсетіледі.
Егер сабақ жеке-топтық формала өтетін болса, онда оқушылардың әрқайсысы
үш нұсқадағы тапсырмалар алады. Олар машинкамен басылған және көшірме
ақпараттарында көбейтілген болуы тиіс. Мұғалім бір сабақка әртүрлі
күрделілік деңгейіндегі 3 жинақ тапсырмалар дайындап, соңынан оқушыға
олардың кез келгенін талдау мүмкіндігін беру мақсатында сыныптағы оқушылар
санына сай көбейтеді.
Егер сабак формасы — ойын (кез келген түрі) болса, онда тапсырмалар
тақтаға жазылуы немесе жазбаша түрде берілуі мүмкін.
Ұжымдық және топтық жұмыс формаларында тапсырмаларды тұтас сыныпқа бірдей
жоғары күрделілік деңгейіне беруге болатынын атап өту қажет.
Сұхбат бөлімінің 2-ші сабағында педагогика ғылымдарының докторы,
профессор Ж.А. Қараевтің деңгейлеп саралап оқыту технологиясын пайдаландым.
Ол оқушылардың оқу материалын меңгеру деңгейін 4 түрге бөледі.
1. Репродуктивтік деңгей. Жалпыға бірдей стандартты білім негізіндегі
тапсырмалар беріледі. Мұнда тапсырмалар оқушылардың алдыңғы сабақтарда
алған білімдеріне және оқулықта бар мәселелерге байланысты құрылады.
2. Алгормитмдік деңгей. Мұнда оқушы мұғалімнің түсіндіруімен қабылдаған
жаңа ақпаратты пайдалана отырып, тапсырманы орындайды.
3. Эвристикалық деңгей. Оқушы өзі ізденіп, қосымша әдибеттерді
пайдалана отырып, жауап береді. Бұл тапсырмаларды орындауда оқушының ой
белсенділігі негізгі қызмет атқарады.
4. Шығармашылық деңгей. Оқушы таза өзіндік дағдысын, білім сапасының
дамуын қамтамасыз етеді.
Оқу модулінің сөйлесу бөлімінің бірнеше ерекшеліктері бар,
оларға назар аудару керек:
I. Бұл бөлімде оқыту және оқу:
а) дамытушы болады,соған байланысты мұғалімнің оқушьшар мүддесіне
бейімделуі кажет. Бүдан шығатыны: оқу процесін әрбір оқушының қисындын
ойлау қабілетін, ауызша және жазбаша тілін, қабілеттіліктерін, танымдық
қызметке қызығушылығын дамытуға бағыттап, жагдай тугызу керек. Жағдай
туғызу дегеніміз: окушылардың психологиялық қауіпсіздігін, психологиялық
өзара сиымдылығын, жағымды психологиялык (жылы ниеттегі, ашық, т.б.) ортаны
камтамасыз ету;
о) даярлаушы болады, яғни модульдің корытынды (бақылау) боліміне шығуға
даярлайды. Сондықтан да әр сабақта әрбір оқушыга қойылатын барлық бағалар
мен берілетін бағалаулар бақылаушы емес, ынталандырушы сипатта болады.
Бағалар мен бағалауларды негізінен оқушылардың өздері (өзіне, бір-біріне,
командаға, топқа) береді.
Оқу модулінің бүл болімінде неғұрлым колданыстағысы — бірін-бірі тексеру
әдісі. Бұл жерде кейбір оқушы тексеру үшін өзіне қиын, күрделі деңгейдегі
жұмысты алып қалуы мүмкін. Әрине, мұндай жағдайда ол жұмыстың орындалуының
дұрыстығын немесе бұрыстығын (дұрыс еместігін) бақылай алмайды. Міне,
сондықтан мұғалімге дұрыс жауап немесе есептің шешу барысы жазылған
парақтар дайындап қою қажет. Оларды оқушылар бір-бірінің еңбек нәтижелерін
тексергенде және бағалағанда пайдаланады (I деңгей тапсырмаларының жауабын,
егер олар қалыптан тыс жауап болса, мұғалім өзі тексерсді).
2. Репродуктивті (қайта жаңғырту) сипатындағы окыту проблемалық,
ізденушілік, зерттеушілік оқтумен ұйымтастырылады.
3. Негізінен оқушылардың бір-бірімен қатынасына, өзара сөйлесуіне
құрылған окытудың белсенді формалары қолданылады.
Оқыту және дамыту - өзара күрделі қатынастағы процестер.
Жоғарыда атап өткеніміздей, баланың көптеген тұлғалық психикалық
қасиеттері, психологтардың пікірінше жеке өзіндік өзін қанағаттандаратын
қызметі барысында айқындаоып, қалыптасады. Егер оқушының жеке өзіндік
қызметі оның үстіне жоғарыда айтылғандай қындықты жеңіп жаңалы ашып жақсы
нәтижеге жеуіне және ең бастысы танымдық қызметтің өзінен жағымды
эмоциялар алатындай қызметі ұйымдастырылмаса онда мұғалімнің бланы танымға
жетелеп енгізбек болған әрекеті күтілген нәтиже бермейді (яғни, тұлғаны
дамытпайды).
Бұл үшін мұғалім сабақта әр балаға психологиялық қолдау көрсетуі,
психологиялык жайлы (ыңғайлы) орта туғызуы қажет.
К.Роджерстің пікірінше, мұғалім ондай жағдайды жасай алады, тек ол үшін
келесі қағидаларды басшылыққа алуы тиіс:
1. Балаларға әрқашан сенім көрсетуі
2. Оқушыларға оқытудың мақсаттары мен міндеттерін белгілеп, нақтылауға
көмектесуі;
3. Оқушылардың оқуға деген ішкі қызығушылығына мән беруі;
4. Әртүрлі тәжірибенің қайнар көзі ретінде, оқушы қиындыққа кездескенде
әрқашан кеңес алуға болатын тұлға ретінде тұруы;
5. Мұғалім әрбір окушы үшін осындай рөлде болуы;
6. Өзінде топтың қөңіл-күйін сезіну және оны қабылдау қабілетін дамытуы;
7. Топтық өзара әрекетіне белсенді түрде қатысуы;
8. Топта өз сезімін ашық білдіруі:
9. Әрбір оқушының сезімі мен көңіл толқуларын түсуіне мүмкіндік беретін
эмпатиялық дәрежеге ұмтылуы;
10. Өз-өзін жақсы білуі тиіс.
Оқудың нәтижелілігі оқу процесінің мына нүктелердің қайсысында
ұйымдастырылғандығына байланысты екені дәлелденген. Солға бағыттаушы тіл
оқыту нәтижесінің төмендегенін, ал оңға бағыттаушы тіл — артқанын
көрсетеді.
Оның үстіне, біздің зерттеуіміз көрсеткендей, тек осы бағыт қана
ізденушілік, зерттеушілік оқытуды қамтамасыз етеді, өйткені іздеу де,
зерттеу де тек қана жылы пейілді, ашық ортада; түлғаның ішкі толық ашылуы
мен оқушылардың өзара қатынасы, сөйлесуі негізінде болуы мүмкін.
Өзара қатынасу, сөйлесу адам түлғасын дамытудың маңызды факторы болып
табылады, сондықтан оқу қызметін өзара қатынас жасату арқыпы үйымдастыру
оны тек жандандырып қана коймайды, оқушы түлғасын дамытуға елеулі ықпал
етеді.
Өзара қатынасқа және сөйлесуге құрылған оқыту оқу процесінде белсенді
формаларды қолдау аркылы іске асырылады. Олар:
• топтық немесе жеке-топтық;
• жұптық;
• ұжымдық.
Оқытудың бұл формалары жалпы немесе құрылымдық деп аталады. Бұдан басқа
нақты немесе арнайы формалары да бар:
• семинар;
• оқу конференциялары;
• диспут;
• топтық пікірталас және т.б.
Оқу процесін жандандыру құралдарының ішінде ойын, ойын арқылы оқыту
ерекше орын алады.
Қазіргі уақытта педагогикада оқыту мен ойынды топтастыруға қадам
жасалынуда, тіпті бұл жерде сез еңбек негізінде оларды қосу туралы болып
отыр.
1.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын қолданудың
қажеттілігі
Озат тәжірибе мектебі негізінен дербес жөне ұжымдық тәлімгерліктің
мақсаты мен міндетін іске асыратын әдістемелік жұмыс түрі. Қазақстан
мектептерінде тәлімгерлік дәстүрдің бай тарихы бар болғанымен бір мектеп
қабырғасында ұйымдастырылған озат тәжірбие мақсатты, толыққанды сипат
алады. Бұл мектептің негізгі міндеті - тәжірибелі мұғалімнің, басшының
тәжірибесі өз әріптесіне әдістемелік көмек көрсету. Бұндай мектепті
қалыптастыру көбіне ерікті негізде басталады. Озат тәжірибе мектебі жүмысын
бағалау екі жақты тиімділікті ескеруі тиіс. Мектеп басшысы мұғалімдердің
сабақтарына қатысып, оларға сабақ технологиясы мен әдістемесі,
жоспарластыру мәселелерімен ақыл-кеңес беріп, білім берудің теориялық
мәселелерін талқылаумен бірге мектептің педагогикалық жүйесін жетілдіреді,
өзінің кәсіптік көзқарасының дұрыстығына көз жеткізеді. Озат тәжірбие
мектебінің екінші тиімділігі — мұғалім әріптестердің жаңашыл, шебер
мұғалімнің шығармашылық лабораториясымен тікелей танысуға мүмкіндігінің
болуы деп білеміз. Озат тәжірбие мектебінің құрылымында оның бір көрінісі
немесе дербес буыны ретінде жас мұғалім мектебінің жұмысын ұйымдастыруға
болады. Оның мәні - жұмысты жаңа бастаған жас мұғалімдер тәжірибелі
мұғалімнің немесе мектеп басшысының жетекшілігімен бірлестікте бірігеді.
Оның жұмысы сабақтың және сыныптан тыс шараның мақсатын белгілеудің
техникасы мен әдістемесі, сынып жетекшісі жұмысын жоспарластырудың
ерекшеліктері, сынып ұжымының тәрбиелік деңгейін анықтау сияқты арнайы
жоспармен жүргізілді. Жас мұғалім мектебіндегі оқуларда сабақтың
технологиялық картасын жасау, оқу үрдісінде компьютер құралдарын қолдану
сияқты практикалық шаралар қарастырылады. Тәжірибелі педагогтің
жетекшілігімен бір-бірімен араласқан жас мұғалімдер кәсіптік дамуын жолға
қойып, өзінің шығармашылық қасиетін іске асыруға ұмтылады [11, 12, 13, 14,
15].
Көптеген мұғалімдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, педагогикалық
шығармашылық пен белсенді әрекеттің күрт бәсеңдеуі болашақ мұғалімдердің
жоғары оқу орнында алған теориялық білімдерден соң мектептегі алғашқы
жылдары бірден таза практикалық қызметпен айналысуынан туындайды. Сондықтан
бұл кезеңде арнайы теориялық дайындықты үзбей оны практикада қолдану арқылы
тереңдетудің маңызы зор. Жас мұғалім мектебі міне осы маңызды міндетті шеше
алады.
Мектептерге эксперименттік жұмыстар ұйымдастыруға кең мүмкіндік беріп
отырған кезеңде проблемалық (инновациялық) топтың әрекеті қызу қолдау
табуда [23, 24, 25, 26].
Оқушылардың жеке білімдерін анықтау және бағалау тұрғысында олармен
деңгейлік тапсырмалар бойынша жұмыс жүргізуді дұрыс деп ойлаймыз. Ондағы
басты мақсат өздігінен ізденуге ұмтылатын оқушыларды даярлау. Сондай-ақ
оның бір ерекшелігі жаңа технология бойынша өздерінің білімдерін оқушылар
жаңа әдіспен бағалай алуында. Деңгейлік тапсырмаларын өткен тақырыптарды
қайталау, оқушылардың білімдерін тексеру үшін пайдаланған дұрыс.
