Кеңес Одағының экономикалық және әскери – саяси өмірінде Кавказ майданының маңызы

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Жоспары.

І. Кіріспер.

І. Тарау. Кеңес Одағының экономикалық және әскери - саяси өмірінд Кавказ майданының маңызы.

1. 1. Кавказдың экономикалық және саяси, стратегиялық маңызы.

1. 2. Герман милитаристерінің Кавказға ерекше көңіл бөлу себептері.

1. 3. Кеңес Одағы әскерлерінің Кавказды қорғанысын ұйымдастыруы.

ІІ. Тарау. Кавказ майданындағы әскери қимылдар.

2. 1. Әскери қимылдар жоспары.

2. 2. Кавказ майданындағы шайқастар.

2. 3. Кавказдағы партизан қозғалысы.

ІІІ. Қортынды.

Кіріспе.

Ұлы Отан соғысының аса маңызды оқиғаларының ішінде Кавказ үшін болған шайқас көрнекті орын алады. Қара теңіз бен Каспий теңізінің аралығында өткен ұрыс қимылдары 15 ай шамасына созылды, сөйтіп қорғаныс және шабуыл операцияларының күрделі комплексі ретінде Кеңестік әскери өнердің тарихына енді.

Кавказ үшін болған шайқасқа құрғақтағы әскерлер, Қара теңіз флотының күштері, Азов және Каспий әскери флотилиялары, авиация, партизандар қатысты. Кеңес әскерлеріне ұшықиыры жоқ шексіз далада, ормандар мен тауларда қимыл жасауға, өзендерден өтуге, теңізде де, әуеде де ұрыс жүргізуге тура келді. Бұл сұрапыл ауыр күресте табыстар да, сәтсіздіктер де болды, біздің әскерлеріміз, командалық және саяси кадрларымыз әбден есейіп, шынығып алды, тәжірибе жинақтады. Басқа майдандардағы сияқты, мұнда да Кеңес халқыпың патриотизмі мен жаппай ерлігі айқын көрінді.

Европада екінші майданның жоқтығын пайдаланып, тағы да инициативаны өз қолына алуға тырысқан неміс-фашист командованиесі 1942 жылы еліміздің оңтүстігінде ең ірі топты ұстай отырып, өзінің басты күштерін бұрынғысынша Кеңес әскеріне қарсы қойды.

Гитлершіл командованиенің жазғы маусымда көздеген негізгі мақсаты Кеңес Қарулы Күштерін жою, оларды аса маңызды әскери-экономикалық орталықтардан айыру, сөйтіп СССР-ге қарсы соғысты 1942 жылы аяқтау болды. Жоғарыда атап өткендей, осы жылдың жазында гитлершіл командование негізгі күшін майданның оңтүстік учаскесіне шоғырландырды, ондағы «мақсаты Донның батыс жағындағы дұшпанды жойып, содан соң Кавказдағы мұнайлы аудандарды басып алу, сөйтіп Кавказ жотасы арқылы өту еді» ¹ .

Немістің жоғарғы командованиесі Кавказды тікелей басып алудың жоспарын жасады, ол жоспар шартты түрде «Эдельвейс» деп аталды. ²

Германияның саяси және әскери басшылығы бұл жоспардың ойдағыдай жүзеге асырылуына Түркияның Кеңес Одағына қарсы соғыс ашуы жағдай жасайды деп есептеді. Фашистер, өздерінің есебі бойынша, Кавказ халықтары арасында алауыздық тууға тиіс деп үміт артты.

Бірақ та «Эдельвейс» жоспарын жүзеге асырудың сәті түспеді. Солтүстік Кавказ бен Закавказье майдандарының әскерлері Қара теңіз флотымен бірлесе қимыл жасап, ауыр да табан тірескен ұрыстарда басқыншыларды тау бөктерлері мен Үлкен Кавказ жоталарының асуларында тоқтатты, сонан кейін шабуылға шыға отырып, оларды күйрете талқандап, Солтүстік Кавказ жерінен қуып шықты.

Кеңес Армиясы Кавказдың территориялық тұтастығын, сақтап қалды. Бұл күресте Гитлердің Солтүстік Кавказдың астыққа бай аудандарын, мұнай көздерін және стратегиялық шикізаттың басқа да түрлерін басып алуды көздеген жоспары іске аспай қалды.

