Компьютерлік желілер пәнінен зертханалық жұмыстарға арналған ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
Ф СО ПГУ 7.18.102
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Физика, математика және ақпараттық технологиялар факультеті
Компьютерлік желілер пәнінен зертханалық жұмыстарға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Павлодар
Ф СО ПГУ 7.18.114
БЕКІТЕМІН
ФМ және АТ факультетінің деканы
_______________Тлеукенов С.К.
__________________200___ж.
Құрастырушы: АжБ магистрі Исабекова Б.Б.
Информатика магистрі Тоқжігітова Н.Қ.
Информатика және ақпараттық жүйелер кафедрасы
Компьютерлік желілер пәнінен
050703" - Ақпараттық жүйелер" мамандықтарының студенттеріне арналған
зертханалық жұмыстарға әдістемелік нұсқаулар
Кафедра отырысында құпталды
“______” _____________200__ж. Хаттама №_________
Кафедра меңгерушісі________________________ Ж.К.Нұрбекова
ФМжәнеАТ факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданды
“______” _____________200__ж. Хаттама №_________
ӘК төрағасы _____________________________А.З.Да утова
№1 зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Ақпаратты алғашқы өңдеудің материалдық модульдік жүйесі.
Жұмыстың мақсаты: Желілік топологияның динамикалық имитациялық моделін
жасау. Желілердегі мәліметтерді берілген жөнелту үрдісі үшін имитациялық
моделді жасау үлгісінде желінің әртүрлі топологияларына арналған
мәліметтерді беру ортасына қатынау әдістерімен танысу.
Теориялық ақпарат
Желіні құрастыру
1. Желінің топологиясы – бұл компьютерлердің, кабельдердің және бақа
желілік құрауыштарының орналасуының физикалық мінездемесі. Желінің
тополгиясы компьютердің желідегі әрекеттестігінің тәсілін
анықтайды. Барлық желілер үш базалық топологияның негізінде
құрылады:
– Шина (Bus);
– Жұлдыз (Star);
– Сақина (Ring).
2. Егер компьютерлер бір кабельдің бойында қосылып тұрса мұндай
топология шина деп аталады.
PC-1 PC-2 PC-3 PC-4 PC-5
PRINTER
Сурет. 1. шина типінің желісі
Шина топологиясының желісінде мәліметтер желіге тек бір компьютермен
уақыттың бір сәтінде беріледі.
Ақпаратты алушының ақпаратты берушінің және берілген ақпараттың мекен-
жайы көрсетілген электрлік сигналдар түрінде беріледі. Берілетін ақпаратты
барлық компьютерлер естиді, бірақ оны тек алушының мекен-жайы сәйкес
келетін ғана қабылдайды. Ақпаратты беру кезінде қалған компьютерлер
мәліметтерді бере алмайды, олар тек желіні тыңдап және берудің аяқталуын
күтеді. Желі босаған кезде (мәліметтерді беру аяқталғанда), бірінші,
болып ақпаратты берем деушілер өзінің ақпаратын беруді бастайды.
3. Шина – пассивті топология, онда компьютерлер желі бойынша беріліп
жатқан мәліметтерді беріп, тыңдайды, бірақ оларды күшейтпейді,
сондықтан желілік кабельдің ұзындығы және желідегі компьютерлердің
саны сигналдың өшуімен шектелген. Активті топологияларда
компьютерлер мәліметтерді күшейтеді және оларды ары қарай желі
бойынша береді.
4. Шина типіндегі желілерде желінің жұмыс істеу қабілеттілігін
бұзушылыққа әкелетін кабельдің екі шетінде сигналдың көп бөгеуілдер
пайда болады. Электрлік сиганладрдың бейнесінің алдын алу үшін
кабельдің шеттерінде осы сигналдарды бойына сіңіретін
терминаторлар қойылады. Кабельдің екі үзігін қосу үшін BNC-баррел-
конектор, деп аталатын арнайы ауыстырғыш қолданылады, кабельді
аяқтау үшін BNC-конектор ажыратқышы қолданылады, ал компьдердің
екі кабелін көрші компьютерлерден желілік платаға қосу үшін BNC-T-
конектор қызмет етеді.
5. Кабельдің ұзындығын көбейту үшін репитерлер қолданылады, екі
бағытта күшейтетеін және қайта жаңартатын әлсіз сандық сигнал.
Репитерлерді белсенді BNC-баррел-конектор ретінде пайдалануға
болады.
репитер
Сурет 2. Репитер
6. Егер компьютерлер бір нүктеден шығып тұрған кабель сегменттеріне
қосылып тұрса, (HUB концентраторы) мұндай топология жұлдыз деп
аталады. Жұлдыз топологиясында барлық компьютерлер желінің
сегменттерінің көмегімен орталық құрауыштарға қосылады, бұл (HAB)
концентраторы деп аталады. Беріп тұрған компьютердің сигналдары
концентратор арқылы барлық қалған компьютерлерге түседі. Бұл желінің
тез әрекетін көбейтеді. Жұлдызда мәліметтерді беру технологиясы
әдетте шина топологиясымен ұқсас. Сондықтан жұлдыз - бұл орталық
күшейтетін және комутациялайтын жабдығы бар шина деп есептеуге
болады. Концентраттар активті (күшейтетін) және пассивті (желіні
күшейтусіз қосатын), сонымен қатар гибридтік (пассивті жіне активті
режимде жұмыс істей алатын) болады.
Сурет 3. Жұлдыз типінің желісі
7. Егер компьютерлер қосылған кабельдер сақинамен бекітілсе, мұндай
топология сақина деп аталады.
Сурет. 4. Сақина типінің желісі
Сақина топологиясында сигналдар бір бағытта сақина бойынша беріледі
(сағат тілі бойынша) және әрбір компьютер арқылы өтеді. Бұл технологияда
әрбір компьютер репитер болып табылады, ал мәліметтерді маркерді
пайдалану арқылы сақина бойынша ақпараттарды беру деп аталады. Маркерді
беру кезінде (мәліметтері бар арнайы микрофайл) ол бір ізділікпен бір
компьютерден басқаға оны мәліметтерді беретін қабылдамайынша беріліп
отырады. Маркерді қабылдаған (алып алған) компьютер оған берілетін
ақпаратты, өзінің мекен-жайын және алушының мекен-жайын орналастырады.
Бұдан кейін маркер ары қарай сақинаға жіберіледі. Маркермен мәліметтер
әрбір компьютер арқылы маркерде көрсетілген алушының мекен-жайымен мекен-
жайы сәйкес келмейінше өтіп отырады. Қабылдаушы компьютер маркерді алады,
одан мәліметтерді алып, маркерге сәтті қабылданған ақпараттың кодын
орналастырады және өзгертілген маркерді ары қарай сақина бойынша жіберген
компьютерге жібереді. Жіберген компьютер расталған маркерді алып оны
сақинадағы келесі компьютерге (маркерді босатып) береді.
8. Сақина топологиясында мәліметтерді беруде әрбір компьютер жіберу
үшін тепе-тең уақыт квантын алады, мәліметтерді жіберуге деген
бәсекелестік және монополия болмайды.
Мәліметтерді кабель бойынша беру. Қатынау әдістері.
1. Компьютердің желіге қатынауының әдісі – бұл компьютердің қалай және
қай кезде хабарды желі бойынша жіберуі немесе қабылдауын анықтайтын
ережелер жинағы. Егер жұмыс кезінде бірнеше компьютерлер бір уақытта
желіде мәліметтерді беріп жатса, онда коллизия (жаңылысу) болады,
және мәліметтер пакеті осы компьютерлерден бұзылады. Қатынау әдістері
бірнеше компьютерлер бір уақытта мәліметтерді бере алмауы үшін
мәліметтерді қабылдау мен беруді реттей отырып желідегі колллизияның
болмауын кепілдендіреді.
2. Қатынаудың негізгі әдістері келесілер:
- Көптік қатынау (шина, жұлдыз);
- Коллизияны анықтаумен (CSMACD);
- Коллизияны алдын алу (CSMACA);
- Маркерді берумен қатынау (сақина);
- Тапсырыстың артықшылығы бойынша қатынау (жұлдыз типінің кейбір
топологиялары).
3. Коллизияны анықтау мен көптік қатынас кезінде желідегі барлық
компьютерлер беріліп жатқан мәліметті табуға тырысып кабельді
тыңдайды. Желі бойынша мәліметтерді беру тоқтап және ақпаратты кабель
бойынша беру болмаған кезде:
- барлық компьютерлер кабельдің бос екенін түсінеді;
- мәліметті бергісі келген компьютер беруді бастайды;
- мәліметті жіберіп жатқан компьютер кабельді босатпайынша басқа
ешқайсысы жөнелте алмайды.
PC-1 PC-2 PC-3 PC-4 PC-5
PRINTER
4. Егер бірнеше компьютердің мәліметтерді бір уақытта жөнелтуі аңғарылса
(коллизияға ұшырады), онда жөнелтіп жатқан компьютерлер мәліметтерді
беруді кездейсоқ уақытқа тоқтатады, ал сосын оны қайтадан бастайды.
Берілген қатынау әдісіндегі коллизия саны желідегі компьютерлер
санымен қолданылатын желілік бағдарламалар санына пропорционалды
ұлғайып отырады; бұл желінің өндірушілігін төмендетеді және оны тұрып
қалуға әкелуі мүмкін.
5. Коллизияның алдын алуымен көптік қатынау әдісі коллизияны анықтаудан
гөрі ақырындау, бірақ жетілдірілген. Олардың айырмашылығы мәліметтерді
жіберемін деген компьютер мәліметтерді желіге жөнелту алдында барлық
қалған компьютерлерге өзінің мақсаты туралы сигнал жібереді, олар
дайындалып жатқан жөнелту туралы хабардар болып, тек сонан кейін ғана
жөнелту басталуында. Бұл желідегі коллизияның алдын алады.
6. Маркерді беру технологиясы сақина типінің топологиясында
қолданылады. Маркер – бұл желі бойынша бір компьютерден бір
компьютерге көшіп отыратын арнайы микр офайл. Маркерде желі бойынша
берілетін ақпарат, компьютер – жөнелтушінің мекен-жайы, қабылдаушы
компьютердің мекен-жайы және т.б. ауысып отырады. Ақпарат пен толған
маркер иемденген деп аталады. Берілетін ақпараты жоқ маркер бос
деп аталады; ол желі бойынша өз бетімен көшіп отырады. Желіде тек бір
маркердің көшіп отыруына болады және тек қана бір бағытта (сағаттың
тілі бойынша бір компьютерден басқаға).
7. Мәліметтерді желіге маркермен жөнелту үшін компьютер бос маркерді
күтіп оны тартып алу керек, содан кейін мәліметтер маркермен бірге
сақина бойынша алушыға беріледі. Алушы мәліметтерді алғаннан кейін
сәтті қабылдау туралы ақпараты бар өзгертілген маркерді жөнелтушіге
жібереді. Қабылдауды растағаннан кейін босатылған маркер келесі
жөнелтушіге дөңгелек бойынша беріледі. Маркермен қатынау әдісінде
коллизия болмайды, өйткені бір компьютер берілген уақытта маркерді
пайдалана алады.
8. Тапсырыстың артықшылығы бойынша қатынаудың әдісі коллизияны анықтау
әдісімен ұқсас; айырмашылығы бір концентратордың екі немесе одан көп
компьютері бір уақытта ақпаратты жөнелтуді бастағысы келген кезде
байқалады. Бұл жағдайда коллизия болмайды, өйткені концентратор
артықшылығы жоғары компьютерді таңдайды және сол ғана мәліметтерді
жөнелтеді. Барлық қалғандары жөнелтуден уақытша сөндіріледі.
Артықшылық компьютер қосылған концентраттағы айырушының нөмірі
анықталады.
9. Мәліметтерді бір уақытта әртүрлі концентраттардағы бірнеше
компьютерлерден жөнелтуге мүмкіндік жасауда коллизия болмайды, өйткені
жөнелтуді басқа концентраторлармен салыстырғанда жоғары артықшылығы
бар концентраторлы компьютер іске асырады. Осылайша концентраттар
арсныда және әрбір хабтар арасында иерархия болады.
Тапсырма
Имитациялық модель жоғары деңгейлі Pascal 7.0 немесе Delphi
бағдарламалар тілінде жасалыну керек. Модель болу керек:
- берілген топологияның детальдық иллюстрациясын экранда салу керек;
- экранда берілген бір компьютерден келесі компьютерге мәліметтерді беру
үрдісін толық модельдеу керек;
- толық түсіндірілген тез, әдемі және ықшамды болу тиіс.