Ел президенті Н Назарбаев өз Жолдауында Ұлттық бәсекелестік
қабілетті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен
айқындалады дей келіп, білім саласында түбірлі өзгерістерге
әзірліктің қажет екенін баса айтты.[7]
Қазіргі таңдағы білім саласында, жүргізіліп жатқан реформаның
басты мақсаты – ой-өрісі жаңашыл, шығармашылық деңгейде қызмет ете
алатын, дүние- танымы жоғары, білімдік бәсекеге қабілетті жан- жақты
қалыптасқан жеке тұлға тәрбиелеу. [1]
Президентіміз Н. Назарбаев еліміздің дамыған, өркениетті елу
елдің қатарына қосылу үшін бірінші кезекте ғылым мен білімнің
дамуына, оның негізгі орта мектеп түлектерінің білім сапасына баса
назар аудару қажет екендігін айта келіп, өкіметке нақты міндеттер
жүктеді. [8]
21 ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды иновациялық технология
бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны
болып табылады.
Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды. Жас ұрпаққа
сапалы , өнегелі тәрбие мен білім беру - бүгінгі күннің басты
талабы. [7]
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар
қажет:
- оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
- оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру;
- білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы оқушыларға
білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игеруге қол жеткізу;
- оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу.Жаңаша оқытудың негізгі түрлері оқытудың дербес және топтық
түрлері болып табылады. Бұл жерде алға қойған басты мақсат-оқушыға
деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндіктеріне сүйеніп беделі
мен қадыр –қасиетін дамыту. [3]
Бұлақ көрсең көзін аш дегендей, мұғалімнің міндеті- оқушы бойында
жасырынып жатқан мүмкіндікті ашу. Кез – келген бала оқу әрекетінде
адамзат баласының өмір бойы жинақтаған тәжірибесін меңгеріп, сонымен
қатар, шығармашылық іс-әрекеттерді орындау арқылы өзінің ішкі
мүмкіндіктерін дамытады. Білім беру үрдісінде проблеманы өзі шешуге
талпыныс жасау арқылы өз қызығушылығын қанағаттандыруға, өз идеясын
жүзеге асыруға әрекет етеді.[5]
Оқушыға қойылатын сұрақ проблемалық, өзбетімен ойлап, пайымдауды қажет
ететіндей, оқушы өз зерттеулерінің нәтижесін дәлелдеп, жаңалық
ашқандай қанағаттанғандық сезімде болуы тиіс.
Қазіргі білім берудің мақсаты- танымдық қызметке деген тұрақты
қызығушылығы қалыптасқан, өз бетімен бағдарлай, қызмет жасай
білетін,сөйтіп өздігінен даму дағдылары қалыптасқан жеке тұлғаны
тәрбиелеу. [5]
Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың
тағдыры ұстаздарының қолында деп Н.Назарбаев та текке айтпаса керек.
Қазіргі білім берудің мақсаты- танымдық қызметке деген тұрақты
қызығушылығы қалыптасқан, өз бетімен бағдарлай, қызмет жасай білетін,
сөйтіп өздігінен даму дағдылары қалыптасқан жеке тұлғаны тәрбиелеу. [4]
Құзырлылық тәсіл идеясы-қоғамға қандай, жеке тұлғаға қандай білім қажет
және ол қоғамның қандай қажетін өтей алады деген сұраққа жауап
береді.Оқушының құзырлылығын қалыптастыру-бүгінгі білім беру саласының
өзекті мәселелерінің бірі. [4]
Құзырлылық тәсілді, жоғарыдағы айтқанымыздай, білім сапасын арттыруды
дәстүрлі тәсілмен білім мазмұнын ұлғайту арқылы шешудің арасындағы қарама-
қайшылықтан туындаған дағдарысты жағдайдан шығудың бір жолы деп
қарастыруға болады.Бұл тәсіл білім берудің нәтижесіне басты орын
береді.Оның сапасы алған білімінің көптігімен емес,сол білімді қолдана
білуімен маңызды. Сонда мұғалімнің кәсіби құзырлылық деңгейі қандай
болмақ? Педагогикалық зерттеулерге жасалған шолу бұл мәселенің тарихи
тұрғыда кезеңдеп дамығанын көрсетеді.Бұл проблеманың ғылыми-теориялық
тұрғыда аз зерттелуі, мұғалімге құзыреттілігін нығайтуға мүмкіндік берілуі
біздің біліктілік жетілдіру жүйесінде мұғалімнің әдістемелік шығармашылығын
кәсіби тұрғыдан дамытудың теориялық негізін жасау міндетін қойды. [2]
Құзырлылық тәсіл 20ғ-ң 70-жылдары АҚШ-та және Батыс Еуропаның бірқатар
елдерінде қалыптаса бастады.Себебі, бұл елдерде нарықтық экономика
жағдайындағы қоғамның талабы мен білім берудің нәтижесі арасында
сәйкессіздік белең алған болатын. [2]
Демек, болашақ жастарымыздың кәсіби құзырлы, шығармашыл болуын қамтамасыз
ететін оқытудың жаңа әдісі оқытудың субъектілерін және оқушының әлеуетіне
тікелей әсері мол шығармашылық қызығушылығын қалыптастырудың теориялық,
әдіснамалық, дидактикалық тұғырларын айқындау міндеттерін алдыңғы қатарға
шығарады.[5]
Информатика пәнін оқыту үрдісінің негізгі мақсаты арнайы педагогикалық
әдістер мен тәсілдерді жүйелі түрде пайдаланып оқушылардың шығармашылық
ойлауын, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, өз бетімен оқу
дағдыларын дамыту болып табылады. [6]
Оқушылардың өздігінен ізденіп оқуын ұйымдастыруда негізгі екі
міндетті ескеру керек:
1. Оқушылардың танымдық қызметіндегі дербестікті дамыту және одан
әрі өрістету, білімді өздігінен игеруге баулу.
2. Оқушылардың алған білімін іс жүзінде қолдана білуге үйрету.
Профессор Ж. Қараевтың деңгейлеп –саралап оқыту технологиясы жаңаша
өзгерген мақсатпен оқушылардың өздігінен танып, іздену іс -әрекеттерін
меңгертуді талап етеді. Бұл технологияда бірінші орында оқушы
тұрады және өз бетімен білім алудағы белсенділігіне аса назар
аударады. Пәнге танымдық қызығушылықты дамытудың үш шарты бар.
Бірінші - мазмұнның жаңғыртылуы, бұрын жария етілген фактілерді жаңаша
сипаттау. Ілімнің практикалық мәнін ашып көрсету.
Екіншісі - өз бетінше жұмыс істеудің әрқилы түрлерін, оқытудың
проблемалық тұрғыда қолға алған материалды зерттеу негіздеріне және
оқушының шығармашылық , практикалық жұмыстарына бағытталған оқыту
тәсілдері.
Үшіншісі - оқушының қабілетін ұштау, мұғалімнің оқушыға көмек
беруге дайын тұруы, олардың мүмкіндіктеріне қолдау көрсету
қабілеті, талап қоюшылдығы мен адалдығы, балаларды көтермелей білу,
сондай – ақ оқушылардың өзара бәсекелесіне көмек көрсете білу
қасиеті. [3]
Профессор Қараев Жауынбай Амантураұлының технологиясының тиімділігі
сол, жаңа тақырыпты балалар шығармашылық ізденіс үстінде өздігінен
меңгеруі тиіс. сондықтан мұндай сабақтарда оқушылардың ынтасын,
белсенділігін арттыру үшін мәселелік сұрақтар қойылып отырады.Тақырып
бойынша жасалған деңгейлік тапсырмалар жүйесі дамыта оқыту идеясын
жүзеге асыруға мүмкіндік береді. [5]
Саралап оқыту идеясын жүзеге асыруда жақсы нәтиже көрсетілуде. Оқушының
ойлауын, елестету мен еске сақтауын, ынтасын, белсенділігін, дағдысын,
білім сапасын дамыту мақсатында деңгейлік тапсырмалар жүйесімен оқушының
қабілетіне, қызметіне сәйкес жоғарыға деңгейге көтерілуіне мүмкіндік береді
[6].
2. Информатиканы оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын
пайдаланып оқушылардың іскерліктерін арттыру әдістемесі
2.1 Оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастырудың
мәні мен жіктемесі
Мектеп қызметінің ең іргелі бағыттарының бірі болып оқушыларды мектепте
өзіндік оқып тани білу еңбегіне, үздіксіз білім беруге сүйене отырып,
сапалы түрде дайындау саналады. Бұл жағдайдағы мақсат оқушы қызметінің оқып
тани білу қызметін анықтауға келіп тіреліп, даму жолында алынған
қосындылардың біріңғайлығымен сипатталады.
Пәндік сабақ беру жағдайында ерекше мән оқу біліктіліктері мен дағдылары
туралы біріңғай жүйелік ой пікірді іске асыруға аударылмай, оқушының оқу
еңбегіне дайындығын қамтамасыз етуі тиіс.
Сонымен, оқып тани білу қызметі негізінің қалпын құру мектептік оқыту,
тәрбие беру және оқушыларды жан-жақты дамыту жөніндегі жұмысын тиімді етуге
мүмкіндік туғызады. Оларда белгілі бір жүйеде және өзара байланыста әр
түрлі пәндер және әр түрлі сыныптар шегінде қалыптасатын біліктіліктер және
дағдылар орын алуға тиіс. Оқу біліктіліктері немесе дағдыны осы жүйеге
енгізудің белгісі болып олардың: мектептің оқыту-тәрбиелеу процесінің
мақсаттарына, әр бер оқу жылының-біріншіден бітіру сыныптарына дейінгі,
дидактикалық мақсаттарына және оқушылардың психикалық дамуының
заңдылықтарына сай болуы саналады. Сонымен қатар олар негізге алынатын
біліктілік және дағдылар болып, қызметтің базалық түрлерін олардың оқу,
танып білу еңбегінің құрамына кіретін басқа да түрлерін сипаттауы тиіс.
Олар базалық бола тұрып өызмет атқару мерзімімен шектеледі және тұрақты
түрде оқу процесіне бастапқы түрінде және сапалы түрде өзгеру арқылы
ендіріледі. Сонымен қатар олар оқу барысындағы және оқудан тыс өзіндік
білім алу, еңбектік, қоғамдық қызметінде кең түрде пайдаланылады.
Жалпы оқу біліктіліктерінің дағдыларының мәндерін қарастыруға, оларды
анықтауға және жіктеуге кірісер алдында оқу процесі туралы бұрыс
көзқарастан бас тартуға назар аударған жөн. Өкінішке орай мұндай
көзқарастар мектеп тәжірибесінде жиі кездесіп отырады. Бөл жерде біз
мұғалім қызметінің бір жаөтылығын есепке аламыз. Мұғалім оқушыға өзінің
білімін, біліктілігін және дағдыларын береді, ал оқушы оларды қыбылдайды,
игереді, қажетті болған жағдайда қайталайды, яғни мұғалім оқыту пройесін
ұйымдастырады, бағыттайды, басқарады, ал оқушы үйренеді, яғни мүғалімнің
барлық талаптарын орындайды.
