АЙВЕНГО ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІНІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 3
1. КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІН БАҒАЛАУ КӨРСЕТКІШТЕРІ 5
1.1. Кәсіпорын қызметі және оны бағалау 5
көрсеткіштері ... ... ... ...
1.2. Кәсіпорын қызметінің банкроттыққа 6
ұшырауы ... ... ... ... ... ...
1.3. Банкрот жүйесінің мақсаты мен 7
принциптері ... ... ... ... ... ..
1.4. Кәсіпорындағы банкроттықтың алдын 14
алу ... ... ... ... ... ... .

2. АЙВЕНГО ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІНІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ 21
ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ ...
2.1. Кәсіпорынның өндірістік басқару құрылымы және негізгі 21
мақсаттары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
2.2. Айвенго ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерін24
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
2.3. Кәсіпорынның нарықтағы мақсатты сегменттерін талдау ... 31
2.4. Кәсіпорынның өндірістік-өткізу қызметін 35
талдау ... ... ... ... ...
2.5. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын 41
талдау ... ... ... ... ... ... ...
3. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ БАНКРОТҚА ҚАРСЫ
ҚАБІЛЕТТІГІН ҚАМТАМАСЫЗ
ЕТУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
3.1. Тігін өнімдерінің нарықтық бәсекеге қабілеттілігін арттыру
және банкроттыққа қарсы бизнес-жоспарын 48
құру ... ... ... ... ... ... .

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 52

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... . 55
57
ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда әлемдегі елдердің көпшілігі нарықтық экономика
қатынастарын қолдайды.
Қазіргі нарықтық экономика негізінде кәсіпорынның дағдарысқа ұшырауының
алдын неғүрлым ертерек алуда бақылау жүйесін қалыптастырудың маңызы ерекше.
Оның негізгі бағыттары жөнінде мыналарды керсетуге болады:
• кәсіпорынның негізгі қызметі бойынша өз әріптестерінің, тауарлы өнімді
жеткізіп берушілердің, несиелер, банк, өнімді тұтынушылардың кәсіпорынға
деген теріс көзқарастарын мезгілінде сезіну;
• қайта ұйымдастыруға байланысты барлық өзгерістер (мәселен: ұйымдық,
кәсіпорынның жабық және ашык бөлімшелері, филиалдары, еншілес бөлімшелері,
олардың бірігулері);
тауарды жеткізіп берушілердің жиі және негізсіз алмасулары;
нарықтыңжаңатүрлеріне шығу;
материалдар мен шикізаттарды көтерс сатып алу;
басқа да кәсіпорынның стратегиясындағы құбылыстарды зерделей қадағалап,
олардан жедел де тиісті қорытынды шығару.
Кәсіпорынның банкроттықа ұшырауы кейде оның жоғарғы деңгейдегі басшылары
арасындағы жанжалдар мен келіспеушіліктеріне де байланысты.
Банкроттан шығу мақсатында кәсіпорын жұмысын жақсартуға бағытталған
төтенше шаралары қолданылады.
Олардың негізгілерінің қатарына мыналар жатады:
- басшылықты алмастыру;
- кәсіпорынның ұйымдық құрылымын өзгерту;
- басқару аппаратын қызметтерін қысқарту;
- жоспарлау-бақылау орталықтандыру;
- шығындарга қатаң бақылау орнату;
- қызметкерлерді қайта даярлауды,
- көрсетілген қызмет түрлерін және өнімдер атауларын мейлінше қысқарту;
- маркетинг қызметін талапқа сай жоғары деңгейде ұйымдастыру.
Санациялау - бұл әлемнің көлтеген елдерінде кең тараған,
кәсіпорындардың, фирмалардың және басқа да өндіріс орындарының банкротқа
ұшырамауын болдырмау мақсатында ірі банкілердің немесе мемлекеттің өзінің
көмегімен жүзеге асырылатын қаржылық тұрақтандыру шараларының жүйесі.

1. КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІН БАҒАЛАУ КӨРСЕТКІШТЕРІ

