Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторы

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

KІPІCПЕ

Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторын игерудiң мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002-2004 жылдарға арналған бағдарламасы ережелерiнiң негiзiнде Қазақстанның энергетикалық ресурстарын пайдалану стратегиясына және Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi Стратегиялық даму жоспарына сәйкес әзiрлендi.
Бағдарламаның нысанасы Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторы (бұдан әрi - KTҚC) қойнауындағы көмiрсутегi шикiзаты ресурстарын тиiмдi игеру жөнiндегi шараларды негiздеу және келiсу болып табылады.
Бағдарлама 1993 жылы бекiтiлген Каспий теңiзiнiң қазақстандық бөлiгiн игерудiң мемлекеттiк бағдарламасының (1-кезең) қисынды жалғасы болып табылады. Теңiз мұнай-газ операцияларын жүзеге асырудың стратегиялық ережелерi мен әдiстерiн нақтылау қажеттiгi Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының қалыптасқан оң үрдiстерiмен, көмірсутектерінің дүниежүзілік рыноктардағы және оларды тасымалдау бағыттарының өзгерiстерiмен, мемлекет мүдделерiн қамтамасыз ететiн "ҚазМұнайГаз Ұлттық компаниясы" ЖАҚ-ын (бұдан әрi - мұнай-газ компаниясы) құрумен байланысты.
Қазақстан Республикасының аумағындағы көмiрсутегi шикiзаты кен орындарының көпшiлiгi 2002 жылға қарай жылдық өндiрудiң ең жоғары деңгейiне жеттi. Құрлықта өндiрудiң одан әрi өсiмi бiрiншi кезекте Теңiз және Қарашығанақ сияқты кен орындарын игерудiң қарқындылығына байланысты. Сонымен бiрге, жүргiзiлген зерттеулер көмiрсутегi шикiзатының барланған қорлары мен өндiрудiң негiзгi өсiмiн Каспий теңiзi акваториясынан күту қажеттiгiн көрсетедi.

Көмiрсутектерiн дүние жүзiнде өндiру

1-кесте.

Мұнай және газ конденсаты, жылына млн. тонна

2000 201 567 45 294 565 284 633
2002 212 538 46 333 883 343 560
2004 315 328 43 367 1006 365 550
2005 336 344 66 389 1155 396 543

Бағдарламада КТҚС-ы теңіз беті мен түбінің қойнауы ретінде қарастырылады. Каспий теңізіндегі теңіз шекаралары Қазақстан Республикасының халықаралық келісімдерімен айқындалады. Осы уақытқа дейін КТҚС-да орындалған геологиялық-геофизикалық жұмыстар, құрлықтың теңізге жапсарлас жатқан учаскелеріндегі барлау жұмыстары материалдарын қоса алғанда, көмірсутектерінің ірі қорлары бар аймақтарды жеткілікті түрде нақты бөліп көрсетуге мүмкіндік береді.
Теңiз қайраңдарындағы, жұмыстардың қалыптасқан дүниежүзілік практикасы барлау жұмыстары басталғаннан бастап алғашқы коммерциялық мұнай алуға дейiн 8-10 жыл өтетiнiн көрсетедi.
Бағдарлама 2015 жылға дейiнгi дамуға бiр мезгiлде баға бере және болжай отырып, 2003-2005 жылдарға тұспалдас игеру кезеңiн қамтиды. Пайдалы қазбалар, әсiресе - мұнай мен газ көзi ретiнде теңiз қайраңдарының маңызын арттырудың ғаламдық үрдiстерi, сондай-ақ табиғат пайдалануды қоршаған ортаны қорғау талаптарымен тиiмдi ұштастыру қажеттiгi ескерiледi. Геологиялық барлау жұмыстарын артықшылықпен жүргiзуден КТҚС-ның көмiрсутектepi қорларын пайдалануға көшудiң тәртiбiн ашып көрсете отырып, Бағдарлама KTҚC-ын Қазақстан Республикасындағы көмiрсутектерiн өндiрудiң негiзгi аймағына айналдыруды көздейдi.
КТҚС-дағы теңiз мұнай-газ кенiшiн дамыту мәселелерiнен басқа, Бағдарлама сонымен бiрге өндiрiстiк, әлеуметтiк және экологиялық мақсаттағы iлеспе объектiлердi жақсарту мүмкiндiгi мәселелерiн де қарастырады.