N ТАПСЫРМА
в-а
Топология Компьютерлер Мәліметтерді беру
саны
1. Шина 5 1 4 және 4 2
2. Шина 3 1 3 және 3 2 және 2 1
3. Шина 4 1 3 и 2 4
4. Шина 5 2 4 және 5 1
5. Шина 4 1 2 және 3 4
6. Хабсыз сақина 5 1 4 және 4 2
7. Хабсыз сақина 3 1 3 және 2 1 және 3 2
8. Хабсыз сақина 4 1 3 және 2 4
9. Хабсыз сақина 5 2 4 және 5 1
10. Хабсыз сақина 4 1 2 және 3 4
11. Хабсыз сақина 5 1 4 және 4 2
12. Хабсыз сақина 3 1 3 және 2 1 және 3 2
13. Хабсыз сақина 4 1 3 және 2 4
14. Хабсыз сақина 5 2 4 және 5 1
15. Хабсыз сақина 4 1 2 және 3 4
16. Жұлдыз 5 1 4 және 4 2
17. Жұлдыз 3 1 3 және 3 2 және 2 1
18. Жұлдыз 4 1 3 және 2 4
19. Жұлдыз 5 2 4 және 5 1
20. Жұлдыз 4 1 2 және 3 4
21. 2 және 3 арасындағы репитерлі5 1 4 және 4 2
шина
22. 1 және 2 арасындағы репитерлі3 1 3 және 3 2 және 2 1
шина
23. 3 және 4 арасындағы репитерлі4 1 3 және 2 4
шина
24. 2 және 3 арасындағы репитерлі5 2 4 және 5 1
шина
25. 2 және 3 арасындағы репитерлі4 1 2 және 3 4
шина
№2 зертханалық жұмыс
Коаксиалдық кабель. Коаксиалдық кабельді қосу үшін арналған жабдық.
Сабақтың мақсаты: Кабель мінездемесін суреттеу кезінде желілік кабельдердің
негізгі типтері туралы және қолданылатын терминдер туралы түсініктеме алу;
жіңішке сызықты және кең сызықты жөнелту туралы түсінік алу; нақты желілік
ортаға арналған оптималды кабель типін анықтай алуды үйрену.
Теориялық бөлімі
1. Кабельдердің негізгі топтары
Қазір компьютерлік желілердің басым бөлігі өткізгіш немесе кабельді
жалғау үшін қолданылады. Олар компьютерлер арасындағы сигналдарды беру
ортасы ретінде жұмыс істейді.
Көпшілік желілерден кабельдің үш негізгі түрі ғана қолданылады:
- коаксиалды кабель (coaxial cable);
- бұралған жұп (twisted pair);
- экрандалмаған (unshielded);
- экрандалған (shielded);
- оптикалық талшықты (fiber optic).
2. Коаксиалдық кабель.
Коаксиалды кабель кабельдің көп тараған түрі. Бұл екі түрлі себеппен
түсіндіріледі. Біріншіден, ол қымбат емес, жеңіл, иілгіш және қолдануға
қолайлы. Екіншіден, коаксиалдық кабельдің кең тараған атағы оны орнату
кезіндегі қауіпсіздігімен қарапайымдылығына әкелді.
Коаксиалды кабель мыс жіптен, оны қоршаған ортасынан оқшаулау, металды
орау мен сыртқы қап түріндегі экранннан тұрады. (№1 сурет) Егер кабель
металдық ораудан басқа фольга қабаты бар болса, онда ол қос экрандалған
кабель деп аталады. Күшті кедергілер болса төрт есе экрандалған кабельді
пайдалануға болады. Ол қос қабат фольгамен қос қабат мысты ораудан тұрады.
Кабельдердің кейбір типтерін мыс торлар – экран (shield) жауып тұрады. Ол
кабель бойынша беріліп жатқан мәліметтерді кедергілер немесе шуыл деп
аталатын сыртқы электромагниттік сигналдарды жою арқылы қорғайды. Осылайша,
экран кедергілерге мәліметтерді бұзуға жол бермейді.
Электрлік сигналдар жіп бойынша беріледі. Жіп – бұл бір өткізгіш (тұтас)
немесе өткізгіштердің орамы. Тұтас жіп қалайыдан дайындалады.
Жіп оны металдық ораудан бөлетін оқшаулы қабатпен қоршалған. Орау
жерлендіру (заземление) рөлін атқарады және жіпті электрлік шуылдардан
(noise) және қиылысқан кедергілерден (crosstalk) қорғайды. Қиылысқан
кедергілер – бұл көрші өткізгіштердегі сигналдардан туындаған электрлік
туралау (наводка).
Сурет 1. Коаксиалды кабельдің құрылымы
Өткізілетін жіп (жила) және металды орау бір біріне тимеуі тиіс, әйтпесе
айқас тұйықталу (замыкание) болады, кедергілер жіпке еніп, мәліметтер
бұзылады. Кабель сыртынан резинамен, тефлонмен немесе пластикамен
өткізбейтін қабатпен жабылған. Коаксиалды кабель кедергілерге қарсы тұра
алады, онда сигналдардың өшуі бұралған жұпқа қарағанда аздау. Өшу
(attenuation) — бұл сигналдың кабель бойынша көшуіндегі көлемінің
кішірейуі. (Сурет №2)
Сурет 2. Сигналдың өшуі оның сапасының нашарлауына әкеледі
Өрілген орау қабығы сыртқы электромагниттік сигналдарды жіп бойынша
беріліп жатқан мәліметтерге әсер етуге мүмкіндік бермей сіңіреді, сондықтан
коаксиалды кабельді алыс қашықтыққа беруде қолдануға болады.
Коаксиалды кабельді:
- сөйлеген сөзді, бейне көрініс және қос мәліметтерді жөнелту ортасы
үшін;
- мәліметтерді үлкен ара қашықтыққа жіберу (қымбат кабельдермен
салыстырғанда);
- мәліметтерді қорғаудың жеткілікті деңгейін ұсынатын технология қажет
болса пайдалану тиіс.
Коаксиалды кабельдердің екі типі бар:
- жіңішке коаксиалды кабель;
- жуан коаксиалды кабель.
Қандай да болмасын кабель типін таңдау нақты желінің қажеттілігіне
байланысты.
2.1. Жіңішке коаксиалды кабель
Жіңішке коаксиалды кабель – диаметрі шамамен 0,5 см иілгіш кабель. Ол
пайдалануда қарапайым,ол компьютердің желілік адаптер платасына тікелей.
(сурет №3)
Сурет 3. Жіңішке коаксиалды кабельді компьютерге қосу
Жіңішке коаксиалды кабель өшуден туындаған бүлінуді білдіртпей
сигналды қашықтығы 185 м (шамамен 607 фут)дейін бере алады.
Жабдықты өндірушілер кабельдердің әртүрлі типтеріне арнап арнайы
маркировкаларды жасап шығарған (№ 1 кесте). Жіңішке коаксиалды кабель RG-
58 семьясы деп аталатын топтарға жатады, оның толқындық қарсыласуы
(impedance) 50 0м тең. Осы семьяның негізгі өзгеше ерекшелігі – мыс жіп.
Ол тұтас немесе бірнеше өрілген өткізгіштерден тұруы мүмкін. (№4 сурет)
Сурет 4. Жіп– өрілген өткізгіштер немесе тұтас мыс өткізгіш
2.2. Жуан коаксиалды кабель
Қалың коаксиалды кабель диаметрі шамамен 1 см қатты кабель. Кейде оны
стандартты Ethernet деп атайды, өйткені ол Ethernet желілік сәулетінде
қолданылатын алғашқы кабельдің типі болды. Осы кабельдің мыс жібі жіңішке
коаксиалды кабельмен салыстырғанда қалыңдау. (Сурет №5)
Кесте 1.
Кабельдер типі
Кабель Суреттеу
RG-58U Тұтас мыс жіп
RG-58 АU Өрілген өткізгіштер
RG-58 CU RG-58 AU үшін арналған әскери стандарт
RG-59 Кең жолақты хабар үшін қолданылады (мысалы, кабельді
телевиденияда)
RG-6 RG-59 салыстырғанда диаметрі үлкен, жоғары
жиіліктерге арналған, бірақ кең жолақты хабарлар үшін
де пайдаланылады
Сурет 5. Жуан коаксиалды кабельдің жібі жіңішкенің кесігімен
салыстырғанда үлкендеу
Кабельдің жібі қанша үлкен болса, сонша ара қашықты сигнал игеруге
қабілетті. Яғни, жуан коаксиалды кабель жіңішкелерден гөрі сигналды алысқа
бере алады, 500 м дейін (шамамен 1640 фут). Сондықтан кейде жуан коаксиалды
кабельді жұқа коаксиалды кабельге құралған бірнеше үлкен емес желілерді
қосып тұратын негізгі кабель [магистрали (backbone)] ретінде пайдаланылады.
Жуан коаксиалды кабельге қосылу үшін арнайы жабдық - трансиверді
(transceiver) пайдаланады(сурет 6).
Трансивер зуб вампира (vampire tap) немесе пронзающий
ответвитель (piercing tар) деп аталатын арнайы коннектормен жабдықталған.
Бұл зуб оқшаулаушы қабат арқылы еніп, өткізгіш жіппен тікелей физикалық
қатынасады. Тенсиверді желілік адаптерге қосу үшін трансивер кабелін AUI-
порт желілік плата коннекторына қосу керек. Бұл коннектор жасаушы –
фирмалардың, немесе DB-15 аттарына сәйкес аталған DIX-коннектор (Digital
Intel Xerox) деген атаумен белгілі.
Сурет 6 Трансиверді қалың коаксиалды кабельге қосу
3. Екі типті коаксиалды кабелді салыстыру
Кабель қанша жуан болса, онымен жұмыс істеу соншама қиын болатыны
заңдылық. Жіңішке коаксиалды кабель иілгіш, орнатуы да қарапайым және
қымбат емес. Жуан кабельді иіу қиын және осыған сәйкес оны орнату да
қиындау. Бұл өте маңызды жетіспеушілік, әсіресе, егер кабельді құбырлар мен
науалар арқылы орнату керек болса. Жуан каоксиалды кабель жіңішке кабельден
қымбатырақ, бірақ ол сигналдарды алыс қашықтыққа береді.
4. Коаксиалды кабельді қосуға арналған жабдық
Жіңішке каоксиалды кабельдерді компьютерлерге қосу үшін BNC-коннектор
қолданылады. BNC семьясында бірнеше құрауыштар бар:
- BNC-коннектор. BNC-коннектор немесе пісіріледі, немесе кабель соңында
қысылады.
- BNC Т-коннектор. Т-коннектор желілік кабель мен комьютердің желілік
платасын қосады.
- BNC баррел-коннектор. Баррел-коннектор жіңішке коаксионалды кабельдің
екі үзігін біріктіру үшін қолданады.
- BNC-терминатор. Шина топологиялы желіде бос сигналдарды сіңіруге
арналған терминаторлар кабельдің әрбір шетіне орнатылады. Әйтпесе желі
жұмыс істемейді.
5. Коаксиалды кабельдер класстары және өрт қауіпсіздігінің
талаптары талаптары.
Қандай да болмасын коаксиалды кабельдің классын таңдау кабельдің қай
жер арқылы өтетініне байланысты. Коаксиалды кабельдің екі классы бар:
- поливинилхлоридті;
- пленум аумағында орнату үшін. (сурет№7)
Поливинилхлориді (PVC) – бұл көптеген коаксиалды кабельдердегі сыртқы
орау немесе оқшаулаушы ретінде қолданылатын пластик. PVC кабель жеткілікті
иілгіш, оны ғимараттың ашық жерлерінде орнатуға болады. Бірақ та өртену
жағдайында бұл улы газдар бөліп шығарады.
Пленум (plenum) бұл фалш – төбе және жабу аралығындағы кішкентай
кеңістік, әдетте оны желдеткіш ретінде пайдаланады. Өрт қауіпсіздігінің
талаптары мұнда орнатыла алатын кабельдер типін қатаң түрде шектейді, егер
өрт болған жағдайда олар бөліп шығаратын түтін немесе газдар барлық
ғимаратқа тарайды.
Пленум кабелінің оқшаулау қабаты және сыртқы орауы арнайы өртке қарсы
тұратын материалдардан жасалынады, олар өрт болған жағдайда түтінді аз
шығарады. Бұл химиялық улану қаупін азайтады. Сонымен қатар бұл кабельдерді
құбырға орнатпай ашық саал беруге болады. Әйтседе олар
поливинилхлоридтілерге қарағанда қымбатырақ және қаттырақ.
Пленумды кабель
Сурет 7. Өрт қауіпсіздігінің талаптары бойынша пленум аумағында орнату
үшін арнайы кабельдер типі қарастырылған.
Тапсырма
1. Зертханалық жұмыстағы берілген теориялық материалды мұқият оқып
шығыңдар.
2. Жоғарыда суреттелген кабельдер типтерінің салыстырмалы мінездемесін
құру.
3. Қандай кабель жақсы, қайсысы нашар және неліктен деген қорытынды
шығараыңдар.
Бақылау сұрақтарына жауап беріңдер.
1. Қолданылатын кабельдердің негізгі топтары. Олардың негізгі
мінездемелері.
2. Коаксиалды кабельдің құрылымы. Қиылысатын кедергілер. Өшу. Коаксиалды
кабельдің типтері.
3. Жіңішке коаксиалды кабельдің мінездемесі.
4. Қалың коаксиалды кабельдің мінездемесі. (жіңішке коаксиалды кабельден
айырмашылығы). Трансивер.