1.1. Кәсіпорын қызметі және оны бағалау көрсеткіштері

Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдары Қазақстан экономикалық
дағдарыстың жағдайы бүкіл өнеркәсіп пен өндірістер құрылымының баяу
өзгеруімен қиындай түсті. Кез-келген кәсіпорын өзінің
төлемқабілеттілігінің, қаржы тұрақтылығының болуы үшін барын жасауға
ұмтылады. Ол үшін, банкроттық жағдайды дұрыс қолдана алулары керек.
Нарық жүйесіндегі негізгі әрекет етуші тауар болып табылады. Нарықтағы
коммерциялық табыстың көлемі тап қазіргі жағдайда сапасы жоғары және
тұтынушыға да, өндірушіге де тиімді тауарға байланысты болып отыр.
Өндірістік, шаруашылықтық, коммерциялық және басқа да қызмет түрлерін
бастарда ең алдымен тәуекел қажет. Бұл біріншіден. Екіншіден, қызмет
барысында экономикалық дамуды, тиісінше, есеп айырысуды, жұмыстың түпкі
қорытындыларын бағалау үшін тиісті көрсеткіштерді таңдап алу қажет.
Көрсеткіштер:
индивидуалды (жекелеген);
топтық;
жалпы болып бөлінеді.
Талдау максаттарына байланысты көрсеткіштердің:
абсалютті;
салыстырмалы;,
орташа шама нысандары қолданылады.
Әрбір нақты экономикалық көрсеткіштің "сапалық анықтылыққа" ие болуы
шарт, егер онда екі жақты анықтылық болса, онда ол объективті көрсеткіш
болып табылмайды.
Көрсеткіш - бұл да белгі (нышан), яғни белгілі бір міндеттердің орындалу
деңгейін, қызметтер мен құбылыстардың сандық және сапалық жағын сипаттайды.
Нарықты қатынастар талабына байланысты барлық көрсеткіштерді:
бағалық;
шығындық деп топтастыруға болады.
Бағалық көрсеткіштер осы немесе басқа да қызметтің нәтижелі даму
деңгейінің мүмкіндіктерін немесе мақсатқа жетуін сипаттайды.
Шығындық көрсеткіштер - әр түрлі қызметтерді жүзеге асыруда шығын
деңгейіне әсер ететін көрсеткіштер.
Практикада бағалық көрсеткіштер кең түрде қолданылады.
Мәселен:
- сатылған өнімнің жалпы көлемі;
- жиынтық пайда;
- шартты таза пайда;
- шартты таза өнім;
- несиені және қарыз проценттерін төлегеннен кейінгі пайда;
- салықтарды төлегеннен кейінгі пайда;
- барлық қосымша төлемдерді өтегеннен кейінгі пайда;
- өндірісті дамытуда жаңа капитал салымдарын жүзеге асырудан келтірілген
соңғы өтімділік;
- дивиденттерді төлегеннен кейінгі пайда.
Тауар сатудың жалпы көлемі. Сатылған тауарлар мен көрсетілген
қызметтердің кұнын былайша анықтайды:
Q=P x N
Р - тауар сатудың жалпы көлемі, тг;
Р - тауар бірліктерінің бағасы, тг;
N - сатылған тауардыц саны, дана.

1.2. Кәсіпорын қызметінің тоқтауы (банкротқа ұшырау)

Банкроттық - борышқордың сот таныған төлем қабілетсіздігі.
Борышқордың мүлкін басқару сот қаулысы бойынша несие - берушінің мүддесін
көздей отырып жүзеге асырылады. Ерікті банкроттық несие берушілердің сотқа
арыздануына байланысты пайда болады. Банкроттық туралы заңда несие
берушілердің жағдайын жеңілдететін баптар бар. Қолданылу мерзімі біткен
облигацияларды сатып алуға қабілетсіз корпорациялардың бұрынғы басқарушылар
басшылығымен немесе қамқоршылар бақылауымен кайтадан ұйымдастыру жұмыстарын
жүргізуіне, қарыз мөлшерін азайтуына немесе нысанын өзгертуіне рұқсат
етіледі. Борышқорларға өзіне несие берушілер заң негізінде келісім жасау
және қарызды төлеу уақытын ұзарту мүмкіндігі беріледі. Шығынды (пайда
келтірмейтін) кәсіпорындардың өнімі мемлекеттік жоспарға енгізіледі, сөйтіп
ондай кәсіпорын жоспарлы-шығынды кәсіпорын деп аталынады. Оның шығынының
орны мемлекеттік дотация (жәрдемақы) есебінен толтырылады. Кәсіпорынның
шығынға ұшырауын, әрдайым бірдей нашар жұмыс істеудің немесе төмен сапалы
өнім шығарудың нәтижесі деуге болмайды. Әдетте, ол енгізілетін өндіріс
жоспарына жоғарыдан тауарлардың мемлекеттік бағасының төмен деңгейде
болуынан туындайды.
Алайда нарықтық экономикаға көшуге байланысты экономикалык жағдай күрт
өзгеруде:
банкроттық- шаруашылық өмірінің обьективтік немесе субьективтік
себептерінен туындайтын белгілі бір табиғи құбылысқа айналып келеді;
мемлекеттік дотациялар елеулі түрде тарылуда, бага неғұрлым икемді бола
түсіп, сүраным мен үсынымды айқынырақ көрсетуде. Сондықтан тиімсіз жұмыс
істейтін кәсіпорынның банкротқа ұшырауы мүмкін, оны тиісті өкілеттік орган
куәландырады. Ондай кәсіпорындардың мүлкі қосымша қаражат табу үшін басқа
кәсіпорынға (ұйымға) сатылуы, жалға берілуі немесе акционерлік меншікке
өткізілуі мүмкін.
1.3. Банкрот жүйесінің мақсаты мен пршщиптері
Кез-келген кәсіпорын қызметтері көлемінің өсу шегі болады, осыған орай
әрбір процесс экономикалық өсуді ынталандырушы немесе тоқтатушы рөлін
атқаруы мүмкін.
Американдық зерттеушілер құлдырау мен өрлеудің, дағдарыс пен банкроттың
пайда болуының белгілі заңдылықтарын анықтап берді:
• біріншіден, кәсіпорынның өмірлік циклының барлық сатысында кезендік
дағдарыстың пайда болуы;
• екіншіден, шағын және орта бизнес фирмаларына тән құлдырау немесе
өрлеу циклдарының математикалык әдіспен анықталған ұзақтылығы.
Мәселен, американ фирмаларының өрлеу фазасы орта есеппен 3 жылға (1
жылдан 7,7 жылға дейін), ал кұлау фазасы - 2,8 жылға (1 жылдан 4 жылға
дейін) созылады.
Батыс елдерінің экономикалык дамуының негізі болып табылатын нарықтық
экономика белгілі бір бақылау жүйесін, кәсіпорындарды мүмкіндіктеріне карай
толығымен ойсыраудан қорғау, банкротқа ұшыраған шаруашылық субьектілеріне
көмектесу жүйесін жасап шығарады.
1-схема. Кәсіпорынның қаржы тұрақсыздығының (банкротка ұшырау) жүйесі