Бүгінгі күнге дейін оқу нәтижелері болығымен мұғалімнің ыждағатты, адал
жұмысына байланысты деген ой пікірлер жиі есепке алынып өсіп дамып келе
жатқан өзіндік тұлға назарға алынбайды. Оны оқу процесінің субъектісі
ретінде қабылдап, біздің қоғамымыздың бүгінгі күнгі даму кезеңінде жалпы
білім беру орындары алдына қойған мақсаттарды тиімді түрде іске асыруға
болатындығын дәлелдеудің қажеті жоқ. Міне, сондықтан да оқушыларға жаңа
білім берімен қатар, оларда өзіндік оөып үйрену және тұрақты түрде оқу
қажеттілігін қалыптастыру өте маңызды. Яғни оқытушының бірінші деңгейдегі
қамқоры –оқушыларды оқулықтармен, сөздіктермен, анықтамалық әдебиеттермен
өз бетінше жұмыс істеуге үйретуде, өз қызметін ұйымдастыруда және
бақылауда, уақытты бағалай күн тіртібін сақтай білуде және т.б. тиіс.
Әр түрлі ой пікірлерден және шатасулардан аулақ болу үшін білім,
біліктілік, дағды деген түсініктерді анықтап алайық. Бұл оңай тірлік
емес, себебі психологиялық-педагогикалық олар туралы бір мәнді түсінік жоқ.
Бұл түсінікке әр түрлі анықтамалар беріліп келеді. Терминогогиялық
таластарға батып қалмас үшін жалпы қабылданған анықтамаларды қабылдайық.
Олар педагогикалық оқу құралдарында былай келтірілген.
БІЛІМ-адамзаттың жалпыланған тәжірибесі. Оларды шындықтың әр түрлі
мазмұндары мен құбылыстары: ережелер, фактілер, қорытындылар, заңдылықтар,
идеялар, ілімдер түрінде сипатталады. Білім адам санасында түсінік немесе
көзқарас түрінде орын алады.
БІЛІКТІЛІК-білімнің әрекетте болуы. Себебі біліктілік әр уақытта білімді
қолданумен байланыста болады. Дегенмен біліктіліктің басқа да қызметі бар-
ерекше іс-әрекет, оның негізгі мазмұны болып ақыл-ой және тәжірибелік
әрекеттердің келісілген жүйесін саналып, олар түсінікті және нақты қойылған
мақсатқа жетуге бағытталыды.
ДАҒДЫ- олар іске асыралытын дұркін-дүркін автоматты түрде қайталау арқылы
туындайды, яғни дағды біліктіліктің компоненті болып саналып, әдетте
интеграцияланады, яғни автоматтандырылған әрекетте, оларды орындау жоғары
дамыған біліктілікке айналғанда жіне олардың орындалуын бақылау іштей
үғынушылық арқылы іске асырылады . ал әрекеттің қзі күрделі емес
операцияларға айналады.
Бұл анықтамалар біздің зерттеулеріміз үшін үлкен құндылық болып табылады.
Себебі оқытудың процесуалдық аспектісі берік, тұрақты дағдысыз және
әрекеттегі біліктіліксіз мүмкін емес және нәтижесіз.
Қызмет атқару процесінде және қарым-қатынаста болуда оқушылар
тәжірибелерінің баюын, олардың білімдерінің жетілуін, жаңа біліктіліктің
(дағдылардың) және әдеттің оқушыларда басты, мәнді мәселені бөліп шығару
біліктіліктерін оқу процесін оңтайландырудың құралы және шарты, табысты
түрде өзіндік білім алу, басты мәселені таңдаудың жолы, оқу
материалдарындағы мәнді міселедей қарастырады: Ю.К.Бабансий, Б.П.Есипов,
Н.И.Запороже, В.Д.Паламгук.
Жалпы оқу және жалпы танымдық біліктілікті және дағдыларды қалыптасытру
күрделі процесс болып саналады. Ол деңгейлері әр түрлі және өзара
байланысты аспекттіден құралады. әр қайсысының өзіндік спецификалық
ерекшелігі болып, олар ішкі және сыртқы жақты қосатын біріңғай динамикалық
құрылыммен бірігеді.
Олардың кейбіреуіне оқушының белсенді түрдегі ойлау қызметінің
біліктілігі және дағдылары жатады. Талдай білу біліктілігі, бақылау,
салыстыру, оқып-үйрену материалдарына басты мәселені таба білу және т.б.
Сыртқы жағы өзіне ұйымдастыру сипатындағы дағдылармен біліктілікті
біріктіреді: өзінің жұмыс орнын дұрыс ұйымдастыра білу, кітаптарды,
анықтамалық әдебиеттерді еркін түрде тану, каталогтарды, техникалық-
технологиялық құжаттарды, библиографиялық нұсқаушыларды пайдалана білу,
қажетті конспектілер, жазбалар, тезистер түзе білу, күн тәртібін дұрыс
ұйымтастыра білу, өз жұмысын бақылау және т.б.
Өзара психикалық бейналау, кері байланыс негізінде сипаттау және
қамқорлыққа алу, жалпы оқу және жалпы танымдық біліктілікті және дағдыларды
қалыптастыру процесіндегі мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынасты
реттеуді және басқаруды мүмкіндік жасау.
Зерттеулер нәтижесінде алынған қорытындылар негізінде жалпы оқу және оқу
танымдық біліктіліктердің ең мақсатты және өзара байланысты 5 тобы
анықталды:
1 оқу-ұйымдастырушылық біліктілік;
2 оқу-интеллектуалдық біліктілік;
3 оқу-мәліметтік біліктілік;
4 оқу-коммуникативтілік біліктілік;
5 жалпы оқу-еңбектік біліктілік.
Оқу-ұйымдастырушылық біліктілік оқушының-тікелей тәжірибелік қызмет
біліктілігін және дағдыларын игеруден тұрады. Олар есептей білу, оқу және
жаза білу, т.б. олар оқып үйренушілердің келешек оқу және танымдық
қызметінің пропидефтикасын құрады. Олардың қоғамдағы өмір сүруін
қамтамасыз етеді. Бұған біз оқу қызметіндегі біліктілікті және дағдалырды
(оқу қызметінің әр бір компонентін орындау әдістер: оқулық есептерді, оқу
әрекеттерін, өзін-өзі бақылау және өзене өзі баға беруді) сонымен қатар оқу
жұмысының бір компонентінен немесе бір кезеңнен басқасына өту әдісі.
Өзінің оқу қызметін сыртқы ұйымдастыру әдістері: қызмет және жұмыс
орнының мәдениеті, қызметтің тиімді тәртібі және т.б.
Информатика курсында осы іспеттес біліктілікке графикалық біліктілікті,
өзін-өзі бақылауды жүргізу біліктілігі, жұмысты рәсімдеу біліктілігін
жатқызуға тиіс.
Оқу-мәліметтік біліктілік және дағдылар оқушылардың білімді жаңа және
өосымша мәліметтерді өзінше игеру әдістерінен сонымен қатар оларды мәнді
өңдей білуінен, мәліметтерді есте сақтаудан, әр түрлі әдебиттермен,
журналдармен жүмыс істей білу біліктілігінен, міліметтерді тақдап алуымен,
картотека құрастыра білуімен, оқушылардың стандартты емес жағдайларда
айтарлықтай толық жол таба білуге ұмтылуынан, әр түрлі жағдайларды кімді
болмасын нені болмасын зерттей білуден тұрады; оқушыларды күрделі емес
материалдарды құрастыруға; ең төменгі біліктілікке үйрету өте мінді болады.
Бұл жерде біз мына мәселелерді бөліп шығарамыз: оқып үйренудің мақсатын
түсіну, оқып-үйрену нысанасын, оның элементтерін белгілеу, олардың
арасындағы байланыстарды түсіну; шешім үшін проблемаларды қоя білу немесе
оларды түсіну; зерттейтін нысанды анықтау; зерттеудің жоспарлаын құрастыру,
белгіленген жоспарларды іске асыру, гипотезаны тексеру, қабылданған
проблеманың табылған шешімінің мәнін, нысанын толық түсіну үшін анықтау,
табылған шешімінің аумағын және шекарасын анықтау.
Алдында көрсетілген жағдайлардағы біліктіліктердің көбісі информатика
курсында өзгеше аталмайды. Алайда, информатикадағы оқыту олардың
қалыптасуына өз үлесін қосады. Жоғарыда көрсетілгендей бұл біліктілік тобы
информатиканы оқыту процесінде оқушылардың өз бетінше қалыптасуына арналған
жеткілікті түрде көптеген ғылыми зерттеулер пайда болса да кем көрсетілген.
Оқу-интеллектуалдылық біліктілік және дағдылар оқушының проблемалар мен
мақсаттарды қоюдағы және шешудегі ойлау, сонымен қатар логикалық ойлау
әдістерін игеру (формалық және диалектикалық логика негізінде): мәтінде
басты мәселені бөліп шығару, хабарламаның тезистерін құрастыру; әдебиеттік
шығармаға рецензия құрастыру, мақала жазу, нақты проблемаға немесе мақсатқа
мәнді зерттеу нысаналарының элементтерін бөліп шығару, әрекеттің
жалпыланған принципін анықтау, шешімнің мүмкіндік нұсқаларын ойдан
құрастыру, қажетті логикада жалпыланған идеяны нақтылау, білімді айтып
түсіндіру және бөлуде логикалық схемаларды пайдалану, орындалған немесе
орындалатын ірекеттердің құрамын анықтау, талқыланатын әрекеттердің
бірқатар мәселелерін анықтау, жоспарлау және ұйымдастыру, орындау және
бақылау, бар тәжірибені пайдалану (белгіліні және белгісізді әртүрлі
қосындыларда анықтау), ойлау элементтерін іске асыру, қойылған проблеманы
немесе мәселені шешу жолдарына орынды болжам жасау, индуктивтік іздестіруді
шектеу (дұрыс мағына), қарсы шаралар арқылы дедуктивті тексеру немесе
бұрыстау, проблеманы шешуде оңтайлы вариантты таңдап алу (технологиялық
үнемділік, эстетикалық, рационалдық көзқарастан), проблеманы шешуде пайдалы
мәліметті таңдап алуды іске асыру және оларды жүйеге келтіру, әрбір
пікірдің, операциялардың қажеттілігін және сенімділігін дәлелдеу,
проблеманың немесе мақсатты дәлелдеудің және шеудің толықтылығы мен
шындығын тексеру.
Информатика курсында бұл біліктілік тобы өзгеше сипатқа ие және
жеткілікті түрде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
теориялық негіздемесі
1.1 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының теориялық
негіздері.
1.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын қолданудың
қажеттілігі
2. Информатиканы оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын
пайдаланып оқушылардың іскерліктерін арттыру әдістемесі
2.1 Оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастырудың
мәні мен жіктемесі
2.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясында тапсырмаларды
жүйелеу
2.3 Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту технологиясын
қолданудың әдістемесі
2.4 Педагогикалық тәжірибенің нәтижесі
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі қоғам дамуының қазіргі кезеңі адам
қызметінің барлық жақтарынан дер кезінде және толық мәлімет алып отыруға,
білім беру мазмұнын ізгілендіруге мүмкіндік беретін ақпараттандырудың
маңыздылығымен ерекшелінеді.
Біріншіден, қазіргі заманда педагогикалық ой-тұжырымдардан оқушыларға
еркін білім беру, оқушының жеке тұлғалық күшін, оның шығармашылық
мүмкіндігін дамыту басты рөл атқарып отыр. Олай болса, қазіргі ұстаздар
қауымының алдындағы үлкен мақсат: өмірдің барлық саласындағы белсенді,
шығармашылық іс-әрекетіне қабілетті, еркін және жан-жақты жетілген тұлға
тәрбиелеу. Қазіргі оқу процесін ұйымдастыру тек қана білім берумен ғана
шектелмейді, оқушының жан-жақты дамуына, ақыл-ойы мен ойлау тәсілдеріне
үйрету, талдау жасау, салыстыру,байқау мүмкіндіктеріне баулу және содан
қорытынды шығаруға үйрету, дағдыландыру. Оқушыны мұндай дәрежеге көтеру
үшін мұғалім осы заманғы білім берудің озық технологиялық үлгісін меңгеріп
оны өзінің іс-тәжірибесінде ұтымды пайдалана білуді дағдыға айналдыру
керек. Мұғалім өзінің пәнін жете білумен қатар жаны нәзік, әрбір шәкіртінің
жанын түсініп, оның дұрыс қалыптасуы үшін көп еңбектенуі керек.
