Ислам философиясының батысқа әсері

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Ислам философиясының батысқа әсері.

Ислам философиясының Батыс христиан және яхуди философиясына әсері
маңызды болды. Бұл әсер мұсылман философтарының жазған еңбектерінің латын
және ибраги тілдерінде аударылуынан басталды. Ортағасыр мен Ренессанс
дәуірінде бұл аудармаларды, яғни ислам философтарының еңбектерін, христиан
болсын, яхуди болсын, қолдарынан тастамай оқуға әрекет еткен. Қайта өрлеу
дәуірінде басталып, Гегельге дейінгі аралықтағы жаңа дәуір философиясына
аталмыш еңбектердің әсері зор болды. Дегенмен, қайта өрлеу дәуірі мен жаңа
заман философиялары мұсылман ойшылдарының еңбектерін бұрынғыдай
қызығушылықпен оқымайтын еді.
X ғасырдан бастап аударма жолымен Батысқа әсер ете бастаған ислам
философиясы Батыста философиялық бір ойдың қалыптасуына себеп болды. Ислам
философиясы бұл ойдың негізгі қайнар көзі болды. Ислам философиясы
болмағанда, Батыс философиясын меңгеру қиынға соғатын бір іс болды.
Христиан дінінің ресми дін ретінде IV ғасырдан бастап Батыста жайылуы
нәтижесінде шіркеу мен дін адамдары философияға қатты қарсылық керсетті.
Осылайша ортағасыр мен схоластиканың қараңғылық дәуірі басталды. Бұл жағдай
XI ғасырдың соңына қарай өзгере бастады. Дегенмен, IX ғасырдың II
жартысынан бастап ислам ғылымына қызығушылық танытып, латын тіліне аудара
бастаған батыстықтар аздап болса да, философияға тоқталып отырды.
Осылайша Батыста философиялық түсінік бірте-бірте қалыптаса бастады.
Христиан ойшылдары ислам неоматизмімен Августинді байланыстырып қарастырса,
кейбіреулері Фараби мен Ибн Синаны және перипатизмді қолдады. Осы арада
батысхристиандық кейбіреулері және яхудилердің көпшілігі Ибн Рушдті
қолдады. Уақыт өте келе Ибн Рушдтің идеяларын қолдаушылар христиан
догмаларына қарсы келе бастады. Батыс қалаушылары Ибн Рушдке қарсы енді
қанат жайып келе жатқан Газаш идеяларын қолданды. XIII ғасырдың атақты
ойшылдары Альберт Магнус пен Сайн Томос Ғазали идеяларын қолданып Ибн
Рушдке қарсы пікірлер жазған. XV ғасырда Газаш идеялары кең қанат жайып,
Ибн Рушдтың идеяларын қолдаушылардың саны азайып кетті. Ал XVII гасырдан
кейінгі уақыттарда да философиялық әрекеттерге ислам философтарының да
әсері болды. Әрине, бұл сөздерді мұсылман болғандықтан айтып тұрған жоқпыз.
Көптеген Батыс ойшылдарының көзқарасы да біздікінен қатты ерекшелініп
кетпейді. Оған мысал ретінде Эрнест Ренанның мына сөздерін айта аламыз.
Орта ғасырда яхудилердің бүкіл әдебиет өнері, мұсылмен мәдениетінің бір
бөлігі ғана. X ғасырдан бастап араб тілі мұсылман христиан және яхудилердің
ортақ тілі болды және т.б.
Қорыта келе, яхуди тектес болсын, батыс христиан ойшылдары болсын
философиясын яғни мұсылман ойшылдарының идеяларын пайдаланғанын теріске
шығара алмаймыз.
Мұсылмандардың 635 жылдан бастап Сирияны, Испанияны, Италияны және т.б
елдерді жаулап алғандарынан бастап, батыс христиан әлемі мен ислам әлемі
бетпебет кездесті.