1-сехемада келтіріліп отырған банкрот жүйесі қандай да бір мемлекет
болмасын қолдануға болатын тиісінше салдардан ұйымдық және әдістемелік
құрылымдардан тұрады.
Бұл жүйенің негізгі мәні - өндіріс құрылымын нарық қалыптастырып отырған
төлем сұранымын канағаттандыруға бейімдеу қажеттілігі.
Банкрот жүйесін құру және оны нақтылы іске асырудың түпкі мақсаты -
тауар өндіруші және қызмет көрсетуші құрылымдардың тиімді жұмыс
істеулерінің жағдайында ел тұрғындарының нарықтық сұранымдарына сәйкес
халық шаруашылығын құрылымдық жағынан қайта құру. Бұған әлемдік
экономиканың жетістіктері көрсеткендей, келесі принциптерді сақтағанда ғана
қол жеткізеді:
- кәсіпорынның банкроттық жағдайында барлық шаруашылық субьектілері
үшін өзара қарым-қатынастың коммерциялық жүйесін, қүқықтары мен міндеттерін
бірыңғай тұрақты және сенімді орналастыру;
- борышқорға өзінің қызметін жаңадан бастау міндеттерін орындап
шығуына мүмкіндік беру;
- банкрот және экономикалық құлдырау кезінде қауіпсіздік шараларын
ойластыру;
- бизнесті қайта түлетудің жүйесін жасап шығару;
- борышқор кәсіпорынға өзінің міндеттерін орындауда қаржылық реттеу
тетігін ұсыну, оларды бизнесті тоқтатпай түрып-ақ жақсарту;
- адал және сенімді әріптестердің (серік) жұмыстарын ынталандыру үшін
коммерциялық және құқықтық жүйелер құру;
- қаржыға байланысты дауларды шешуде әдістемелік процедураны
калыптастыру;
- банкротқа ұшыраған кәсіпорынды тарату кезінде банкрот жүйесіне
қатысушылардың барлығының (несие беруші, қызметкерлер) мүддесін сенімді
қорғау;
- борышқордың активтерін әділетті түрде бөлуге жағдай жасау.
Міне, осы айтылғандар банкрот жүйесінің келесі жылдары тұрақтанып,
борышқор кәсіпорын нарық талаптарына бейімделіп кетулері мүмкін. Демек,
кәсіпорындарды сақтап қалуға бағытталған атқарымдық принциптерінің қысқаша
мазмұны осындай болып табылады. (схема 2)

Банкротқа ұшыраушының әр алуан қоғамдық институттар, партия және басқа
да түрлі қозғалыс мүшелері арасында әр түрлі пікір таласын туғызуда.
Олардың бірқатары экономикалық реформа кезіндегі тоқырау жолдарында
кездескен киыншылықтарды желеу қылып, банкроттық процедураның пайдасын
жоққа шығаруға тырысады. Алайда, банкротқа үшыраудың жоғарыда көрсетілген
мақсаттары мен принциптері банкроттық жүйені обьективті позиция тұрғысынан
бағалауға мүмкіндік береді. Бұлай деуімізге мына төмендегі себептер дәлел
бола алады:
• біріншіден, мемлекеттік кәсіпорындардың көп бөлігі, шын мәнінде, ұзақ
жылдар бойы жасырын банкрот жағдайында өмір сүріп жатты, мәселен: жалақының
аз мөлшері, қысқартылған жұмыс күні мен жұмыс аптасының орын алып жатқаны.
Ауыл шаруашылығы болса, мұндағы шаруашылықтың басым нысаны – совхоздардың
басым көпшілігі мемлекеттің колдауында болды, дотациямен күй кешті.
• екіншіден, көптеген жеке кәсіпорындар банкроттық мәртебені
қабылдамайды, демек, олар қызметтерін өз еркімен тоқтатады, оны қайта
бастамайды.
Міне, осындай жағдайда банкрот жуйесін пайдалану тиімсіз де емес,
өйткені банкротқа ұшырау жағдайды жақсарту жолдарын ойластыруға мүмкіндік
туғызады. Демек, жағдайды жақсартуға бағытталған банкроттық процедура
барлық қатысушылар үшін болмаса да, олардың көпшілігі үшін тиімді.
Шын мәнінде, кәсіпкер (оның ішінде мемлекет те) өз ісінің нығайуына
мүмкіндік алады, алдына қойған мақсаты мен міндеттерін орындай алмағанына
орай жетекшілікті өзгертеді, ал бұл өз кезегінде:
• оңды техникалық;
• маркетингтік және кадр саясатын жүргізуге;
• өндірісті дамытуға қажетті инвестициялар тартуға тиісті жағдай туғызады.
Несие беруші болса, ол өзінің ақшасын сақтап қалуға, ал коғам -
экономиканың нарыққа бейімделген қүрылымын қалыптастыруға мүмкіндік алады.
Бұл тұрғындарға да тиімді. Олар тұтынуға қажетті тауарлармен қамтамасыз
етілсе, бизнес өкілдері тиімді және керекті істермен шұғылданады.
Әлеуметтік қорғау жүйесі:
жұмыстан босап калған еңбекке жарамды адамдарға тиісті жағдай жасау
қажеттілігін;
жұмыссыздығы бойынша жәрдемақымен қамтамасыз етуге;
олардың біліктілігін көтеру үшін кайта оқыту жұмыстарын ұйымдастыруды алдын-
ала ескерулері қажет.
Банкрот жүйесінің құрамды бөлігі:
• кәсіпорынның қаржылық жағдайын болжамдау:
• дағдарыстың алдын алу және бақылау.
Дағдарыс жағдайын болжамдау бірнеше кезеңдерден тұрады:
• кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау;
нарықтық катынастардың даму бағытын болжау;
дағдарыстың себептері мен негізгі факторларын дер кезінде таба білу.
Кәсіпорын қызметінің табыстары мен сәтсіздіктері:
сыртқы, бұларға кәсіпорын әсер ете алмайды;
ішкі, бұлар кәсіпорын қызметкерлерінің ұйымдастыру жұмыстарын жүргізудегі
қабілеттеріне байланысты факторларға тікелей байланысты.
Сыртқы (әлеуметтік) және ішкі (технологиялық) факторлардың өзгерулеріне
қарай бейімделу, оларды шеберлікпен ұштастыра жүргізіп отыру кәсіпорынның
тұрақты жұмыс істеуінің, өркендеп өсуінің бірден-бір кепілі (3-схема).