Кавказ үшін болған күрестің тек біздің еліміз үшін ғана зор маңызы болып қойған жоқ. Бұл күрестің барысында Кеңес Армиясы герман империализміні4 Орталық және Оңтүстік-Шығыс Азия, Таяу Шығыс елдеріне өтетін жолын бөгеді, сөйтіп бұл елдердің халықтарына ұлт-азаттық күрес жүргізуіне көмектесті.

Кавказ үшін болған шайқаста Кеңес Армиясының қол жеткен жеңісі бүкіл Кеңес халқының, Кавказ халықтарының орасан күш жұмсауының нәтижесі болып табылды. Оның өзі Кеңес жауынгерлерінің патриотизмі мен жаппай ерлік көрсетуінің тамаша үлгісі болды. Қарулы Күштердің әрбір түрі - Құрғақтағы әскерлер, Әскери - Әуе Күштері мен Әскери - Теңіз Флоты, әскердің әрбір түрі, партизандар мен астыртын қимыл жасаушы ерлер Кавказда неміс-фашист басқыншыларын талқандау ісіне өз үлестерін қосты.

Кавказ үшін болған шайқас Ұлы Отан соғысының басқа да оқиғаларынан алабетен өткен жоқ, оның өзі Кеңес-герман майданының басқа учаскелеріндегі Кеңес әскерлерінің жауынгерлік қимылдарымен, еліміздің тылындағы еңбеккерлердің аса зор күш-жігер жұмсауымен байланыс. ты болды.

Волга бойындағы шайқастың нағыз жауапты кезеңінде гитлершілдер өздерінің ірі күштерін Солтүстік Кавказдан Сталинград түбіне жібере алмады. Сонымен, Кавказдағы соғыс қимылдары Сталинградтағы шайқасқа өте-мөте игі әсер етіп, Кеңес Армиясының қарсы шабуылға шығуына алғы шарт жасады, сол сияқты Сталинград түбіндегі жеңісте Кавказдағы жау әскерлерінің әскери-стратегиялық жағдайының нашарлауына шешуші ықпал етті.

І Тарау. Кеңес Одағының экономикалық және әскери-саяси, стратегиялық өміріндегі Кавказ майданының маңызы.

1. 1. Кавказдың экономикалық және саяси маңызы.

Кавказ үшін күрестің барысында Кеңес әскерлері далалы және таулы жер жағдайындағы соғыс қимылдарында, десанттық операцияларда, теңіз жагалауыпдагы аудандарда құрғақтағы әсксрлер-дің авиациямен және әскери-теңіз күштерімен бірлесе қимыл жасауда бай тәжірибеге ие болды. Кеңес әскерлерінің Кавказдағы соғыс қимылдарының тәжірибесі бұдан кейін фашистік Германиямен соғыстың аяқталу кезеңінде Кеңес Қарулы Күштерінің Балкандағы шайқастарында ескеріліп, дамытылды. Бұл тәжірибе өзінің маңызын күні бүгінге дейін жоғалтқан жоқ.

Соғыс алдында Грузияда өнеркәсіп өнімінің көлемі үздіксіз артып отырды. Грузия ауыр өнеркәсібі жалпы өнімінің 1940 жылғы жалпы дәрежесі 1913 жылғымен салыстырғанда, 26 есе өсті. Грузияда көмір, мұнай, шымтезек, түсті және сирек кездесетін металдар өндірілді.

Соғыс алдындағы жылдарда марганец рудаларын өндірудің экономикалық және әскери-стратегиялық зор маңызы болды. Дүние жүзіндегі аса бай Чиатура марганец кен орындары рудадағы металдың молдығымен ерекшеленетін. 1940 жылы Чиатура кен орындары елімізге 1448, 7 мың тонна марганец рудасын берді. Мұның өзі жалпы одақ бойынша өндірілген марганец рудасының 56, 5 проңенті шамасындай еді. Чиатура марганец кен орындары мен Рионгэс арзан электр энергиясы негізінде 1933 жылы Зеста-фоиск ферросплав заводы пайдалануға берілді.

Мұнда ауыр және жеңіл өнеркәсіп пайда болды, ол 1941 жылдың өзінде республика халық шаруашылығы өнімінің 4/1 бөлігінен астамын берді. Арменияда түсті металдар, бағалы минералдық құрылыс материалдар өндірілді және өңделді, гидроэнергетика. шаруашылығы мен химия өнеркәсібі тез қарқынмен өркендеді. 1940 жылы Арменияның ауыр өнеркәсібінің өнімі 1913 жылғы дәрежесінен 23 есе артты.