Бұл жағдай батыстықтар арасында, бір жағынан, қорқыныш тудырса, бір
жағынан, келісімге келіп, ислам мәдениетінің жоғарылығын танытты. Сонымен
қатар батыстықтар мен мұсылмандар арасында болған сауда саттық пен
дипломатиялық қарым-қатынастар батыстықтардың ислам мәдениетіне біршама
жақындауында маңызды рөл атқарды. Осылайша IX ғасырдан бастап
батыстықтардың ислам мәдениетіне деген ықыласы арта түсті. Батыстықтар X
ғасырдан бастап мұсылмандар ілім-білімін үйрене бастады да, XI ғасырдан
бастап ислам философиясына қызығушылық танытты.
XII-XIII ғасырда батыстықтар мұсылман әдебиеттерін ислам тіліне,
француз және неміс тілдеріне аудара бастады. Мұнымен қоймай олар
Африкадағы, Мысырдағы, Ирандағы медреселерге барып сабақ ала бастады. Ислам
білімі мен философиясын үйрететін көптеген мектептер ашылды. Олардың ең
маңыздылары Францияда Монтпелшер мектебі және Англиядағы Оксфорд мектептері
еді. Сонымен қатар христиан және яхуди ғалымдары мүсылман ойшылдарының
пікірлерін зерттеп, қарастырып, ислам философиясының батысқа жайылуына
үлкен ықпалдарын тигізді.
Дегенмен, христиан діні Батыста ресми дін ретінде жарияланғаннан кейін,
дін адамдары көптеген мәселелерге тыйым салды. Соның нәтижесінде Батыста X
ғасырға дейін қараңғылық дәуірі болды. Батыстықтар грек философиясын
толығымен ұмытқан еді. Аристотельдің де, Платондардың да философиясы
дамымай қалған. Сол уақытта грек философиясының өкілдерін мұсылман әлемін
зерттеп жатқан болатын. Ал батыстықтар XI ғасырдан кейін ғана мұсылмандық
философтар зерттеген грек философиясын үйрене бастады. Яғни біз
батыстықтардың тек ислам философиясын ғана емес, грек философиясын да
үйренуде мұсылмандардың негізгі рөл атқарғанын айта аламыз.
Мұсылмандардың импортқа шығарып отырған маңызды тауарларының арасында
кемелерге қажетті ағаш, темір, сонымен қатар тоқыма өнеркәсібі үшін ауадай
қажетті ащудас та шығарды. Енді бұл шындыққа жанасатын деректердің күңгірт
болуына қарамастан келіп шығатын нәтижеде мұсылмандар мен еуропалықтар
сауда-саттық және техника ғылымдары жөнінен тәжірибе алмасып отырған. Әрине
басым көпшілігі мұсылмандардын еңбегі екені сөзсіз. Техника ғылымдарының
көбісінің атаулары араб тілінен енген. Араб тілі дегеніміз - ұлы дініміз
Исламның тілі, демек бұл Ислам өркениетінің Еуропаға ықпалының тағы да бір
бұлтартпас дәлелі. Ислам жерлерінде өмір сүрген барлық адам арабшаланған
латын диалектикасын қолдану арқылы арабшаға тәуелді болды.
Мұсылмандардың ғылым мен философиядағы жеткен жетістіктерін тілге тиек
етер болсақ, алдымызға бірнеше мәселелер мен сұрақтар туындайды. Бұлардың
алғашқысы мыналар: Гректердің философиясы мен ғылымдарында мұсылмандардың
үлес салмағы қандай және ғылымға және т.б. өздері қаншалықты үлес қосқан?
Осындай маңызды сұрақтар мен мәселелерге қазіргі таңдағы еуропалық
ғалымдар, соның ішінде Гарра де Ваух атты жазушы өзінің еңбектерінде
мұсылмандардың Еуропаға ықпалы айтарлықтай екендігін өз еркімен мәжбүр
түрде мойындайды.
Сондай-ақ алгебра, геометрия, астрономия, медицина ғылымдарындағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.