5. Коаксиалды кабельді қосуға арналған жабдық.
6. Коаксиалды кабельді пайдаланудағы өрт қауіпсіздігінің талаптары.
№3 зертханалық жұмыс
Физикалық интерфейс. Бұралған жұп. UTP кабелін қосуға арналған жабдық.
Сабақтың мақсаттары: негізгі желілі кабельдермен кабельдер
мінездемесін суреттеуде қолданылатын терминдер туралы түсінік алу; тар
жолақты және кең жолақты хабар туралы түсінік алу; нақты желілік ортаға
арналған оптималды кабель типін анықтай алуға үйрену
Теориялық бөлім
Бұралған жұп
Қарапайым бұралған жұп (twisted pair) – бұл бір бірін айнала оралған
екі оқшауланған мыс өткізгіш. Кабельдің екі типі бар (сурет 8):
экрандалмаған бұралған жұп (UTP) (unshielded) және экрандалған бұралған жұп
(shielded) (STP).
Сурет 8. Экрандалмаған және экрандалған бұралған жұптар
Бірнеше бұралған жұптарды бір қорғау орамына жиі орналастырады. Мұндай
кабельдер олардың саны әртүрлі болуы мүмкін. Өткізгіштердің бұралуы көрші
жұпатр мен және басқа да көздерден, мысалы, қозғаыш, релье және
трансформаторлардан туындайтын электрлік кедергілерден құтылуға жол береді.
Егер:
- ЛВС ұйымдастыру кезінде ақша қаражатына шектеулер болса;
- компьютерлерді қосу қиын емес операция кезінде қарапайым орнату қажет
болған кезде бұралған жұпты пайдаланған жөн.
- Егер жоғары жылдамдықта беріліп жатқан мәліметтердің тұтастығына
абсолютті сенімді болу керек болса, бұрлған жұпты пайдалануға
болмайды.
Экрандалмаған бұралған жұп
Экрандалмаған бұралған жұп () ЛВС кезінде кең қолданылады, максималды
ұзындығы 100 м (328 фут) құрайды.
Экрандалмаған бұралған жұп екі оқшауланған мысөткізгіштерден тұрады (9
сурет). Кабельдің тағайындалуына байланысты бұралу бірлігінің санын
дұрыстайтын бірнеше өзгешелігі бар. UTP Солтүстік Америкада телефондық
желіде де қолданылады.
. 9. Неэкранированная витая пара.
Экрандалмаған бұралған жұп ерекше стандартта - Electronic Industries
Association and the Telecommunications Industries Association (EIATIA)
568 Commercial Building Wiring Standart. EIATIA 568 – UTP негізінде -
өнімнің біркелкілігін кепілдендіре отрып, әртүрлі жағдайларға арналған
стандарттарды орнатады. Бұл стандарттар UTP бес категориясын енгізген.
- Категория 1. Тек сөйлесуді ғана, мәліметті емес бере алуға болатын
дәстүрлі телефонның кабелі.
- Категория 2. Мәліметтерді жылдамдығы 4 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Төрт бұралған жұптан тұрады.
- Категория 3. Мәліметтерді жылдамдығы 10 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Метрге тоғыз бұралғышы бар төрт бұралған жұптан тұрады.
- Категория 4. Мәліметтерді жылдамдығы 16 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Төрт бұралған жұптан тұрады.
- Категория 5. Мәліметтерді жылдамдығы 100 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Мыс өткізгішті төрт бұралған жұптан тұрады.
Көпшілік телефонды жүйелер экрандалмаған бұралған жұпты қолданады.
Құрылыс кезінде көптеген ғимараттарда, UTP бүгінгі күннің телефондандыру
қажеттілігі үшін орнатпайды, сонымен қатар, болашақтағы қажеттілігін
ескере отырып, артық кабельді де алдын ала қарастырады.Егер құрылыс
кезінде орнатылған өткізгішер мәліметтерді беруге арналса, оларды
компьютерлік желіде де пайдалануға болады. Бірақ мұқият болу керек,
өйткені қарапайым телефонды өткізгіштердің бұралғыштары жоқ, және оның
электрлік мінездемелері мәліметтерді компьютерлер арасында сенімді және
қатерсіз беру үшін талап етілетін мінездемелерге сай болмауы мүмкін.
Кабельдің барлық типтерінің потенциалды проблемаларының бірі қиылысқан
бөгеуілдер болып отыр. (10 сурет). Қиылысқан бөгеуілдер – бұл аралас
өткізгіштерде сигналдардан туындаған электрлік туралаулар. Әсіресе,
экрандалмаған бұралғыш жұптар қиылысқан бөгеуілдерге ұшырайды. Олардың
әсерін азайту үшін экран қолданылады.
Сурет 10.Қиылысқан бөгеуілдер – бұл көрші сызықтар жағындағы электрлік
туралаулар.
Экрандалған бұралғыш жұптар
Бұралғыш жұптармен экрандалған кабельдің (STP) мыс орауы
бар,сонымен қатар STPөткізгіштер жұбы фольгамен оралған (11 сурет)
Нәтижесінде экрандалған бұралған жұптар берілетін мәліметтерді сыртқы
бөгеуілдерден қорғайтын тамаша оқшаулауыштарға иеленеді.
Бұның бәрі STP UTP салыстырғанда электрлік бөгеуілдерге аз ұшырайды
және сигналдарды жоғары жылдамдықпен және алыс қашықтарға бере алады.
Сурет 11. Экрандалған бұралған жұп.
Кабель жүйесінің компоненттері
- Қосқыштар (connectors). Бұралғыш жұптарды компьютерге қосу үшін
телефонды RJ-45 коннекторлары пайдаланылады. (сегіз қатынасы бар) (сурет
12)
Сурет 12. Вилка және ұя RJ-45
1
Дамыған кабельді жүйені құрап және онымен жұмысты жеңілдетуді төменде
аталған компоненттердің көмегімен жүзеге асыруға болады(сурет 13)
- Бөлетін қабырғалар мен сөрелер (distribution racks, shelves). Бөлетін
қабырғалар мен сөрелер кабельді монтаждауға арналған. Олар көптеген
қосылғаштарды бір ортадан ұйымдастыруға және осымен бірге аз орын
алуына мүмкіндік береді.
- Коммутационды панельдер (distribution racks, shelves).Кеңейту
панельдерінің әртүрлі типтері бар. Олар 96 порттарға және беру
жылдамдығын 100 Мбитс дейін ұстап тұрады.
- Қосқыштар. RJ-45 жалаң және қос вилкалар кеңейту панельдері мен
қабырғалы розеткаларға қосылады. Олар беру жылдамдығын 100 Мбитс.
дейін қамтамасыз етеді.
- Қабырғалы розеткалар. Қабырғалы розеткаларға екі немесе (және одан да
көп) қосқыштарды қосуға болады.
Тапсырма:
1. Зертханалық жұмыста берілген теориялық материалдарды мұқият оқып
шығыңдар.
2. Жоғарыда суреттелген кабельдер типінің салыстырмалы мінездемесін
құрыңдар.
3. Қорытынды шығарыңдар: қай кабель жақсы, қай кабель жақсы және
неліктен.
4. Бақылау сұрақтарына жауап беірңдер.
Бақылау сұрақтары
1. Қолданылатын кабельдердің негізгі топтары. Олардың негізгі
мінездемелері.
2. Бұралған жұптар және олардың типтері. Бұралған жұптарды қай кезде
пайдаланып, қай кезде пайдаланбаған жөн?
3. Экрандалмаған бұралған жұптардың құрылымы. Категориялары. Қиылысқан
бөгеуілдер.
4. Бұралған жұптар және олардың типтері. Экрандалған бұралған
жұптардың құрылымы.
5. Кабельді желінің компоненттері.
6. кабельдердің салыстырмалы анализі.
№ 4 зертханалық жұмыс
Оптикалық талшықты кабель. Оптикалық қосылғыш
Сабақтың мақсаттары: негізгі желілік кабельдер мен кабельдерді
суреттеу кезінде қолданылатын терминдер туралы түсінік алу; кең
жолақты және тар жолақты хабар туралы түсінік алу;нақты желілік ортаға
арналған оптималды кабель типін анықтай алуды үйрену.
Теориялық бөлім
Оптикалық талшықты кабель.
Оптикалық өткізгіштер қымбатырақ, олар шыныталшықты кабель деп
те аталады. Олар арқылы мәліметтердің таратылу жылдамдығы секундына
бірнеше гигабитке жетеді.Жою мүмкіндігі 50 км. астам. Бөгеуілдердің
сыртқы әсері жоқ деуге болады. Қазіргі уақытта бұл ЛВС үшін ең қымбат
тұратын қосылу. Электромагнитті бөгеуілдер полелері болатын және
қайталауларды пайдаланбай ақпаратты өте үлкен ара қашықтыққа беруді
талап етілген кезде қолданылады. Олар төмендетуге қарсы қасиеттері
бар, өйткені оптикалық талшықты кабельдердегі бөлшектеу техникасы өте
қиын.
Оптикалық талшықты кабельде сандық мәліметтер модульденген жарық
импульстері түрінде оптикалық талшықтар бойыншатаратылады. Бұл берудің
сенімді (қорғалған) әдісі, өйткені бұл кезде электрлік сигналдар
берілмейді. Осыдан шығатын қорытынды, оптикалық кабельді ашып
мәліметтерді тартып ала алмайды, бұдан электрлі сигнал өткізетін кез
келген кабель сақтандырылмаған.
Оптикалық талшықты сызықтар үлкен көлемді мәліметтердің өте
жоғары жылдамдықта жылжуына арналған, өйткені олардағы сигналдар
өшпейді және бүлінбейді.
Сурет 13. Компоненты кабельді жүйенің компоненттері
Оптикалық талшық - жіп (жила) (core) деп аталатын өте жіңішке
шыны цилиндр, қабық деп аталатын жіптен өзгеше сыну коэффициенті бар
шыны қабатымен жабылған (сурет 14) Кейде оптикалық талшықты
пластикадан жасайды. Пластикті пайдалану оңай, бірақ ол шыны оптикалық
талшықпен салыстырғанда жарық импульстарын аз қашықтыққа береді.
Әрбір шыны оптикалық талшық сигналдарды тек бір бағытта береді,
сондықтан кабель жеке коннекторлары бар екі талшықтан тұрады. Олардың
біреуі беру үшін, ал басқасы – қабылдау үшін қызмет етеді.
Талшықтардың қаттылығы пластикамен жабылуымен, ал беріктілігі
кевлардан жасалған талшықпен ұлғайтылған. 14 суретте кевларлы жабудың
үлгісі ұсынылған. Кевларлы талшықтар пластикке бекітілген екі кабель
арасына орналасады.
Оптикалық талшықты кабельмен беру электрлік бөгеуілдерге
ұшырамайды және өте жоғары жылдамдықта жүргізіледі (осы уақытта 100
Мбитс дейін, теориалылық мүмкін жылдамдық – 200 Мбитс). Онымен жарық
импульстерін көптеген километрлерге беруге болады.
Егер мәліметтерді өте жоғары жылдамдықпен үлкен ара қашықтарға
және сенімді орта бойынша жөнелту жоспарланып отырса, оптикалық
талшықты кабельді пайдалану керек.
Оптикалық талшықты кабельді, егер:
- минимальды тұратын желі қажет болса;
- оптикалық талшықты желілік құрылғыларды дұрыс орнату мен түзу қосу
үшін қажетті дағды болмаса пайдаланбаған жөн.
Сурет 14. Оптикалық талшықты кабель
Сигналдарды беру
Кабель бойынша кодталған сикналдарды беру үшін екі технологияны
қолданылады – тар жолақты беру және кең жолақты беру.
Тар жолақты беру
Тар жолақты (baseband) жүйелер мәліметтерді бір жиіліктегі сандық
сигнал түрінде береді. Дискретті электрлік және жарықтық импульстар
сигналдары болады. Осындай коммуникациондық каналдың барлық сыйымдылығы
бір импульсты беру үшін пайдаланылады, немесе , басқа сөзбен айтқанда,
сандық сингал кабельдің өткізуінің барлық жолағын пайдаланады. Кабельдің
өткізу жолағы – бұл кабель бойынша беріле алатын максимальды және
минимальы жиілік арасындағы айырмашылық.
Желідегі тар жолақты хабары бар әрбір құрылғы мәліметтерді екі бағытта
жібереді, ал кейбіреулері бір мезгілде оларды жібере де алады, және
қабылдай да алады (сурет 15)
Сурет 15.Тар жолақты жөнелту. Екі бағытты сандық толқын.
Кабель бойынша жылжи отырып сигнал біртіндеп өшеді, және нәтижесінде
бүлінуі мүмкін. Егер кабель тым ұзын болса, оның алыс шетінде берілетін
сигнал тани алмайтындай болып өзгеруі немесе жоғалып кетуі мүмкін.
Бұны болдырмау үшін тар жолақты жүйелерде сигналдарды күшейтіп және
қосымша сегменттерге ретрансляциалайтын репитерлерді пайдаланады, бұл
кабельдің жалпы ұзындығын үлкейтуге мүмкіндік береді.
