Кәсіпорын капиталының айналымы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
Кәсіпорын капиталының (қорларының) айналымы
1.1. Капиталдың айналымы және шеңбер айналымы
1.2. Негізгі және айналмалы капитал
1.3. Негізгі капиталдың тозуы. Амортизация
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Кәсіпорындардың іс - әрекеттерін қамтамасыз етудегі міндетті шарт –
қолда бар айналым қаражаттарын (айналым капиталы) болуы. Айналым
қаражаттары-бұл өндірістік айналым қорларын құру, пайдалану және үздіксіз
өндірістік процестер мен өнімді өткізуді қамтамасыз ету үшін авансылаудың
ақшалай қаражаттарының жиынтығы. Айналым қаражаттарының мәні ұдайы
өндірістік процестердің қажеттілігін қамтамасыз етудегі экономикалық
рөлімен анықталады. Айналым қаражаттары өндірістік процеске бірнеше рет
қатысатын негізгі қорларға қарағандағы айырмашылығы, ол тек бір ғана
өндірістік кезеңге қызмет етеді және өндірістік тұтыну тәсіліне тәуелсіз
өзінің құнын тікелей дайын өнімге апарады.
Айналым қаражаттарының құрылымы деп барлық жиынтығындағы олардың бөлек
элементтерінің ара қатынасын атайды. Кәсіпорындарындағы айналым
қаражаттарының құрылымына талдау жасау және оны жетік білу маңызды
мәсәлелерінің бірі болып саналады. Себебі, белгілі бір шамада қаржы жағдайы
кәсіпорын қызметінің не ол, не бұл мезетін сипаттайды. Мысалы, дебиторлық
берешек үлесінің шамадан тыс артуы, қоймадағы дайын өнімдер, аяқталмаған
өндіріс, қаржы жағдайының нашарлағанын білдіреді. Дебиторлық берешек осы
кәсіпорындағы айналымынан оқшауландырылған қаражатты және оларды дебиторлық
пайдалануын, өзінің айналымындағы борышкерлерді сипаттайды. Аяқталмаған
өндіріс үлесінің артуы, қоймадағы дайын өнімдер айналымындағы айналым
қаражатының оқшауланғанын, сату мөлшерінің, сонымен бірге пайданың да
азаюын көрсетеді. Сондықтан кәсіпорындағы айналым қаражатының құрылымын
оңтайландыру және олардың айналымын арттыру басты мақсатқа айналғаны жөн.
Кәсіпорындарда айналым қаражаттарының құрылымы тұрақсыз және көптеген
себептердің ықпалы мен өзгертіп те отырады. Әрбір нақты кәсіпорында айналым
қаражатының шамасы, олардың құрамы мен құрылымы өндірістік сиапты мен
күрделілігіне, өндіріс кезеңінің ұзақтығына оларды жеткізу жағдайына және
т.б. байланыста болады.
Түрлі салаларда айналым қорларының үлес салмағы кәсәпорындардың өндіріс
қорларының құрамында әртүрлі. Мысалы, ауыр өндіріс кәсіпорындарында жеңіл
өндіріс кәсіпорындарына қарағанда ол төмен. Кәсіпорындарда айналым
қаржыларын ұйымдастыру мыналардан тұрады: айналым қаржыларының қажеттілігін
анықтау және олардың құрамы мен құрылымын, қалыптастырудың көздерін табу
және оларды реттеу, айналым қаражаттарын басқару және т.б.
Өндіріс тиімділігін арттырудың елеулі резервтері құрамына шикізат пен
негізгі материалдар, отын, қосалқы материалдар, тез тозатан аспаптар және
басқада еңбек заттары кіретін айналым қорларын орынды пайдаланудың есебінен
өндіріс шығымдарын одан әрі төмендетуден табылады.

1. Капиталдың айналымы және шеңбер айналымы.

Кәсіпкерлік капитал өндіріс сферасынан айналыс сферасына өте отырып,
әрдайым тұрақты қозғалыста болады, шеңбер айналым жасайды. Капиталдың
шеңбер айналымы алғашқы құнды ұлғайту мақсатында барлық өзара байланысты:
жабдықтау, өндіріс, өткізу процестерін қамтитын сфералар арқылы тауарлы-
ақшалай формада өндіріс құралдары қозғалысының толық циклін көрсетеді.
Материалдық игіліктерді өндіру үшін кәсіпорынға салынған кез – келген
капитал өзінің қозғалысын ақшалай формада бастайды. Өз қозғалысында капитал
үш сатыдан өтеді:
І саты: ақшалай капитал өндіріс құрал-жабдықтары мен жұмыс күші
түріндегі тауарларды сатып алуға жұмсалады.

Ж.К
А Т
Ө.Қ
ІІ саты: өндіріс процесінде өндіріс құралдары мен жұмыс күшінің
бірігуі және өзара әрекеттесуі арқылы жаңа өнім жасалады.

