Казақ халқымыздың музықалық мұралары

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Казақ халқымыздың музықалық мұралары

Халқымыздын ертеден-ақ өзіне тән дәстүрлі музыкасы болған. Қазақтың әні мен күйлері халқымыздын әр кездегі тіршілік тынысын танытады.

Сол асыл мұрамыздын бірі - күй қазынасы. Оны өшірмей, бар нәрімен, бар сөлімен бүгінгі күнге жеткізген екі күдіретті күш бар. Бірі - киелі домбыра, екінше - сол киелі домбыраны сөйлетіп қана қоймай, уақыт шежіресіне күй ғып жазаған, сол арқылы халқына рухани қуат берген композиторларымыз. Олар - Құрманғазы, Дәулеткерей, Тәттімбет, Мәмен, Баламайсан, Дайрабай Байсерке, Сейтек, Тоқа, Қазанғап Сүгір, Байжігіт және тағы басқалар. Күй адамның көнілін, өмірін, онын қуанышын мен мұнын, табиғат көріністерін суреттейді.

Өткен ғасырдың осындай ақберген күйшілерінің біздің музыкалық алтын қорымызда жинақталған тандай қақтырар тамаша туындыларын Дина Нурпейісова, Қали Жантілеусов, Әбікен Хасенов сияқты шеберлар бүгінгі ұрпақ кәдсіне ұсынып қана қоймай, халық арасында қалыптасқан музыкалық дәстүрімізді жалғачтыра түсті Құрмағазының «Сарыарқа», «Балбырауын», Динаның «Бұл - бұл», «Әсем қоныр», Дәулеткерейдің «Қосалқа», Тәттімбеттін «Саржайлау», Ықыластың «Жезкиік» тағы да басқа күйлерін халық сүйсіне тындап халық ұрпақтан - ұрпаққа жеткізүде.

Құрманғазы Сағырбайұлы XIX ғасырда өмір сүрген атақшы күйші. Оның кез келген күні өз дәуірінің оқиғаларына негізделген. «Сарыарқа» күйінде Сары-арқаның кең даласын, бай табиғаттын суреттейді. Біздің мемлекетімізді дүние жүзіне әйгілі Құрманғазы атындағы қазақ халық аспаптары оркестрі бар. Сондай ғажайып әлемді одан сайын ғаламаттандыра түсетін саңлақтар санатында Дәулеткерей Шығайұлы да бар Дәулеткерей тұралы табынбай сөйлейуің, тамсанбай сөйлеуің ем мүмкін емес. Дәулеткерей күйлері біздің Қазақстан композиторларының көптеген шығармаларына енді. Он біздің рухани барышымыз.

Белгілі күйші Дина Нурпейісова жеті - сегіз жасынан қолына домбыра ұстайды. Тоғыз жасында Құрманғазыны көреді . 1888 жылы ұлы күйші Құрманғазы оған домбыра силаған. Халық күйші - композиторы Дина көптеген күйлер шығарады. Күйді тындағанда, оның нәзік дыбыстарын, әуеніне жете көніл бөлу керек. Күй адамның табиғатқа, еліне, жеріне, халқына, Отанына деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелейді, бейбетшілікке, ынтылақ - бірілікке үндейді.

XIX ғасырдың ортасы мен XX ғасырдың басында Абай, Біржан Байжанұлы сияқты композитор - әншілер қазақ музыкасын жоғарғы сатыға көтерді.

Қазақтың ән мен жырының ғасырлаған тарихы бар. Адам бойына ән мен жыр ана сүтімен бірге дариды. Жыр тындап өскен баланың қабылдау қабілеті сана - сезімі, ақылы айрықша дамыды. Он - адамның өмірі, сезімі, көніл күйінің айнасы. Ол адамның ой сезімін білдіреді, тәрбиелейді.

Әнші композиторлар Муқит Мерәмұлы, Ақан Сері Қорамсаұлы, Балуан Шолақ, Тәттімбет, Қазақап, сыбызғышы Сармалай тағы басқа шығармалары халық музыкасының классикалық қорына қосылды.

А. В. Затаевич халық ән күйлерінің жинағын құрастырып шығарды.

Музықалық спектакідерге қазақ халқымыздың бұл - бұлы Куләш Байсейітова, Қанабек Жандарбеков, Қ. Байсейітов, М. Ержанов, тағы басқалар қатысты. 1934 жылы халық эпосы негізінді жазылған Брусиловскийдің «Қыз Жібек», «Жалбыр» (1935 ж. ), «Ер тарғын» (1935 ж. ) оперлары қойылды.

Бұлардын бәрінде қазақтың халық музыкасы

Қазақтың музыкалық аспаптары халық арасына ертеден кең тараған. Олар - ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа мирас болып келе жатқан мәдени мұра. Қазақтың музықалық аспаптарының өзіне тән үні, орындаушылық дәстүрі бар. Мысалы, қазақтың күй мұрасы: “төпке күйлер”, “шертпе күйлер” деп екіге бөлінеді.

Батыс Қазақстан өнірінің күйлері орындаушылық стиліне қарай “төкпе күйлер” деп аталса, ал Орталық, Шығыс Қазқстан өңіріндегі күйлер “шертпе күйлер” деп аталады. Төпке күйлер дәстүрінде қарқынды, жігерлі, дауылды сарындар басым болып келсе, ал шертпе күйлер лирикалы толғау үлгісінде орындалады. Бұл күйлерден көбінесе адамның ішкі ой толғаныстарына, туған жер мен табиғат сұлулығына, адам өміріндегі сыр-сипатка құрылған пәлсәпалық ой түйіндері аңғарылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.