1. Каспий теңізінің қазақстандық секторы мұнай-газ
кешенiнiң жай-күйiн талдау

1. 1. КТҚС-ның көмiрсутектерi қорларын игерудiң ғаламдық аспектiлерi

Ұзақ мерзiмдi перспективада Қазақстанның мұнай-газ кешенiнiң дамуына ықпал ететiн анағұрлым маңызды сыртқы факторлар:
ғаламдық экономикалық өсу үрдiстерiнiң сақталуы;
дамушы елдер пайдасына энергия көздерiне дүниежүзiлiк сұраныс құрылымының өзгеруi;
жоғары сапалы энергия көздерi рыногындағы бәсекенiң шиеленiсуi;
көмiрсутектерiнiң дүниежүзiлiк қорларының шектелуi;
Каспий теңiзi мұнай ресурстарының ғаламдық маңызы;
Қазақстан үшiн көлiк және баға шарттарының қанағаттандырарлық болуы болып табылады.
Соңғы 30 жыл iшiнде мынадай үрдiс қалыптасты, дүниежүзiлiк ЖIӨ орта есеппен жылына 3, 3 % өсiп, бұл кезде көмiрсутектерiнiң негiзгi көзi ретiнде мұнайға дүниежүзiлiк сұраныс жылына орта есеппен 1 % өсiп отыр. Көмiрсутектерiн тұтынудың ЖIӨ өсуiнен артта қалуы, ең алдымен, дамыған елдердегi ресурсты үнемдеу процесiмен байланысты. Сонымен бiрге, дамушы елдерде ЖIӨ өндiрiсi мен көмiрсутектерiн тұтынудағы үлестiк салмақ ұдайы арта түсуде. Бағалаулар бойынша құрылымдық алға басулар салдарынан дүниежүзiлiк сұраныстың орташа жылдық өсiмi таяудағы жылдары 2, 2 % жетуi мүмкiн. Осындай жағдайда көмiрсутектерiмен жабдықтау проблемаларының барған сайын шиеленiсе түсуi болжанып отыр.

Eуропa мен Азияда мұнайға сұраныстың және оны жеткiзудiң болжамы, (млн. т. )

2-кесте

Сұраныс болжамы !2005!2010!2015! !2005!2010!2015! !2005!2010!2015

! 1-нүсқа ! ! 2-нұсқа ! ! 3-нұсқа

Еуропадағы сұраныс 24 49 79 24 49 79 24 49 79
Жеке өндіруді ес-
керетін қажеттілік 54 129 209 54 129 209 54 129 209

Әзірбайжан 25 33 41 25 33 41 25 33 41

Қазақстан 26 59 90 26 66 98 26 73 118
Ресей (Түмен-
Печора) 18 33 16 18 33 16 18 33 16
Ирак (санкцияларды
алу) 0 20 40 0 20 40 0 20 40
Жеткізудің
барлық өсімі 69 145 187 69 152 195 69 159 215
Қара теңіз аймағын-
дағы сұраныс 16 16 16 16 16 16 16 16 16

Еуропа қажетті-
ліктерін жабуға
ресурстар 53 129 171 53 136 179 53 143 199
Тапшылық (-),
артылып қалу (+) -1 0 -38 -1 7 -30 -1 14 -10

Азиядағы сұраныс 204 382 595 204 382 595 204 382 595
Жеке өндіруді
ескеретін
қажеттіліктер 214 407 625 214 407 625 214 407 625

Қазақстан 1 20 48 1 20 70 1 20 80
Ресей (Сахалин-1,
Сахалин - 2
жобалары) 31 11 3 31 11 3 31 11 3
Ирак (санкцияларды
алу) 60 120 220 60 120 220 60 120 220
Жеткізудің барлық
өсімі 92 151 271 92 151 293 92 151 303