Кәсіпорын қызметіне әсер ететін сыртқы факторларға мыналар жатады:
- халық қажеттілігінін өлшемі мен құрылымы;
- халықтың табыстары мен жинақтарының деңгейі, яғни оның сатып алу
қабілеттілігі (бұған баға деңгейі және тұтыну несиесін алу мүмкіндіктері де
кіреді);
Саяси тұрақтылық және ішкі саясаттағы бағыттар;
- ғылым мен техниканың тауар өндіру процесі мен оның бәсеке қабілеттілігін
анықтайтын бағыттарын дамыту;
- мәдениет деңгейі, яғни тұтыну нормасы мен дағдылары;
- халықаралық бәсеке, мәселен, шетел фирмалары бір кездерде арзан еңбектің
есебімен жеңіске жетсе, ал басқалары - жетілген технология негізінде.
Кәсіпорын басшылары өз мекемелерінің қаржылық жағдайына:
• ел экономикасының даму барысы;
• инфляция;
• кенеттен жаңа бәсекелестердің пайда болуы;
• мемлекеттік реттеу жұмыстарындағы келеңсіздіктер;
• мемлекеттік тапсырыстың күрт төмендеп кетуінің де әсер ететінін үнемі
ескеріп отырулары қажет.
Кәсіпорынның дамуып анықтайтын және оның қызметінің нәтижелі болуының
ішкі факторлары мынадай:
- кәсіпорынның негізгі мақсаты;
- оның қызметінің негізгі принциптері;
- ресурстар және оны пайдалану;
- маркетинг қызметін пайдаланудың деңгейі және оның сапасы.
Ішкі факторлардың маңызы жөнінде мынаны айтуға болады. Мәселен,
американдык кәсіпорындардың 90%-ға дейінгісінің жұмыстарындағы сәтсіздік,
міне, осы:
тәжірибесіз менеджерлерге;
істі жете білмейтін басшылыққа;
олардың кәсіпорын жұмысын өзгеріп отыруына сәйкес ұйымдастыра
алмағандықтарына байланысты екенін, елде жүргізілген зерттеу жұмыстары
көрсеткен.
Кәсіпорын дағдарысының бұлардан басқа да ішкі себептері бар. Олар:
- жұмысты нарық талабына сай ұйымдастыра алмағандық, осыған байланысты
кәсіпорынның көптеген орынсыз шыгынға ұшырауы;
- өндірілген тауардың бәсекеге кабілеттілігінің төмендеп кетуі;
- тауарлы өнім түр-түрінің дер кезінде жаңартылмауы;
- басқару қүрылымдарының үйлесімсіздігінен өнім өндіру мен дайын тауарды
сатудағы шығындар деңгейінің тез көтеріліп кетуі;
- штаттың өсуі;
- қымбат бағалы технология, кұрал және басқа да еңбек заттарын шектен тыс
пайдалану;
- өндірістің және кәсіпорынның жалпы мәдени деңгейінің төмендеуі;
- кадрлардыңбіліктілігі;
- өндірістің техникалық деңгейі;
- ұжым қызметкерлерінің өзара қарым-қатынастары;
- олардың нәтижелі жұмысқа сеніммен және ынталы түрде ұмтылуы және т.б.
Батыс елдері мамандарының пікірінше, классикалық нарықтық
экономикада, банкротқа үшырау себептерінің барлық кәсіпорындардың сыртқы
факторлары үштен бір бөлігін, ал ішкі факторлар үштен екі бөлігін құрайды
екен.
1.4. Кәсіпорындағы банкроттықтың алдын алу
Кәсіпорынның дағдарысқа ұшырауының алдын неғүрлым ертерек алуда бақылау
жүйесін қалыптастырудың маңызы ерекше. Онын, негізгі бағыттары жөнінде
мыналарды керсетуге болады:
• Кәсіпорынның негізгі қызметі бойынша өз әріптестерінің, тауарлы өнімді
жеткізіп берушілердің, несиелер, банк, өнімді тұтынушылардың кәсіпорынға
деген теріс көзқарастарын мезгілінде сезіну;
• қайта ұйымдастыруға байланысты барлық өзгерістер (мәселен: ұйымдық,
кәсіпорынның жабық және ашык бөлімшелері, филиалдары, еншілес бөлімшелері,
олардың бірігулері);
тауарды жеткізіп берушілердің жиі және негізсіз алмасулары;
нарықтың жаңа түрлеріне шығу;
материалдар мен шикізаттарды көтерс сатып алу;
басқа да кәсіпорынның стратегиясындағы құбылыстарды зерделей қадағалап,
олардан жедел де тиісті қорытынды шығару.
Кәсіпорынның ойсырауы кейде оның жоғарғы деңгейдегі басшылары арасындағы
жанжалдар мен келіспеушіліктеріне де байланысты.
Банкроттың басқа да ертерек байқалатын белгілері болады, кәсіпорын
қызметіндегі қаржылық көрсеткіштердің өзгеруімен байланысты, сапалы түрде
қаржылық есеп беру, оның уақытымен орындалмауы, аудиторлық тексерудің
жүргізілмеуі:
- бухгалтерлік есеп беруді кешіктіріп үсыну және оның сапасын өзгерту,
саналы (әдейі) әрекеттерге, не құрамның төменгі деңгейіне немен куәлік
беру; осы және басқа да белгілер қаржылық басқарудың болымсыздыгына әкеліп
соғады;
- бухгалтерлік баланс статьяларын пассив және актив жағынан өзгерту және
олардың анықталган сәйкестігін бұзу;
- кәсіпорынның жеткізілім бойынша өзінің міндеттерін орындаудағы не
қызығушылықтарын, не болуы мүмкін қабілетсіздіктерді жөнінде немен
түсіндіре алады,
- материалдық запастардың артуы және кемуі;
- жеткізушілер және несие беруде кәсіпорын қарыздарының артуы;
