Рульдік басқару механизмі

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Басқару жүйесіне рульдік басқару механизмі, бас-қару дөңгелектері және осы
екі тораптардың аралығындағы жетек құралдары жатады. Сондай басқару
жүйесінің жүмыс схемасы. Ол мынандай негізгі тораптар мен бөлшектерден
құралған: рульдік механизм (3), рульдік түтқа дөң-гелегі (1), рульдік
қүлақша (4), үзындық тартқыш (6), рульдік трапецияның көлденең (5) және жан-
дық (7) тартқыш, бұрылғыш жүдырықша (9) мен оны тартқыш (8). Бұрылғыш
жүдырықшада (9) ба-сқару дөңгелегі ішкі және сыртқы подшипниктер арқылы
бекітіледі, алдырықшаның (9) өзі топса (шкворень) арқылы басқару
белдемесінде (2) орналасады. Соның салдарынан, дөңгелек бұрылғыш жүдырықша
арқылы әртүрлі бұрышқа бұрыла алады.
Осындай басқару жүйесі мына ретпен жүмыс ат-қарады. Жүргізуші
автомобильді бұратын бағытқа қарай рульдік дөңгелек түтқаны (1) бұрайды.
Сол кезде рульдік механизм (3) арқылы рульдік қүлақша (4) бұрылады. Оның
бұрылуы үзындық тартқыш (6) арқылы бұрылғыш жүдырықшаны (9) басқару
дөңгелегімен қоса тиісті жағына бұрады. Сол жақ-тағы дөңгелектің бұрылуы
рульдік трапеция (5,7) тартқыш арқылы оң жақтағы дөңгелекті бұрады. Сөйтіп
басқару дөңгелектерінің жүріс бағытын өзгерткендіктен, онымен бірге
автомобильдің де жүріс бағыты өзгереді.
Осылайша құрылған басқару жүйесінің негізгі ерекшелігіне, басқару
дөңгелектерінің бұрылуы руль-дік трапеция арқылы болатындығын жатқызуға
болады. Себебі оң жоне сол жақ дөңгелектер өзара осы трапеция тартқыш
арқылы жалғасқан. Трапеция деп отырғанымыз оның бір табанын бұрылғыш жүды-
рықша бекітілген аддыңғы белдеменің екі жақтағы топса аралығы құраса екінші
табанын көлденең тар-тқыш (5) құрайды, ал екі жаны жандық тартқышпен (7)
жалғасқан.
Рульдік трапецияның бұрылыс кезінде дөңгелек-терге өртүрлі бұрыш
береді. Мысалы оңға қарай бұрыл-ғанда оң жақтағы дөңгелек сол жақтағы
дөңгелеққе қарағанда көбірек бұрышқа бұрылады. Сонда ғана олар тайғанамай,
жер бетіне үйкелмей дөңгелей ала-ды. Сондықтанда рульдік трапеция бұрылыс
кезінде басқару дөңгелектерін тек әртүрлі бұрышқа бұрып қана қоймайды,
осыған қосымша сол екі бұрыштың айырмашылығын үнемі түрақты үстап түрады.
Оны арнаулы қондырғыларда тексеріп, қажет болса көлде-нең тартқыштың
үзындығын өзгертуге болады.
Басқару жүйесіндегі негізгі механизм — ол рульдік механизм болып
табылады. Рульдік механизм үшін көбінесе червякті — роликті немесе винтті
рейкалы механизмдер қолданылады. Себебі бүл механизм-дердің кері қарай
берілісі болмайды, яғни күшті рульдік басқару түтқасынан басқару
дөңгелектеріне жеңіл береді де керісінше дөңгелектен рульдік түтқаға
бермейді. Себебі жүмыс кезінде басқару дөңгелектері жол бедерінің әсерінен
әртүрлі күштерге душар болады. Ол кері берілсе жүргізушіге зиян келтіруі
мүмкін.
Автомобильдің басқару жүйесінде рульдік меха-низммен қатар күшейткіш
механизмдер қолданыла-ды. Себебі тек кана червякті берілістің бұру күші
жеткіліксіз болуы мүмкін. Сол кезде күшейткіш механизм бірге қосылып
істейді. Ондай механизм үшін көбінесе гидравликалық механизм қолданылады.
Онда арнаулы насос арқылы гидроцилиндрді қозғай-ды. Ал гидроцилиндрдің
қозғалуын рульдік механизм басқарады, яғни рульдік механизм бұралғанда гид-
роцилиндр іске қосылады да, ол тоқтаған кезде гидроцилиндр ажыратылады.
Енді төменде осылардың құрылысы мен жүмысы қаралады.
Червякті роликті рульдік механизм алдыңғы бао қару белдемесіне 25 кН
дейін күш түсетін автомо-бильдерде қолданылады. Оның жалпы құрылысы 5.2-
суретте көрсетілген және құрылысы мынандай болады. Рульдік дөңгелек
түтқаның білігіне (14) чер-вяк (10) отырғызылып, рульдік механизмнің қора-
бывда (1) екі подшипник (12) арқылы айнала алады. Червякпен қырлы ролик
(18) тістесіп түрады. Ал ролик (18) инелі подшипник (3) кигізілген ось(16)
арқылы рульдік қүлақшаның (18) аша иіні бар білігіне (2) жалғасады. Бүл
білік (2) рульдік механизмнің қора-бында бір жағы роликті подшипниққе (23),
ал екінші жағы қола ішпеққе (26) орнатылған. Оның ось бой-ымен қозғалу
мөлшерін реттегіш винтпен (21) шектейді.
Червяк (10) бұралған кезде роликтің (18) онымен тістесіп түрған
қырлары арқылы бұрай қозғайды да руль қүлақшасын (28) бұрады, ал оның
бұрылуы үзындық тартқыш арқылы басқару дөңгелектеріне жетеді.
Червякті роликті рульдік механизмнің артықшы-лығына, әдеттегі червякті
механизмдегі сырғанау үйкелісі мүндағы роликтің дөңгелеу үйкелісімен ал
мастырылғандығын жатқызуға болады. Соның салдарынан автомобильді басқару
жүмысы жеңілдейді. Бірақ мүндағы айтарлықтай кемшіліктің біріне, чер-вяк
пен роликтің қырларының тістесу саңылауын үнемі реттеп отыру қажеттігі
болып табылады. Сондықтанда мүнда осы саңылауды реттейтін күрделі қондырғы
қолданылады. Оның бірі жоғарыда айтылған реттегіш винтпен (21) ролик
білігін (2) қозғайтын болсақ, екіншісі червяк осінде қозғайды. Ол үшін
қорап (1) пен оның қақпағының (7) аралығына өртүрлі қалыңцықтағы аралық
төсем (8) қойылған. Сол аралық төсемнің қалындығын өзгерту арқылы червякті
жылжытады.