Тапшылық (-),
артылып қалу (+) -122 -256 -354 -122 -256 -332 -122 -256 -322

Қазақстанның
таза экспортының
өсімі 27 79 138 27 86 168 27 93 198

Мұнайдың дүниежүзілік барланған барлық қорларының қазіргі заманғы сақталу үрдістері 40-50 жылға ғана жететінін халықаралық сарапшылардың бағалауы көрсетіп отыр. Осы кезеңнен тыс шектерде мұнай ресурстарын үнемдеу және энергия баланстарында мұнайды басқа энергия көздерімен ауыстыру стратегиясына көшу қажет етіледі.

КТҚС-дағы мұнай ресурстарының дүниежүзiлiк барланған қорларға қосылуы ғаламдық энергетикалық стратегиядағы айқындаушы фактор болып табылады. Қазақстан Каспий акваториясындағы мұнай өндiруге жоспарлы өлшеммен көшу және жекелеген перспективалы жобаларды еңсеру стратегиясын икемдi ұштастыруға дайын болуға тиiс.
Ресей, Қытай сияқты аса iрi және серпiндi дамып келе жатқан елдердiң аумақтық жақындығы Қазақстан көмiрсутектерiнiң экспорты үшiн ауқымды перспективаларды ашып бередi. Олардың рыногына шығуды қамтамасыз ету үшiн магистральдық құбырлар жүйесiн дамыту және жетiлдiру қажет.
Қазақстанда мұнай-газ кешенi саласын еңбек ресурстарымен тиiстi сапада қамтамасыз ету үшiн барлық қажеттi еңбек ресурстары бар, осыған қарамастан әлi де болса, жекелеген мамандықтар бойынша бiлiктi кадрлардың жетiспеушiлiгiн бастан кешiрiп, кәсiпорындар шетел мамандарын тартуға мәжбүр болып отыр.
Баға факторы да Қазақстанның мұнай-газ кешенiне қолайлы әсерiн тигiзуде. Көмiрсутектерiнiң дүниежүзiлiк және ұлттық қорларының шектелуi бағаға бақылаудың аймақтық және ғаламдық жүйелерiн жасауға әкеп соқты. Қолайлы "бағалар дәлiзi" мұнайды экспорттаушы елдердiң бюджеттiк сұраныстарымен, мұнай-газ өндiрiсiн кеңейту және техникалық жағынан жаңартумен, тұтынушылардың балама (көмiрсутегi тектес емес) материалдар мен энергия көздерiн тартпай-ақ көмiрсутектерiн пайдалану жөнiндегi технологиялық және экономикалық мүмкiндiктерiмен байланысты.
Көмiрсутектерi ресурстарының азаюы, сондай-ақ көмiрсутектерiн ауыстырғыштардың қолжетiмдi көздерiн пайдаланудың қымбаттауы салдарынан "баға дәлiзiнiң" жоғарғы және төменгi шектерiнiң өсу бағытының сақталуы күтiледi. Осы арқылы барған сайын көмiрсутегi шикiзатының жаңа қорларын айналымға бiртiндеп тартуға жағдай жасалады. Сонымен, КТҚС-ның көмiрсутек ресурстары дүниежүзiлiк рынокта мiндеттi түрде пайдаланатын болады.
Каспий теңiзi бассейнiнде Қазақстан өз қызметiн Әзiрбайжанмен, Иранмен, Ресеймен және Түрiкменстанмен үйлестiредi. "Каспий бестiгi" елдерiнiң әрқайсысының мұнай-газ операцияларында үлкен тәжiрибесi бар және Каспий теңiзi ресурстарына үлкен үмiт артады.
"Каспий бестігі" елдерінің екіжақты және көпжақты қатынастарының қарқынды әрі жемісті дамуы олардың КТҚС-ын игерудің саяси, экономикалық, экологиялық және технологиялық мәселелерін шешуге қабілетті екендіктерін көрсетеді.

