Кедейшілікпен күресу және Қазақстандағы халықтың тұрмыс деңгейін көтеру жөнінде

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Кедейшілікпен күресу және Қазақстандағы халықтың тұрмыс деңгейін көтеру
жөніндегі қазіргі бүкіл қолданыстағы стратегиялық және бағдарламалық
құжаттарды түйіндей келгенде, таяу кезеңге жоспарланған адам дамуы
саласындағы мынадай негізгі ұлттық мақсаттарды бөліп атауға болады:
- Елдегі адам әлеуметін нығайту және еңбектің жемістілігі мен
өнімділігін арттыру үшін жағдайлар жасайтын жұмыс пен қамту саласында
белсенді саясат жүргізу, жұмыс орындарын сақтау және жаңаларын ашу,
еңбек рыногының қажеттілігіне сәйкес жұмыссыздардың кәсіби даярлықтары
мен оларды қайта даярлауды арттыру, қоғамдық жұмыстарды кеңейту және
оларды әлеуметтік маңызды жобаларға қайта даярлау еңбек қатынастарына
жариялық сипат беру. Әлеуметтік тұрақтылық пен қоғамдық келісімді
қамтамасыз ету үшін әлеуметтік серіктестікті дамыту, ұжымдық және
еңбек даулары мен жанжалдардың шешімін табу, еңбек құқықтарының
кепілдіктерін қамтамасыз ету және олардың әлеуметтік қорғалуын жүзеге
асыру.
- Өндірістік сектор мен қызмет көрсету саласында шағын және орта
кәсіпкерлікті дамыту үшін әлеуметтік экономикалық жағдайлар жасаудың,
сондай-ақ адам тұрмысының сапасымен стандарттарын көтерудің есебінен
қоғам тұрақтылығының негізі болып табылатын ортаңғы тапты құру. Мұны
әлеуметтік, инфроқұрылымын жақсарту мен әлеуметтік саясатпен халықты
қорғау саласындағы мемлекет көрсететін қызметтерді жетілдіру арқылы
жасау керек.
- Әлемдік білім беру кеңістігіне интегратцияланған және еңбек рыногында
бәсекеге қабілетті маммандар даярлауды қамтамасыз ететін білім
жүйесінің ұлттық үлгісін жасай.
- Демографиялық және көші-қон үдірістеріндегі келеңсіз үрдістерді
кемітуге бағытталған саясат жүргізу, елдегі халық санын ұлғайту үшін ,
ең алдымен, отбасы мен аналарды қолдау көрсетудің, гендерлік теңдікке
жетудің нақты механизмдерін жасау арқылы негіз құру.
- Медициналық қызмет көрсетудің сапасымен мүмкіндігін арттыру арқылы
аурушаң деңгейін нақты азайту. Салауатты өмір салтына жаңа қатынастар
қалыптастыру жолымен халықтың денсаулығын нығайту.
- Еңбеккен жарамсыз және табысы аз адамдарға атаулы көмекті қамтамасыз
ететін, ұзақ уақыт жұмыссыз жүргендерді жұмысқа орналастыру үшін
мүмкіндіктерді ұлғайтатын және экономикалық белсенді халықты өнімді
еңбекке ынталандыратын халықты әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру.
- Ауылды мекендендіруді онтайландыру, ауыл инфроқұрылымын дамыту
негізінде ауыл тіршілігін қамтамасыщ етуде қалыпты жағдайлар жасауға
бағытталған ауыл аймақтарын дамыту.
Алға қойылған мақсаттардың бес жылдық тәжірбиесі әлемдік міндеттер
контексінде кедейшіліктен жалпы арылу мен мыңжылдық табалдырығында даму
саласындағы БҰҰ Мақсаттарына жету бойынша Қазақстанның прогресі жөніндегі
мемлекет қызметі кейбір бағалар беру мүмкіндік береді. 2002 жылы
Қазақстандағы БҰҰ жүйесімен Қазақстан Республикасының өкіметі бірге
даярлаған Мыңжылдық табалдырығында БҰҰ Қазақстандағы даму Мақсаттары
есебінде көрсетілгендей, Қазақстан казіргі уақытта кедейшілікпен
байланысты МБМ жеті мақсатының екеуін орындап үлгерлі. Олар: жалпыға
бірдей бастауыш білім алу мүмкіндігін және жыныстардың гендерлік
тиімділігін қамтамасыз ету. Қазақстан сондай-ақ тақыр жоқшылық пен
аштықты жоюға байланысты міндеттерді орындайға сондай-ақ халықты негізгі
жайлылықтармен қамтамасыз етуге жамасы келетініне үлкен үміт артылады.
Елдің АИВЖИТС-ті кемітуге аналар өлімі мен нәрестелер шетінуін азайтуға
және сондай-ақ экологиялық орнықтылықты қамтамасыз етуге байланысты
мақсатміндеттерге қол жеткізуі күмән тудырады, өйткені қазір орын алған
көрсеткіштер мен есептік болжамды деректер соны меңзейді.