- кәсіпорынның табысын төмендету, кәсіпорындағы акция құнының кемуі,
кәсіпорында өз оніміне өзгермелі (жоғары немесе төмен) бағаның белгіленуі.
Үнемі есепке алып отыратын, былайша айтқанда, әрдайым сақ болатын
жайттар:
кәсіпорынның кезектен тыс тексерілуі;
коммерциялық қызметтердің орынсыз шектелуі;
лицензиялардың алынып тасталуы немесе тоқтатылуы және т.б.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын камтамасыз ету, дағдарыстың алдын
алуды ұйымдастыру - өндірісті басқарудың құрамдас бөлігі,
Тактиканың екі түрі бар:
Қорғану тактикасы, яғни жиынтықты шараларды ұқыпты жүргізу. Олай болса,
оның тиісті стратегиясы мен тактикасын қолдану кәсіпорынның бір калыпты
жұмыс істеп, тиімділігін арттырудың кепілі болып табылады. Өнім өндіру,
дайын тауарларды сату процесіндегі барлық шығындарды мейлінше қысқартуға
негізделген.
Бастырмалату тактикасы, яғни бірінші кезекте стратегиялық мәні бар
шараларды іске асыру.
Мұндағы негізгі бағыттар:
- нарықтардың жаңа турлерін зерттеу және оларды игеру;
- тиімді баға белгілеу;
- өндірісті жетілдіру есебінен шығындарды азайту;
- негізгі қорларды жаңарту;
- жаңа технологияны енгізу және т.б. жүргізіледі.
Осы кезенде кәсіпорын басшылығын қайта бекіту немесе алмастыру
калыптасқан жағдайды кешенді талдау және бағалау жү_мыстары жүзеге
асырылады.
Өндірістік бағдарламаның қайта қаралуына сәйкес:
- кәсіпорынды дамытудың стратегиясы да өзгереді;
- нарықта кәсіпорынның тыңғылықты позициясын рәсімдеу;
- шығарылатын өнім атауларын жаңарту;
- жаңа нарық сегменттерін игеруді қарастырады.
Банкрот жүйесінің өркендегені тек кәсіпорындар және олардың әр түрлі
міндеттемелер бойынша әріпіестері ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік
басқару органдары да кіреді, Мемлекеттік өкімет органдары банкрот жүйесіне
қатысушы болған жағдайында, олар ұйымдық, құқықтық және әлеуметтік қамту
атқарымдығын қамтамасыз етулері тиіс.
Банкрот жүйесінің алдында тұрған мақсаттар мен міндеттер оның әдіс және
әдістемелік біртұтас жүйесін жасау талабын қойып отыр.
Талдамалы әдісті пайдалану (қаржы, өндірістік-техникалық жақсарту,
басқарудың тиісті бағдарламалары мен инвестиция жоспарын жасау, сыртқы
басқару, конкурстық өндіріс, санация) қаржылық жағдайға ұкыпты талдау
жүргізуге, кәсіпорынды басқару жүйесіне, оның өндірістік және маркетингтік
қызметтерін жандандыруға мүмкіндік береді.
Даярлау және қайта даярлау әдістемесін қолдану басқарма кұрамын
тағайындауда (төрелік және конкурстық басқарма) және таңдауда, сонымен
қатар кәсіпорынның басқа да қызметкерлерін іріктеуде, оларды басшы
органдарда жұмыс ұсыну процесінде айрықша рөл атқарады.
Банкроттың ертерек байқалатын нышандарына жататындар:
а) кәсіпорынның қаржылық қызметінің нашар екендігін сипаттайтын
есептерді кідіртіп беру;
б) каржылык нәтиже туралы есепте және баланс құрылымындағы кенеттен
пайда болган өзгерістер, әсіресе:
- есеп шоттардағы ақшаның кенеттен азайып кетуі (ол екінші жағынан, есеп
шоттағы акшаның көбеюі келешекте күрделі каржының мүмкіндіктеріне теріс
әсерін тигізудің айғағы);
- дебиторлық қарыздардың көбеюі (бұлардың күрт азайып кетуі де тиімсіз,
өйткені қоймадағы дайын өнімдердің тым көбеюі оларды сату процесін
киыңдатып жібереді);
- дебиторлық шоттардың ескіре бастауы;
- дебиторлық және кредиторлық қарыздар балансының бұзылуы;
- кредиторлық қарыздардың өсуі (сонымен қатар есеп шоттарда қолма-қол ақша
тұрғанда кредиторлық қарыздардың күрт азайғаны өндіріс көлемінің тарыла
бастағанының айғағы);
- сатылатын тауар көлемінің азаюы;
в) кәсіпорындағы жанжалдар, әлдекімді басшылық қызметтен босату,
қабылданған шешімдердің сан жағынан бірден артуы және т.б.
Мұнымен қатар сатылатын тауар көлемінің шектен тыс көбейіп кетуі де
пайдалы болмауы мүмкін. Өйткені жан-жақты, терең ойластырылмай сатып
алынған шикізаттардың және күрделі қаржы шығындарынын, көбейіп кетуі
келешекте кәсіпорын балансының бұзылуына әкеледі, ал бұл банкротқа ерте
ұшырау деген сөз. Бұдан басқа сатылатын өнімдердің ретсіз көбейіп кетуі
өнім өндіру мөлшерінде кәсіпорынның банкротқа ұшырау алдындағы құлдырауын
көрсетеді.
Кәсіпорынның банкротқа ұшырауының мынандай кезеңдері бар.
Жасырын кезең. Бұл кезең кәсіпорынның, оның тапқан пайдасының
капиталдандырылуымен анықталатын "бағасының" төмен түсіп кетуі:

Р - салықтарды, сонымен қатар қарыздармен және дивидендтердің процентіне
байланысты төлемдерді төлегенге дейінгі күтілген пайда;
К - кәсіпорынныц барлық пассивтерінің (міндеттемелерінің) құнының орташа
өлшемі;
V - күтілген "кәсіпорын бағасы ".
"Кәсіпорын бағасының" төмендеуі оның пайдалық деңгейінің төмендегені
деген сөз. Бұл бірінші жағынан. Ал екінші жағынан, бұл жақын арада
қабылдауға мәжбүр болатын міндеттемелердің орташа құнының артқанын
көрсетеді. Олай болса, жақын және ұзақ мерзімді келешектегі "кәсіпорын
бағасын" есептеп отыру қажет және тиімді.
Екінші кезеңі - қаржы тұрақсыздығы, колда бармен есептесуде
қиындықтардың пайда болуы, яғни банкроттың ертерек нысандарының сезіле
бастауы.
Бұл кезде басшылықтар "косметикалық" шараларға жиі жүгіне бастайды,
мәселен:
• салым иелері мен банктердің күдіктерін туғызбау қамында активтердің
бір бөлігін сату арқылы қарыз капиталдарын арттырады;
•акционерлерге жоғарғы дивидендтер төлей бастайды.
Практикада кейде мынандай жәйттер де кездеседі:
•кәсіпорынның каржы жағдайы нашарлаған кезде қайсібір басшылар ақша
табуда "авантюралық" әдістерді де колданады;
•тіпті кейде алаяқтық жолдан да тайынбайды.
Үшінші кезең - банкроттың айқын, заң жүзінде пайда болуы, яғни кәсіпорын
дер кезінде қарыздарды төлей алмайды.
Банкротқа байланысты істі сотта қарауды мына жағдаларда бастауға болады:
• борышқор өзінің дер кезінде қарыздарды төлей алмайтынын ресми түрде
мойындаса;
• несие берушінің төлемдерді орындау мерзімінің 3 айдан асып кеткені
туралы арызы бойынша;
• прокурордың жалған банкрот туралы нақты күдіктерібойынша.
Төрелік соттың төмендегі мүмкіндіктерін пайдалануға болады:
- банкротты мойындату;
- конкурстық өндіріс ашу және кәсіпорынды конкурстық өндіріс аяқталғанға
дейін жұмыс істеп тұрғандардың тізімінен шығарып тастауға;
- егер борышқордың қаржылық жагдайының тұрақтылығы және оның қарыздарды
төлеу қабілеттілігі айқындалса, берген арызын қайтарып беруге;
- кәсіпорын сырттан басқаруға берілсе, ол санацияға жатқызылса, банкрот
жөніндегі істі тоқтатуға;
- борышқор мен несие берушінің қарыздардың төлем мерзімін ұзарту жөніндегі
өзара келісімдеріне келісім беруге.
Банкроттан шығу мақсатында кәсіпорын жұмысын жақсартуға бағытталған
төтенше шаралары қолданылады.
Олардың негізгілерінің қатарына мыналар жатады:
- басшылықты алмастыру;
- кәсіпорынның ұйымдық құрылымын өзгерту;
- басқару аппаратын қызметтерін қысқарту;
- жоспарлау-бақылау орталықтандыру;
- шығындарга қатаң бақылау орнату;
- қызметкерлерді қайта даярлауды,
- көрсетілген қызмет түрлерін және өнімдер атауларын мейлінше қысқарту;
- маркетинг қызметін талапқа сай жоғары деңгейде ұйымдастыру.
Санациялау - әлемнің көлтеген елдерінде кең тараған, кәсіпорындардың,
фирмалардың және басқа да өндіріс орындарының банкротқа ұшырамауын
болдырмау мақсатында ірі банкілердің немесе мемлекеттің өзінің көмегімен
жүзеге асырылатын қаржылық тұрақтандыру шараларының жүйесі.