Отандық және шетелдік мамандардың сараптамалық
бағалаулары бойынша КТҚС ең ірі болжамдық ресурстарға
ие болып отыр, онда республика көмірсутектері жиынтық
болжамдық ресурстарының 60%-дан астамы бар

1. 2. Каспий теңiзiнiң құқықтық мәртебесi

Кеңес Одағынан кейiнгi кеңiстiкте жаңа тәуелсiз мемлекеттердiң пайда болуы өзiмен бiрге бұрынғы одақтас республикалардың мемлекеттiк егемендiгiн алуына байланысты көптеген проблемаларды шешу қажеттiгiн туғызды. Осындай проблемалардың бiрi - аумақтық мәселелер. Каспий теңiзiне жапсарлас жатқан елдердiң алдында оны халықаралық құқық пен дүниежүзiлiк практикада жалпыға бiрдей танылған негiзде әдiлеттi және өркениеттi бөлу мiндетi туындады. Егер 1991 жылға дейiн Каспий екi елге тиесiлi болса, ендi оның суларын бес мемлекеттiң - Ресейдiң, Иранның, Әзiрбайжанның, Қазақстан мен Түрiкменстанның жағалаулары шайып жатыр.
1921 жылғы РСФРО мен Персия арасындағы бүгiнгi бар Шарт пен КСРО мен Иран арасындағы 1940 жылғы Шарт өзгерiп отырған саяси ахуалға жауап бермейдi және жағалаудағы мемлекеттердiң қатынастарын толық көлемiнде реттей алмайды. Аталған шарттар сауда мақсатында теңiзде жүзу мен балық аулау мәселелерiн ғана реттейдi. Оларда теңiз түбi мен оның қойнауы режимi, теңiз үстiндегi әуе кеңiстiгi режимi, табиғат қорғау режимi және басқалары сияқты құқықтық режимнiң осындай құрамды бөлiктерiне ешқандай нұсқаулар жоқ.
Осының өзi Каспий теңiзiнiң жаңа құқықтық мәртебесiн бiрлескен күш-жiгермен әзiрлеу мақсатында Каспий өңiрi мемлекеттерiнiң арасындағы келiссөз процесiн бастау үшiн негiз болып отыр.
Каспий өңiрi мемлекеттерiнiң Каспийдiң құқықтық мәртебесiн анықтаудағы көзқарастары мен әдiстерiнiң көпжақтылығы, аймақтағы геосаяси ахуалды, келiссөз процесiнiң барысы мен перспективаларын ескере отырып, Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының арасында 1998 жылғы 6 шiлдеде жасалған Жер қойнауын пайдалануда егемендiк құқықтарды жүзеге асыру мақсатында Каспий теңiзi солтүстiк бөлiгi түбiнiң ара-жiгiн ажырату туралы келiсiм қорытындысы және оған 2002 жылғы 13 мамырдағы Хаттама сөзсiз табыс болып табылады, мұны көптеген, оның iшiнде шетелдiк мамандар мен сарапшылар да растайды. Каспий теңiзiнiң түбiн және жер қойнауын межелеу кезiнде орта сызық бойынша бөлу әдiсiн қолдануды олар Каспий келiссөзiнiң процесiндегi тұжырымдамалық алға басу ретiнде қарайды.