Осы есеп Мыңжылдық табалдырығында БҰҰ Қазақстандағы даму саласындағы
Мақсаттары есебіне қолдау көрсету үшін даярланды және ол мыңжылдық
дамылдағы кибір міндеттер мен мақсаттарға әлдеқайта тереңдік талдау
жасайды Қазақстанның түрлі Мақсат Міндеттерді орындаудағы қосынды
мүмкіндіктері көрсетілді.
Кедейлі дегеніміз – күрделі құбылыс, оның әлеуметтік экономикалық
және мәдени-психологиялық деген тамырлары бар. Кедейлік уақыт пен
кеңістікке қарай салыстырмалы. Кедейлікке баға беру мен өлшеуді әр елдің
дамуындағы тарихи жағдайларды ескеру арқылы жүргізу қажет.
Кедейлікті өлшеудің бірнеше тәсілдері бар, олар: абсолютті,
салыстырмалы және субъективті тәсілдер. 1997 жалдағы адам дамуы туралы
Баяндамада БҰҰ даму Бағдарламасы адам даму тұрғысынан қарауды ұсынды. Осы
контексте табыс деңгейі, күнкөріс минимумы және сатып алу қабілетісияқты
дәстүрлі көрсеткіштер мен қатар адам дамуының көрсеткіштері қолданылады.
Адам дамуының көрсеткіштері мыңжылдық дамуының барлық Мақсаттары мен
міндеттерін қамтиды. Соған сәйкес есепте Қазақстандағы кедейлік өлшемі
индикаторларының жаппай қамтитын тізбесін пайдалану ұсынылады.
Күнкөріс минимумы - кедейлікті азайту жөніндегі мемлекеттік
әлеуметтік саясатының маңызды құралы. Шын мәнінде әлемде ол абсолюттік
кедейліктің критериі ретінде пайдаланылады да, кедейлік шегі аталады,
ол адамның негізгі мұқтаждарын қанағаттандыруға жарамды ең төменгі табыс
деңгейінің ұғымын білдіреді. Қазақстанда да күнкөріс минимумы сондай-ақ
абсолютті кедейлік деңгейін өлшеу үшін қолданылады. Алайда кедейлік
экономикалық теңсіздікпен тығыз байланысты міне, ол осы тұрғыда қоғамның
барлық жіктерін әл-ауқаты деңгейіндегі контекспен таралуы тиіс есепте
Қазақстандағы кедейлікті жөніндегі іс-шаралары тек абсолютті кедейлік
кешетіндерге ғана емес, сонымен бірге кедейлік қаупіндегі абсолюттік
кедейлікке түсуі мүмкін тұрғын халықтың алдын алу үшін де жұмысдыру
ұсынылады. Қауіп аймағындағыларды анықтьау үшін күнкөріс минимумын екі
өлшемдегі шекті пайдалану ұсынылады өйткені ең төменгі деңгейден жоғары
болатын осындай табыс жеңгейі лайықты тұрмыс деңгейі үшін қажет. Адамның
дене және ақыл-ой қабілеттерін демеуге мүмкіндік жасайды.

2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КЕДЕЙШІЛІКТІҢ ОСЫ ЗАМАНҒЫ ЖАҒДАЙЫ
Қазақстанды қосқанда, посткеңестік мемлекеттердегі өтпелі кезең
салдарларының бірі кедейшіліктің жоғары деңгейі болып табылады.
Кедейшілікпен сабақтас жағдайда әлеуметтік-экономикалық даму орнықтылығының
дәрежесі, төмен деңгейдегі табыстар мен қоғамдағы экономикалық жоғары
теңсіздік, еңбек рыногының жай-күйі, демографиялық және көші-қон
үдерістері, әлеуметтік сектордың дағдарысы, сондай-ақ аймақтық, экологиялық
және гендерлік факторлар әсерін тигізеді. Осы салалардың әрқайсысындағы
проблемаларды қарау осы заманғы жағдайларды республикадағы кедейшілікке
кешенді сипаттама беруге мүмкіндік жасайды. Қазақстанда кедейшілік
деңгейі күнкқріс минимумы деңгейінен төмен табыстағы халықтың үлесімен
анықталыды. Күнкөріс минимумы – тіршілікті демеу үшін қажетті болып
саналатын және ең аз тұтыну себетіне енгізілген тауарлар мен көрсетілетін
қызметтердің құнын өлшейтін табыстардың (шығыстардың) объективті
белгіленген деңгейі. Ең аз тұтыну себетінің құнына азық-түліккежатпайтын
тауарлар мен қызмет көрсетулерге жұмсалатын ең аз шығындар кіреді. Азық-
түлік себетінің құрамы адас организміне қажет калория санының түсуін
қамтамасыз ететін белгіленген тағам мөлшеріне сүйене отырып, анықталады.