Кең жолақты беру
Кең жолақты берулер (broadband) жүйесі мәліметтерді жиіліктің кейбір
интервалдарын пайдаланатын аналогты сигналдар түрінде береді. Сигналдар
үздіксіз (дикретті емес) электромагнитті немесе оптикалық толқындар
түрінде болады. Мұндай тәсіл арқылы сигналдар физикалық орта бойынша бір
бағытта беріледі. (сурет 16)
Сурет 16.Кең жолақты беру.Бір бағытты аналогты толқын.
Егер өткізуге қажетті жолақты қамтамасыз етсе, онда бір кабельде
бір мезгілде, кабельді телевидение және мәліметтерді беру сияқты, бірнеше
жүйелердің хабары беріле алады.
Әрбір беретін жүйеге өткізу жолағының бөлігі бөлінеді. Бір жүйемен
байланысты барлық құрылғы, (мысалы, компьютер), өткізу жолағының бөлінген
бөлігімен жұмыс істеу үшін бапталған болу керек.
Егер тар жолақты жүйелерде сигналды орнына келтіру үшін репитерлерді
пайдаланса, кең жолақтыларда – күшейткіштерді (amplifiers)
Пайдаланады
Кең жолақты жүйелерде сигналдар тек бір бағытта беріледі, сондықтан,
барлық құрылғылар мәліметтерді қабылдап және бере алуы үшін сигналдың өтуін
екі жолмен қамтамасыз ету қажет.Екі негізгі шешім жасалған:
- әртүрлі жиіліктерде жұмыс істейтін өткізу жолағын екі каналға бөлу;
бір канал сигналдарды беруге, екіншісі – қабылдауға арналған;
- екі кабельді пайдалану; бір кабель сигналдарды беруге, екіншісі –
қабылдауға арналған.
Кабельдердің салыстырмалы анализі
МінездемесіЖіңішке Жуан коаксиальды Бұралған Оптикальдық
коаксиальды кабель (10Base5) жұп талшықты кабель
кабель (10Base2) (10BaseТ)
Құны Бұралған жұптан Жіңішке Ең арзан Ең қымбат
қымбатырақ коаксиальды
кабельден
қымбатырақ
Кабельдің 185 м 500 м 100 м 2 км
тиімді
ұзындығы
Беру 10 Мбитс 10 Мбитс 4-100 100 Мбитс и
жылдамдығы Мбитс выше
Иілгіштігі Жеткілікті Жіңішке Өте иілгіш Иілгіш емес
иілгіш коаксиальный
кабельден иілгіш
Орнату Орнату оңай Орнату оңай Орнату өте Орнату қиын
қарапайымды оңай
лығы
БөгеуілдергБөгеуілдерден Бөгеуілдерден БөгеуілдегеБөгеуілдерге
е жақсы қорғалған жақсы қорғалған ұшырайды ұшырамайды
ұшырағыштығ
ы
ҰсыналлатынМәліметтерді Мәліметтерді UTP – ең Берудің
қолдану қорғауға жоғары қорғауға жоғары арзан нұсқажылдамдығына,
талапты орташа талапты орташа мәліметтерді
немесе үлкен немесе үлкен қорғау мен
желілер желілер тұтастығының
жоғары деңгейлі
талап қоятын
кез келген
өлшемді желілер
№1 тапсырма
1. Зертханалық жұмыста берілген теориялық материалдарды мұқият оқып
шығыңдар.
2. Жоғарыда суреттелген кабель типтерінің салыстырмалы анализін құру.
3. Қорытынды жасаңдар: қай кабель жақсы, қайсы нашар, неліктен.
4. Бақылау сұрақтарына жауап беріңдер.
№2 тапсырма
– Ұйымда метрі ТХ және ТҮ аумақты есептеу орталығын орналастыруға
арналған ғимарат бар. Осы ғимаратқа арналған топологиялық желісі бар
масштабталатын модель берілген. Берілген модельді желінің ТХ және ТҮ кез
келген мәні мен Cnc, Cct, Cc, Ccim, Cset құнынын есептеуді
автоматтандыру қажет.
Бағдарлама болу керек:
- графикалық түрде экранда желілік модельді көрсетеді;
- ТХ және ТҮ ғимаратының өлшемдері мен Cnc, Cct, Cc, Ccim, Cset құнынын
сұрайды;
- жасалынатын желіге арналған жан жақты және қосынды есептеулер шығару
керек;
- желіні жасаудың жалпы құны және оның шығындардың статьялары бойынша
жан жақты ашылуын экранға шығарып отыру;
Шығындар статьялары келесі құндардан тұрады:
– - барлық желілік карттардың құны(Cnc);
– коннекторлар мен терминаторлардың құны (Cct);
– кабельдің құны (Cc);
– бір метрге кабельді салудың құны(Ccim);
– әрбір компьютерде желілерді баптаудың құны(Cset);
Имитационды модель Pascal 7.0 или Delphi жоғары деңгейлі
бағдарламалау тілінде жасалады.
Тапсырма нұсқалары
Бақылау сұрақтары
1. Оптикалық талшықты кабель, ақпаратты берудің тәсілі мен
жылдамдығы.Оптикалық талшық. Оптикалық талшықты қай кезде
қолданып, қай кезде қолданбау керек?
2. Сигналдарды беру технологиялары. Тар жолақты беру. Өткізу жолағы.
3. Сигналды беру технологиялары. Кең жолақты беру.
4. Кабельдердің салыстырмалы анализі.
№5 зертханалық жұмыс
Физикалық интерфейс. Желілік адаптерлер.
Сабақтың мақсаты: желілік адаптердің желі платасының рөлін түсіну;
желілік адаптердің плата конфигурациясының өлшемдерін меңгеру, желілік
плата драйверлерінің қызметі мен міндеті туралы түсінік алу; драйверлерді
орнатып және жоюды меңгеру.
Теориялық мәліметтер
1. Желілік адаптер платасының тағайындалуы
Желілік адаптер платасы компьютерлер мен желілік кабельдер арасындағы
қосылу немесе физикалық интерфейс ретінде рөл атқарады.
Компьютерлер мен желі арасында тиісті айыру немесе портқа физикалық
қосылуды қамтамасыз ету үшін платалар желілік кабельге қосылады.
Желілік адаптер платасының тағайындалуы:
- компьютерден түсетін мәліметтерді желілік кабель бойынша беруге
дайындау;
- мәліметтерді басқа компьютерге беру;
- компьютермен кабелдік жүйе арасындағы мәліметтер ағымын басқару.
Сонымен қатар, желілк адаптер платасы кабельден мәліметтерді
қабылдайды және оларды компьютердің орталық процессорына түсіінкті түріне
ауыстырады.
Желілік адаптер платасы ПЗУ жазылған, кіріктірілген бағдарламалар мен
аппатарттық бөліктен тұрады.
1. Мәліметтерді дайындау.
Мәліметтерді желіге жіберудің алдында желілік адаптердің платасы
оларды компьютерге түсінікті түрден желілік кабель бойынша бере алатын
түрге ауыстыруы қажет.
Компьютер ішінде мәліметтер шина бойынша – параллельді беріледі.
Желілік кабельде мәліметтер биттер ағымы түрінде жылжып отыруы тиіс.
Желілік адаптер платасы параллельді мәліметтерді қабылдайды және
оларды ары қарай жөнелтуді ұйымдастырады. Бұл үрдіс компьютердің сандық
мәліметтерін желілік кабельдер бойынша берілетін электрлік және оптикалық
сигналдарға ауысуымен аяқталады.
Бұған трансивердің өзгеруі жауап береді.
2. Желілік адрес.
Мәліметтерді өзгертуден басқа, желілік адаптер платасы оны қалған
платалардан айырып тани алуы үшін өзінің орналасу орнын немесе адресін
көрсетуі тиіс.
Желілік адрестер (network address) IEEE комитетімен анықталады. Бұл
комитет әрбір желілік адаптер платаларын өндірушілерге кейбір адрестер
интервалдарын бекітеді. Өндірушілер осы адрестерді микросұлбаларға
тігеді. Осының арқасында әрбір платада, яғни әрбір компьютердің желіде
өзіндік адресі болады.
Мәліметтерді компьютерден қабылдап және оларды желілік кабель бойынша
беруге дайындық кезінде желілік адаптер платасы басқа да операцияларға
қатысады.
1. Компьютер және желілік адаптер платасы мәліметтерді беруді іске
асыру үшін бір-бірімен байланысты болуы тиіс (компьютерден платаға). Егер
плата жадыға тікелей қатынай алса, компьютер оған өзінің жадының кейбір
аумағын бөліп береді.
2. Желілік адаптер платасы компьютерден мәліметтерді сұрайды.
3. Компьютердің шинасы мәліметтерді оның жадынан желілік адаптер
платасына береді.
Егер мәліметтер желілік адаптер платасының беруінен жылдамырақ түссе,
мәліметтер буферге орналастырылады.
3. Мәліметтерді беру мен басқару.
Мәліметтерді желі бойынша жібермес бұрын желілік адаптер платасы
қабылдайтын платамен электронды диалог жүргізеді, осы кезде
орнатылады:
- мәліметтерді беретін блоктың максимальды өлшемі;
- қабылдауы расталмай берілетін мәліметтер мөлшері;
- мәліметтердің беру блоктарының арасындағы интервалдар;
- бекітуді жөнелтуге бөлінген интервал;
- әрбір плата толмай қабылдай алатын мәліметтер көлемі;
- мәліметтерді беру жылдамдығы.
Әрбір плата бөгделердің параметрлерін қабылдап, оларға икемделе отырып,
басқаларды өзнің параметрлеріні туралы хабардар етеді. Барлық детальдар
анықталғаннан кейін платалар мәліметтермен бөліссуді бастайды.
2. Конфугиранцияның параметрлері
Желілік адаптер параметрлері:
- үзілу;
- енгізу шығару портының базалық адресі;
- жадының базалық адресі;
- қолданылатын трансивер.
2.3. Жадының базалық адресі
Жадының базалық адресі (base address) желілік адаптердің платасымен
енетін және шығатын мәліметтерге арналған буфер ретінде пайдаланылатын
компьютердің (RAM) жадының аумағын көрсетеді.
Желілік адаптер платасының жадының базалық адресі болып D8000
табылады.
Кейбір желілік адаптер платалары мәліметтерді сақтауға арналған
жадының белгілі көлемін бөлуге мүмкіндік беретін параметрлері болады
(мысалы, 16 Кб немесе 32 Кб жадылы платалар болады). Жадының көлемін қанша
көп бөлуге болса, сонша желі бойынша берудің жылдамдығы жоғары болады.
2.4. Трансивер
Трансивердің тағайындалуы 1.1. бөлімінде қарастырылды.Желілік
адаптерлер сыртқы және қосалқы трансивермен беріле алатыны қосу керек.
Сондықтан пайдаланылатын трансивердің типін мойнақтың көмегімен таңдау
қажет.
3. Компьютер мен желінің үйлесімділігі.
Компьютер мен желінің үйлесімділігін қамтамасыз ету үшін желілік
адаптер платасы келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
- компьютердің ішкі құрылысына сай болу керек (мәліметтер шинасының
сәулетіне);
- желілік кабельді қосуға арналған қосқыш (ол кабель желісінің типіне
сай болуы тиіс);
Мысалы, шина топология желісінде Арр1е( компьютерінде жұмыс істеуге
тиісті плата сақина топология желісінде IBM компьютерінде жұмыс
істемейді. Сақина топология желісі шина топологиясындағы желіде
пайдаланылатыннан физикалық түрде өзгешеленетін платаны талап етеді, оның
үстіне Арр1е желі бойынша және ішкі жүйелік шинаның әрекеттестігінің басқа
әдісін пайдаланады.
Мәліметтер шинасының сәулетінің кең тараған типтеріне ISA, EISA,
MicroChannel и PCI жатады. Олардың әрқайсысы қалғандарынан физикалық
өзгешеленеді. Желілік адаптер платасы шинаға сай болуы тиіс.
Желілік кабельмен компьютердің әрекеттестігін координациялай отырып,
желілік адаптер платасы үш маңызды қызметті орындайды:
- кабельмен физикалық қосылуды ұйымдастырады;
- кабельмен берілетін электрлік сигналдарды генераторлайды;
- желілік кабельге кіруге регламенттайтын белгілі ережелерді ұстанады.
Желілік адаптер платасын таңдамас бұрын пайдаланылатын кабельмен
қосқыштардың типін анықтау қажет.
Әрбір кабельдің типі плата сай болуға тиісті әртүрлі физикалық
мінездемелері болады. Сондықтан желілік адаптер платасы белгілі кабель
типімен жұмыс істеуге арналған (коаксиалды, бұралған жұп немесе оптикалық
талшықпен). Бірнеше желілік адаптер платаларының бірнеше қосқыштар типтері
болады. Мысалы, айырулары жіңішке және жуан коаксиалды кабельдерге немесе
бұралған жұптарға және жуан коаксиалды кабельдерге де келе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Физика, математика және ақпараттық технологиялар факультеті
Компьютерлік желілер пәнінен зертханалық жұмыстарға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Павлодар
Ф СО ПГУ 7.18.114
БЕКІТЕМІН
ФМ және АТ факультетінің деканы
_______________Тлеукенов С.К.
__________________200___ж.
Құрастырушы: АжБ магистрі Исабекова Б.Б.