Келiсiмде тараптар Каспий түбiнiң шектес бөлiктерiнiң ара-жiгiн ажырату принциптерiн айқындады. Келiсiмнiң 1-бабының ережелерiне сәйкес Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiнiң түбi мен оның қойнауы, кеме жүзуiнiң бостандықтарын, балық аулау мен қоршаған ортаны қорғаудың келiсiлген нормаларын қамтамасыз етудi қоса алғанда, су бетiн ортақ пайдалануды сақтай отырып тараптар арасында тараптардың әдiлеттiлiгi мен уағдаластығы принципi негiзiнде модификацияланған орта сызық бойынша ара-жiгi ажыратылады. Келiсiмге қосымша және оның ажырамас бөлiгi болып табылатын Хаттамада Қазақстан мен Ресей арасындағы теңiз түбi секторларының ара-жiгiн ажырату сызығының өтуiне географиялық сипаттама берiлген, сондай-ақ көмiрсутектерi шикiзаты қорларын игеру саласында өзара тиiмдi бiрлескен ынтымақтастық шарттары келiсiлген. Модификацияланған орта сызық жағалаудан бiрдей алыстауды негiзге алады, ол өзiне жағалаудан бiрдей қашықтықтағы емес учаскелердi қамтиды және аралдар, геологиялық құрылымдар ескерiле отырып, сондай-ақ басқа да ерекше мән-жайлар мен келтiрiлген геологиялық шығындар ескерiле отырып айқындалады.
2001 жылғы 29 қарашада Мәскеуде Қазақстан Республикасы мен Әзiрбайжан Республикасының арасындағы Каспий теңiзiнiң ара-жiгiн ажырату туралы келiсiмге қол қойылды, 2003 жылғы 27 ақпанда Бакуде осы Келiсiмге Хаттамаға қол қойылды. (РҚАО-ның ескертуі: қараңыз. P030194 ) . 2002 жылғы 23 қыркүйекте Әзiрбайжан Республикасы мен Ресей Федерациясы Каспий теңiзiнiң шектес учаскелерi түбiнiң ара-жiгiн ажырату туралы осыған ұқсас келiсiм жасасты. Таяудағы уақытта Қазақстан Республикасы, Әзiрбайжан Республикасы және Ресей Федерациясы үш мемлекеттiң ұлттық теңiз түбi секторларын заңдық ресiмдеу процесiн аяқтайтын Каспий теңiзiнiң түбi мен жер қойнауы шектес учаскелерiнiң ара-жiгiн ажырату сызығының түйiсу нүктесi туралы келiсiмге қол қоюды жоспарлап отыр. Әзiрбайжан тарапы Иранмен және Түрiкменстанмен келiссөздер жүргiзуде. Негiз ретiнде бiздiң әрiптестерiмiз нақ Қазақстан-Ресей тәжiрибесiн пайдалануда. Каспий теңiзiне байланысты мәселелер бойынша 1997 жылғы 27 ақпандағы Бiрлескен Қазақстан-Түрiкменстан мәлiмдемесiнде тараптар "орта сызық бойынша әкiмшiлiк-аумақтық шекараларды межелеудi ұстануды" келiстi. Қазақстан Республикасы мен Түрiкменстан арасындағы Каспий теңiзiнiң түбiнiң ара-жiгiн ажырату туралы Қазақстан тарапы әзiрлеген жоба Түрiкменстан мемлекеттiк органдарының қарауында жатыр. Сонымен, Қазақстан мен шектес мемлекеттердiң арасында Каспий теңiзiнiң түбi мен қойнауының ара-жiгiн ажырату табысты аяқталған жағдайда қазақстандық теңiз түбi секторы ең көбi болып, шамамен 30 % құрайды және бұл Әзiрбайжанда - 21 %, Түрiкменстанда - 20 %, Ресейде - 17 % және Иранда - 12 % болады.

