Май мен көмірсуының алмасуы

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. КІРІСПЕ

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Көмірсу
Май мен көмірсуының алмасуы
Майдың организмдегі маңызы және қажет мөлшері.
Май мен көмірсуының тәуліктік қажет мөлшері, г/күніне
Көмірсуының организмдегі маңызы мен қажет мөлшері.

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Көмірсу

Көмірсу - негізгі энергия қоры. Көмірсу асқорыту мүшелерінің жүйесінде глюкозаға дейін ыдырайды. Глюкоза аш ішекте қанға сіңіп, бүкіл ағзаға таралады. Бауыр және бұлшықет мүшелерінде глюкозадан гликоген түзіледі. Гликоген жасушаның цитоплазмасының қүрамына кіреді. Қандағы глюкозаның мөлшері тұрақты (0, 8 - 0, 12%) болады. Егер глюкоза қан құрамында молырақ болса, онда ол бауырға гликоген болып, энергия қоры ретінде жиналады. 1 г көмірсу ыдырағанда 17, 6 кДж энергия бөлінеді. Қуаттың жұмсалуы адам ның дене қимылына тікелей байланысты. Жұмыс неғұрльм көп болса, соғұрлым энергия көп жұмсалады.

Көмірсулар ағзада көп болса, майға айналады. Бір тәуліктегі бір адамға қажетті көмірсудың мөлшері 450-500 г. Көмірсуларға қант, нан, жарма, картоп және құрамында көмірсулар болатын тағы басқа өнімдер жатады.

Минералды заттар денеге тағаммен және сумен бірге енеді. Олар тұздар түзіп, денеде жинақталады және жасушалар мен ұлпалардың қүрамына кіреді. Мысалы, темір атомы эритроциттердегі гемоглобин құрамына кіреді және оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдайды. Иод - қалқанша бездің гормонында, күкірт пен мырыш ұйқы безі гормонының құрамына кіреді. Қан түзу мүшелердің қызметіне темір, кобальт, мыс өте қажет. Сүйектің құрамында кальдий және фосфор болады. Хлор қарын сөліндегі тұз қышқылының қүрамында кездеседі. Калий мен натрий жасушаның құрамына кіреді және оның жабынында қозу меи тежелудің пайда болуына қатысады. Калий жетіспегенде жүректің жұмысы өзгеріп, әр түрлі аурулар пайда болады. Адам ағзасында минералды заттардың жалпы көлемі шамамен 4, 5%.

Минералды заттардың көлемі судың көлеміне байланысты. Ересек адамның бір тәулігіне қажет ететін су мөлшері 2, 5-3 л. Бұл адамның еңбек жағдайы мен оның айналасындағы ортаның қызуына байланысты. Дене еңбегімен ұзақ айналысқанда сыртқы ортаның қызуы оған сай болса, онда адамның бір тәулікте ішетін суының мөлшері өседі. Адам организміндегі судың жалпы көлемі 70%. Жасушада су, ақуыз және көмірсулар мен басқа да қосылыстар химиялық байланыста болады. Су органикалық және бейорганикалық заттарды ерітіндіге айналдырьш, олардың сіңімділігіне мүмкіндік туғызады. Агзага керексіз, улы заттар да су арқылы сыртқа шығарылады. . Су - барлық гидролиз реакцияларына тікелей қатысады.

Ағзаның ішкі орталғын сақтауда су мен тұздын, маңызы ерекше, бұл күні ыстық. Шөлді жерлерде айқын байқалады. Ағзаның ішкі орталыгьшыц (кан, лимфа, улпааралық сұйық тық) құрамы бір қалыпты турақтылықта болмаған жағдайда жасушалар мен ұлпалардың тіршілік етіп, физиологиялық құбылыстарды атқаруына мүмкіндік болмайды. Бұл ағзаның қызметіне әсерін тигізіп, денсаульққа зиян келтіреді. Ауа райы ыстык;, шөлді жерлердс дененің жылу реттейтін мүшелер жүйесіне күш түсіп, ағза телшературасы көтерілуі мүмкін. Мұндайда адам қатты терлесе, дене ыстьғы төмендейді. Тердің құрамындағы су қан мен ұлпааралық сұйықтықтардан бөлінеді. Сумен бірге олардың минералды заттары да кетеді. Осының нәтижесіндс ағзадағы су мен минералды заттардың мөлшерінің азаюы сусауға және адамның энергиясының кемуіне әсерін тигізеді. Бірақ қан тамырларда, ұлпаларда орналасқан жүйке талшықтарының ұшы (рецепторлар) бұл өзгеріске қарсы су мел тұзды сақтауга әрекет жасайды. Олар мыналар: тыныс шығарғанда бөлінген ауа қалыпты жағдайдан құрғақ болады; несептің құрамындагы су бүйректе сүзіліп қалып, кері қанға өтеді, сондықтан несеп қоюлау болады; денедеи жылу бөлуге суды аз жұмсау үшін зат алмасу баяулау жүреді; натрийдің көлемі көбейеді, калий азаяды. Натрий өзінің маңайьна судың молекуласын жинап, су қорын сақтайды, ал калий керісінше, ағзадан судың несеп арқылы шығуына әсер етеді.

Май мен көмірсуының алмасуы

Майдың организмдегі маңызы және қажет мөлшері.

Май мен көмірсудың құрамдары белокган гөрі қарапайым, бұлар химиялық үш заттан түзіледі: көмірсутегі, оттегі жөне сутегі. Бүл екеуінің құрылысының бірдей болуы организмге бірі жеткіліксіз болғанда оның орынына екіншісін пайдалануға мүмкіндік береді. Қажет болғанда майдан көмірсу, ал көмірсуден май оңай түзіледі. Орта есеппен алғаңца денедегі майдың мөлшері 10-20 %, ал көмірсудың мөлшері 1% шамасында. Майдың көбі май ұлпасындағы организмнің қ у а т қ о р ы. Ағзадан мөлшері жаңа клетканың мембранасының қүрылысына және соларды ауыстыруға пайдаланылады. Дененің кейбір клеткалары өз қүрамында майды өте көп мөлшерде жинайды да, организмнің жылу және механикалық изоляторы ретінде пайдаланылады, яғни ол қорғану қызметін атқарады. Май қорының мөлшері адамның тамақтану ерекшелігіне, тамақтың мөлшеріне, жынысына, дене құрылысының (конституциясының) ерекшелігіне байланысты. 1 г май денеде тотыққанда 39 кДж, ал 1 г көмірсу мен белоктар тотыққанда 17 кДж шамасында қуат бөлінеді. Сондықтан май денедегі қуат қоры ретінде жиналады. Майдың біраз бөлігі тері астындағы шелде дәнекер ұлпасында, құрсақ қуысының мүшелерін қорғап жауып тұратын шарпы май ұлпасында қор ретінде жиналады. Әйелдерде май иығына, денесінің төменгі жағына (бөксесіне және санына) да жиналады.

Майдың тотығуы нәтижесіңде бетаоксимай қышқылы, ацетон, кетон сияқты улы заттар пайда болып, денеден зәрмен бірге шығарылады. Ал фосфатидтер, стериндер іспетті тіршілікке қажетті заттары организмде пайдаланылады. Мысалы, жыныс безі гормондарының, Д витаминінің т. б. түзілуіне стериндер қажет.

Ас қорыту тақырыбында май ас қорыту мүшелерінде қорытылып, ыдырағанда глицерин мен май қышқылдарына айналатыны айтылған. Ал ол содан соң лимфа арқылы май ұлпасы мен клеткаларына жиналады. Дені сау ересек адамның тамағында 30 %-дай май болуы тиіс. Олай болса, адам күніне 80-100 г май жейді. Тамақтың құрамында жануар майы да, өсімдік майы да болуы тиіс. Олардың ара қатынасы шамамен 2:1 қатынасындай болуы қерек. Өсімдік майының линоль, линолен, арахидон іспетті кейбір май қышқылдарының түрлері организмде өндірілмейді. Бұлардың жейтін тамақта жеткіліксіз болуы зат алмасуын бұзады және жүрек-қан тамырлар жүйесінде атеросклерозды дамытады (19-кесте) .

Май мен көмірсуының тәуліктік қажет мөлшері, г/күніне

Адамнын жасы

Май

Көмірсу

барлығы

Оның ішінде өсімдік майы

Адамнын жасы:

6 ай - 1 жас

1 -1, 5 жас

1, 5-2

3-4

5-6