Информатика магистрі Тоқжігітова Н.Қ.
Информатика және ақпараттық жүйелер кафедрасы
Компьютерлік желілер пәнінен
050703" - Ақпараттық жүйелер" мамандықтарының студенттеріне арналған
зертханалық жұмыстарға әдістемелік нұсқаулар
Кафедра отырысында құпталды
“______” _____________200__ж. Хаттама №_________
Кафедра меңгерушісі________________________ Ж.К.Нұрбекова
ФМжәнеАТ факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданды
“______” _____________200__ж. Хаттама №_________
ӘК төрағасы _____________________________А.З.Да утова
№1 зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Ақпаратты алғашқы өңдеудің материалдық модульдік жүйесі.
Жұмыстың мақсаты: Желілік топологияның динамикалық имитациялық моделін
жасау. Желілердегі мәліметтерді берілген жөнелту үрдісі үшін имитациялық
моделді жасау үлгісінде желінің әртүрлі топологияларына арналған
мәліметтерді беру ортасына қатынау әдістерімен танысу.
Теориялық ақпарат
Желіні құрастыру
1. Желінің топологиясы – бұл компьютерлердің, кабельдердің және бақа
желілік құрауыштарының орналасуының физикалық мінездемесі. Желінің
тополгиясы компьютердің желідегі әрекеттестігінің тәсілін
анықтайды. Барлық желілер үш базалық топологияның негізінде
құрылады:
– Шина (Bus);
– Жұлдыз (Star);
– Сақина (Ring).
2. Егер компьютерлер бір кабельдің бойында қосылып тұрса мұндай
топология шина деп аталады.
PC-1 PC-2 PC-3 PC-4 PC-5
PRINTER
Сурет. 1. шина типінің желісі
Шина топологиясының желісінде мәліметтер желіге тек бір компьютермен
уақыттың бір сәтінде беріледі.
Ақпаратты алушының ақпаратты берушінің және берілген ақпараттың мекен-
жайы көрсетілген электрлік сигналдар түрінде беріледі. Берілетін ақпаратты
барлық компьютерлер естиді, бірақ оны тек алушының мекен-жайы сәйкес
келетін ғана қабылдайды. Ақпаратты беру кезінде қалған компьютерлер
мәліметтерді бере алмайды, олар тек желіні тыңдап және берудің аяқталуын
күтеді. Желі босаған кезде (мәліметтерді беру аяқталғанда), бірінші,
болып ақпаратты берем деушілер өзінің ақпаратын беруді бастайды.
3. Шина – пассивті топология, онда компьютерлер желі бойынша беріліп
жатқан мәліметтерді беріп, тыңдайды, бірақ оларды күшейтпейді,
сондықтан желілік кабельдің ұзындығы және желідегі компьютерлердің
саны сигналдың өшуімен шектелген. Активті топологияларда
компьютерлер мәліметтерді күшейтеді және оларды ары қарай желі
бойынша береді.
4. Шина типіндегі желілерде желінің жұмыс істеу қабілеттілігін
бұзушылыққа әкелетін кабельдің екі шетінде сигналдың көп бөгеуілдер
пайда болады. Электрлік сиганладрдың бейнесінің алдын алу үшін
кабельдің шеттерінде осы сигналдарды бойына сіңіретін
терминаторлар қойылады. Кабельдің екі үзігін қосу үшін BNC-баррел-
конектор, деп аталатын арнайы ауыстырғыш қолданылады, кабельді
аяқтау үшін BNC-конектор ажыратқышы қолданылады, ал компьдердің
екі кабелін көрші компьютерлерден желілік платаға қосу үшін BNC-T-
конектор қызмет етеді.
5. Кабельдің ұзындығын көбейту үшін репитерлер қолданылады, екі
бағытта күшейтетеін және қайта жаңартатын әлсіз сандық сигнал.
Репитерлерді белсенді BNC-баррел-конектор ретінде пайдалануға
болады.
репитер
Сурет 2. Репитер
6. Егер компьютерлер бір нүктеден шығып тұрған кабель сегменттеріне
қосылып тұрса, (HUB концентраторы) мұндай топология жұлдыз деп
аталады. Жұлдыз топологиясында барлық компьютерлер желінің
сегменттерінің көмегімен орталық құрауыштарға қосылады, бұл (HAB)
концентраторы деп аталады. Беріп тұрған компьютердің сигналдары
концентратор арқылы барлық қалған компьютерлерге түседі. Бұл желінің
тез әрекетін көбейтеді. Жұлдызда мәліметтерді беру технологиясы
әдетте шина топологиясымен ұқсас. Сондықтан жұлдыз - бұл орталық
күшейтетін және комутациялайтын жабдығы бар шина деп есептеуге
болады. Концентраттар активті (күшейтетін) және пассивті (желіні
күшейтусіз қосатын), сонымен қатар гибридтік (пассивті жіне активті
режимде жұмыс істей алатын) болады.
Сурет 3. Жұлдыз типінің желісі
7. Егер компьютерлер қосылған кабельдер сақинамен бекітілсе, мұндай
топология сақина деп аталады.
Сурет. 4. Сақина типінің желісі
Сақина топологиясында сигналдар бір бағытта сақина бойынша беріледі
(сағат тілі бойынша) және әрбір компьютер арқылы өтеді. Бұл технологияда
әрбір компьютер репитер болып табылады, ал мәліметтерді маркерді
пайдалану арқылы сақина бойынша ақпараттарды беру деп аталады. Маркерді
беру кезінде (мәліметтері бар арнайы микрофайл) ол бір ізділікпен бір
компьютерден басқаға оны мәліметтерді беретін қабылдамайынша беріліп
отырады. Маркерді қабылдаған (алып алған) компьютер оған берілетін
ақпаратты, өзінің мекен-жайын және алушының мекен-жайын орналастырады.
Бұдан кейін маркер ары қарай сақинаға жіберіледі. Маркермен мәліметтер
әрбір компьютер арқылы маркерде көрсетілген алушының мекен-жайымен мекен-
жайы сәйкес келмейінше өтіп отырады. Қабылдаушы компьютер маркерді алады,
одан мәліметтерді алып, маркерге сәтті қабылданған ақпараттың кодын
орналастырады және өзгертілген маркерді ары қарай сақина бойынша жіберген
компьютерге жібереді. Жіберген компьютер расталған маркерді алып оны
сақинадағы келесі компьютерге (маркерді босатып) береді.
8. Сақина топологиясында мәліметтерді беруде әрбір компьютер жіберу
үшін тепе-тең уақыт квантын алады, мәліметтерді жіберуге деген
бәсекелестік және монополия болмайды.
Мәліметтерді кабель бойынша беру. Қатынау әдістері.
1. Компьютердің желіге қатынауының әдісі – бұл компьютердің қалай және
қай кезде хабарды желі бойынша жіберуі немесе қабылдауын анықтайтын
ережелер жинағы. Егер жұмыс кезінде бірнеше компьютерлер бір уақытта
желіде мәліметтерді беріп жатса, онда коллизия (жаңылысу) болады,
және мәліметтер пакеті осы компьютерлерден бұзылады. Қатынау әдістері
бірнеше компьютерлер бір уақытта мәліметтерді бере алмауы үшін
мәліметтерді қабылдау мен беруді реттей отырып желідегі колллизияның
болмауын кепілдендіреді.
2. Қатынаудың негізгі әдістері келесілер:
- Көптік қатынау (шина, жұлдыз);
- Коллизияны анықтаумен (CSMACD);
- Коллизияны алдын алу (CSMACA);
- Маркерді берумен қатынау (сақина);
- Тапсырыстың артықшылығы бойынша қатынау (жұлдыз типінің кейбір
топологиялары).
3. Коллизияны анықтау мен көптік қатынас кезінде желідегі барлық
компьютерлер беріліп жатқан мәліметті табуға тырысып кабельді
тыңдайды. Желі бойынша мәліметтерді беру тоқтап және ақпаратты кабель
бойынша беру болмаған кезде:
- барлық компьютерлер кабельдің бос екенін түсінеді;
- мәліметті бергісі келген компьютер беруді бастайды;
- мәліметті жіберіп жатқан компьютер кабельді босатпайынша басқа
ешқайсысы жөнелте алмайды.
PC-1 PC-2 PC-3 PC-4 PC-5
PRINTER
4. Егер бірнеше компьютердің мәліметтерді бір уақытта жөнелтуі аңғарылса
(коллизияға ұшырады), онда жөнелтіп жатқан компьютерлер мәліметтерді
беруді кездейсоқ уақытқа тоқтатады, ал сосын оны қайтадан бастайды.
Берілген қатынау әдісіндегі коллизия саны желідегі компьютерлер
санымен қолданылатын желілік бағдарламалар санына пропорционалды
ұлғайып отырады; бұл желінің өндірушілігін төмендетеді және оны тұрып
қалуға әкелуі мүмкін.
5. Коллизияның алдын алуымен көптік қатынау әдісі коллизияны анықтаудан
гөрі ақырындау, бірақ жетілдірілген. Олардың айырмашылығы мәліметтерді
жіберемін деген компьютер мәліметтерді желіге жөнелту алдында барлық
қалған компьютерлерге өзінің мақсаты туралы сигнал жібереді, олар
дайындалып жатқан жөнелту туралы хабардар болып, тек сонан кейін ғана
жөнелту басталуында. Бұл желідегі коллизияның алдын алады.
6. Маркерді беру технологиясы сақина типінің топологиясында
қолданылады. Маркер – бұл желі бойынша бір компьютерден бір
компьютерге көшіп отыратын арнайы микр офайл. Маркерде желі бойынша
берілетін ақпарат, компьютер – жөнелтушінің мекен-жайы, қабылдаушы
компьютердің мекен-жайы және т.б. ауысып отырады. Ақпарат пен толған
маркер иемденген деп аталады. Берілетін ақпараты жоқ маркер бос
деп аталады; ол желі бойынша өз бетімен көшіп отырады. Желіде тек бір
маркердің көшіп отыруына болады және тек қана бір бағытта (сағаттың
тілі бойынша бір компьютерден басқаға).
7. Мәліметтерді желіге маркермен жөнелту үшін компьютер бос маркерді
күтіп оны тартып алу керек, содан кейін мәліметтер маркермен бірге
сақина бойынша алушыға беріледі. Алушы мәліметтерді алғаннан кейін
сәтті қабылдау туралы ақпараты бар өзгертілген маркерді жөнелтушіге
жібереді. Қабылдауды растағаннан кейін босатылған маркер келесі
жөнелтушіге дөңгелек бойынша беріледі. Маркермен қатынау әдісінде
коллизия болмайды, өйткені бір компьютер берілген уақытта маркерді
пайдалана алады.
8. Тапсырыстың артықшылығы бойынша қатынаудың әдісі коллизияны анықтау
әдісімен ұқсас; айырмашылығы бір концентратордың екі немесе одан көп
компьютері бір уақытта ақпаратты жөнелтуді бастағысы келген кезде
байқалады. Бұл жағдайда коллизия болмайды, өйткені концентратор
артықшылығы жоғары компьютерді таңдайды және сол ғана мәліметтерді
жөнелтеді. Барлық қалғандары жөнелтуден уақытша сөндіріледі.
Артықшылық компьютер қосылған концентраттағы айырушының нөмірі
анықталады.
9. Мәліметтерді бір уақытта әртүрлі концентраттардағы бірнеше
компьютерлерден жөнелтуге мүмкіндік жасауда коллизия болмайды, өйткені
жөнелтуді басқа концентраторлармен салыстырғанда жоғары артықшылығы
бар концентраторлы компьютер іске асырады. Осылайша концентраттар
арсныда және әрбір хабтар арасында иерархия болады.
Тапсырма
Имитациялық модель жоғары деңгейлі Pascal 7.0 немесе Delphi
бағдарламалар тілінде жасалыну керек. Модель болу керек:
- берілген топологияның детальдық иллюстрациясын экранда салу керек;
- экранда берілген бір компьютерден келесі компьютерге мәліметтерді беру
үрдісін толық модельдеу керек;
- толық түсіндірілген тез, әдемі және ықшамды болу тиіс.