Екіншіден, оқытудың жаңа технологияларының барлығы оқушылардың өз бетінше
білім алу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Сонымен қатар, оқытушының
оқыту барысында қажетті ақпараттық, техникалық құралдарды пайдаланып,
оқушының терең білім алуына жағдай жасайды. Информатикадан білімді бақылау
тапсырмалары басқа пәндік бақылау тапсырмалары басқа пәндік бақылау
тапсырмаларынан өзгеше болады. Оқытудың жаңа технологиясы негізінде
қарапайымнан күрделіге сатылы, деңгейлі оқыту жүйесі арқылы оқушылардың
білім деңгейін бақылауға болады.
Үшіншіден, деңгейлік тапсырмалар арқылы әр оқушының білім деңгейін,
қабілетін тез анықтап білуге болады. Ал тесттік тапсырмалар арқылы оқу
қорытындысын тексеруде оқушылардың жеке ерекшеліктерін, тақырыпты сыныптың
және жеке оқушының меңгеру деңгейін анықтауға болады.
Білім беру жүйесі қоғаммен бірге дамып, онымен үнемі өзгеріп отырады,
осыған сәйкес мектептерге қойылатын талап та, ондағы оқыту мен тәрбиелеу
әдіс-тәсілдері де өзгеріп отырады. Оқушылардың білім, білік, дағдыларын
жетілдіру үшін, оқытудың жаңа технологиясы бойынша, дифференциалды және
дербес деңгейлік принциптерінің талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі
сабақ түрлеріне арналған жаңа үлгідегі деңгейлік тапсырмаларды және тест
тапсырмаларын құрастыруға болады. Сондықтан да, мен дипломдық жұмыстың
тақырыбын: Информатиканы оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын пайдаланып
оқушылардың іскерліктерін арттыру әдістемесі деп таңдап алдым.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: мектеп информатика курсында деңгейлеп оқыту
технологиясы арқылы оқушылардың іскерліктерін арттыру мәселесі.
Диплом жұмыстың міндеті:
• Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының
теориялық негіздемесін жасау;
• Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын
қолданудың қажеттілігін анықтау;
• Оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастырудың
мәні мен жіктемесін айқындау;
• Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясында тапсырмаларды
жүйелеу;
• Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық
технологиясын қолданудың тиімді әдістерін көрсету;
• Педагогикалық тәжірибенің нәтижесін талқылау
Зерттеудің теориялық негізі жаңа педагогикалық технологияларды: деңгейлеп
саралап, дамыта оқытуды қамтиды
Зерттеу нысаны: орта мектептің оқу-тәрбиелеу процесі.
Зерттеу пәні: мектеп информатика курсы
1. Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының
теориялық негіздемесі
1.1 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының теориялық
негіздері.
Педагогикалық технология-педагогика ғылымының оқытудың мақсатын, мазмұнын
және әдістерін зерттеп, айқындаушы және педаогогикалық процесті жобалаушы
бір бөлшегі. Ол-білім стандартында көзделген оқыту нәтижелерін қол жеткізу
жолындағы мақсат, мазмұн, әдістер мен құралдардың біртұтас қызметін
бейнелейтін процесс.
Қазіргі заманғы педагогикалық технология төмендегідей негізгі әдістемелік
талаптарға сай болуы тиіс:
1. Технологиялық сызба (карта) технологиялық процесті оны жеке
функционалды бөліктерге бөлу және олардың арасындағы логикалық
байланыстарды белгілеу арқылы көрсететін шартты бейнесі.
2. Әр педагогикалық технология тәжірибеде игерудің белгілі бір ғылыми
тұжырымдамасына негізделуі тиіс: білім беру мақсатттарына жету
процесінің ғылыми негіздемесі болу керек.
3. Педагогикалық технологияның барлық жүйелік сипаттары; процестің
логикасы, барлық бөлшектердің өзара байланысы, тұтастығы.
4. Оқу процесін жобалау, жоспарлау, мақсаттарын анықтау мүмкіндіктері
ескерілуі керек: кезеңді диагностика , нәтижелерді түзету
мақсаттарында әдістер мен құралдарды түрлендіру мүмкіндігі қаралуы
қажет.
5. Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар бәсекелестік
технологиялар бәсекелестік жағдайда қызмет етеді. Сондықтан,
белгілі білім стандартына сай оқыту кепілдігін беріп, нәтижесі
тиімді, шығыны аз болуы керек.
6. Педагогикалық технологияны басқа білім беру мекекмесінде басқа
субъектілердің де қолдану мүмкіндіктерін ескеруі керек, яғни қайта
қолданылатындай болуы тиіс. [24]
Педагогикалық технология оқу процесінің қойылған мақсатқа жетуіне
кепілдік береді. Мақсатқа жету үшін кері байланыс болуы керек. Соған
байланысты оқытуға технологиялық қатынаста төмендегідей шарттарды көрсетуге
болады:
а) мақсат қою және нақтылау, мақсатты нәтижеге табысқа жетуге орай
айқындау;
ә) ағымдағы нәтижені бағалау, қойылған мақсатқа жетуге орай айқындау;
б) нәтиженің қорытынды бағасы.
Мектепте оқыту технологиясы оқыту процесіне қажетті психологиялық-
педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені-әдіс, тәсіл, амал, дидактикалық
талап, ретінде пайдаланылады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға ынтасына, іс-
әрекетіне игі әсер етеді және сонымен бірге, мұғалімнің педагогикалық іс-
тәжірибесінің нәтижелілігін тиімділігін қамтамасыз ететін оқу-тәрбие
процесінің құрамдас бөлігі. Жоғарыда келтірілген түсініктерден, оқыту
технологиясы дегеніміз педагогикалық тәжірибеде оқыту мен тәрбиенің нақты
көзделген мақсатына қол жеткізу жолындағы тұтас дидактикалық жүйе құрайтын
амалдар мен іс-әрекеттер тізбегі екенін көреміз.
Жалпы білім беретін мектептер үшін педагогикалық технология мынадай төрт
шартты қанағатттандаруы тиіс (В.П.Беспалько).
1. педагогикалық технология оқытудағы педагогикалық экспроматтарды жою
қажет;
2. оқушының оқу танымдық қызметінің құрылымы мен мазмұнын анықтайтын
оқу тәрбие процесінің жобасына негізделуі тиіс;
3. оқу мақсатын диагностикалық зерттеу жолымен анықтап, оның меңгерілу
сапасын дәл тексеріп бағалауды қажет етеді;
4. практикада оқу процесінің толықтығын қамтамасыз ету қажет. [22, 23,
24]
Қазіргі таңда білім беру ісін реформалау ізгілендіру парадигмасы
негізінде мазмұнды-әдістемелік негізін жүйелі өзгертуін ғана емес, сонымен
бірге логикалық-әдістемелік негізді жаңартуды анықтауды, падагогикалық
жүйенің жаңа парадигмасын жетілдіруді қажет етеді.
Білім беру жүйесін жаңартуда және жетілдіруде алдымен жаңа негізде
әдістемелік жүйені құру, содан соң дидактикалық процесті қосқандағы барлық
педагогикалық жүйені дұрыстап есептейміз. Мұндай жүйелілік тәжірибеде
барлық жаңа инновациялық идеялардың жүзеге асуына кепілдік беретін саралап
оқытудың педагогикалық түзу технологиясын құруға мүмкіндік береді.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының Конституциясын негізге ала
отырып, білім беру ісін жағартудың негізгі принциптері анықталды. Бұл
принциптер: білім сапасын ізгілендіру, демократияландыру, олар білім
берудің ізгілендіру парадигмасын жүзеге асыруға бағаттталған.
Білім беруді демократияландыру проблемасы білім беру жүйесінің әрүрлі
деңгейлерінде шішіледі. Біріншіден, демократияландыру-қазіргі білім беру
ісінің дамуының жалпы стратегиясын дайындау үшін басты идея ретінде
қарастаралады. Екіншіден, демократияландыру мектептің және басқа да білім
мекемелерінің даму бағытын анықтайды. Үшіншіден, демократиялындыру-
мұғалімдер мен оқушылардың шынайы және тиімді өзара шығармашылық қарыс-
қатынасы орнауына жағдай жасайды.
Өктемшіл қоғамнан ерекшелігі-демократия қоғамдық өмірге еркін тәуелсіз
тұлғаның қатысуын көздейді. Алайда, тәуелсіздік негізінде талғау еркіндігі
мен қабылданған шешім үшін жеке жауапкершілік арақатынасы жататынын
ұмытпаған жөн. Өркениетті азаматтық қоғамға тән шынайы еркіндік тұлғаның
өзін-өзі анықтауға қабілеттілігін көздейді. Тәуелсіздік дегеніміз-
хұқықтарды пайдалана білумен қатар, міндеттерді атқару, өзіне артылған
жауапкершілікті сезіну.
Республикамыздың және шет елдердің білім беру ісін реформалаудың
тұжырымдамалық идеяларын, нормативтік-құқықтық негіздерін талдау
нәтижесінде оқушыларға қатысты мектептегі білім бері ісін
демократияландырудың келесі көріністерін анықтауға болады:
-оқушы (немесе оның ата-анасы) мектеп типін, білім мазмұнын, оның
ұйымдастырушы түр пішінін, профильдік білімнің бағыттарын таңдауға құқылы:
-оқушы оқу іс-әрекетінің субъектісі ретінде қарастырылады, яғни ол оқу
процесіне оны жоспарлауға, нәтижелерін бағалауға белсене қатысушы;
-оқушыға дамудың жеке траекториясы, қарқыны, оқыту ортасы беріледі.
Шәкірт қабілеті мен білімділігінің арқасында білімнің тұңғиығына түсіге
мүмкіндік алады;
- оқу процесінде оқушының белсенділігі, өз бетінше танымдық қызмет
жасауы, ынталандырылады;
- оқу процесін, мектеп өмірін бақаруға оқушының қатысуы мақұлданады,
ұйымдастырылады.
Қазірггі мектептегі реформалау контексіне ізгілендіру ұғымы білім
процесіне оқушының жаңа ұстанымымен, мұғалім-оқушы өзара әрекетттесуінің
жаңа жүйесімен сипатталады. Мұнда басты қағида-тұлғаның өзіндік құндылығын,
оның шығармашыл өз бетімен даму, алдына қойған мақсатын жүзеге асыру үшін
жағдайлар жасау.
Білім беруді ізгілердіру келесі шарттармен сипатталады:
-оқыту мақсаты өз бетімен жүзеге асырылатын. өзін-өзі бағдарлайтын
тұлғаның өзіндік қызметі мен даму процесі ретінде жүргізіледі;
-оқыту процесі сыртқы мотивациямен оңтайлы үйлестіріліген ішкі
мотивацияға, тұлғаның басқалармен толыққанды қарым-қатынасқа түсу
қажеттілігіне негізделген;
-тұлғаның дамуы біртұтас, тән, эстетикалық даму бірлігіне, яғни, сана,
сезім, рух, дене бірлігіне өтеді;
-оқыту оқушылардың өзіндік іс-әрекеті мен тәжірибесіне сүйене отырып
өткізіледі, оқу сипаты мен әдістері әркім үшін дара ескертуге негізделген;
-оқыту ұлттық және жалпы адамзат құндылықтарына, оқушыдардың
психологиялық-физиологиялық мәліметтерін толықтай ескеруге негізделген.