Соғыс алдындағы бесжылдықтар тұсында Азербайжанның мұнай өнер-кәсібі осы заманғы озық техника негізінде қайта құрылды. Химия өндірісі мүлде дерлік қайта жасалды. Соғыс алдындағы жылдары Азербайжанның мұнай өңдейтін заводтарында бензин өндіру революциядан бұрынғы дәрежесінен 50 есе дерлік асып түсті. Мұнай өнімдерінің басқа да түрлері анағұрлым кеңейтіліп, ұлғайтылды.

Азербайжанда жаңадан мұнай көздерін ашу және пайдалануға беру есебінен мұнайды - осы бір аса маңызды стратегиялық өнімді өндіруді ұлғайтуға және қайта өңдеуге баса көңіл бөлінді. Тек Баку ауданында ғана 1934 жылдан 1940 жылға дейінгі кезең ішінде жаңадан 235 скважина бұрғыланды ³ . Кавказ жерінде 1940 жылға қарай барлығы 1726 жаңа скважина қатарға қосылды. Мұның өзі осы уақыт ішінде Кеңес Одағында іске қо-сылған барлық скважинаның 73, 5 процентіне жуық болды.

Сонымен, Ұлы Отан соғысының алдында Кавказда мұнай өндіру едәуір ұлғайды. Әсіресе Бакудың мұнайлы ауданы ерекше роль атқарды. Соғыс қарсаңында мұнай өндіру жөнінен ол Азербайжанда ғана емес, сонымен бірге еліміздегі аса ірі өндіріс саналып, бүкіл одақтық мұнай өнімінің 70 процентін берді.

Мұнай өнеркәсібін дамытумен бірге табиғи газ орындарын игеруге де ерекше көңіл аударылды. Осының нәтижесінде Азербайжанның газ өнеркәсібі Кавказдың басқа да аудандарымен бірге 1940 жылы халық шаруашылығына және еліміздің халқына 2, 5 миллиард текше метрге жуық табиғи газ берді. Бұл жалпы одақтық газ өнімінің 65 проценті шамасындай болды ⁴ .

Кавказда электр энергетика базасы мықтап дамыды. Соғыс алдында мұнда одақтық және жергілікті маңызы бар жаңа электр станциялары салынды.

Еліміздің азық-түлік ресурстары үшін Кавказдың экономикалық маңызы үлкен еді. Солтүстік Кавказ бен Кубань бидай, жүгері, күнбағыс, қант қызылшасын өндіру жөнінен еліміздің ең бай аудандарының бірі болып табылады.

Закавказье республикаларында мақта, темекі, жүзім, шай жапырағы, цитрус және эфир-майы дақылдары өсіріледі. Кавказ жері құнарлы мал азығына да бай. Мұның өзі бұл жерде мал шаруашылығын ойдағыдай өркендетуге мүмкіндік береді.

Ауыл шаруашылығы шикізаты негізінде соғыс алдындағы жылдары жеңіл және тамақ өнеркәсібі онан әрі өркендеді. Мақта мата, жібек тоқитын, жіп иіретін, жүн және мәуіті, былғары және аяқкиім кәсіпорындары, жеміс, овощ, балық және ет өнімдерін өңдейтін консерві заводтары, шарап заводтары, темекі фабрикалары және басқалар салынды.

Кавказдың экономикалық маңызы оның шикізат және азық-түлік ресурстарымен, жоғары дәрежелі индустриялық-өнеркәсіптік базасымен ғана шектелмейді. Соғысқа дейінгі кезеңде сыртқы сауда жүк айналымы едәуір дәрежеде Кавказ арқылы және оның Қара теңіз бен Каспий теңіздеріндегі порттары арқылы өтетін. СССР-дің барлық экспортының 55 проценті, импортының 50 проценті Оңтүстіктегі порттар, соның ішінде Кавказ порттары арқылы өтіп тұрды. Каспий теңізі мен Қара теңіз коммуникациясы елімізді көрші елдер - Иранмен және Түркиямен, ал Босфор және Дарданел бұғаздары арқылы дүние жүзілік мұхит жолдарымен байланыс-тырды. Ұлы Отан соғысы кезінде Парсы шығанағы, Иран және Каспий теңізі сауда жолдары Америка Құрама Штаттары мен Британия империясы елдерінен қару-жарақ, оқ-дәрі Және азық-түлік, сондай-ақ стратегиялық шикізат тасымалдауда екінші орын алды.