N ТАПСЫРМА
в-а
Топология Компьютерлер Мәліметтерді беру
саны
1. Шина 5 1 4 және 4 2
2. Шина 3 1 3 және 3 2 және 2 1
3. Шина 4 1 3 и 2 4
4. Шина 5 2 4 және 5 1
5. Шина 4 1 2 және 3 4
6. Хабсыз сақина 5 1 4 және 4 2
7. Хабсыз сақина 3 1 3 және 2 1 және 3 2
8. Хабсыз сақина 4 1 3 және 2 4
9. Хабсыз сақина 5 2 4 және 5 1
10. Хабсыз сақина 4 1 2 және 3 4
11. Хабсыз сақина 5 1 4 және 4 2
12. Хабсыз сақина 3 1 3 және 2 1 және 3 2
13. Хабсыз сақина 4 1 3 және 2 4
14. Хабсыз сақина 5 2 4 және 5 1
15. Хабсыз сақина 4 1 2 және 3 4
16. Жұлдыз 5 1 4 және 4 2
17. Жұлдыз 3 1 3 және 3 2 және 2 1
18. Жұлдыз 4 1 3 және 2 4
19. Жұлдыз 5 2 4 және 5 1
20. Жұлдыз 4 1 2 және 3 4
21. 2 және 3 арасындағы репитерлі5 1 4 және 4 2
шина
22. 1 және 2 арасындағы репитерлі3 1 3 және 3 2 және 2 1
шина
23. 3 және 4 арасындағы репитерлі4 1 3 және 2 4
шина
24. 2 және 3 арасындағы репитерлі5 2 4 және 5 1
шина
25. 2 және 3 арасындағы репитерлі4 1 2 және 3 4
шина
№2 зертханалық жұмыс
Коаксиалдық кабель. Коаксиалдық кабельді қосу үшін арналған жабдық.
Сабақтың мақсаты: Кабель мінездемесін суреттеу кезінде желілік кабельдердің
негізгі типтері туралы және қолданылатын терминдер туралы түсініктеме алу;
жіңішке сызықты және кең сызықты жөнелту туралы түсінік алу; нақты желілік
ортаға арналған оптималды кабель типін анықтай алуды үйрену.
Теориялық бөлімі
1. Кабельдердің негізгі топтары
Қазір компьютерлік желілердің басым бөлігі өткізгіш немесе кабельді
жалғау үшін қолданылады. Олар компьютерлер арасындағы сигналдарды беру
ортасы ретінде жұмыс істейді.
Көпшілік желілерден кабельдің үш негізгі түрі ғана қолданылады:
- коаксиалды кабель (coaxial cable);
- бұралған жұп (twisted pair);
- экрандалмаған (unshielded);
- экрандалған (shielded);
- оптикалық талшықты (fiber optic).
2. Коаксиалдық кабель.
Коаксиалды кабель кабельдің көп тараған түрі. Бұл екі түрлі себеппен
түсіндіріледі. Біріншіден, ол қымбат емес, жеңіл, иілгіш және қолдануға
қолайлы. Екіншіден, коаксиалдық кабельдің кең тараған атағы оны орнату
кезіндегі қауіпсіздігімен қарапайымдылығына әкелді.
Коаксиалды кабель мыс жіптен, оны қоршаған ортасынан оқшаулау, металды
орау мен сыртқы қап түріндегі экранннан тұрады. (№1 сурет) Егер кабель
металдық ораудан басқа фольга қабаты бар болса, онда ол қос экрандалған
кабель деп аталады. Күшті кедергілер болса төрт есе экрандалған кабельді
пайдалануға болады. Ол қос қабат фольгамен қос қабат мысты ораудан тұрады.
Кабельдердің кейбір типтерін мыс торлар – экран (shield) жауып тұрады. Ол
кабель бойынша беріліп жатқан мәліметтерді кедергілер немесе шуыл деп
аталатын сыртқы электромагниттік сигналдарды жою арқылы қорғайды. Осылайша,
экран кедергілерге мәліметтерді бұзуға жол бермейді.
Электрлік сигналдар жіп бойынша беріледі. Жіп – бұл бір өткізгіш (тұтас)
немесе өткізгіштердің орамы. Тұтас жіп қалайыдан дайындалады.
Жіп оны металдық ораудан бөлетін оқшаулы қабатпен қоршалған. Орау
жерлендіру (заземление) рөлін атқарады және жіпті электрлік шуылдардан
(noise) және қиылысқан кедергілерден (crosstalk) қорғайды. Қиылысқан
кедергілер – бұл көрші өткізгіштердегі сигналдардан туындаған электрлік
туралау (наводка).
Сурет 1. Коаксиалды кабельдің құрылымы
Өткізілетін жіп (жила) және металды орау бір біріне тимеуі тиіс, әйтпесе
айқас тұйықталу (замыкание) болады, кедергілер жіпке еніп, мәліметтер
бұзылады. Кабель сыртынан резинамен, тефлонмен немесе пластикамен
өткізбейтін қабатпен жабылған. Коаксиалды кабель кедергілерге қарсы тұра
алады, онда сигналдардың өшуі бұралған жұпқа қарағанда аздау. Өшу
(attenuation) — бұл сигналдың кабель бойынша көшуіндегі көлемінің
кішірейуі. (Сурет №2)
Сурет 2. Сигналдың өшуі оның сапасының нашарлауына әкеледі
Өрілген орау қабығы сыртқы электромагниттік сигналдарды жіп бойынша
беріліп жатқан мәліметтерге әсер етуге мүмкіндік бермей сіңіреді, сондықтан
коаксиалды кабельді алыс қашықтыққа беруде қолдануға болады.
Коаксиалды кабельді:
- сөйлеген сөзді, бейне көрініс және қос мәліметтерді жөнелту ортасы
үшін;
- мәліметтерді үлкен ара қашықтыққа жіберу (қымбат кабельдермен
салыстырғанда);
- мәліметтерді қорғаудың жеткілікті деңгейін ұсынатын технология қажет
болса пайдалану тиіс.
Коаксиалды кабельдердің екі типі бар:
- жіңішке коаксиалды кабель;
- жуан коаксиалды кабель.
Қандай да болмасын кабель типін таңдау нақты желінің қажеттілігіне
байланысты.
2.1. Жіңішке коаксиалды кабель
Жіңішке коаксиалды кабель – диаметрі шамамен 0,5 см иілгіш кабель. Ол
пайдалануда қарапайым,ол компьютердің желілік адаптер платасына тікелей.
(сурет №3)
Сурет 3. Жіңішке коаксиалды кабельді компьютерге қосу
Жіңішке коаксиалды кабель өшуден туындаған бүлінуді білдіртпей
сигналды қашықтығы 185 м (шамамен 607 фут)дейін бере алады.
Жабдықты өндірушілер кабельдердің әртүрлі типтеріне арнап арнайы
маркировкаларды жасап шығарған (№ 1 кесте). Жіңішке коаксиалды кабель RG-
58 семьясы деп аталатын топтарға жатады, оның толқындық қарсыласуы
(impedance) 50 0м тең. Осы семьяның негізгі өзгеше ерекшелігі – мыс жіп.
Ол тұтас немесе бірнеше өрілген өткізгіштерден тұруы мүмкін. (№4 сурет)
Сурет 4. Жіп– өрілген өткізгіштер немесе тұтас мыс өткізгіш
2.2. Жуан коаксиалды кабель
Қалың коаксиалды кабель диаметрі шамамен 1 см қатты кабель. Кейде оны
стандартты Ethernet деп атайды, өйткені ол Ethernet желілік сәулетінде
қолданылатын алғашқы кабельдің типі болды. Осы кабельдің мыс жібі жіңішке
коаксиалды кабельмен салыстырғанда қалыңдау. (Сурет №5)
Кесте 1.
Кабельдер типі
Кабель Суреттеу
RG-58U Тұтас мыс жіп
RG-58 АU Өрілген өткізгіштер
RG-58 CU RG-58 AU үшін арналған әскери стандарт
RG-59 Кең жолақты хабар үшін қолданылады (мысалы, кабельді
телевиденияда)
RG-6 RG-59 салыстырғанда диаметрі үлкен, жоғары
жиіліктерге арналған, бірақ кең жолақты хабарлар үшін
де пайдаланылады
Сурет 5. Жуан коаксиалды кабельдің жібі жіңішкенің кесігімен
салыстырғанда үлкендеу
Кабельдің жібі қанша үлкен болса, сонша ара қашықты сигнал игеруге
қабілетті. Яғни, жуан коаксиалды кабель жіңішкелерден гөрі сигналды алысқа
бере алады, 500 м дейін (шамамен 1640 фут). Сондықтан кейде жуан коаксиалды
кабельді жұқа коаксиалды кабельге құралған бірнеше үлкен емес желілерді
қосып тұратын негізгі кабель [магистрали (backbone)] ретінде пайдаланылады.
Жуан коаксиалды кабельге қосылу үшін арнайы жабдық - трансиверді
(transceiver) пайдаланады(сурет 6).
Трансивер зуб вампира (vampire tap) немесе пронзающий
ответвитель (piercing tар) деп аталатын арнайы коннектормен жабдықталған.
Бұл зуб оқшаулаушы қабат арқылы еніп, өткізгіш жіппен тікелей физикалық
қатынасады. Тенсиверді желілік адаптерге қосу үшін трансивер кабелін AUI-
порт желілік плата коннекторына қосу керек. Бұл коннектор жасаушы –
фирмалардың, немесе DB-15 аттарына сәйкес аталған DIX-коннектор (Digital
Intel Xerox) деген атаумен белгілі.
Сурет 6 Трансиверді қалың коаксиалды кабельге қосу
3. Екі типті коаксиалды кабелді салыстыру
Кабель қанша жуан болса, онымен жұмыс істеу соншама қиын болатыны
заңдылық. Жіңішке коаксиалды кабель иілгіш, орнатуы да қарапайым және
қымбат емес. Жуан кабельді иіу қиын және осыған сәйкес оны орнату да
қиындау. Бұл өте маңызды жетіспеушілік, әсіресе, егер кабельді құбырлар мен
науалар арқылы орнату керек болса. Жуан каоксиалды кабель жіңішке кабельден
қымбатырақ, бірақ ол сигналдарды алыс қашықтыққа береді.
4. Коаксиалды кабельді қосуға арналған жабдық
Жіңішке каоксиалды кабельдерді компьютерлерге қосу үшін BNC-коннектор
қолданылады. BNC семьясында бірнеше құрауыштар бар:
- BNC-коннектор. BNC-коннектор немесе пісіріледі, немесе кабель соңында
қысылады.
- BNC Т-коннектор. Т-коннектор желілік кабель мен комьютердің желілік
платасын қосады.
- BNC баррел-коннектор. Баррел-коннектор жіңішке коаксионалды кабельдің
екі үзігін біріктіру үшін қолданады.
- BNC-терминатор. Шина топологиялы желіде бос сигналдарды сіңіруге
арналған терминаторлар кабельдің әрбір шетіне орнатылады. Әйтпесе желі
жұмыс істемейді.
5. Коаксиалды кабельдер класстары және өрт қауіпсіздігінің
талаптары талаптары.
Қандай да болмасын коаксиалды кабельдің классын таңдау кабельдің қай
жер арқылы өтетініне байланысты. Коаксиалды кабельдің екі классы бар:
- поливинилхлоридті;
- пленум аумағында орнату үшін. (сурет№7)
Поливинилхлориді (PVC) – бұл көптеген коаксиалды кабельдердегі сыртқы
орау немесе оқшаулаушы ретінде қолданылатын пластик. PVC кабель жеткілікті
иілгіш, оны ғимараттың ашық жерлерінде орнатуға болады. Бірақ та өртену
жағдайында бұл улы газдар бөліп шығарады.
Пленум (plenum) бұл фалш – төбе және жабу аралығындағы кішкентай
кеңістік, әдетте оны желдеткіш ретінде пайдаланады. Өрт қауіпсіздігінің
талаптары мұнда орнатыла алатын кабельдер типін қатаң түрде шектейді, егер
өрт болған жағдайда олар бөліп шығаратын түтін немесе газдар барлық
ғимаратқа тарайды.
Пленум кабелінің оқшаулау қабаты және сыртқы орауы арнайы өртке қарсы
тұратын материалдардан жасалынады, олар өрт болған жағдайда түтінді аз
шығарады. Бұл химиялық улану қаупін азайтады. Сонымен қатар бұл кабельдерді
құбырға орнатпай ашық саал беруге болады. Әйтседе олар
поливинилхлоридтілерге қарағанда қымбатырақ және қаттырақ.
Пленумды кабель
Сурет 7. Өрт қауіпсіздігінің талаптары бойынша пленум аумағында орнату
үшін арнайы кабельдер типі қарастырылған.
Тапсырма
1. Зертханалық жұмыстағы берілген теориялық материалды мұқият оқып
шығыңдар.
2. Жоғарыда суреттелген кабельдер типтерінің салыстырмалы мінездемесін
құру.
3. Қандай кабель жақсы, қайсысы нашар және неліктен деген қорытынды
шығараыңдар.
Бақылау сұрақтарына жауап беріңдер.
1. Қолданылатын кабельдердің негізгі топтары. Олардың негізгі
мінездемелері.
2. Коаксиалды кабельдің құрылымы. Қиылысатын кедергілер. Өшу. Коаксиалды
кабельдің типтері.
3. Жіңішке коаксиалды кабельдің мінездемесі.
4. Қалың коаксиалды кабельдің мінездемесі. (жіңішке коаксиалды кабельден
айырмашылығы). Трансивер.