Червякті рульдік механизм:
1-картер; 2-білік; 3,9,12,23-подшипниктер; 4-винт; 5,27-тығыздағыш-
тар; 6-серіппе; 7-төменгі кақпақ; 8-реттегіш аралыктосемдер;10-чер-вяк; 11-
тығын; 13-түтік; 14-руль білігі; 15-жоғаргы қақпақ; 16-ось; 17,19,20-
шайбалар; 18-ролик;21-реттегіш винт; 22-штифт; 24-жандық кақпақ; 25-аралык
төсем; 26-ішпек; 28-сошка.

5.3-сурет. Гидравликалық күшейткіші бар рульдік механизм
жүмысы:
а-бейтарап қалпы; б-қүлыптағыштың оңға жылжуы; в-қүлыптағыштың солға
жылжуы; 1-сапун; 2,3-сүзгілер; 4,7,8-клапандар; 5-ьщыс; 6-насос; 9-кысым
магистралы; 10-төгу магистралы; 11-тесік; 12-шарикті клапан; 13-реактивті
плунжер; 14-золотникті қүлыптағыш; 15-винт; 16-сошка секторы; 17-картер;
Басқару беддемесіне түсетін салмақ 25 кН-нан көп болған жағдайда
рульдік механизмге қосарлана жүмыс істейтін күшейткіш қондырғы қолданылады.
Ол кез-де рульдік механизмді винтті рейкалы беріліс етіп жасайды. Сондай
механизм мен күшейткіштің жүмыс схемасы 5.3-суретте көрсетілген.
Күшейткіші бар рульдік басқару жүйесінде рульдік механизмге қоса
гидравликалық цилиндрі, реттегіші және май кіші қысымды тораптары бар жүйе
қолданылады. Ондағы жүмыс мына ретпен іске асады.

Рульдік дөңгелек түтқасын автомобиль жүргізуші ешқай жаққа бұрмаған
кезде (5.3а-сурет) оның білігімен жалғасқан білік (15) ешбір жағына
қозғалмағандықтан онымен бірге жасалған золотник (14) ортаңғы бейтарап
қалпында түрады. Оның бейтарап қалпында түрған кезінде насоспен (6)
айдалған сүйық май қайтадан ыдысқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.