Кавказдың саяси маңызы да аса зор. Үлкен Кавказ жотасының солтүстік жағынан бастап Дондағы Ростов қаласына дейінгі аралықта Краснодар, Ставрополь өлкелері, Ростов облысының бір бөлігі, бірқатар автономиялы Кеңестік Социалистік Республикалар мен автономиялы облыстар орналасқан. Закавказьеде Грузин, Азербайжан және Армян Кеңестік Социалистік Республикалары орналасқан. Кавказдың ұлттық құрамы да өте-мөте әр алуан. Солтүстік Кавказдың едәуір бөлегінде орыстар, украиндар, қалмақтар, Үлкен Кавказ жотасының тау бөктерінде және солтүстік жақ етегінде - осетиндер, кабардиндер, чечендер, ингуштар, Дағыстанның көптеген халықтары тұрады; Закавказьеде - грузиндер, азербайжандар, армяндар, абхаздар, курдтар, құмықтар және басқа да көптеген ұлттар мен шағын халықтар тұрады.

Кавказдың әскери-стратегиялық маңызы тек мұнайдың және басқа да стратегиялық шикізат түрлерінің үлкен қорымен ғана, адам ресурстарын мобилизациялау мүмкіндіктерімен ғана анықталып қалған жоқ, сондай-ақ қолайлы географиялық жағдайларымен де анықталды. Екінші дүние жүзілік соғыс Кавказдың Кеңес Одағының оңтүстігіндегі маңызды қамалы ретінде орасан зор маңызы болғанын көрсетті.

Кеңестік Кавказ едәуір жерді алып жатыр. Кавказ мойнағының ең жіңішке жерінің өзі - Махачкала - Поти линиясының бойы 500 километрге жуық. Кавказдың солтүстік шекарасына« оңтүстігіне дейін 1000 километрдей. Кеңестік Кавказдың шетел мемлекеттерімен - Түркиямен және Иранмен құрғақтағы шекарасының ұзындығы 1382 километрге жетеді. Соның ішінде Кеңес - иран шекарасы 780 километр де, Кеңес-түрік шекарасы 602 километр болады.

Кавказдың табиғат-климат жағдайының әртүрлі болуына байланысты онда соғыс қимылдарын ерекше жағдайда жүргізу талап етіледі. Кавказдағы әскерлерді ұрыс қимылдарына пайдалану сипатын белгілейтін негізгі факторлар жер бедері, климат жағдайы, теңіздер болып табылады.

Кавказдың жер бедері әртүрлі, басым көпшілігі таулы болып келеді. Бүкіл тау жүйесінің негізі Үлкен Кавказ жотасынан немесе Үлкен Кавказдан құралады, ол Апшерон түбегінен Кубань өзені сағасына дейін 1200-1300 километрге созылады.

Үлкен Кавказ жотасының тау етегінен биік шоқысына дейін 1500-1800 метр, оны қалық орман, негізінен қылқан жапырақты ағаштар қоршап тұр, бұл соғыс жылдары әскерлердің бой тасалауына табиғи пана болғанымен, олардың қимылын қиындатты. Таудың ең биік ұшар басында өсімдіктер жоқ, жалаңаш шыңдар. Үлкен жота Кавказды екіге - Солтүстік Кавказ бен Закавказьеге бөліп тұр. Солтүстік Кавказдың жер бедері жазық далалы болып келеді, Кубань және Кума өзендерінің бас жағына қарай Ставрополь үстірті басталады, сонан кейін Кавказ баурайы деп аталатын тау жүйесімен ұласады. Солтүстік Кавказдың далалық бөлігіне Дон сырты жазығы, Кубань-Азов жағалауы және Каспий жағалауы ойпаттары кіреді.

Темір жолдар Солтүстік Кавказды Закавказьемен тек батыстан - Қара теңіз жағалауымен Туапсе арқылы Батумимен және шығыстан Каспий теңізі жағалауының бойымен Махачкаладан Бакуге дейін байланыстырады. Рас, 1942 жылы Астраханьнан Кизлярға дейін және 1943 жылы Адлерден Сухумиге дейін темір жол учаскелері салынды. Мұның өзі транспорт қызметін едәуір жақсартты.