1. 3. КТҚС-дағы мұнай операциялары

Қазақстан КТҚС-ын игеруде 2005 жылға қарай мынадай нәтижелерге қол жеткiздi:

120-дан астам перспективалық құрылымдар анықталды;

болжамдық ресурстарды бағалау орындалды;

мердiгер Қашаған кен орнындағы коммерциялық мұнай және теңiзде - Қаламқас құрылымындағы кен орнының ашылуы туралы хабарлады;

жер қойнауын пайдалануға арналған келiсiм-шарттарға қол қоюға дайындық басталды;

теңізде операциялар жүргiзудiң ерекше экологиялық шарттары әзiрлендi;

инфрақұрылымның бұрыннан бар объектiлерiн бағалау жүргiзiлдi және басым жобалар белгiлендi;

Түпқараған шығанағындағы бұрғылау жұмыстарын қолдаудың жағалаулық базасы құрылды.

1. 3. 1. Геологиялық-геофизикалық зерделенуi

1993 жылға дейiн Каспий теңiзiнде геофизикалық зерттеу мен ұңғымалар бұрғылау Ресей және Әзiрбайжан кәсiпорындарының күшiмен жүргiзiлдi. Қазақстан ұйымдары теңiз мұнай операцияларымен айналысқан жоқ, өйткенi оларды жоспарлау мен орындауда тәжiрибесi болмады, бұл үшiн қажеттi қаржылық қаражат, техникалық және кадр әлеуетi болмады.
1993 жылғы желтоқсанда КТҚС-дағы жер қойнауы геологиялық құрылысын зерттеу және көмiрсутектерiн игеру жөнiндегi кешендi бағдарламаны iске асыру үшiн "Қазақстанкаспийшельф" Қазақстан компаниясы (Оператор) және алты мұнай компаниясы - "Аджип" (Италия), "Бритиш Газ" (Ұлыбритания), "Би-Пи/Статойл" (Ұлыбритания/Норвегия), "Мобил" (АҚШ), "Шелл" (Нидерланды) және "Тоталь" (Франция) құрамында Халықаралық консорциум құру туралы келiсiмге қол қойылды.
1995-2004 жылдары Консорциум КТҚС-ның бүкiл акваториясы бойынша ОТНӘ-2Д сейсмикалық жұмыстарын, 60. 000 шаршы км. алаңда гравиметриялық зерттеу, Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiнде магнитометриялық зерттеу жүргiздi.
Бұл жұмыстар KTҚC-дағы мұнай-газ кенiнiң жоғары перспективалары туралы болжамды растауға мүмкiндiк бердi. 1993-1997 жылдардағы аймақтық сейсмикалық барлау жұмыстары мен бiрқатар орындалған тақырыптық жұмыстар нәтижесiнде КТҚС-дағы көмiрсутектерiнiң геологиялық ресурстарын мынадай бағалау алынды:
Барлығы - 12-17 млрд. т., оның iшiнде:
КТҚС-ның Каспий өңiрi ойпатының тұзасты шөгiндiлерiнде - 7-10 миллиард тонна;
KTҚC-ның Каспий өңiрi ойпатының тұзүстi шөгiндiлерiнде - 1 миллиард тонна;
Бозашы аймағы мезозой кешенiнiң теңiз бөлiгiнде - 3-5 миллиард тонна;
Маңғыстау аймағы мезозой кешенiнiң теңiз бөлiгiнде - 1-2 миллиард тонна.
Солтүстiк Каспий жобасы блоктарының үлесiне тұзасты шөгiндiлерiндегi көмiрсутектер 5, 9 миллиард тоннаға дейiн болады.