Оқу процесіне жаңа педаогикалық технологяны енгізу өажеттілігін негіздей
отырып, қазіргі дәстүрлі мектепте мұғалімнің қолы нег жетпейтінін (неге
жетпей жүргенін) анықтап көрелік:
1. Жаңа тақырыпты өткенде мұғалім әрбір оқушыны тексере алмайды, оның
материалды дұрыс түсінгенін, үй тапсырмасын орындағанда қандай
қиындықтарға кезігетінін байқауға мүмкіндік жоқ. Зерделенетін
материал бойынша оқушылар білімі мен ептілігінің жайы туралы толық
ақпарат алмайды.
2. Тіпті мұғалімнің әрбір оқушына тексеріп шығуға мүмкіндігі бар,
кері байланыс үзілмейді деп божасақ та сабақ кезінде мұғалім барлық
оқушылармен жеке жұмыс жасап, қателерін түзетуге мүмкіндік жоқ.
3. орта мектептің негізгі міндеті-оқушыларға білім теру арқылы белгілі
бір даму жолына бағыттау ғана емес, сонымен қатар мектеп түлектерін
мектептен кейінгі білімді өз бетімен игеруге дағдыландыру. Ал
біздің оқушылар 11 жыл ішінде кітаппен өз бетімен жұмыс істей
алмайды. Оның себебі тереңде жатыр: біздің білім жүйемізде мұғалім
жаға тақырыпты (қай пәндә алсақ та) бәрі, тіпті нашар оқитындар
оқушылар да түсінетіндей отып, егжей-тегжейлі түсіндіріп шы,ады,
яғни мәнінді зерделеудің барлық қиындықтары алынып , оқушылар
әрекетінің дербестілі жойылады.
4. Қазіргі кезде оқушылардың шы,армашылығын дамыту жқнінде олардың
белгілі бір пәнге деген қызығушылығын қанағаттандыру жөнінде көп
айтылып, жазылып тажүр. Факультативтер енгізіліп жатыр,
бірақолардың тиімділігі тқмен. Неліктен? Себебі оқушылардың
шығармашылық қабілеттерін білім негізін құрайтын бағдарламалық
материалдар игерілгеннен кейін ғана дамытуға болады.
Дәстүрлі оқытуда мүғалімдердің көпшілігі репродуктивті ойлау мен
репродуктивті оқыту әдісін ұсынады. Өз сабақтарында проблемалық оқытуды
қолданса да, ол өте тқмен деңгейде өткізіліп, қабілетті оқушылардың
ғылымға, шығармашылыққа деген талпынысын қанағаттандыра алмайды. Оқыту
негізінде нашар немесе орташа оқитын оқушылар жағдайына бейімделіп,
қабілетті шәкірттер мүддесіне нұқсан келтіреді. Мәселенің шешімі оқу
процесіне жаңа педагогикалық технологияны ендіруде жатыр.
5. Дәстүрлі оқытуда пән мұғалімдері еңбек тәртібі мен сабақ үлгерімін
өз сабағында ғана қадағалап, оқушылардың басқа сабақтарда өзін
қалай ұстайтынын, сабақтан тыс уақытта тәртібі қандай-бұл сұрақтар
төңірегінде ойланбайды. Яғни, тәрбие процесі оқыту процесінен жігі
ажыратылып, бөлек қарастырылады.
Қазіргі таңда білім беру жүйесінің негізгі міндеті баланың рухани және
тәндік мүмкіндігін дамыту, оны оқыту, тәрбиелеу мен өзіндік қабілетінің
дамуына жағдай жасау.
Қоғам алдындағы тұрған негізгі мақсаттардың бірі - білім беру жүйесін
түбегейлі жаңарту және білім берудің жаңа үлгісін таңдау. Қазіргі кезеңдегі
мектеп әрбір балаға және адам ретінде қарап, өзіне тән ой өрісі, еркі,
әрекет жасайтын қабілеті бар, батыл пікір айта алатын тұлға екенін ескере
отырып тәрбиелеуге бет бұрды. Демек, мектептегі оқу үрдісі оқушылардың
ізденімпаздығын, танымдық белсенділігін арттырып, шығармашылық әлеуметтік
дамытуға жол ашуы қажет.
Қазіргі ғылым мен техниканың қарқынды дамуы мұғалімдердің
шығармашылықпен, ғылыми зерттеу бағыттарында жұмыс жүргізу керектігін
көрсетіп отыр. Тәуелсіздік туы желбіреген мемлекетіміздің ертеңгі, ел
тізгінін ұстар азаматы – бүгінгі білімді шәкірт екендігіне еш күмән жоқ. Ал
білімді шәкірт - білімді ұстаздың жемісі.
Білім берудің озық технологияларын меңгеру қазіргі заманның басты талабы.
Шығармашылықпен жұмыс істеу, үздіксіз іздену арқылы мұғалім өз шеберлігін
арттырып отыруы қажет.
Мұғалімнің шеберлігінің негізгі көрсеткіштерінің бірі - әдістеме
саласындағы ғылыми жаңалықтар мен озық тәжірибені меңгеру, игеру.
Сапалы, тиімді, нәтижелі жүргізілген әрбір сабақ – ұстаздың еңбегінің
айғағы. Оқытудың негізгі формасы, оқыту, білім беру үрдісінің негізгі
мақсаты – оқушыда білім, дағды, іскерлікті қалыптастыру.
Кез келген теориялық білімнің практикасы да сабақта талқыланып,
түсіндіріліп, пысықталып, балаға білім негіздері қалыптастырылады.
Сабақ баланың өмірінің бір кезеңі, оның өмір сүріп жатқан ортасы.
Сабақ оның адамгершілік қасиетін, қызығушылығын, танымдылығын
қалыптастырады. Мұғалім оқушыны қорқыту арқылы білім бермей, олардың жан
дүниесіне кіре отырып сабақ өткізуі тиіс.
Заман талабы сабақта мұғалім мен оқушы арасында, бір-біріне деген
сенімділік, сыйластық, достық қарым-қатынас қалыптастыру. Ол үшін оқытудың
жаңа технологияларын жете меңгеріп қана қоймай, оқушы білімін бағалауда да
тиімді әдіс-тәсілдерді пайдаланған жөн.
Бүгінде ұстаздар қауымына оқыту мен тәрбиелеудің ғылыми негізін жете
түсінуді, жаңа әдіс-тәсілдердің тиімділігін, ғылыми - теориялық
білімділігімен тәжірибелік қабілеттері арқылы күрделі әлемдік, өмірлік
әрі әлеуметтік кеңістікке еркін ене алатын қасиеттерге ие дарынды тұлға
тәрбиелеу міндеті қойылып отыр. Әдіс пен жұмыс тәсілдері - оқушының ойлау
қабілетіндегі сапа, жүйелік, әрбір оқушының өмірге даярлығын, диалектикалық
дүние танымының қалыптасуының маңызды компоненті. Білім берудегі ең басты
қағида -оқушыларды үнемі шығармашылық әрекетке шыңдай отырып, өзін-өзі
дамытуға жетелеу.
Мұғалімнің ең басты міндеті рухани бай, жан -жақты дамыған, жеке
дарынды тұлға тәрбиелеу. Білім жоғары деңгейде беріліп, оқу-тәрбие ісі
оқушылардың ой сезіміне әсер етуі тиіс. Оқытудың әр түрлі тәсілдерін
пайдаланып, оқушылардың тақырыпты терең де жан жақты түсінуіне жағдай
жасап, өз бетімен жұмыс істеу біліктерін қалыптастыра білу мұғалім міндеті.
Деңгейлік саралау технологиясы:
-Оқушы міндетті түрде базалық білім деңгейін меңгеруі тиіс.
-Базалық деңгей оқушының саралай және жеке сұранысының негізі.
-базалық деңгейдің барлық оқушы үшін ақиқат болуы.
-оқушылардан талап етілетін базалық білім деңгейінің жариялылығы.
-әр оқушының оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту.
-оқытуды оқушылардың әртүрлі топтарының ерекшелігіне сәйкес
бейімдеу,ыңғайлау.
- мықтылар өздерінің қабілеті мен икемдігін одан әрі бекіте түседі,
әлсіздер өзін-өзі сынап қарауға мүмкіндік алып,сенімсіздіктен арылады.
- күшті топтарда оқуға деген ынта артады.
- білім дәрежесі деңгейлес оқу топтарында оқу жеңілдейді.
Саралап оқыту технологиясы, оқыту процесінің белгілі бөлігін қамтып,
ұйымдастырудың шешімдері, оны оқыту құралдарының жиынтығы түрінде көрінеді.
Класты, топтарды оқытуға әр түрлі қолайлы жағдай туғызуды қажет етеді;
әдістемелік педагогикалық- психологиялық және ұйымдастыру – басқару
шаралары біріктіріледі.
Осыған орай мен сабақтарымда Ж.Қараевтың деңгейлеп оқыту әдісін жаңа
технология элементтерімен байланыстырып қолдану негізінде пайдаланудамын.
Қазіргі таңда еліміздің барлық ғылым мен білім саласында қайта құру ,
яғни технологияландыру, жаңа оқушыға сапалы білім беру де осындай
қажеттілікті керек етуде.
Деңгейлік тапсырмалар дегеніміз – балаға шамадан тыс жүктеме беру емес,
керісінше оқушының біліміне, мүмкіндігіне, сұранысы мен қабілетіне сәйкес
дайындалған сатылы жұмыстар жүйесі.
Деңгейлік тапсырмалардың мақсаты – оқушыға жеңілден қиынға, қарапайымнан
күрделіге қарай сатылы түрде орындалатын жұмыстар жүйесін ұсына отырып,
ізденушілікке, шығармашылыққа баулу.
Әр оқушының білім деңгейіне қарай тапсырмаларды әр түрлі деңгейде
дайындалады. Бұл әдістемелік оқушылардың шығармашылық қабілетін шыңдайды,
өз бетінше ойлануға, ізденуге, еңбектенуге үйретеді. Сонымен қатар олардың,
психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, әркімнің қабілетіне қарай
тапсырма беріледі.
Бірінші деңгей тапсырмалары білімнің минималдық шегі, ол мемлекеттік
стандарт талабына сай оқушының жас ерекшелігіне сәйкес болады. Бұл
деңгеймен оқушылар толығымен жұмыс жүргізе алады.
Екінші деңгей кезеңіне көтерілгенде тапсырмалар күрделене түседі. Оқушы
өз бетімен жұмыс жасауға көшеді. Оқушы бойында ойлау, таным дағдылары
қалыптаса бастайды.
Үшінші деңгей оқушылардың шығармашылыққа деген мотивтердің айқын
көрінуімен, логикалық ойлау дәрежесінің жоғары болуымен, өз жеке басының
белсенділігімен, өз ісіне талдау жасай білуімен, білімді жаңа жағдайға
пайдалануымен сипатталады.
Төртінші деңгей қабілетті, дарынды, ізденгіш, талантты оқушыларға
арналған саты. Бұл сатыға өз бетімен жұмыс жүргізетін ұшқыр ойлы ғана
көтеріле алады.Осы деңгей ерекшеліктерін пайдалана отырып, әрбір тарауды
аяқтаған соң, оқушылардың қалай меңгергенін тексеру үшін қиындығы әр түрлі
деңгейде құралған тест жұмысын міндетті түрде алып отырамын. Тестте
қойылған сұрақтар есептер тарауды түгел қамтитын болуы керек. Оқушы бірінші
деңгейдегі тест есептерін орындағаннан кейін, келесі деңгейдегі тест
жұмысына көшеді. Оны аяқтағандары қиындығы жоғары соңғы деңгейдегі есептер
шығара бастайды. Мұндай тест алудың артықшылығы орташа оқитындардың өздері,
өз деңгейінде құралған есептерді талаптанып шығарады. Деңгейлеп оқыту
арқылы оқушылардың сабаққа, білімге деген қызығушылығының артуы, ой
жүйесінің дамуы, сапалы білім алуы сияқты жетістіктерге жететіндігіне
сенемін.