А Т ... .Ө ... .Т*

ІІІ саты: осы жаңа өнімді нарықта сата отырып, кәсіпкер алғашқы
авансыланған капиталдың өскен сомасын алады.

А Т ... .Ө ... ..Т* А*

Шеңбер айналымның үш кезеңінің біріншісі – жабдықтаушы, дайындаушы,
екіншісі - өндіріс процесін, ал үшіншісі – нарықта айналыс процесін
құрады.
Капиталдың осы үш кезең арқылы кезекті өтуі және оның үш функционалды
формаларының ауысуы капиталдың шеңбер айналымы деп аталады. Жекелеген акт
емес, кезеңді қайталанатын процесс ретінде қарастырылатын, нәтижесінде
авансыланған құнның барлық сомасы толығымен өзінің бастапқы формасына
қайтарылатын капиталдың шеңбер айналымы капиталдың айналымы деп аталады.
Шеңбер айналым мен айналым органикалық өзара байланысқан. Айналым шеңбер
айналымнан кең, өйткені капиталдың жекелеген элементтері әртүрлі
жылдамдықпен қозғалысын аяқтайтындықтан олардың авансыланған құны өзінің
бастапқы формасына әртүрлі уақытта қайтарылады. Бір бөлігі – әрбір шеңбер
айналымнан кейін, мысалы, тұтынылған шикізаттар мен материалдардың құны, ал
екінші бөлігі – айналым жасайтын бірнеше шеңбер айналымнан кейін, мысалы,
еңбек затының құны. Нәтижесінде өндіріс құралдарының бүкіл авансыланған
құнының қайтарылуы капитал айналымын құрайтын бірқатар шеңбер айналымдар
нәтижесінде жүреді.
Капиталдың әртүрлі элементтерінің айналымы біркелкі жүрмейді. Капитал
құны айналымындағы әртүрлі функцияларына сәйкес капитал негізгі және
айналмалы болып бөлінеді.

2. Негізгі және айналмалы капитал.

Негізгі капитал – ұзақ кезең бойы қызмет ететін материалдық-заттай
құндылықтардың жиынтығы. Олар өндіріске қызмет ете отырып, өзінің табиғи-
заттай формасын сақтайды және өз құнының бір бөлігін жаңадан жасалған
өнімдер мен қызметтерге көшіреді және меншік иесіне ақшалай формада
бөліктеп қайтарылады. Сонымен негізгі капитал – қызмет ету мерзімі ұзақ
негізгі қорлардың ақшалай бағалануы. Олардың құрамына өндірістік және
өндірістік емес объектілер кіреді. Өндірістік негізгі қорларға өнеркәсіп,
құрылыс, ауыл шаруашылығы, көлік, байланыс, сауда және басқа да материалдық
өндіріс бағытындағы негізгі қорлар жатады. Өндірістік емес негізгі қорлар
тұрғын үй, мәдениет, спорт мекемелері, балабақша, емдеу орындарына қызмет
көрсету үшін бағытталған. Негізгі қорларға ғимараттар, құрылыстар, машина
мен құралдар, есептеу техникасы, тасымалдау құралдары, өндірістік және
шаруашылық құралдар жатады.
Негізгі қорлар бастапқы құн, қалпына келтіру құны және қалдық құн
бойынша бағаланады.
Бастапқы құн – қорларды дайындауға, жинауға, әкелуге кеткен шығындардың
жиынтығы.
Қалпына келтіру құны – негізгі қорларды қайта өндіруге кеткен
шығындардың жиынтығы.
Қалдық құн – тозу құнын алып тастағандағы бастапқы немесе қалпына
келтіру құны.
Айналмалы капитал – бұл кәсіпорындардың, бірлестіктердің, ұйымдардың
өндірістік қорларының бір өндірістік айналымда түгел тұтынылып, өзінің
құнын дайындалатын өнімге толық көшіретін бөлігі. Өзінің табиғи формасын
сақтамайды және өндіріс аяқталғаннан кейін ақшалай нысанда қайтарылады.
Айналмалы қорлар екі бөліктен тұрады:
1. өндірістік айналым қорлары
2. айналыс қаражаттары
Өндірістік айналым қорларына өндіріс қалдықтары (запастар), аяқталмаған
өндіріс, болашақ кезеңдердің шығындары жатады. Айналыс қаражаттарына дайын
өнімдер, жөнелтілген, бірақ ақысы төленбеген тауарлар, банк шотындағы,
кассадағы ақша қорлары жатады.
Айналыс қаражаттары меншікті және қарызға берілген айналым қаражаты
болып бөлінеді. Меншікті айналыс қаражаты – кәсіпорындардың ең аз
қажеттіліктерді қамтамасыз ету үшін бекітілген нормативтерге сәйкес
өздеріне тиесілі қаражаттың бір бөлігі. Қарызға берілген айналым қаражаты –
кәсіпорындардың айналым қаражатының қысқа мерзімді банк несиесі және
айналымға тартылған қаржы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.