Бұрынғы алынған болжамдар барлаулық бұрғылау нәтижелерi бойынша үнемi нақтылана түсуде. Қазiргi сатыдағы iздестiру мұнай-газ барлау жұмысы D ₁ және D ₂ санаттары бойынша айқындалған болжамды шығарылатын қор газ конденсаты бойынша - 61 млн. тонна, бос газ бойынша - 518 млрд. текше метр болып отыр. Көмiрсутегi шикiзатының анықталған қорларының жартысынан астамы КТҚС-ның солтүстiк бөлiгiнде орналасқан. 2002 жылға Қашаған құрылымынан С ₁ +С ₂ санаттары бойынша шығарылатын қорлар ҚP ҚМК балансына былайша қабылданды: мұнай қоры бойынша - 1647, 9 млн. т, газ конденсаты бойынша - 884 мың т. және газ бойынша - 969 млрд. текше метр. Кен орындарының игерiлу және жаңа деректердiң алыну шамасына қарай қорлар қайта қаралуы мүмкiн.
Бағалаулар мыналарды растап отыр: игеру процесiне тартылмаған көмiрсутектерi ресурстық базасының бiр бөлiгi көлемi жағынан Қазақстанның құрлығында барланған барлық кен орындарының жиынтық қорларымен шамалас.
Бұрыннан белгiлi перспективалық аудандармен қатар жаңа палеозой және мезозой құрылымдары анықталды, Қашаған, Құрманғазы, Қаламқас-теңiз, Ақтоты және басқа да iрi перспективалы құрылымдар бұрғылауға әзiрлендi.
2000 жылы "Аджип KKO" компаниясы Қашаған құрылымында iздестiру бұрғылауын бастады, 1573 шаршы км. көлемдегi үш өлшемдiк 3D сейсмика бойынша жұмыстар орындалды.
2002 жылдың аяғында 7 барлау және бағалау ұңғымалары бұрғыланды. 2002 жылғы 30 шiлдеде "Аджип KKO" Қашаған кен орнынан коммерциялық мұнай кенiн тапқанын жариялады. Сонымен қатар Қаламқас-теңiз құрылымында мұнайдың өнеркәсiптiк ағыны алынды.
2003 жылы Ақтоты және Қайраң құрылымдарында iздестiру-барлау бұрғылау (екi ұңғыма) жұмыстарын жүргiзу жоспарланып отыр.
Сонымен, КТҚС-да, жекелеген учаскелердi қоспағанда, айтарлықтай үлкен көлемде геологиялық-геофизикалық зерттеулер жүргiзiлдi және Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторы көмiрсутектерiнiң теңiздегi кен орындарын кеңiнен игеру үшiн жеткiлiктi түрде зерттелдi.

1. 3. 2. Салынған инвестициялар

Қазiргi кезге дейiн Каспий теңiзiнiң көмiрсутегi әлеуетiн игеруге инвестициялар екi: Солтүстiк-Каспий және "Қазақойл-ЖҰМК" жобалары шеңберiнде жүзеге асырылып келдi. Солтүстiк-Каспий жобасы 1993 жылы Халықаралық консорциум шеңберiнде басталған жұмыстардың қисынды жалғасы болып табылады және теңiз блоктары бойынша Қазақстан қол қойған алғашқы Өнiмдi бөлу туралы келiсiмнiң (ӨБК) негiзiнде жүзеге асырылуда. 1993-2003 жылдар аралығында Халықаралық консорциумның инвестициялары, қол қойылған бонус ретiнде төленген 75 миллион АҚШ долларынан басқа, 218 миллион АҚШ долларын құрады.
Мұнай блоктарында теңіз операцияларын жүргiзуге арналған әзiрлiк жұмыстары басталған 1997 жылдан бастап мұнай операцияларына жұмсалған шығындар 1063 миллион АҚШ долларынан асып түстi. Сонымен бiрге, мердiгер компаниялар 1998 жылы Қазақстан Республикасына ӨБК бойынша 175 миллион АҚШ доллары мөлшерiнде қол қойған бонус төледi. 2005 жылғы 31 желтоқсанда Солтүстiк-Каспий жобасы бойынша инвестициялар 1714, 9 миллион АҚШ долларын құрады.
ӨБК шарттарына сәйкес мердiгер Қазақстан Республикасының азаматтарын кәсiби оқытуға, аспаптар мен ғылыми-техникалық ақпарат сатып алуға жыл сайын 1, 5 миллион доллар мөлшерiндегi қаражатты алғашқы төрт жыл iшiнде және 1 миллион долларды одан кейiнгi жылдары жұмсауға тиiс.
"Қазақойл-ЖҰМК" жобасы бойынша жұмыстар 1999 жылғы наурыздан басталды. Шығыстар 50 миллион долларға жуық, олардың iшiнде Каспийдегi жұмыстар бойынша шығыстар 25 миллион долларға жуық болды. "Қазақойл" ҰMK мен "ЖҰМК" арасындағы Негiзгi келiсiмге сәйкес геологиялық-геофизикалық зерттеулер, оның iшiнде Каспий теңiзi ауыспалы бөлiгiнiң жетуi қиын аймақтарында орналасқан Тереңөзек-Прорва және "Бозашы беткейiнiң солтүстiк баурайы" алаңдарда геологиялық-геофизикалық зерттеулер жүргiзiлдi. Осы алаңдарға лицензия берiлдi және 2005 жылғы ақпанға дейiнгі мерзiмде барлауға келiсiм-шартқа қол қойылды.