Оқушының өзіне қиындық туғызатын деңгейде оқыту неғұрлым пайдалы
дамытушы болып есептеледі.
Міне, сондықтан да ұсынылған оқу модулінің сөйлесу бөлімінде мұғалім
әрбір оқушыға 3 деңгейлік тапсырмалар әзірлейді. 1 деңгей тапсырмалары
оқушылардың шығармашылығын дамытуға бағйталған. ІІ және ІІІ деңгей
тапсырмалары тапсырмалары оқушылардың бағдарлама материалдарын мемлекеттік
білім стандарты деңгейінде игеруін көздейді.
Мұғалімнің әрбір оқушыға әзірленген тапырмалары солардың біреуін окушының
өзі қалауы бойынша таңдап алуына есептелген.
Сөйлесу бөлімі сабақтарының ұйымдастырырылу формаларына қарай
тапсырмаларды картоякаларға – яғни өзінше бір бағыттаушы парақтарға
жазуға болады, мұнда не істеу қажет, оны қалай істеу керек және қалай
тексеруге болатыны (дайын жауап үлгілері бойынша бірін-бірі және өзін-өзі
тексеру арқылы) нақты көрсетіледі.
Егер сабақ жеке-топтық формала өтетін болса, онда оқушылардың әрқайсысы
үш нұсқадағы тапсырмалар алады. Олар машинкамен басылған және көшірме
ақпараттарында көбейтілген болуы тиіс. Мұғалім бір сабақка әртүрлі
күрделілік деңгейіндегі 3 жинақ тапсырмалар дайындап, соңынан оқушыға
олардың кез келгенін талдау мүмкіндігін беру мақсатында сыныптағы оқушылар
санына сай көбейтеді.
Егер сабак формасы — ойын (кез келген түрі) болса, онда тапсырмалар
тақтаға жазылуы немесе жазбаша түрде берілуі мүмкін.
Ұжымдық және топтық жұмыс формаларында тапсырмаларды тұтас сыныпқа бірдей
жоғары күрделілік деңгейіне беруге болатынын атап өту қажет.
Сұхбат бөлімінің 2-ші сабағында педагогика ғылымдарының докторы,
профессор Ж.А. Қараевтің деңгейлеп саралап оқыту технологиясын пайдаландым.
Ол оқушылардың оқу материалын меңгеру деңгейін 4 түрге бөледі.
1. Репродуктивтік деңгей. Жалпыға бірдей стандартты білім негізіндегі
тапсырмалар беріледі. Мұнда тапсырмалар оқушылардың алдыңғы сабақтарда
алған білімдеріне және оқулықта бар мәселелерге байланысты құрылады.
2. Алгормитмдік деңгей. Мұнда оқушы мұғалімнің түсіндіруімен қабылдаған
жаңа ақпаратты пайдалана отырып, тапсырманы орындайды.
3. Эвристикалық деңгей. Оқушы өзі ізденіп, қосымша әдибеттерді
пайдалана отырып, жауап береді. Бұл тапсырмаларды орындауда оқушының ой
белсенділігі негізгі қызмет атқарады.
4. Шығармашылық деңгей. Оқушы таза өзіндік дағдысын, білім сапасының
дамуын қамтамасыз етеді.
Оқу модулінің сөйлесу бөлімінің бірнеше ерекшеліктері бар,
оларға назар аудару керек:
I. Бұл бөлімде оқыту және оқу:
а) дамытушы болады,соған байланысты мұғалімнің оқушьшар мүддесіне
бейімделуі кажет. Бүдан шығатыны: оқу процесін әрбір оқушының қисындын
ойлау қабілетін, ауызша және жазбаша тілін, қабілеттіліктерін, танымдық
қызметке қызығушылығын дамытуға бағыттап, жагдай тугызу керек. Жағдай
туғызу дегеніміз: окушылардың психологиялық қауіпсіздігін, психологиялық
өзара сиымдылығын, жағымды психологиялык (жылы ниеттегі, ашық, т.б.) ортаны
камтамасыз ету;
о) даярлаушы болады, яғни модульдің корытынды (бақылау) боліміне шығуға
даярлайды. Сондықтан да әр сабақта әрбір оқушыга қойылатын барлық бағалар
мен берілетін бағалаулар бақылаушы емес, ынталандырушы сипатта болады.
Бағалар мен бағалауларды негізінен оқушылардың өздері (өзіне, бір-біріне,
командаға, топқа) береді.
Оқу модулінің бүл болімінде неғұрлым колданыстағысы — бірін-бірі тексеру
әдісі. Бұл жерде кейбір оқушы тексеру үшін өзіне қиын, күрделі деңгейдегі
жұмысты алып қалуы мүмкін. Әрине, мұндай жағдайда ол жұмыстың орындалуының
дұрыстығын немесе бұрыстығын (дұрыс еместігін) бақылай алмайды. Міне,
сондықтан мұғалімге дұрыс жауап немесе есептің шешу барысы жазылған
парақтар дайындап қою қажет. Оларды оқушылар бір-бірінің еңбек нәтижелерін
тексергенде және бағалағанда пайдаланады (I деңгей тапсырмаларының жауабын,
егер олар қалыптан тыс жауап болса, мұғалім өзі тексерсді).
2. Репродуктивті (қайта жаңғырту) сипатындағы окыту проблемалық,
ізденушілік, зерттеушілік оқтумен ұйымтастырылады.
3. Негізінен оқушылардың бір-бірімен қатынасына, өзара сөйлесуіне
құрылған окытудың белсенді формалары қолданылады.
Оқыту және дамыту - өзара күрделі қатынастағы процестер.
Жоғарыда атап өткеніміздей, баланың көптеген тұлғалық психикалық
қасиеттері, психологтардың пікірінше жеке өзіндік өзін қанағаттандаратын
қызметі барысында айқындаоып, қалыптасады. Егер оқушының жеке өзіндік
қызметі оның үстіне жоғарыда айтылғандай қындықты жеңіп жаңалы ашып жақсы
нәтижеге жеуіне және ең бастысы танымдық қызметтің өзінен жағымды
эмоциялар алатындай қызметі ұйымдастырылмаса онда мұғалімнің бланы танымға
жетелеп енгізбек болған әрекеті күтілген нәтиже бермейді (яғни, тұлғаны
дамытпайды).
Бұл үшін мұғалім сабақта әр балаға психологиялық қолдау көрсетуі,
психологиялык жайлы (ыңғайлы) орта туғызуы қажет.
К.Роджерстің пікірінше, мұғалім ондай жағдайды жасай алады, тек ол үшін
келесі қағидаларды басшылыққа алуы тиіс:
1. Балаларға әрқашан сенім көрсетуі
2. Оқушыларға оқытудың мақсаттары мен міндеттерін белгілеп, нақтылауға
көмектесуі;
3. Оқушылардың оқуға деген ішкі қызығушылығына мән беруі;
4. Әртүрлі тәжірибенің қайнар көзі ретінде, оқушы қиындыққа кездескенде
әрқашан кеңес алуға болатын тұлға ретінде тұруы;
5. Мұғалім әрбір окушы үшін осындай рөлде болуы;
6. Өзінде топтың қөңіл-күйін сезіну және оны қабылдау қабілетін дамытуы;
7. Топтық өзара әрекетіне белсенді түрде қатысуы;
8. Топта өз сезімін ашық білдіруі:
9. Әрбір оқушының сезімі мен көңіл толқуларын түсуіне мүмкіндік беретін
эмпатиялық дәрежеге ұмтылуы;
10. Өз-өзін жақсы білуі тиіс.
Оқудың нәтижелілігі оқу процесінің мына нүктелердің қайсысында
ұйымдастырылғандығына байланысты екені дәлелденген. Солға бағыттаушы тіл
оқыту нәтижесінің төмендегенін, ал оңға бағыттаушы тіл — артқанын
көрсетеді.
Оның үстіне, біздің зерттеуіміз көрсеткендей, тек осы бағыт қана
ізденушілік, зерттеушілік оқытуды қамтамасыз етеді, өйткені іздеу де,
зерттеу де тек қана жылы пейілді, ашық ортада; түлғаның ішкі толық ашылуы
мен оқушылардың өзара қатынасы, сөйлесуі негізінде болуы мүмкін.
Өзара қатынасу, сөйлесу адам түлғасын дамытудың маңызды факторы болып
табылады, сондықтан оқу қызметін өзара қатынас жасату арқыпы үйымдастыру
оны тек жандандырып қана коймайды, оқушы түлғасын дамытуға елеулі ықпал
етеді.
Өзара қатынасқа және сөйлесуге құрылған оқыту оқу процесінде белсенді
формаларды қолдау аркылы іске асырылады. Олар:
• топтық немесе жеке-топтық;
• жұптық;
• ұжымдық.
Оқытудың бұл формалары жалпы немесе құрылымдық деп аталады. Бұдан басқа
нақты немесе арнайы формалары да бар:
• семинар;
• оқу конференциялары;
• диспут;
• топтық пікірталас және т.б.
Оқу процесін жандандыру құралдарының ішінде ойын, ойын арқылы оқыту
ерекше орын алады.
Қазіргі уақытта педагогикада оқыту мен ойынды топтастыруға қадам
жасалынуда, тіпті бұл жерде сез еңбек негізінде оларды қосу туралы болып
отыр.
1.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын қолданудың
қажеттілігі
Озат тәжірибе мектебі негізінен дербес жөне ұжымдық тәлімгерліктің
мақсаты мен міндетін іске асыратын әдістемелік жұмыс түрі. Қазақстан
мектептерінде тәлімгерлік дәстүрдің бай тарихы бар болғанымен бір мектеп
қабырғасында ұйымдастырылған озат тәжірбие мақсатты, толыққанды сипат
алады. Бұл мектептің негізгі міндеті - тәжірибелі мұғалімнің, басшының
тәжірибесі өз әріптесіне әдістемелік көмек көрсету. Бұндай мектепті
қалыптастыру көбіне ерікті негізде басталады. Озат тәжірибе мектебі жүмысын
бағалау екі жақты тиімділікті ескеруі тиіс. Мектеп басшысы мұғалімдердің
сабақтарына қатысып, оларға сабақ технологиясы мен әдістемесі,
жоспарластыру мәселелерімен ақыл-кеңес беріп, білім берудің теориялық
мәселелерін талқылаумен бірге мектептің педагогикалық жүйесін жетілдіреді,
өзінің кәсіптік көзқарасының дұрыстығына көз жеткізеді. Озат тәжірбие
мектебінің екінші тиімділігі — мұғалім әріптестердің жаңашыл, шебер
мұғалімнің шығармашылық лабораториясымен тікелей танысуға мүмкіндігінің
болуы деп білеміз. Озат тәжірбие мектебінің құрылымында оның бір көрінісі
немесе дербес буыны ретінде жас мұғалім мектебінің жұмысын ұйымдастыруға
болады. Оның мәні - жұмысты жаңа бастаған жас мұғалімдер тәжірибелі
мұғалімнің немесе мектеп басшысының жетекшілігімен бірлестікте бірігеді.