2. АЙВЕНГО ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІНІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА
ТАЛДАУ

2.1. Кәсіпорынның өндірістік басқару құрылымы және негізгі мақсаттары мен
міндеттері
Айвенго ЖШС жоғарғы сапалы қазіргі заманға сай тігін өнімдерінің
кең ассортиментін, шағын партиялармен шығарады.
Қазақстанда Меншік туралы Заңға сәйкес кәсіпорындар мемлекеттік,
жеке меншіктік, сол сияқты меншіктің аралас нысанасы түрінде құрылады және
іс істей алады.
Айвенго - жауапкершілігі шектеулі серіктестік. Жауапкершілігі
шектеулі серіктестік дегеніміз – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін
екі, одан да көп адамды біріктіретін қоғамның түрі. Жауапкершілігі шектеулі
серіктестіктің оның мүшелері есебінен жиналған жарғы қоры бар.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік жабық қоғам, яғни серіктестіктің мүшесі
өз үлесін серіктестіктің басқа мүшелерінің келісімімен басқа адамға немесе
үшінші кісіге бере алады.
Болашаққа нақты талаптар қойып, шығарылған өнімдердің дизайнына,
тігілетін өнімнің технологиялық жағынан әр қашан да өсуіне, мамандардың
жоғарғы сапалы өнім шығаратын тігін кәсіпорыны пайда болды.
Қазіргі таңда кәсіпорын ерлер, әйелдер, балалар киімдерін арнайы
жұмысшылар киімін, тұрмыстық бұйымдар, үйге қажетті көрпе, жастық, ұлттық
киімдер т.б. өнімдердің 730 – дан астам түрін шығарады.
Барлық өндірілетін өнім дизайны, шикізаты, тігісі, үлгісі,
фурнитурасының сапасы бойынша барынша еуропаның ең жоғарғы стандартына сай
келеді. Өнім лен, шыт, жібек, мақта таза 100% табиғи маталардан
дайындалады.
Қазіргі таңда тұрмыстық, не болмаса т.б. бұйым тігуге аллергия
болдырмайтын био – қоспалар және кір кетіретін қоспалар қолданылған,
жібектей жұмсақтық беретін, соңғы технологиялық жоғарғы сапалы 100%
микроталшықтардан жасалған мақта – маталардан пайдаланады.
Өндірілетін өнімдердің модельдері әр қашан жаңартылып отырады, олар
міндетті түрде сай келу процедурасынан өтеді және стандартизация органында
сертификацияланады. Айвенго жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
тауарлық белгісі Мәскеулік Торгово – промышленный палатасында 1991 жылы
тіркелген және 2001 жылы Қазақстан Республикасының Юстиция Министірлігінің
интеллектуалдық меншіктің құқығы жөніндегі комитетте тіркелген.
Айвенго ЖШС Тасис бағдарламасы бойынша 1998 жылы Британдық
тәуелсіз эксперт қызметінің елшісі Леон Ньюмен (БЕСО), 1999 жылы итальяндық
бөлімнің елшісі Викторио Пинто мырзалар болған. Олар өз кезегінде
өндірілетін тігін өнімдерінің еуропалық стандартына сай екендігін, олардың
дизайндарының және сапаларының жоғары екендігін атап өткен.
Әр қашанда өндірілетін өнімдерінің сапасын, дизайнын жоғарлатудың,
қазіргі заманға сай технологияны пайдаланудың арқасында Айвенго ЖШС–не
2000 жылы халықаралық Сапа және талғам жұлдызын (Звезда качества и
Превосходства), атағын жеңіп алды, өз кезегінде кәсіпорын президенті,
кәсіпорынның дамуы және өнім сапасын жоғарлату жолындағы сіңірген еңбегінде
Қазақстан Республикасының басқармасынан 2 жыл қатарынан марапатталды,
кәсіпорын 2001 жылы Әйелмен басқарылатын ең жақсы кәсіпорын номинациясын
жеңіп алды. 2004 – 2005 жылдары эксклюзивті коллекциясын ел назарына
көрсетті.
Төсек жабдықтары (комплекты). Мақтадан, фланелден, леннан жасалған
классикалық және тағы басқа стильде жасалған 1,5 және 2 өлшемді төсек
жабдықтарын жасайды. Тұтынушылардың талғамына қарай төсек жабдықтары
тормен, кестелі тігістермен, жабыстырма аппликациялармен әшекелейді.
Асхана бөлмесіне арналған мата бұйымдары. Атап айтқанда:
дастархандар, салфетка орамалдары, сүлгі (мақта, лен, су сорғитын маталар)
– қазіргі заманның интерьерлерінің ең жоғарғы талғамдарының талаптарына сай
келеді.
Үй киімдері. Түнгі ішкиімдері, демалысқа арналған комплектілер,
халаттар, көйлектер, пижамалар. Бұл бұйымдар – жұмсақ әрі жылы фанельден,
леннан, мақтадан жасалғандықтан тұтынушыға қайталанбас жайлылық сезімін
береді.
Іскер адамдарға арналған киімдер: ұзақ уақытқа шыдамды, ыңғайлы
бұйымдары әр түрлі жастағыларға арналған шалбарлар, юбкалар, жейделер,
костюмдер сәнді түсті маталардан жасалынады.
Айвенго ЖШС әртүрлі көздің жауын алатындай көрпешелер, түйе жүні
мен тутовый шелкопрят салынған, қолмен және арнайы машина тігісімен
кестелеп, оюлап тігілген көрпелер, төсек жапқыштар дайындайды.
Кез – келген бағыттағы арнайы жұмыс киімсдері ыңғайлы және көп
функциялы, халықаралық сән өндірісіне сай келетін дизайны мен үлгісі,
қышқылдан қорғайтын, отқа төзімді, су сіңдірмейтін, май сіңдірмейтін және
үтіктеуді қажет етпейтін арнайы маталардан жасалған. Осы арнайы жұмыс
киімдерін тігетін маталар 100% соңғы технологиялармен тігіледі.
Айвенго ЖШС – нің алға қойған мақсаттары анық. Орналасқан жері өте
ыңғайлы, тұтынушыларға қолайлы жер.
Айвенго ЖШС – нің басқару құрылымы – функционалдық басқару
құрылымына жатады. Жалпы функционалдық ұйымдастыру схемасы орта
кәсіпорындарда кеңінен қолданылады. Барлық басқару деңгейіндегі нақты
функцияларды орындау үшін бөлімшелерді құруды талап етеді.
Функционалдық басқару құрылымының артықшылығы:
- сызықты менеджерлерді кейбір маман сұрақтарын шешуден басталады,
тәжірибелі мамандардың кеңес беру жұмысын орындау үшін қолайлы;
- кең профильді мамандардың тұтынушылығын төмендетеді;
Кемшіліктері:
- әртүрлі функционалды қызметтер арасындағы байланыстың әрдайым
тұрақты болмауы, шешім қабылдаудағы ұзақ процедуралар;
- қарым – қатынастағы құрылым иерархиясы, функционалды қызмет
жұмыскерлері мен фирманың өндірістік бөлімі арасындағы түсініспеушілік пен
бірліктің болмауы;
- қарым – қатынастардың қиындауы;
- үйлесімділіктің қиындауы;
- қажетті уақытта орталықтандыру тенденциясы пайда болады.
2.2. Айвенго ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерін талдау
Технико-экономикалық көрсеткіштерді кесте түрінде талдамас бұрын оған
жалпы мынадай сипаттама берген жөн: нақты сипаттардың берілгенін ескере
отрырып, көрсеткіштерді белгілі бір топтар бойынша толық, абсолюдттік және
салыстырмалы, заттай және құндық, жинақтамалы және таңдамалы көрсеткіштерге
бөлінеді.[16]
Жалпы, технико-экономиалық талдау- бұл теникалық және экономикалық
процестердің әсерін және де кәсіпорынның жұмысын экономикалық нәтижесіне
әсерін анықтау болып табылады. Кез-келген кәсіпорын қандай жағдайда
тұрғанын осы технико- экономиалық көрсеткіштен көріп анықтауға болады.
Өндіріс көлемі мен тауар өткізудің өсу қарқыны, оның сапасының
көтерілуі шығынға, пайдаға және кәсіпорынның рентабельділігіне әсер етеді.
Яғни, осы технико- экономикалық көрсеткіште арқылы кәсіпорынның пайда көріп
отырғанын немесе зиян шегіп отырғанын анықтауға болады.
Негізгі технико- экономикалық көрсеткіштердің талдауын құру үшін
ақпарат көздері болып Қаржылық шаруашылық қызметтің қорытынды есебі
(2003, 2004, 2005 жылдар), Кіріс және шығыс туралы есеп (2003, 2004, 2005
жылдар), Еңбек ақы шығындары (2003, 2004, 2005 жылдар) табылады.
Кесте 1
Айвенго ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері

Көрсеткіштер Жылдар Ауытқу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.