5. Коаксиалды кабельді қосуға арналған жабдық.
6. Коаксиалды кабельді пайдаланудағы өрт қауіпсіздігінің талаптары.
№3 зертханалық жұмыс
Физикалық интерфейс. Бұралған жұп. UTP кабелін қосуға арналған жабдық.
Сабақтың мақсаттары: негізгі желілі кабельдермен кабельдер
мінездемесін суреттеуде қолданылатын терминдер туралы түсінік алу; тар
жолақты және кең жолақты хабар туралы түсінік алу; нақты желілік ортаға
арналған оптималды кабель типін анықтай алуға үйрену
Теориялық бөлім
Бұралған жұп
Қарапайым бұралған жұп (twisted pair) – бұл бір бірін айнала оралған
екі оқшауланған мыс өткізгіш. Кабельдің екі типі бар (сурет 8):
экрандалмаған бұралған жұп (UTP) (unshielded) және экрандалған бұралған жұп
(shielded) (STP).
Сурет 8. Экрандалмаған және экрандалған бұралған жұптар
Бірнеше бұралған жұптарды бір қорғау орамына жиі орналастырады. Мұндай
кабельдер олардың саны әртүрлі болуы мүмкін. Өткізгіштердің бұралуы көрші
жұпатр мен және басқа да көздерден, мысалы, қозғаыш, релье және
трансформаторлардан туындайтын электрлік кедергілерден құтылуға жол береді.
Егер:
- ЛВС ұйымдастыру кезінде ақша қаражатына шектеулер болса;
- компьютерлерді қосу қиын емес операция кезінде қарапайым орнату қажет
болған кезде бұралған жұпты пайдаланған жөн.
- Егер жоғары жылдамдықта беріліп жатқан мәліметтердің тұтастығына
абсолютті сенімді болу керек болса, бұрлған жұпты пайдалануға
болмайды.
Экрандалмаған бұралған жұп
Экрандалмаған бұралған жұп () ЛВС кезінде кең қолданылады, максималды
ұзындығы 100 м (328 фут) құрайды.
Экрандалмаған бұралған жұп екі оқшауланған мысөткізгіштерден тұрады (9
сурет). Кабельдің тағайындалуына байланысты бұралу бірлігінің санын
дұрыстайтын бірнеше өзгешелігі бар. UTP Солтүстік Америкада телефондық
желіде де қолданылады.
. 9. Неэкранированная витая пара.
Экрандалмаған бұралған жұп ерекше стандартта - Electronic Industries
Association and the Telecommunications Industries Association (EIATIA)
568 Commercial Building Wiring Standart. EIATIA 568 – UTP негізінде -
өнімнің біркелкілігін кепілдендіре отрып, әртүрлі жағдайларға арналған
стандарттарды орнатады. Бұл стандарттар UTP бес категориясын енгізген.
- Категория 1. Тек сөйлесуді ғана, мәліметті емес бере алуға болатын
дәстүрлі телефонның кабелі.
- Категория 2. Мәліметтерді жылдамдығы 4 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Төрт бұралған жұптан тұрады.
- Категория 3. Мәліметтерді жылдамдығы 10 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Метрге тоғыз бұралғышы бар төрт бұралған жұптан тұрады.
- Категория 4. Мәліметтерді жылдамдығы 16 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Төрт бұралған жұптан тұрады.
- Категория 5. Мәліметтерді жылдамдығы 100 Мбитс. дейін бере алатын
кабель. Мыс өткізгішті төрт бұралған жұптан тұрады.
Көпшілік телефонды жүйелер экрандалмаған бұралған жұпты қолданады.
Құрылыс кезінде көптеген ғимараттарда, UTP бүгінгі күннің телефондандыру
қажеттілігі үшін орнатпайды, сонымен қатар, болашақтағы қажеттілігін
ескере отырып, артық кабельді де алдын ала қарастырады.Егер құрылыс
кезінде орнатылған өткізгішер мәліметтерді беруге арналса, оларды
компьютерлік желіде де пайдалануға болады. Бірақ мұқият болу керек,
өйткені қарапайым телефонды өткізгіштердің бұралғыштары жоқ, және оның
электрлік мінездемелері мәліметтерді компьютерлер арасында сенімді және
қатерсіз беру үшін талап етілетін мінездемелерге сай болмауы мүмкін.
Кабельдің барлық типтерінің потенциалды проблемаларының бірі қиылысқан
бөгеуілдер болып отыр. (10 сурет). Қиылысқан бөгеуілдер – бұл аралас
өткізгіштерде сигналдардан туындаған электрлік туралаулар. Әсіресе,
экрандалмаған бұралғыш жұптар қиылысқан бөгеуілдерге ұшырайды. Олардың
әсерін азайту үшін экран қолданылады.
Сурет 10.Қиылысқан бөгеуілдер – бұл көрші сызықтар жағындағы электрлік
туралаулар.
Экрандалған бұралғыш жұптар
Бұралғыш жұптармен экрандалған кабельдің (STP) мыс орауы
бар,сонымен қатар STPөткізгіштер жұбы фольгамен оралған (11 сурет)
Нәтижесінде экрандалған бұралған жұптар берілетін мәліметтерді сыртқы
бөгеуілдерден қорғайтын тамаша оқшаулауыштарға иеленеді.
Бұның бәрі STP UTP салыстырғанда электрлік бөгеуілдерге аз ұшырайды
және сигналдарды жоғары жылдамдықпен және алыс қашықтарға бере алады.
Сурет 11. Экрандалған бұралған жұп.
Кабель жүйесінің компоненттері
- Қосқыштар (connectors). Бұралғыш жұптарды компьютерге қосу үшін
телефонды RJ-45 коннекторлары пайдаланылады. (сегіз қатынасы бар) (сурет
12)
Сурет 12. Вилка және ұя RJ-45
1
Дамыған кабельді жүйені құрап және онымен жұмысты жеңілдетуді төменде
аталған компоненттердің көмегімен жүзеге асыруға болады(сурет 13)
- Бөлетін қабырғалар мен сөрелер (distribution racks, shelves). Бөлетін
қабырғалар мен сөрелер кабельді монтаждауға арналған. Олар көптеген
қосылғаштарды бір ортадан ұйымдастыруға және осымен бірге аз орын
алуына мүмкіндік береді.
- Коммутационды панельдер (distribution racks, shelves).Кеңейту
панельдерінің әртүрлі типтері бар. Олар 96 порттарға және беру
жылдамдығын 100 Мбитс дейін ұстап тұрады.
- Қосқыштар. RJ-45 жалаң және қос вилкалар кеңейту панельдері мен
қабырғалы розеткаларға қосылады. Олар беру жылдамдығын 100 Мбитс.
дейін қамтамасыз етеді.
- Қабырғалы розеткалар. Қабырғалы розеткаларға екі немесе (және одан да
көп) қосқыштарды қосуға болады.
Тапсырма:
1. Зертханалық жұмыста берілген теориялық материалдарды мұқият оқып
шығыңдар.
2. Жоғарыда суреттелген кабельдер типінің салыстырмалы мінездемесін
құрыңдар.
3. Қорытынды шығарыңдар: қай кабель жақсы, қай кабель жақсы және
неліктен.
4. Бақылау сұрақтарына жауап беірңдер.
Бақылау сұрақтары
1. Қолданылатын кабельдердің негізгі топтары. Олардың негізгі
мінездемелері.
2. Бұралған жұптар және олардың типтері. Бұралған жұптарды қай кезде
пайдаланып, қай кезде пайдаланбаған жөн?
3. Экрандалмаған бұралған жұптардың құрылымы. Категориялары. Қиылысқан
бөгеуілдер.
4. Бұралған жұптар және олардың типтері. Экрандалған бұралған
жұптардың құрылымы.
5. Кабельді желінің компоненттері.
6. кабельдердің салыстырмалы анализі.
№ 4 зертханалық жұмыс
Оптикалық талшықты кабель. Оптикалық қосылғыш
Сабақтың мақсаттары: негізгі желілік кабельдер мен кабельдерді
суреттеу кезінде қолданылатын терминдер туралы түсінік алу; кең
жолақты және тар жолақты хабар туралы түсінік алу;нақты желілік ортаға
арналған оптималды кабель типін анықтай алуды үйрену.
Теориялық бөлім
Оптикалық талшықты кабель.
Оптикалық өткізгіштер қымбатырақ, олар шыныталшықты кабель деп
те аталады. Олар арқылы мәліметтердің таратылу жылдамдығы секундына
бірнеше гигабитке жетеді.Жою мүмкіндігі 50 км. астам. Бөгеуілдердің
сыртқы әсері жоқ деуге болады. Қазіргі уақытта бұл ЛВС үшін ең қымбат
тұратын қосылу. Электромагнитті бөгеуілдер полелері болатын және
қайталауларды пайдаланбай ақпаратты өте үлкен ара қашықтыққа беруді
талап етілген кезде қолданылады. Олар төмендетуге қарсы қасиеттері
бар, өйткені оптикалық талшықты кабельдердегі бөлшектеу техникасы өте
қиын.
Оптикалық талшықты кабельде сандық мәліметтер модульденген жарық
импульстері түрінде оптикалық талшықтар бойыншатаратылады. Бұл берудің
сенімді (қорғалған) әдісі, өйткені бұл кезде электрлік сигналдар
берілмейді. Осыдан шығатын қорытынды, оптикалық кабельді ашып
мәліметтерді тартып ала алмайды, бұдан электрлі сигнал өткізетін кез
келген кабель сақтандырылмаған.
Оптикалық талшықты сызықтар үлкен көлемді мәліметтердің өте
жоғары жылдамдықта жылжуына арналған, өйткені олардағы сигналдар
өшпейді және бүлінбейді.
Сурет 13. Компоненты кабельді жүйенің компоненттері
Оптикалық талшық - жіп (жила) (core) деп аталатын өте жіңішке
шыны цилиндр, қабық деп аталатын жіптен өзгеше сыну коэффициенті бар
шыны қабатымен жабылған (сурет 14) Кейде оптикалық талшықты
пластикадан жасайды. Пластикті пайдалану оңай, бірақ ол шыны оптикалық
талшықпен салыстырғанда жарық импульстарын аз қашықтыққа береді.
Әрбір шыны оптикалық талшық сигналдарды тек бір бағытта береді,
сондықтан кабель жеке коннекторлары бар екі талшықтан тұрады. Олардың
біреуі беру үшін, ал басқасы – қабылдау үшін қызмет етеді.
Талшықтардың қаттылығы пластикамен жабылуымен, ал беріктілігі
кевлардан жасалған талшықпен ұлғайтылған. 14 суретте кевларлы жабудың
үлгісі ұсынылған. Кевларлы талшықтар пластикке бекітілген екі кабель
арасына орналасады.
Оптикалық талшықты кабельмен беру электрлік бөгеуілдерге
ұшырамайды және өте жоғары жылдамдықта жүргізіледі (осы уақытта 100
Мбитс дейін, теориалылық мүмкін жылдамдық – 200 Мбитс). Онымен жарық
импульстерін көптеген километрлерге беруге болады.
Егер мәліметтерді өте жоғары жылдамдықпен үлкен ара қашықтарға
және сенімді орта бойынша жөнелту жоспарланып отырса, оптикалық
талшықты кабельді пайдалану керек.
Оптикалық талшықты кабельді, егер:
- минимальды тұратын желі қажет болса;
- оптикалық талшықты желілік құрылғыларды дұрыс орнату мен түзу қосу
үшін қажетті дағды болмаса пайдаланбаған жөн.
Сурет 14. Оптикалық талшықты кабель
Сигналдарды беру
Кабель бойынша кодталған сикналдарды беру үшін екі технологияны
қолданылады – тар жолақты беру және кең жолақты беру.
Тар жолақты беру
Тар жолақты (baseband) жүйелер мәліметтерді бір жиіліктегі сандық
сигнал түрінде береді. Дискретті электрлік және жарықтық импульстар
сигналдары болады. Осындай коммуникациондық каналдың барлық сыйымдылығы
бір импульсты беру үшін пайдаланылады, немесе , басқа сөзбен айтқанда,
сандық сингал кабельдің өткізуінің барлық жолағын пайдаланады. Кабельдің
өткізу жолағы – бұл кабель бойынша беріле алатын максимальды және
минимальы жиілік арасындағы айырмашылық.
Желідегі тар жолақты хабары бар әрбір құрылғы мәліметтерді екі бағытта
жібереді, ал кейбіреулері бір мезгілде оларды жібере де алады, және
қабылдай да алады (сурет 15)
Сурет 15.Тар жолақты жөнелту. Екі бағытты сандық толқын.
Кабель бойынша жылжи отырып сигнал біртіндеп өшеді, және нәтижесінде
бүлінуі мүмкін. Егер кабель тым ұзын болса, оның алыс шетінде берілетін
сигнал тани алмайтындай болып өзгеруі немесе жоғалып кетуі мүмкін.
Бұны болдырмау үшін тар жолақты жүйелерде сигналдарды күшейтіп және
қосымша сегменттерге ретрансляциалайтын репитерлерді пайдаланады, бұл
кабельдің жалпы ұзындығын үлкейтуге мүмкіндік береді.