1. 4. Күштi және әлсiз жақтары

КТҚС-ын одан әрi игеру үшiн мынадай оң факторлар ықпал етедi:

саяси тұрақтылықты қамтамасыз ететін және экономикалық дамудың жоғары қарқынын ұстануға жәрдемдесетiн Қазақстан Республикасының серпiндi әрi сындарлы iшкi және сыртқы саясаты;

көмiрсутектерi жаңа қорларының өсiмiмен салыстырғанда энергия қуатына сұраныстың озыңқы үрдiсiн туғызатын, әсiресе дамушы елдердегi экономикалық өсiм;

көмiрсутектерi ресурстарының дүниежүзiлiк қорларының шектеулiлiгi;

көліктің, мұнай-химия өндірісінің әр алуан түрлері үшін көмірсутектерінің pecуpc ретiнде басым тұруы;

iрi әлемдiк мұнай өндiрушiлердiң бағаның экономикалық тұрғыдан ақтаулы деңгейiн қамтамасыз етуге ұмтылысы;

шетелдiк инвесторлардың КТҚС-на келуге дайын болуы;

Каспий бассейнiнде теңiз мұнай операцияларынан тәжiрибесi және/немесе коммуникациялық инфрақұрылымы бар елдердiң болуы;

Каспий өңiрi аймағының халқы мен ұйымдарының КТҚС-ын кешендi және жоспарлы игеруге мүдделiлiгi.

2. Жер қойнауын пайдаланудың теңiз учаскелерiнiң маркетингi

КТҚС-дағы ресурстарды игеру тәртiбi оның солтүстiк, орталық және оңтүстiк бөлiктерiндегi жер қойнауын пайдалануға арналған учаскелер мен блоктарды бiрдей дәрежеде беруге негiзделедi. Мемлекеттiк табиғи объектiлерге, рекреациялық аймақтарға, қорғаныс кешенiнiң объектiлерiне және iрi елдi мекендерге жапсарлас жатқан блоктар оған қосылмайды.
Жер қойнауын пайдалану теңiз учаскелерiнiң маркетингi мыналарды қамтиды:

блоктардың ресурстық әлеуетiн бағалау және инвестициялық бағдарламалардың конкурсына қойылатын жер қойнауы учаскелерiнiң тiзбесi мен құрамын қалыптастыру;

жер қойнауын пайдалану учаскелерiне конкурс шарттарын белгiлеу;

жоба шегінде жұмыстарды ұйымдастыру жөніндегі мердігердің ұсынысын қарау;

конкурс жеңiмпазымен келiссөз раундтарын жүргiзу;

барлау, игеру және өндiру жоспарларын iске асыру.

Уәкiлеттi органдар ұлттық компаниямен бiрлесе отырып теңiз блоктарын зерттеудi жүргiзедi:

сейсмикалық барлау нәтижесiнде алынған деректер өңдеуден өткiзiледi және талдап түсiндiрiледi;

перспективалық ресурстарға баға берiледi;

тәуекелдерге талдауды қоса резервуарларды геологиялық моделдеу жүргiзiледi;

түрлi коммерциялық және келiсiм-шарттық шарттарды ескере отырып, жобалардың қаржылық моделi құрылады;

Қазақстан Республикасының Үкiметi тендерлiк блоктарды бекiтедi, оларды конкурсқа қоюдың тәртiбi мен шарттарын белгiлейдi.
Зерттеу нәтижелерi теңiз операциялары процесiнде алынған қосымша деректер негiзiнде жер қойнауы учаскелерiн бөлiп көрсету және кейiннен ресурстық әлеуеттi нақтылау үшiн пайдаланылады.

3. 2. 3. Блоктарды қою тәртiбi

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.