Оның жұмысы сабақтың және сыныптан тыс шараның мақсатын белгілеудің
техникасы мен әдістемесі, сынып жетекшісі жұмысын жоспарластырудың
ерекшеліктері, сынып ұжымының тәрбиелік деңгейін анықтау сияқты арнайы
жоспармен жүргізілді. Жас мұғалім мектебіндегі оқуларда сабақтың
технологиялық картасын жасау, оқу үрдісінде компьютер құралдарын қолдану
сияқты практикалық шаралар қарастырылады. Тәжірибелі педагогтің
жетекшілігімен бір-бірімен араласқан жас мұғалімдер кәсіптік дамуын жолға
қойып, өзінің шығармашылық қасиетін іске асыруға ұмтылады [11, 12, 13, 14,
15].
Көптеген мұғалімдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, педагогикалық
шығармашылық пен белсенді әрекеттің күрт бәсеңдеуі болашақ мұғалімдердің
жоғары оқу орнында алған теориялық білімдерден соң мектептегі алғашқы
жылдары бірден таза практикалық қызметпен айналысуынан туындайды. Сондықтан
бұл кезеңде арнайы теориялық дайындықты үзбей оны практикада қолдану арқылы
тереңдетудің маңызы зор. Жас мұғалім мектебі міне осы маңызды міндетті шеше
алады.
Мектептерге эксперименттік жұмыстар ұйымдастыруға кең мүмкіндік беріп
отырған кезеңде проблемалық (инновациялық) топтың әрекеті қызу қолдау
табуда [23, 24, 25, 26].
Оқушылардың жеке білімдерін анықтау және бағалау тұрғысында олармен
деңгейлік тапсырмалар бойынша жұмыс жүргізуді дұрыс деп ойлаймыз. Ондағы
басты мақсат өздігінен ізденуге ұмтылатын оқушыларды даярлау. Сондай-ақ
оның бір ерекшелігі жаңа технология бойынша өздерінің білімдерін оқушылар
жаңа әдіспен бағалай алуында. Деңгейлік тапсырмаларын өткен тақырыптарды
қайталау, оқушылардың білімдерін тексеру үшін пайдаланған дұрыс.
Ел президенті Н Назарбаев өз Жолдауында Ұлттық бәсекелестік
қабілетті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен
айқындалады дей келіп, білім саласында түбірлі өзгерістерге
әзірліктің қажет екенін баса айтты.[7]
Қазіргі таңдағы білім саласында, жүргізіліп жатқан реформаның
басты мақсаты – ой-өрісі жаңашыл, шығармашылық деңгейде қызмет ете
алатын, дүние- танымы жоғары, білімдік бәсекеге қабілетті жан- жақты
қалыптасқан жеке тұлға тәрбиелеу. [1]
Президентіміз Н. Назарбаев еліміздің дамыған, өркениетті елу
елдің қатарына қосылу үшін бірінші кезекте ғылым мен білімнің
дамуына, оның негізгі орта мектеп түлектерінің білім сапасына баса
назар аудару қажет екендігін айта келіп, өкіметке нақты міндеттер
жүктеді. [8]
21 ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды иновациялық технология
бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны
болып табылады.
Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды. Жас ұрпаққа
сапалы , өнегелі тәрбие мен білім беру - бүгінгі күннің басты
талабы. [7]
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар
қажет:
- оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
- оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру;
- білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы оқушыларға
білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игеруге қол жеткізу;
- оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу.Жаңаша оқытудың негізгі түрлері оқытудың дербес және топтық
түрлері болып табылады. Бұл жерде алға қойған басты мақсат-оқушыға
деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндіктеріне сүйеніп беделі
мен қадыр –қасиетін дамыту. [3]
Бұлақ көрсең көзін аш дегендей, мұғалімнің міндеті- оқушы бойында
жасырынып жатқан мүмкіндікті ашу. Кез – келген бала оқу әрекетінде
адамзат баласының өмір бойы жинақтаған тәжірибесін меңгеріп, сонымен
қатар, шығармашылық іс-әрекеттерді орындау арқылы өзінің ішкі
мүмкіндіктерін дамытады. Білім беру үрдісінде проблеманы өзі шешуге
талпыныс жасау арқылы өз қызығушылығын қанағаттандыруға, өз идеясын
жүзеге асыруға әрекет етеді.[5]
Оқушыға қойылатын сұрақ проблемалық, өзбетімен ойлап, пайымдауды қажет
ететіндей, оқушы өз зерттеулерінің нәтижесін дәлелдеп, жаңалық
ашқандай қанағаттанғандық сезімде болуы тиіс.
Қазіргі білім берудің мақсаты- танымдық қызметке деген тұрақты
қызығушылығы қалыптасқан, өз бетімен бағдарлай, қызмет жасай
білетін,сөйтіп өздігінен даму дағдылары қалыптасқан жеке тұлғаны
тәрбиелеу. [5]
Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың
тағдыры ұстаздарының қолында деп Н.Назарбаев та текке айтпаса керек.
Қазіргі білім берудің мақсаты- танымдық қызметке деген тұрақты
қызығушылығы қалыптасқан, өз бетімен бағдарлай, қызмет жасай білетін,
сөйтіп өздігінен даму дағдылары қалыптасқан жеке тұлғаны тәрбиелеу. [4]
Құзырлылық тәсіл идеясы-қоғамға қандай, жеке тұлғаға қандай білім қажет
және ол қоғамның қандай қажетін өтей алады деген сұраққа жауап
береді.Оқушының құзырлылығын қалыптастыру-бүгінгі білім беру саласының
өзекті мәселелерінің бірі. [4]
Құзырлылық тәсілді, жоғарыдағы айтқанымыздай, білім сапасын арттыруды
дәстүрлі тәсілмен білім мазмұнын ұлғайту арқылы шешудің арасындағы қарама-
қайшылықтан туындаған дағдарысты жағдайдан шығудың бір жолы деп
қарастыруға болады.Бұл тәсіл білім берудің нәтижесіне басты орын
береді.Оның сапасы алған білімінің көптігімен емес,сол білімді қолдана
білуімен маңызды. Сонда мұғалімнің кәсіби құзырлылық деңгейі қандай
болмақ? Педагогикалық зерттеулерге жасалған шолу бұл мәселенің тарихи
тұрғыда кезеңдеп дамығанын көрсетеді.Бұл проблеманың ғылыми-теориялық
тұрғыда аз зерттелуі, мұғалімге құзыреттілігін нығайтуға мүмкіндік берілуі
біздің біліктілік жетілдіру жүйесінде мұғалімнің әдістемелік шығармашылығын
кәсіби тұрғыдан дамытудың теориялық негізін жасау міндетін қойды. [2]
Құзырлылық тәсіл 20ғ-ң 70-жылдары АҚШ-та және Батыс Еуропаның бірқатар
елдерінде қалыптаса бастады.Себебі, бұл елдерде нарықтық экономика
жағдайындағы қоғамның талабы мен білім берудің нәтижесі арасында
сәйкессіздік белең алған болатын. [2]
Демек, болашақ жастарымыздың кәсіби құзырлы, шығармашыл болуын қамтамасыз
ететін оқытудың жаңа әдісі оқытудың субъектілерін және оқушының әлеуетіне
тікелей әсері мол шығармашылық қызығушылығын қалыптастырудың теориялық,
әдіснамалық, дидактикалық тұғырларын айқындау міндеттерін алдыңғы қатарға
шығарады.[5]
Информатика пәнін оқыту үрдісінің негізгі мақсаты арнайы педагогикалық
әдістер мен тәсілдерді жүйелі түрде пайдаланып оқушылардың шығармашылық
ойлауын, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, өз бетімен оқу
дағдыларын дамыту болып табылады. [6]
Оқушылардың өздігінен ізденіп оқуын ұйымдастыруда негізгі екі
міндетті ескеру керек:
1. Оқушылардың танымдық қызметіндегі дербестікті дамыту және одан
әрі өрістету, білімді өздігінен игеруге баулу.
2. Оқушылардың алған білімін іс жүзінде қолдана білуге үйрету.
Профессор Ж. Қараевтың деңгейлеп –саралап оқыту технологиясы жаңаша
өзгерген мақсатпен оқушылардың өздігінен танып, іздену іс -әрекеттерін
меңгертуді талап етеді. Бұл технологияда бірінші орында оқушы
тұрады және өз бетімен білім алудағы белсенділігіне аса назар
аударады. Пәнге танымдық қызығушылықты дамытудың үш шарты бар.
Бірінші - мазмұнның жаңғыртылуы, бұрын жария етілген фактілерді жаңаша
сипаттау. Ілімнің практикалық мәнін ашып көрсету.
Екіншісі - өз бетінше жұмыс істеудің әрқилы түрлерін, оқытудың
проблемалық тұрғыда қолға алған материалды зерттеу негіздеріне және
оқушының шығармашылық , практикалық жұмыстарына бағытталған оқыту
тәсілдері.
Үшіншісі - оқушының қабілетін ұштау, мұғалімнің оқушыға көмек
беруге дайын тұруы, олардың мүмкіндіктеріне қолдау көрсету
қабілеті, талап қоюшылдығы мен адалдығы, балаларды көтермелей білу,
сондай – ақ оқушылардың өзара бәсекелесіне көмек көрсете білу
қасиеті. [3]
Профессор Қараев Жауынбай Амантураұлының технологиясының тиімділігі
сол, жаңа тақырыпты балалар шығармашылық ізденіс үстінде өздігінен
меңгеруі тиіс. сондықтан мұндай сабақтарда оқушылардың ынтасын,
белсенділігін арттыру үшін мәселелік сұрақтар қойылып отырады.Тақырып
бойынша жасалған деңгейлік тапсырмалар жүйесі дамыта оқыту идеясын
жүзеге асыруға мүмкіндік береді. [5]
Саралап оқыту идеясын жүзеге асыруда жақсы нәтиже көрсетілуде. Оқушының
ойлауын, елестету мен еске сақтауын, ынтасын, белсенділігін, дағдысын,
білім сапасын дамыту мақсатында деңгейлік тапсырмалар жүйесімен оқушының
қабілетіне, қызметіне сәйкес жоғарыға деңгейге көтерілуіне мүмкіндік береді
[6].
2. Информатиканы оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын
пайдаланып оқушылардың іскерліктерін арттыру әдістемесі
2.1 Оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастырудың
мәні мен жіктемесі
Мектеп қызметінің ең іргелі бағыттарының бірі болып оқушыларды мектепте
өзіндік оқып тани білу еңбегіне, үздіксіз білім беруге сүйене отырып,
сапалы түрде дайындау саналады. Бұл жағдайдағы мақсат оқушы қызметінің оқып
тани білу қызметін анықтауға келіп тіреліп, даму жолында алынған
қосындылардың біріңғайлығымен сипатталады.
Пәндік сабақ беру жағдайында ерекше мән оқу біліктіліктері мен дағдылары
туралы біріңғай жүйелік ой пікірді іске асыруға аударылмай, оқушының оқу
еңбегіне дайындығын қамтамасыз етуі тиіс.
Сонымен, оқып тани білу қызметі негізінің қалпын құру мектептік оқыту,
тәрбие беру және оқушыларды жан-жақты дамыту жөніндегі жұмысын тиімді етуге
мүмкіндік туғызады. Оларда белгілі бір жүйеде және өзара байланыста әр
түрлі пәндер және әр түрлі сыныптар шегінде қалыптасатын біліктіліктер және
дағдылар орын алуға тиіс. Оқу біліктіліктері немесе дағдыны осы жүйеге
енгізудің белгісі болып олардың: мектептің оқыту-тәрбиелеу процесінің
мақсаттарына, әр бер оқу жылының-біріншіден бітіру сыныптарына дейінгі,
дидактикалық мақсаттарына және оқушылардың психикалық дамуының
заңдылықтарына сай болуы саналады. Сонымен қатар олар негізге алынатын
біліктілік және дағдылар болып, қызметтің базалық түрлерін олардың оқу,
танып білу еңбегінің құрамына кіретін басқа да түрлерін сипаттауы тиіс.