Кең жолақты беру
Кең жолақты берулер (broadband) жүйесі мәліметтерді жиіліктің кейбір
интервалдарын пайдаланатын аналогты сигналдар түрінде береді. Сигналдар
үздіксіз (дикретті емес) электромагнитті немесе оптикалық толқындар
түрінде болады. Мұндай тәсіл арқылы сигналдар физикалық орта бойынша бір
бағытта беріледі. (сурет 16)
Сурет 16.Кең жолақты беру.Бір бағытты аналогты толқын.
Егер өткізуге қажетті жолақты қамтамасыз етсе, онда бір кабельде
бір мезгілде, кабельді телевидение және мәліметтерді беру сияқты, бірнеше
жүйелердің хабары беріле алады.
Әрбір беретін жүйеге өткізу жолағының бөлігі бөлінеді. Бір жүйемен
байланысты барлық құрылғы, (мысалы, компьютер), өткізу жолағының бөлінген
бөлігімен жұмыс істеу үшін бапталған болу керек.
Егер тар жолақты жүйелерде сигналды орнына келтіру үшін репитерлерді
пайдаланса, кең жолақтыларда – күшейткіштерді (amplifiers)
Пайдаланады
Кең жолақты жүйелерде сигналдар тек бір бағытта беріледі, сондықтан,
барлық құрылғылар мәліметтерді қабылдап және бере алуы үшін сигналдың өтуін
екі жолмен қамтамасыз ету қажет.Екі негізгі шешім жасалған:
- әртүрлі жиіліктерде жұмыс істейтін өткізу жолағын екі каналға бөлу;
бір канал сигналдарды беруге, екіншісі – қабылдауға арналған;
- екі кабельді пайдалану; бір кабель сигналдарды беруге, екіншісі –
қабылдауға арналған.
Кабельдердің салыстырмалы анализі
МінездемесіЖіңішке Жуан коаксиальды Бұралған Оптикальдық
коаксиальды кабель (10Base5) жұп талшықты кабель
кабель (10Base2) (10BaseТ)
Құны Бұралған жұптан Жіңішке Ең арзан Ең қымбат
қымбатырақ коаксиальды
кабельден
қымбатырақ
Кабельдің 185 м 500 м 100 м 2 км
тиімді
ұзындығы
Беру 10 Мбитс 10 Мбитс 4-100 100 Мбитс и
жылдамдығы Мбитс выше
Иілгіштігі Жеткілікті Жіңішке Өте иілгіш Иілгіш емес
иілгіш коаксиальный
кабельден иілгіш
Орнату Орнату оңай Орнату оңай Орнату өте Орнату қиын
қарапайымды оңай
лығы
БөгеуілдергБөгеуілдерден Бөгеуілдерден БөгеуілдегеБөгеуілдерге
е жақсы қорғалған жақсы қорғалған ұшырайды ұшырамайды
ұшырағыштығ
ы
ҰсыналлатынМәліметтерді Мәліметтерді UTP – ең Берудің
қолдану қорғауға жоғары қорғауға жоғары арзан нұсқажылдамдығына,
талапты орташа талапты орташа мәліметтерді
немесе үлкен немесе үлкен қорғау мен
желілер желілер тұтастығының
жоғары деңгейлі
талап қоятын
кез келген
өлшемді желілер
№1 тапсырма
1. Зертханалық жұмыста берілген теориялық материалдарды мұқият оқып
шығыңдар.
2. Жоғарыда суреттелген кабель типтерінің салыстырмалы анализін құру.
3. Қорытынды жасаңдар: қай кабель жақсы, қайсы нашар, неліктен.
4. Бақылау сұрақтарына жауап беріңдер.
№2 тапсырма
– Ұйымда метрі ТХ және ТҮ аумақты есептеу орталығын орналастыруға
арналған ғимарат бар. Осы ғимаратқа арналған топологиялық желісі бар
масштабталатын модель берілген. Берілген модельді желінің ТХ және ТҮ кез
келген мәні мен Cnc, Cct, Cc, Ccim, Cset құнынын есептеуді
автоматтандыру қажет.
Бағдарлама болу керек:
- графикалық түрде экранда желілік модельді көрсетеді;
- ТХ және ТҮ ғимаратының өлшемдері мен Cnc, Cct, Cc, Ccim, Cset құнынын
сұрайды;
- жасалынатын желіге арналған жан жақты және қосынды есептеулер шығару
керек;
- желіні жасаудың жалпы құны және оның шығындардың статьялары бойынша
жан жақты ашылуын экранға шығарып отыру;
Шығындар статьялары келесі құндардан тұрады:
– - барлық желілік карттардың құны(Cnc);
– коннекторлар мен терминаторлардың құны (Cct);
– кабельдің құны (Cc);
– бір метрге кабельді салудың құны(Ccim);
– әрбір компьютерде желілерді баптаудың құны(Cset);
Имитационды модель Pascal 7.0 или Delphi жоғары деңгейлі
бағдарламалау тілінде жасалады.
Тапсырма нұсқалары
Бақылау сұрақтары
1. Оптикалық талшықты кабель, ақпаратты берудің тәсілі мен
жылдамдығы.Оптикалық талшық. Оптикалық талшықты қай кезде
қолданып, қай кезде қолданбау керек?
2. Сигналдарды беру технологиялары. Тар жолақты беру. Өткізу жолағы.
3. Сигналды беру технологиялары. Кең жолақты беру.
4. Кабельдердің салыстырмалы анализі.
№5 зертханалық жұмыс
Физикалық интерфейс. Желілік адаптерлер.
Сабақтың мақсаты: желілік адаптердің желі платасының рөлін түсіну;
желілік адаптердің плата конфигурациясының өлшемдерін меңгеру, желілік
плата драйверлерінің қызметі мен міндеті туралы түсінік алу; драйверлерді
орнатып және жоюды меңгеру.
Теориялық мәліметтер
1. Желілік адаптер платасының тағайындалуы
Желілік адаптер платасы компьютерлер мен желілік кабельдер арасындағы
қосылу немесе физикалық интерфейс ретінде рөл атқарады.
Компьютерлер мен желі арасында тиісті айыру немесе портқа физикалық
қосылуды қамтамасыз ету үшін платалар желілік кабельге қосылады.
Желілік адаптер платасының тағайындалуы:
- компьютерден түсетін мәліметтерді желілік кабель бойынша беруге
дайындау;
- мәліметтерді басқа компьютерге беру;
- компьютермен кабелдік жүйе арасындағы мәліметтер ағымын басқару.
Сонымен қатар, желілк адаптер платасы кабельден мәліметтерді
қабылдайды және оларды компьютердің орталық процессорына түсіінкті түріне
ауыстырады.
Желілік адаптер платасы ПЗУ жазылған, кіріктірілген бағдарламалар мен
аппатарттық бөліктен тұрады.
1. Мәліметтерді дайындау.
Мәліметтерді желіге жіберудің алдында желілік адаптердің платасы
оларды компьютерге түсінікті түрден желілік кабель бойынша бере алатын
түрге ауыстыруы қажет.
Компьютер ішінде мәліметтер шина бойынша – параллельді беріледі.
Желілік кабельде мәліметтер биттер ағымы түрінде жылжып отыруы тиіс.
Желілік адаптер платасы параллельді мәліметтерді қабылдайды және
оларды ары қарай жөнелтуді ұйымдастырады. Бұл үрдіс компьютердің сандық
мәліметтерін желілік кабельдер бойынша берілетін электрлік және оптикалық
сигналдарға ауысуымен аяқталады.
Бұған трансивердің өзгеруі жауап береді.
2. Желілік адрес.
Мәліметтерді өзгертуден басқа, желілік адаптер платасы оны қалған
платалардан айырып тани алуы үшін өзінің орналасу орнын немесе адресін
көрсетуі тиіс.
Желілік адрестер (network address) IEEE комитетімен анықталады. Бұл
комитет әрбір желілік адаптер платаларын өндірушілерге кейбір адрестер
интервалдарын бекітеді. Өндірушілер осы адрестерді микросұлбаларға
тігеді. Осының арқасында әрбір платада, яғни әрбір компьютердің желіде
өзіндік адресі болады.
Мәліметтерді компьютерден қабылдап және оларды желілік кабель бойынша
беруге дайындық кезінде желілік адаптер платасы басқа да операцияларға
қатысады.
1. Компьютер және желілік адаптер платасы мәліметтерді беруді іске
асыру үшін бір-бірімен байланысты болуы тиіс (компьютерден платаға). Егер
плата жадыға тікелей қатынай алса, компьютер оған өзінің жадының кейбір
аумағын бөліп береді.
2. Желілік адаптер платасы компьютерден мәліметтерді сұрайды.
3. Компьютердің шинасы мәліметтерді оның жадынан желілік адаптер
платасына береді.
Егер мәліметтер желілік адаптер платасының беруінен жылдамырақ түссе,
мәліметтер буферге орналастырылады.
3. Мәліметтерді беру мен басқару.
Мәліметтерді желі бойынша жібермес бұрын желілік адаптер платасы
қабылдайтын платамен электронды диалог жүргізеді, осы кезде
орнатылады:
- мәліметтерді беретін блоктың максимальды өлшемі;
- қабылдауы расталмай берілетін мәліметтер мөлшері;
- мәліметтердің беру блоктарының арасындағы интервалдар;
- бекітуді жөнелтуге бөлінген интервал;
- әрбір плата толмай қабылдай алатын мәліметтер көлемі;
- мәліметтерді беру жылдамдығы.
Әрбір плата бөгделердің параметрлерін қабылдап, оларға икемделе отырып,
басқаларды өзнің параметрлеріні туралы хабардар етеді. Барлық детальдар
анықталғаннан кейін платалар мәліметтермен бөліссуді бастайды.
2. Конфугиранцияның параметрлері
Желілік адаптер параметрлері:
- үзілу;
- енгізу шығару портының базалық адресі;
- жадының базалық адресі;
- қолданылатын трансивер.
2.3. Жадының базалық адресі
Жадының базалық адресі (base address) желілік адаптердің платасымен
енетін және шығатын мәліметтерге арналған буфер ретінде пайдаланылатын
компьютердің (RAM) жадының аумағын көрсетеді.
Желілік адаптер платасының жадының базалық адресі болып D8000
табылады.
Кейбір желілік адаптер платалары мәліметтерді сақтауға арналған
жадының белгілі көлемін бөлуге мүмкіндік беретін параметрлері болады
(мысалы, 16 Кб немесе 32 Кб жадылы платалар болады). Жадының көлемін қанша
көп бөлуге болса, сонша желі бойынша берудің жылдамдығы жоғары болады.
2.4. Трансивер
Трансивердің тағайындалуы 1.1. бөлімінде қарастырылды.Желілік
адаптерлер сыртқы және қосалқы трансивермен беріле алатыны қосу керек.
Сондықтан пайдаланылатын трансивердің типін мойнақтың көмегімен таңдау
қажет.
3. Компьютер мен желінің үйлесімділігі.
Компьютер мен желінің үйлесімділігін қамтамасыз ету үшін желілік
адаптер платасы келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
- компьютердің ішкі құрылысына сай болу керек (мәліметтер шинасының
сәулетіне);
- желілік кабельді қосуға арналған қосқыш (ол кабель желісінің типіне
сай болуы тиіс);
Мысалы, шина топология желісінде Арр1е( компьютерінде жұмыс істеуге
тиісті плата сақина топология желісінде IBM компьютерінде жұмыс
істемейді. Сақина топология желісі шина топологиясындағы желіде
пайдаланылатыннан физикалық түрде өзгешеленетін платаны талап етеді, оның
үстіне Арр1е желі бойынша және ішкі жүйелік шинаның әрекеттестігінің басқа
әдісін пайдаланады.
Мәліметтер шинасының сәулетінің кең тараған типтеріне ISA, EISA,
MicroChannel и PCI жатады. Олардың әрқайсысы қалғандарынан физикалық
өзгешеленеді. Желілік адаптер платасы шинаға сай болуы тиіс.
Желілік кабельмен компьютердің әрекеттестігін координациялай отырып,
желілік адаптер платасы үш маңызды қызметті орындайды:
- кабельмен физикалық қосылуды ұйымдастырады;
- кабельмен берілетін электрлік сигналдарды генераторлайды;
- желілік кабельге кіруге регламенттайтын белгілі ережелерді ұстанады.
Желілік адаптер платасын таңдамас бұрын пайдаланылатын кабельмен
қосқыштардың типін анықтау қажет.
Әрбір кабельдің типі плата сай болуға тиісті әртүрлі физикалық
мінездемелері болады. Сондықтан желілік адаптер платасы белгілі кабель
типімен жұмыс істеуге арналған (коаксиалды, бұралған жұп немесе оптикалық
талшықпен). Бірнеше желілік адаптер платаларының бірнеше қосқыштар типтері
болады. Мысалы, айырулары жіңішке және жуан коаксиалды кабельдерге немесе
бұралған жұптарға және жуан коаксиалды кабельдерге де келе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz