ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КЕДЕЙШІЛІКТІҢ ОСЫ ЗАМАНҒЫ ЖАҒДАЙЫ ЖАЙЛЫ

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КЕДЕЙШІЛІКТІҢ ОСЫ ЗАМАНҒЫ
ЖАҒДАЙЫ

Қазақстанды қосқанда, посткеңестік мемлекеттердегі өтпелі кезең салдарының
бірі кедейшіліктің жоғары деңгейі болып табылады. (1.4 § қараңыз).
Кедейшілікпен сабақтас жағдайға әлеуметтік-экономикалық даму орнықтылығының
дәрежесі, төмен деңгейдегі табыстар мен қоғамдағы экономикалық жоғары
теңсіздік, еңбек рыногының жай-күйі, демографиялық және көші-қон
үдерістері, әлеуметтік сектордың дағдарысы, сондай-ақ аймақтық, экологиялық
және гендерлік факторлар әсерлерін тигізеді. Осы салалардың әрқайсысындағы
проблемаларды қарау осы заманғы жағдайларда республикадағы кедейшілікке
кешенді сипаттама беруге мүмкіндік жасайды.

КЕДЕЙШІЛІКПЕН ПЕН ТЕҢСІЗДІК

ТАБЫСТАР БОЙЫНША КЕДЕЙШІЛІК

Қазақстанда кедейшілік деңгейі күнкөріс минимумы деңгейінен төмен табыстағы
халықтың үлесімен анықталады (1.1 § қараңыз). Күнкөріс минумымы –
тіршілікті демеу үшін қажетті болып саналатын және аз тұтыну себетіне
енгізілген тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің құнын өлшейтін
табыстардың (шығыстардың) обьективті белгіленген деңгейі. Ең аз тұтыну
себетіңің құнына азық-түлік себетінің құны мен азық-түлікке жатпайтын
тауарлар мен қызмет көрсетулерге жұмсалатын ең аз шығындар кіреді. Азық-
түлік себетінің құрамы организміне қажет калория санының түсуін қамтамасыз
ететін белгіленген тағам мөлшеріне сүйене отырып, анықталады. Қазіргі кезде
азық-түлік себеті күніне 2172 ккал деңгейіндегі калорияны жан басылық
тұтынуды қамтамсыз ететін тағамдардың атауын қамтиды, ол ДДҰ талаптарына
сәйкес келеді және ең аз тұтыну себеті (күнкөріс минумумының) құнының 70%
құрайды. Азық-түлікке жатпайтын тауарлар мен қызмет көрсетулердің үлесі ең
аз тұтыну себесі (күнкөріс минимумы) құнының 30% мөлшерінде белгіленген.
Табыстар бойынша Қазақстандағы кедейшіліктің ең жоғары деңгейі,
республикадағы бүкіл халықтың 39 күнкөріс минимумынан төмен табыстар
еншілеген 1998 жылы тіркелді (ресми айырбас бағамы бойынша 42,6 АҚШ доллары
немесе 3336 теңге). 1998 жылдан 2002 жылға дейінгі кезеңдегі уақыт
аралығында кедейшілік деңгейі едәуір төмендеді (2.1.1. кесте). Күнкөріс
минумумынан төмен табыстағы халықтың үлесі 2002 жылға қарай 1.6 есе
қысқарды және ол 24%-ды немесе 3.6 млн адамды құрады. 2002 жылы күнкөріс
минимумы 4761 теңге немесе ресми айырбас бағамы бойынша 31.1 АҚШ доллары
болды.
Кедейшіліктің сондай-ақ тереңдік және өткірлік көрсеткіштерінің төмендеу
үрдісі де байқалды, олар кедей тұрмысты халық табыстарының тапшылығы мен
солардың арасындағы теңсіздікті сипаттайды. 1998-2002 жылдар арасындағы
теңсіздікті сипаттайды. 1998-2002 жылдар аралығында кедейшілік тереңдігі
1.6 есеге , ал кедейшілік өткірлігі 1.7 есеге кеміп, 2002 жылы сәйкестігіне
қарай 6,11 және 2,2%-ды құрады. Бұл кедей тұрмысты халық табыстары
тұтынуларының тапшылығы 2002жылы күнкөріс минимумының шамамен 25% құрағанын
білдіреді. Орын алған үдерістерді ескере отырып, Мыңжылдық табалдырығында
БҰҰ Қазақстандағы даму мақсаттары есебі бойынша, Қазақстан 1991 жылдан
2015 жылға дейінгі аралықта күнкөріс минимумынан төмен табыстағы халықтың
50%-ның жағдайларын жақсартудың есебінен мыңжылдық дамуы1 мақсатына1
міндетіне жетуі мүмкін екндігі ұйғарылады.

Қазақстандағы кедейшілік көрсеткіштері, 1998-2002 жылдар

Кедейшілік көрсеткіштері
Кедей тұрмысты халық 100
соның ішінде :
Еңбекке жарамды халық (төмен
жалақыдағы жұмыспен қамтылған және
жұмыссыз халықты қосқанда) 57,7
балалар 33,5
жас бойынша зейнеткерлер 8,8

Дерек көзі : Қазақстандағы халықтың тұрмыс деңгейі.
Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі
Агенттігі, 2003. 123-бет.