Сол сияқты Солтүстік Кавказ Закавказьемен асулар арқылы автомобиль және қара жолдармен байланысады. Жазық дала мен таулы жерлердегі қара жол қатынасы соғыс алдында нашар дамыған болатын. Тас жолдар мүлде жоқ дерлік еді. Мұнда көбіне грейдер және далалық жолдар басым болатын. Қыс мезгілінде, көктемгі және күзгі жауын-шашында жол бұзылып қалатын да, әскерлердің жүріп-тұруына көп қиындық келтіретін.

Шығыста Каспий теңізінің жағалауын бойлай Дербент қақпасы арқылы Махачкала - Дербент - Баку тас жолы өтеді, ол барлық әскер түрлерінің және транспорттың қозғалысын қамтамасыз ете алатын еді. Үлкен Кавказ жотасының батыс бөлігімен Қара теңіз жағалауын бойлай Новороссийск - Сухуми тас жолы өтеді. Жотаның биік таулы бөлегін солтүстіктен оңтүстікке қарай әйгілі үш жол кесіп өтеді: Әскери-Грузин жолы Крестовый асуы арқылы Орджоникидзеден Тбилисиге дейін барады. Қыс айларында ол қар көшкіні салдарынан әдетте жабылып қалатын, бірақ соғыс қимылдары кезінде қыста да жұмыс істеп тұрды; Әскери-Осетин жолы Мамисонск асуы арқылы Алагирді Кутаисимен жалғастырады; Әскери-Сухуми жолы Солтүстік Кавказдағы Черкасскіні Қара теңіз жағалауындағы Сухумимен жалғастырып, таулы курорт Теберду мен Клухорск асуы арқылы өтетін. Қыс мезгілінде жолдың көпшілік учаскелерін қар басып қалуы салда-рынан жүруге мүлде болмайтын.

Кавказдың гидрографиясы, оның жер бедері сияқты, өзгеше әрі күрделі. Көптеген шағын тау өзендері өзінің бастауын көбінесе Үлкен Кавказдың мұздарынан алады. Гитлершіл әскерлер үшін елеулі кедергі бола алатын ірі өзендердің қатарына: Верхне-Курмоярскіден Азов теңізіне дейінгі өзінің төменгі ағысымен Кавказдың солтүстік қапталын орағытып жатқан Дон өзені, Кубань өзені, Сунжа, Ардон, Урух, Малка секілді тармақтары бар Терек жатады.

Әскерлердің қимыл жасауына сондай-ақ көлдер мен батпақтар (көлкіген лайсаң) елеулі кедергі болды, олардың көпшілігі Дон, Кубань, Терек өзендерінің атыраулары мен Кумо-Манычск қазан шұңқырында кездеседі.

Батыс Кавказ баурайындағы ну қамыс өскен, көптеген көлдері бар Кубань ми батпақ лайсаңының көлемі әсіресе ересен үлкен болып келеді. Кумо-Манычск қазан шұңқырыңда тұзды көлдер тобы орналасқан. Олардың ішінде ең ірісі - Маныч-Гудилб, ол батыстан шығысқа қарай 120 километрге созылып жатыр. Азов және Каспий теціздерінің жағалауында көлдер мен ми батпақтан басқа көптеген жайылма сулар бар. Олардың ең ірілеріне Азов жағалауындағы Ейск, Бейсугск және Кирпильск жатады.

Кавказдағы соғыс қимылдарының өрістеу сипатына теңіз үлкен әсер етеді.

Каспий теңізі өзінің су коммуникациясы арқылы Кавказды Орта Азиядағы Кеңестік республикалармен, ал Волга арқылы еліміздің орталық аудандарымен байланыстырады. Каспий теңізінің оңтүстік бөлігі Иран жерімен жалғасып жатыр.

Стратегиялық жағынан алғанда Қара теңіз ерекше үлкен роль атқарады. Европа мен Таяу Шығыс мемлекеттері арасындағы экономикалық, саяси және мәдениет байланыстарын дамытуда Қара теңіздің орасан зор маңызы бар екенін бір кезде Маркс те атап көрсеткен болатын. «Европаның үштен екі бөлігі, яғни Германия мен Полышаның бір бөлігі, бүкіл Венгрия, Россияның аса құнарлы деген бөлігі, оның үстіне, бүкіл Европалық Түркия өзінің экспорты мен азық-түлік алмасуы жөнінен алғанда табиғи дәнекерлер арқылы Понт Эвксинскиймен байланысты болып отыр . . . » ⁴

Соғыстың алдындағы дәуірде Кавказдың таулы бөлігінде аэ-родромдардың жетіспеуі және ауа райының құбылмалы болуы салдарынан әуе қатынасы кеңінен қолданылмаған еді.