Олар базалық бола тұрып өызмет атқару мерзімімен шектеледі және тұрақты
түрде оқу процесіне бастапқы түрінде және сапалы түрде өзгеру арқылы
ендіріледі. Сонымен қатар олар оқу барысындағы және оқудан тыс өзіндік
білім алу, еңбектік, қоғамдық қызметінде кең түрде пайдаланылады.
Жалпы оқу біліктіліктерінің дағдыларының мәндерін қарастыруға, оларды
анықтауға және жіктеуге кірісер алдында оқу процесі туралы бұрыс
көзқарастан бас тартуға назар аударған жөн. Өкінішке орай мұндай
көзқарастар мектеп тәжірибесінде жиі кездесіп отырады. Бөл жерде біз
мұғалім қызметінің бір жаөтылығын есепке аламыз. Мұғалім оқушыға өзінің
білімін, біліктілігін және дағдыларын береді, ал оқушы оларды қыбылдайды,
игереді, қажетті болған жағдайда қайталайды, яғни мұғалім оқыту пройесін
ұйымдастырады, бағыттайды, басқарады, ал оқушы үйренеді, яғни мүғалімнің
барлық талаптарын орындайды.
Бүгінгі күнге дейін оқу нәтижелері болығымен мұғалімнің ыждағатты, адал
жұмысына байланысты деген ой пікірлер жиі есепке алынып өсіп дамып келе
жатқан өзіндік тұлға назарға алынбайды. Оны оқу процесінің субъектісі
ретінде қабылдап, біздің қоғамымыздың бүгінгі күнгі даму кезеңінде жалпы
білім беру орындары алдына қойған мақсаттарды тиімді түрде іске асыруға
болатындығын дәлелдеудің қажеті жоқ. Міне, сондықтан да оқушыларға жаңа
білім берімен қатар, оларда өзіндік оөып үйрену және тұрақты түрде оқу
қажеттілігін қалыптастыру өте маңызды. Яғни оқытушының бірінші деңгейдегі
қамқоры –оқушыларды оқулықтармен, сөздіктермен, анықтамалық әдебиеттермен
өз бетінше жұмыс істеуге үйретуде, өз қызметін ұйымдастыруда және
бақылауда, уақытты бағалай күн тіртібін сақтай білуде және т.б. тиіс.
Әр түрлі ой пікірлерден және шатасулардан аулақ болу үшін білім,
біліктілік, дағды деген түсініктерді анықтап алайық. Бұл оңай тірлік
емес, себебі психологиялық-педагогикалық олар туралы бір мәнді түсінік жоқ.
Бұл түсінікке әр түрлі анықтамалар беріліп келеді. Терминогогиялық
таластарға батып қалмас үшін жалпы қабылданған анықтамаларды қабылдайық.
Олар педагогикалық оқу құралдарында былай келтірілген.
БІЛІМ-адамзаттың жалпыланған тәжірибесі. Оларды шындықтың әр түрлі
мазмұндары мен құбылыстары: ережелер, фактілер, қорытындылар, заңдылықтар,
идеялар, ілімдер түрінде сипатталады. Білім адам санасында түсінік немесе
көзқарас түрінде орын алады.
БІЛІКТІЛІК-білімнің әрекетте болуы. Себебі біліктілік әр уақытта білімді
қолданумен байланыста болады. Дегенмен біліктіліктің басқа да қызметі бар-
ерекше іс-әрекет, оның негізгі мазмұны болып ақыл-ой және тәжірибелік
әрекеттердің келісілген жүйесін саналып, олар түсінікті және нақты қойылған
мақсатқа жетуге бағытталыды.
ДАҒДЫ- олар іске асыралытын дұркін-дүркін автоматты түрде қайталау арқылы
туындайды, яғни дағды біліктіліктің компоненті болып саналып, әдетте
интеграцияланады, яғни автоматтандырылған әрекетте, оларды орындау жоғары
дамыған біліктілікке айналғанда жіне олардың орындалуын бақылау іштей
үғынушылық арқылы іске асырылады . ал әрекеттің қзі күрделі емес
операцияларға айналады.
Бұл анықтамалар біздің зерттеулеріміз үшін үлкен құндылық болып табылады.
Себебі оқытудың процесуалдық аспектісі берік, тұрақты дағдысыз және
әрекеттегі біліктіліксіз мүмкін емес және нәтижесіз.
Қызмет атқару процесінде және қарым-қатынаста болуда оқушылар
тәжірибелерінің баюын, олардың білімдерінің жетілуін, жаңа біліктіліктің
(дағдылардың) және әдеттің оқушыларда басты, мәнді мәселені бөліп шығару
біліктіліктерін оқу процесін оңтайландырудың құралы және шарты, табысты
түрде өзіндік білім алу, басты мәселені таңдаудың жолы, оқу
материалдарындағы мәнді міселедей қарастырады: Ю.К.Бабансий, Б.П.Есипов,
Н.И.Запороже, В.Д.Паламгук.
Жалпы оқу және жалпы танымдық біліктілікті және дағдыларды қалыптасытру
күрделі процесс болып саналады. Ол деңгейлері әр түрлі және өзара
байланысты аспекттіден құралады. әр қайсысының өзіндік спецификалық
ерекшелігі болып, олар ішкі және сыртқы жақты қосатын біріңғай динамикалық
құрылыммен бірігеді.
Олардың кейбіреуіне оқушының белсенді түрдегі ойлау қызметінің
біліктілігі және дағдылары жатады. Талдай білу біліктілігі, бақылау,
салыстыру, оқып-үйрену материалдарына басты мәселені таба білу және т.б.
Сыртқы жағы өзіне ұйымдастыру сипатындағы дағдылармен біліктілікті
біріктіреді: өзінің жұмыс орнын дұрыс ұйымдастыра білу, кітаптарды,
анықтамалық әдебиеттерді еркін түрде тану, каталогтарды, техникалық-
технологиялық құжаттарды, библиографиялық нұсқаушыларды пайдалана білу,
қажетті конспектілер, жазбалар, тезистер түзе білу, күн тәртібін дұрыс
ұйымтастыра білу, өз жұмысын бақылау және т.б.
Өзара психикалық бейналау, кері байланыс негізінде сипаттау және
қамқорлыққа алу, жалпы оқу және жалпы танымдық біліктілікті және дағдыларды
қалыптастыру процесіндегі мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынасты
реттеуді және басқаруды мүмкіндік жасау.
Зерттеулер нәтижесінде алынған қорытындылар негізінде жалпы оқу және оқу
танымдық біліктіліктердің ең мақсатты және өзара байланысты 5 тобы
анықталды:
1 оқу-ұйымдастырушылық біліктілік;
2 оқу-интеллектуалдық біліктілік;
3 оқу-мәліметтік біліктілік;
4 оқу-коммуникативтілік біліктілік;
5 жалпы оқу-еңбектік біліктілік.
Оқу-ұйымдастырушылық біліктілік оқушының-тікелей тәжірибелік қызмет
біліктілігін және дағдыларын игеруден тұрады. Олар есептей білу, оқу және
жаза білу, т.б. олар оқып үйренушілердің келешек оқу және танымдық
қызметінің пропидефтикасын құрады. Олардың қоғамдағы өмір сүруін
қамтамасыз етеді. Бұған біз оқу қызметіндегі біліктілікті және дағдалырды
(оқу қызметінің әр бір компонентін орындау әдістер: оқулық есептерді, оқу
әрекеттерін, өзін-өзі бақылау және өзене өзі баға беруді) сонымен қатар оқу
жұмысының бір компонентінен немесе бір кезеңнен басқасына өту әдісі.
Өзінің оқу қызметін сыртқы ұйымдастыру әдістері: қызмет және жұмыс
орнының мәдениеті, қызметтің тиімді тәртібі және т.б.
Информатика курсында осы іспеттес біліктілікке графикалық біліктілікті,
өзін-өзі бақылауды жүргізу біліктілігі, жұмысты рәсімдеу біліктілігін
жатқызуға тиіс.
Оқу-мәліметтік біліктілік және дағдылар оқушылардың білімді жаңа және
өосымша мәліметтерді өзінше игеру әдістерінен сонымен қатар оларды мәнді
өңдей білуінен, мәліметтерді есте сақтаудан, әр түрлі әдебиттермен,
журналдармен жүмыс істей білу біліктілігінен, міліметтерді тақдап алуымен,
картотека құрастыра білуімен, оқушылардың стандартты емес жағдайларда
айтарлықтай толық жол таба білуге ұмтылуынан, әр түрлі жағдайларды кімді
болмасын нені болмасын зерттей білуден тұрады; оқушыларды күрделі емес
материалдарды құрастыруға; ең төменгі біліктілікке үйрету өте мінді болады.
Бұл жерде біз мына мәселелерді бөліп шығарамыз: оқып үйренудің мақсатын
түсіну, оқып-үйрену нысанасын, оның элементтерін белгілеу, олардың
арасындағы байланыстарды түсіну; шешім үшін проблемаларды қоя білу немесе
оларды түсіну; зерттейтін нысанды анықтау; зерттеудің жоспарлаын құрастыру,
белгіленген жоспарларды іске асыру, гипотезаны тексеру, қабылданған
проблеманың табылған шешімінің мәнін, нысанын толық түсіну үшін анықтау,
табылған шешімінің аумағын және шекарасын анықтау.
Алдында көрсетілген жағдайлардағы біліктіліктердің көбісі информатика
курсында өзгеше аталмайды. Алайда, информатикадағы оқыту олардың
қалыптасуына өз үлесін қосады. Жоғарыда көрсетілгендей бұл біліктілік тобы
информатиканы оқыту процесінде оқушылардың өз бетінше қалыптасуына арналған
жеткілікті түрде көптеген ғылыми зерттеулер пайда болса да кем көрсетілген.
Оқу-интеллектуалдылық біліктілік және дағдылар оқушының проблемалар мен
мақсаттарды қоюдағы және шешудегі ойлау, сонымен қатар логикалық ойлау
әдістерін игеру (формалық және диалектикалық логика негізінде): мәтінде
басты мәселені бөліп шығару, хабарламаның тезистерін құрастыру; әдебиеттік
шығармаға рецензия құрастыру, мақала жазу, нақты проблемаға немесе мақсатқа
мәнді зерттеу нысаналарының элементтерін бөліп шығару, әрекеттің
жалпыланған принципін анықтау, шешімнің мүмкіндік нұсқаларын ойдан
құрастыру, қажетті логикада жалпыланған идеяны нақтылау, білімді айтып
түсіндіру және бөлуде логикалық схемаларды пайдалану, орындалған немесе
орындалатын ірекеттердің құрамын анықтау, талқыланатын әрекеттердің
бірқатар мәселелерін анықтау, жоспарлау және ұйымдастыру, орындау және
бақылау, бар тәжірибені пайдалану (белгіліні және белгісізді әртүрлі
қосындыларда анықтау), ойлау элементтерін іске асыру, қойылған проблеманы
немесе мәселені шешу жолдарына орынды болжам жасау, индуктивтік іздестіруді
шектеу (дұрыс мағына), қарсы шаралар арқылы дедуктивті тексеру немесе
бұрыстау, проблеманы шешуде оңтайлы вариантты таңдап алу (технологиялық
үнемділік, эстетикалық, рационалдық көзқарастан), проблеманы шешуде пайдалы
мәліметті таңдап алуды іске асыру және оларды жүйеге келтіру, әрбір
пікірдің, операциялардың қажеттілігін және сенімділігін дәлелдеу,
проблеманың немесе мақсатты дәлелдеудің және шеудің толықтылығы мен
шындығын тексеру.
Информатика курсында бұл біліктілік тобы өзгеше сипатқа ие және
жеткілікті түрде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz