КӨМІРТЕКТІ БОЛАТТАР

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: КӨМІРТЕКТІ БОЛАТТАР

Жоспар:

Кіріспе:
Көміртекті болат құрлымы!
Негізгі бөлім:

Сапалы болаттың механикалық қасиеті

Легірленген болаттар
Болаттарды маркалау
Қорытынды:
Болаттың конструкциялық беріктігін арттыруға себепші болатын ең
маңызды фактор

Көміртекті болаттар қорыту технологиясына байланысты қайнау (КП) және тыныш
(СП) қорыту болаттары болып екіге бөлінеді. Қайнау, тыныш қорыту
болаттарының тұрақты қоспалары кремний, марганец, күкірт, фосфор, оттегі
элеметтері болып табылады. Түріне қарай болаттың құрамында қоспа элементтер
мынадай мөлшерде кездеседі: кремний 0,16 – 0,5%, марганец 0,3 - 0,8 %,
фосфор – 0,05%, күкірт 0,05%,оттегі 0,05% – 0,05%. Сутегі мен азот
проценттің мыңнан бір бөлігіндей мөлшерде кездескендіктен, олардың мөлшері
ерекше жағдайларда ғана көрсетіледі. Егер тұрақты қоспа элементтердің
мөлшері болаттың құрамында әдеттегідей жоғары мөлшерде кездессе, онда
оларды легцірлеуші элеметтер немесе легірлеуші құраушылар деп атайды.
Қоспа элеметтер болаттың қасиетіне түрліше әсер етеді.
Көміртекті - болаттың физика-химиялық қаситтеріне қатты әсерін
тигізетін элемент. Болаттың құрамындағы көміртегінің мөлшері артқан сайын
болаттың қаттылығы, беріктігі артып, пластикалық қасиеттері нашарлай
түседі. Көміртегі мөлшері 1-1,2%-тен артқанда, болаттың шорттық қасиеті
артып,оңай сынатын болады.
Кремний болаттың құрамында ферритпен ертінді немесе металл емес қоспа
түрінде кездеседі. Феритте еріген кремний болатты нығайтып, оның
серпімділік қасиетін арттырады.
Марганец, кремний элементі сияқты, болаттың құрамында феритте ерігенде
немесе марганец карбиті (Mn3 C) түрінде кездесіп Si S- ке қарағанда
зиянды әсері кем Mn3 C тің түзілуіне мүмкіндік туғызады. Марганец
элементінің мөлшері мол болған сайын болаттың үйкеліске беріктігі артады.
Күкірт болаттың құрамында руда, шойын, металл сынықтары, пеш газымен
бірге еніп, оның жоғарғы температірады сынғыштық қасиетін (красноломкость)
арттырады және темірмен әрекеттесіп, балқу температурасы төмен, металл
түйіршіктерінің шекарасы бойымен орналасатын эвтектика ( Fe – FeS) түзеді.
Фосфор, күкірт сияқты, болатқа руда, шойын металл сынықтарымен бірге
еніп, қалыпты температурада оның сынғыштық қасиетін арттырады және ол
темірмен өте қатты қосылыс (оксид) түзетіндіктен, болатты жону арқылы
өңдеуді қиындатады. Көміртекті болаттар мынадай түрлерге бөлінеді: жалпы
мұқтаждық, сапалы, жоғарғы сапалы, арнаулы болаттар.
Жалпы мұқтаждық болаттар құрылыс конструкцияларын, машина детальдары
мен аспап, құрал сайман (жұмыс жабдықтары) жасау үшін қолданылады. Жалпы
мұқтаждық болаттар механикалық қасиеті мен химиялық құрамына байланысты
кәдімгі сапалы және жлғарғы сапалы болып екіге бөлінеді.

А) Kәдімгі сапалы болаттардың өзі механикалық қасиеті мен химилық
құрамына қарай үшке бөлінеді. I топ -А тобы, II топ - Б тобы ,III топ- В
тобы.

I топ -А тобы жататын болаттардың механикалық қасиеттері кепілденеді.
Бұл топқа жататын болаттардың мынандай түрлері бар: Сталь 0 (Болат 0),
Сталь 1 (Болат 1), ... , Сталь 7 (Болат 7). Бұл болаттарды шартен
пештерінде қорыту арқылы ( П Сталь 0, П Сталь 2) алады.

II топ - Б тобы жататын болаттың химиялық құрамы кепілденеді. Бұл топқа
жататын болаттар құрамындағы көміртегінің мөлшері мен қорыту әдісіне қарай
шарқаланады. Мысалы, МО 9 кл, И12КПМ18 шарклы болаттар – шартен болаттары,
БО 9 км ., Б16 кл., Б 33 маркалы болаттар басемер болаттары. Әріптен
соңғы сандар көміртегінің жүзден бір процентпен алынған мөлшерін, ал КП
“қайнау” болаты ( кипящая плавка) екндігін көрсетеді.

III топ- В тобы жататын болаттардың механикалық қасиетімен бірге
химиялық құрамы кепілденеді. Бұл топқа жататын болаттар II топ болаттары
сияқты белгіленеді. Мысалы , M18A, И26А, М56А. А әрпі сапасының
жоғарылатылғандығын көрсетеді.
Сапалы болаттар шартен, электір пештерінде қорытылып, машина
детальдары мен жұмыс жабдықтарын (инструмент) жасау үшін қолданылады.
Құрамындағы марганец элементінің мөлшеріне қарай сапалы болаттар 2 топқа
бөлінеді: 1 топқа құрамындағы марганец элементінің мөлшері әдеттегідей
жоғарғы болаттар жатады.
1 топқа жататын сапалы болаттар құрамындағы көміртегі мөлшерінің
процентпен алынған жүздік үлесі бойынша белгіленеді. Мысалы: Сталь 15
(Болат 15) , Сталь 20 (Болат 20)..., Сталь 70 (Болат 70). Сталь 15 шаркалы
болаттың құрамындағы 0,15% көміртегі болады. 2 топқа жататын сапалы
болаттар да 1 топ болаттар сияқты белгіленеді. Көміртегінің мөлшерін
анықтайтын саннан соң “ Г ” әрпі марганец қойылады. Мысалы: 45Г , 56Г.
Жұмыс саймандарын жасауға арналған болаттар У әрпіне құрамындағы
көміртегінің процентпен алынған ондық үлесін қосып жазу арғылы
белгіленеді. Мысалы: У7, У8, У10, У12, ..., У7 шаркалы болатта 0,7%
көміртегі, ал У12 болатта 1,2 % көміртегі бар.
Б) Жоғары сапалы болаттардың құрамында зиянды қоспалар мөлшері мен
ақауы аз болады. Болаттың бұл түрінің мынандай маркалары бар: 15А, 20А,
У0А, УВА, У10А ... А әрпі сапасының жоғарылатылғандығын көрсетеді.
Арнаулы болаттар жону, созу,штамптау әдісімен суық күйде өңделеді.
Болаттың бұл түрінің “Автомат болаты” депаталатын түрі мшина жасау
өндірісінде гайка, бұранда жасау үшін пайдаланылады.
Құрамында көміртегі аз болаттардың өңделу қасиеттерін арттыру үшін
оларға күкірт пен фосфор қосады. А12 шаркалы автомат болатының құрамында
0,08 – 0,16% көміртегі, 0,08 – 0,15% фосфор, 0,08-0,2% күкірт болады.
Болатты жону арқылы өңдегенде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.