Күнкөріс минимумы шамасының 70 % құрайтын азық-түлік
себеті құнынан төмен табыстағы халықтың үлесі баяу кемуде. 2002 жылы осы
көрсеткіш 8,9% деңгейіне дейін төмендеді немесе 1,3млн. Адамға азайды. Бұл
ретте азық-түлік себеті 3333 теңгені немесе ресми айырбас бағамы бойынша
21,7 АҚШ долларын құрайды. Басқаша айтқанда, 1998 жылмен салыстырғанда,
азық-түлік кедейшілігі шегінен төмен тұрмысты халықтың үлесі 1,8 есеге
кеміді (2.1.1. кесте). Мыңжылдық табалдырығында даму саласындағы БҰҰ
мақсаттары туралы есепте белгіленгендей, азық-түлік себеті құнынан төмен
табыстағы халықтың лайықты тамақтанбайтынын жобалауға болады. Асқа жарымау
немесе лайықтысыз тамақтану адамның қуаты мен ақыл-ой санасын кемітеді және
оның денсаулығы үшін үлкен қауіп төндіріп, ал ерекше ауыр жағдайларда аман
қалуының өзі екіталай. Теңгерімсіз тамақтану анемиямен ауыратын
науқастардың көптеп саналуындағы негізгі себептердің бірі болып табылады,
осы кесел Қазақстандағы денсаулық сақтаудың ең басты проблемаларының
бірінен танылды. (2,7 § қараңыз) .
Кедей тұрмысты халықтың тамақ өнімдерін тұтыну талдауы, 2002 жылғы
деректер бойынша, барша халықпен салыстырғанда кедей тұрмысты адамдар
көбіне тамақтанудың көмірсулы үлгісін пайдаланатындарын көрсетті (2.1
.3.кесте).

2. 1.3. кесте.

Кедей тұрмыстылардың және бүкіл
Халықтың орта
есеппен жан басына шаққандағы
Тамақ
өнімдерін тұтынулары, 2002 жылы

рбТамақ өнімдерінің Барша халық Күнкөріс
№ аталымы тұтынуының минумымынан (КМ)
орташа төмен табыстағы
деңгейі, айына кг халық тұтынуының
орташа деңгейі,
айына кг
1 Нан және жарма
тағамдары 10 10,3
2 Ет және ет өнімдері

3,7 1,3
3 Балық және балық
өнімдері 0,7 0,4
4 Сүт және сүт өнімдері
19,3 11,1
5 Жұмыртқа (дана)

9,4 4,8
6 Майлар
1,2 0,9
7 Жидектер: жемістер мен
бақша дақылдары

2,7 1,2
8 Көкөністер
6,7 4,2
9 Картоп 5,4 3,3
10 Қант ,джем, бал және
басқа кондитерлік
тағамдар

2,7 2,0

Дерек көзі: Қазақстан халқының тұрмыс деңгейі. Қазақстан
Республикасының статистика жөніндегі Агенттігі, 2003. 81-82- беттер.
Табыстары күнкөріс минимумының мөлшеріне жетпейтін кедей тұрмысты
адам көбіне нан тағамдары мен жарма тамақтарын тұтынады, ал ет, сүт,
жұмыртқа, жеміс, көкөніс сияқты жоғары сапалы азық-түліктерді сирек
пайдаланады. Мәселен, ет және ет өнімдерін 2002 жылы кедей тұрмысты халық
республикадағы орташа тұтыну деңгейіене 2 есе кем тұтынды – сәйкестігіне
қарай 1,7 кг және 3,7 кг. Кедей тұрмысты адамдар сондай-ақ сүт, жұмыртқа,
жеміс, көкөністерді де екі есеге жуық аз тұтынды.
1996 жылы Қазақтың тамақ академиясы БҰҰДБ және ДДҰ жәрдемімен
Қазақстан Республикасындағы халықтың (15-80 жас) тамақтану жай-күйлеріне
жалпыұлттық зерттеу жүргізді. Зерттеудің нәтижелері мынаны көрсетті, төмен
тұрмысты халықтың ас ішудегі ең көп тұтынатын тағамдары нан, қаймақты сүт,
қой еті, қара шай, қант, ұн және макарон тамақтары екен. Анағұрлым жоғары
молшылықтағы адамдардың ас ішу үлесінде ет өнімдерін, шұжықтарды, жұмыртқа,
сүт тағамдарын, көкөніс консервілерін, картоп, ірімшіктер тұтыну ұлғая
түседі. Табыстың одан әрі өсу шамасына қарай тағам мәзірі тауық етімен,
балықпен, уылдырықпен , түрлі майлы азық-түлікпен, көкөніспен,
жармалармен, кондитерлік тағамдармен, алкогольді және алкогольсіз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.