Кавказ үшін болған шайқас кезінде ауа райы жағдайы авиацияның жауынгерлік қимылдарына өте-мөте тежеу жасады., Біздің истребительдеріміз қалық тұманның салдарынан өздері тұрған ауданнан ұзап шығып, қимыл көрсете алмай жатқан кезде, Солтүстік Кавказ аэродромдарында орналасқан неміс-фашист авиациясы Кеңес әскерлерін төпелеп бомбалаған сәттер де болды.

Соғыс қимылдары өтетін аймақ ретінде Кавказды сипаттайтын маңызды бір жағы тұрақты байланыс құралдары еді. Тек Кеңес өкіметі орнағаннан кейін ғана Закавказье мен Солтүстік Кавказ республикалары арасында телефон-телеграф жүйелерінің құрылысы басталды. Дегенмен екінші дүние жүзілік соғыс басталар алдында байланыс әлі де болса нашар дамыған еді.

Кавказдың құрғақтағы, теңіздегі және әуедегі коммуникациясының жайы, оның жер бедері, гидрографиясы мен табиғи-климат жағдайлары негізгі операциялық бағыттарды анықтайтын еді, гитлершіл әскерлердің шабуылын осы бағыттардан күтуге болатын еді, Кавказды солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай басып өтетін және үлкен стратегиялық маңызы бар ең маңызды деген бағыттар шығыс кавказдық және батыс кавказдық бағыттар болды. Шығыс Кавказ бағытындағы өзекті линия Прохладныйдан Гудермес, Махачкала, Дербент арқылы Бакуға қарай өтетін темір жол және тас жолдар болды. Батыс Кавказ бағытындағы өзекті линия Қара теңіз жағалауымен Туапсе, Сухуми арқылы жүретін тас жол мен темір жолдар болды. Бұл екі бағыттың екеуі де оперативтік жағынан зор көлемді болып, армиялық және майдаидық бірлестіктердің қимылына мүмкіндік берді.

Ақыр соңында, Кеңестік Кавказдың стратегиялық маңызын дұрыс түсіну үшін оның территориясының шетел мемлекеттеріне - Иран мен Түркияға жақын тұрғанын еске алу қажет. Оңтүстіктің аса маңызды деген экономикалық аудандары, соның ішінде Кавказдың мұнай кен орындары, Донецк таскөмір бассейні, Кривой Рог-Никополь ауданы, Қара теңіз бен Каспий теңізіндегі аса маңызды Кеңес порттары екінші дүние жүзілік соғыс барысында Түркия жерінде тұрған бомбалаушы авиацияның соққысына ұшырау қаупінде болды.

Сонымен, Кеңес мемлекетінің қорғаныс қабілетін нығайтуда Кавказдың экономикалық және әскери-саяси жағынан маңызы өте зор болды. Мұның өзі Кавказдың аса зор табиғи байлықтарынан, оның қуатты индустриялық базасынан, Кавказдың барлық халықтарының жаңа коммунистік қоғам құрып, бүкіл дүние жүзіне әлеуметтік және ұлттық бостандыққа жету жолын көрсетіп отырған біртұтас туысқан семьяға берік топтасқандығынан айқын көрінетін еді. Кавказдың маңызы оның ерекше географиялық жағдайынан да туындайтын еді: Кавказ дүние жүзіндегі маңызды стратегиялық ауданға орналасқан, ол арқылы Европа, Азия, Таяу және Орта ПІығыс мемлекеттерін біртұтас түйінге біріктіретін сауда және стратегиялық жолдары өтеді; Кавказдың маңызы сондай-ақ оның екі дүние: социализм лагері мен капитализм лагерінің шегінде жатуынан да туындайтын еді.

1. 2. Герман милитаристерінің Кавказға ерекше көңіл бөлу себептері.

Герман милитаризмінің агрессиялық саясаты мен стратегиясының тарихы оның Шығысқа бойлап енуге ұмтылуымен тығыз байланысты болды. «Дранг нах Остен»-осы бір қысқа сөздерде сонау лағнет атқан төбет-рыңарьлардан бастап қазіргі батыс герман кекшілдеріне дейінгі герман милитаристерінің негізгі сыртқы саяси және стратегиялық кредосы тұжырымдалған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.