Қазіргі кезде азық-түлік себеті күніне 2172 ккал деңгейіндегі калорияны жан
басылық тұтынуды қамтамасыз ететін тағамдардың атауын қамтиды, ол ДДҰ
талаптарына сәйкес келеді және ең аз тұтыну себеті (күнкөріс минимумының)
құнының 70% құрайды. Азық-түлекке жатпайтын тауарлар мен қызмет
көрсетулердің үлесі ең аз тұтыну себеті (күнкөріс минимумы) құнының 30%
мөлшерінде белгіленген.
Табыстар бойынша Қазақстандағы кедейшіліктің ең жоғары деңгейі,
республикадағы бүкіл халықтың 39% күнкөріс минимумынан төмен табыстар
еншілеген 1998 жылы тіркелді (ресми айырбас бағамы бойынша 42,6 АҚШ доллары
немесе 3336 теңге). 2002 жылдан 2004 жылға дейінгі кезеңдегі уақыт
аралығында кедейшілік деңгейі едәуір төмендеді . Күнкөріс минимумынан төмен
табыстағы халықтың үлесі 2006 жылға қарай 1,6 есе қысқарды және ол 24%-ды
немесе 3,6 млн. адамды құрады. 2002 жылы күнкөріс минимумы 4761 теңге
немесе ресми айырбас бағамы бойынша 31,1 АҚШ доллары болды. Кедейшіліктің
сондай-ақ тереңдік және өткірлік көрсеткіштерінің төмендеу үрдісіде
байқалды, олар кедей тұрмысты халық табыстарының тапшылығы мен солардың
арасындағы теңсіздікті сипаттайды. 1998-2002 жылдар аралығында кедейшілік
тереңділігі 1,6 есеге, ал кедейшілік өткірлігі 1,7 есеге кеміп, 2002 жылы
сәйкестігіне қарай 6,1 және 2,2%-ды құрады. Бұл кедей тұрмысты халық
табыстарытұтынуларының тапшылығы 2002жылы күнкөріс минимумының шамамен 25%
құрағанын білдіреді. Орын алған үрдістерді ескере отырып, Мыңжылдық
табалдырығында БҰҰ Қазақстандағы даму Мақсаттары есебі бойынша, Қазақстан
1991 жылдан 2015 жылға дейін аралықта күнкөріс минимумынан төмен табыстағы
халықтың 50%-ның жағдайларының жақсартудың есебінен мыңжылдық дамуы 1
Мақсатына1 Міндетіне жетуі мүмкін екендігі ұйғарылады.
Жоғарыды көрсетілгендей, тұтыну себеті азық-түлік емес тауарлар мен
қызмет көрсетулерден тұрады, әрі соңғыларының үлесі себеттің жалпы құнының
30% мөлшерінде белгіленген. Сонымен, қазіргі кезде негізінен азық-түлік
тауарларынан құрастырылған тұтыну себеті, үй шаруашылықтарының азық-түлік
емес шығыстарындағы бюджеттердің ара салмағын есептемейді. Алайда халықтың
тұрмыс деңгейінің өсуі шамасына қарай үй шаруашылықтарының тұтынуына
жұмсалатын жалпы шығыстардағы азық-түлік шығыстары азаяды, өйткені адам
организмі тағамның шектеулі мөлшерін тұтынса, ал азық-түлік емес
шығыстардың үлесі ұлғая түседі.
2002 жылы Қазақстанда, ресторандарда тамақтануды, ішімдік сусындар мен
темекіні қосқанда, үй шаруашылықтардың тамаққа жұмсайтын шығыстарының үлесі
52,3%-ды, ал азық-түліктен бөтен тауарлардың үлесі соған сәйкес 47,7%-ды
құрады. Халықтың 2006 жылғы квантилі бойынша үй шаруашылықтарының
шығыстарын бөлу мына жәйтті көрсетті, 47,7% -ды құрады. Халықтың 2002 жылғы
шығыстарын бөлу мына жәйтті көрсетті, 20% ең тұрмысты адамдардың жұмсаған
шығыстарының жартысынан көбі де сондай-ақ азық-түліктен бөтен тауарларға
пайдаланысған. 20% тұрмыстары жүдеу халықты – керісінше, бірақ халықтың
тіпті осы тобындағы азық-түліктен бөтен тауарларға жұмсалған жиынтық
шығыстарының үлесі шамамен 40 %-ды құрады. Басқаша айтқанда, қазіргі
уақытта ең аз тұтыну себетіндегі азық-түліктен бөтен тауарлардың үлесі
біршама кемітелген, сондықтан күнкөріс минимумы, әсіресе халықтың кедей
тұрмысты жіктерінің шығыстарын, үй шаруашылықтары шығыстарын есепке алу
арқылы нақтылауды талап етеді. Одан әрі, үй шаруашылықтары шығыстарын
есепке алу арқылы нақтылауды талап етеді. Одан әрі, үй шаруашылық
шығыстарының дәстүрлі танылған үш тобы: тамаққа, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.